Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Askr (erkek) ve Embla (kadın) (Eski Norsça: Askr ok Embla), İskandinav mitolojisine göre tanrılar tarafından yaratılan ilk iki insandır. İkili, 13. yüzyılda daha önceki geleneksel kaynaklardan derlenen Şiirsel Edda ile 13. yüzyılda Snorri Sturluson tarafından yazılan Nesir Edda'da doğrulanır. Her iki kaynakta da üç tanrı (tanrılardan biri Odin'dir) Askr ve Embla'yı bulur ve ikiliye, çeşitli maddi ve manevi hediyeler verir. İki figürü açıklamak için bir dizi teori öne sürülmüştür ve popüler kültürde ikiliye zaman zaman atıfta bulunulur.
Etimoloji
Eski Norsçada askr, kelimenin tam anlamıyla "dişbudak ağacı" anlamına gelir. Embla'nın etimolojisi ise belirsiz olmakla birlikte anlamı için iki görüş ileri sürülür: İlki, "karaağaç (elm)" anlamına gelir ve *Almilōn kelimesinin önce almr ("elm"), sonrasında ise *Elm-la şeklinde türemesiyle bu anlama ulaşılmıştır. İkinci görüş ise "asma"dır ve bu anlama, Yunancadaki ἄμπελος (ampelos) kelimesiyle ilişkili olabilecek ve "asma, tropik sarmaşık" anlamı taşıyan *Ambilō aracılığıyla ulaşılmıştır. İkinci etimoloji, bir dizi teori ile sonuçlanmıştır.
Benjamin Thorpe; Jacob Grimm'in "çalışkan emekçi" anlamına gelen amr, ambr, aml, ambl kelimelerinden türeyen embla, emla kelimesinin "meşgul bir kadını" ifade ettiğini belirterek benzer şekilde ağaçlardan oluşan antik Perslerdeki ilk erkek ve kadın olan Maşya ve Maşyana ile benzer bir ilişkiye sahip olduklarını söylediğini yazar.
Tanıklıklar
Şiirsel Edda'nın Völuspá şiirinin 17. kıtasında şiiri okuyan ; Hœnir, Lóðurr ve Odin'in bir zamanlar Askr ile Embla'yı karada bulduklarını belirtir. Kadın kâhine göre ikili, çok az şey yapabilecek düzeydedir ve ørlög'den (kabaca "kader") yoksundur ve ikiliye, üç tanrı tarafından üç hediye verilmiştir:
- Eski Norsça:
- Ǫnd þau né átto, óð þau né hǫfðo,
- lá né læti né lito góða.
- Ǫnd gaf Óðinn, óð gaf Hœnir,
- lá gaf Lóðurr ok lito góða.
- Benjamin Thorpe çevirisi:
- Ruha sahip değillerdi, hisleri yoktu,
- ne kan ne hareket gücü ne de güzel tenleri.
- Ruh verdi Odin, his verdi Hœnir,
- kan verdi Lodur ve güzel tenleri.
- Henry Adams Bellows çevirisi:
- Ruha sahip değillerdi, hisse sahip değillerdi,
- Ne ısı ne hareket ne de güzel renk;
- Ruh verdi Othin, his verdi Hönir,
- Isı verdi Lothur ve güzel renk.
Bu hediyelerin anlamı konusunda akademik açıdan farklı görüşler olduğundan çeviriler farklılık gösterir.
Şiirsel Edda'nın Gylfaginning kitabının 9. bölümüne göre üç kardeş Vili, Vé ve Odin, ilk erkek ve kadının yaratıcılarıdır. Kardeşler bir keresinde bir sahil boyunca yürürken iki ağaç bulur. Ağacı alıp ondan ilk insanlar olan Askr ve Embla'yı yaratırlar. Kardeşlerden biri, onlara yaşam nefesi; ikincisi, hareket ve zekâ; üçüncüsü ise biçim, konuşma, işitme ve görme bağışlar. Bunların yanı sıra tanrılar, ikiliye kıyafet ve isim verir. Askr ve Embla, tüm insanlığın atası olmaya devam ederken ikiliye, Midgard'ın surları içinde bir yuva sunulur.
Teoriler
Hint-Avrupa kaynakları
"Asma" anlamına gelen embla etimolojisine dayanılarak ikilinin Proto Hint-Avrupa temelli olduğu ortaya atılmıştır. Hint-Avrupa toplumlarında, ateş yakılan çukur ile cinsel ilişkiden bir analoji çıkarılır. Asmalar, oduna benzer bir şekilde yanıcı bir malzeme olarak kullanılmış ve daha sert bir malzeme olan odundan yapılmış bir çukurun altına yerleştirilerek ateş yakılması için kullanılmıştır. İskandinavya'da ateş yakma ritüeli ile ilgili daha fazla teoriler; Kivik, Skåne, İsveç'teki bir Bronz Çağı mezarındaki bir taş levha üzerindeki tasvirden yola çıkılarak ortaya atılmıştır.
Jaan Puhvel, "Antik mitler, Âdem ve onun yan ürünü Havva türünün basmakalıp 'ilk çiftleri' ile doludur. Hint-Avrupa geleneğinde bunlar, Vedik ile İranlı Mašya ve Mašyānag'dan İzlandalı Askr ve Embla'ya kadar, [bu kişiler için] ağaç veya kayalara ek olarak ejderha dişleri ya da kemikli diğer maddeler gibi [meydana geldikleri] hammaddelere kadar uzanır." yorumunda bulunmuştur.
Anders Hultgård, Hint-Avrupa toplumunda yer alan, insanların ağaçlardan oluşumuna dair verileri karşılaştırmalı bir şekilde kullanarak hazırladığı çalışmasında "İnsanlığın ağaç veya oduna dayanan kökenine dair efsaneler, özellikle antik Avrupa ve Hint-Avrupa ile Küçük Asya ve İran'ın Hint-Avrupa dilini konuşan halklarıyla bağlantılı görünmekte. Buna karşılık Yakın Doğu kültürleri, neredeyse yalnızca, insanın kökenini ilahi bir yaratma eylemi yoluyla çamurdan, topraktan veya kandan türeten öykü türlerini gösterir." demiştir.
Diğer potansiyel Cermen analogları
Almanya'nın Schleswig bölgesindeki Braak'taki bir turba bataklığında, "insan boyunu aşan" çıplak birer erkek ile kadını tasvir eden iki tahta figür bulunmuştur. Bu figürlerin bir grup İskandinav tanrısı olan Vanir'in "Efendisi ve Hanımı"nı temsil edebileceğini söyleyen Hilda Ellis Davidson; yorumuna "[bu tahta tanrıların] bir başka hatırası; tanrılar tarafından deniz kıyısındaki ağaçlardan yaratılan, insan ırkını ortaya çıkaran erkek ve kadın olan Askr ile Embla'nın yaratılış geleneğinde yaşayabilir" sözlerini ekler.
Anglosakson soyağacında, Kent kralları arasında, Hengest'in oğlu olarak Æsc (Eski İngilizcede "dişbudak ağacı") adlı biri vardır. Bu durum, figürlerin İskandinav öncesi Cermen mitolojisinde daha eski bir temele sahip olabileceğine dair birtakım teorilerin ortaya çıkmasına yol açmıştır.
Askr ile Embla'nın, Diyakoz Paul'ün MS 7. yüzyıla ait Origo Gentis Langobardorum adlı eserinde adı geçen Vandal kralları Assi ve Ambri ilişkili oldukları öne sürülür. Eserde ikili, Tanrı Godan'dan (Odin) zafer ister. Ambri adının da Embla gibi *Ambilō sözcüğünden türemiş olabileceği öne sürülür.
Cüce katalogu
Völuspá'da, Askr ile Embla'nın yaratılışının anlatılmasından önce gelen bir bölüm, bir cüce kataloğu niteliğindedir ve şiirin 10. kıtasının, insanın topraktan yaratılışını anlattığı düşünülür. Bu anlatımdan, insanların cücelerden türeyerek oluştuğu ve üç tanrının onlara hayat verdiği sonucu çıkarılabilir. Carolyne Larrington; Askr ile Embla'nın ağaçlardan oluşmasından yola çıkarak Eski İskandinav eserlerinde insanların, metaforik olarak ağaç şeklinde tasvir edildiklerini (örneğin kadınlar "mücevher ağaçları", erkekler "savaş ağaçları") öne sürer.
Modern tasvirler
İsveç'in güneyindeki Sölvesborg'da, Stig Blomberg'in 1948'de tamamladığı ve ikiliyi tasvir ettiği bronz bir heykel yer alır. Askr ile Embla, Oslo Belediye Binası'ndaki Dagfin Werenskiold'a ait on altı ahşap kabartmanın ikisinde tasvir edilmiştir. 2017 çıkışlı video oyunu 'ta yer alan savaş hâlindeki iki ulusun adları Askr ve Embla'dır.
Kaynakça
- Özel
- ^ a b c d Simek 2007, s. 74.
- ^ Thorpe 1907, s. 337.
- ^ Dronke 1997, s. 11.
- ^ Thorpe 1866, s. 5.
- ^ Belloes 1936, s. 8.
- ^ Schach 1985, s. 93.
- ^ Byock 2006, s. 18.
- ^ Puhvel 1989, s. 284.
- ^ Hultgård 2006, s. 62.
- ^ Davidson 1975, ss. 88-89.
- ^ Orchard 1997, s. 8.
- ^ Lindow 2001, ss. 62-63.
- ^ Larrington 1999, s. 279.
- ^ "Ask & Embla - Statue" (İngilizce). Visitblekinge. 7 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ "Yggdrasilfrisen" (Norveççe). Oslo Belediyesi. 26 Haziran 2001. 25 Ocak 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Eylül 2008.
- ^ Pycroft, Sidney (20 Şubat 2021). "'Fire Emblem Heroes': a reflection, four years on". (İngilizce). 26 Şubat 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- Genel
- The Poetic Edda (İngilizce). Bellows, Henry Adams tarafından çevrildi. New York: Princeton University Press, The American-Scandinavian Foundation. 1936.
- The Prose Edda (İngilizce). Byock, Jesse tarafından çevrildi. . 2006. ISBN .
- Davidson, H. R. Ellis (1975). Scandinavian Mythology (İngilizce). . ISBN .
- Hultgård, Anders (2006). "The Askr and Embla Myth in a Comparative Perspective". Andrén, Anders; Jennbert, Kristina; Raudvere, Catharina (Ed.). Old Norse Religion in Long-term Perspectives (İngilizce). Nordic Academic Press. ISBN .
- The Poetic Edda: Volume II: Mythological Poems (İngilizce). tarafından çevrildi. Oxford University Press. 1997. ISBN .
- The Poetic Edda (İngilizce). Larrington, Carolyne tarafından çevrildi. . 1999. ISBN .
- (2001). Norse Mythology: A Guide to the Gods, Heroes, Rituals, and Beliefs (İngilizce). Oxford University Press. ISBN . 26 Ocak 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Aralık 2020.
- Orchard, Andy (1997). Dictionary of Norse Myth and Legend (İngilizce). Cassell. ISBN .
- Puhvel, Jaan (1989) [1987]. Comparative Mythology (İngilizce). Johns Hopkins University Press. ISBN .
- Schach, Paul (1985). "Some Thoughts on Völuspá". Glendinning, R. J.; Bessason, Heraldur (Ed.). Edda: a Collection of Essays (İngilizce). . ISBN .
- (2007). Dictionary of Northern Mythology (İngilizce). Hall, Angela tarafından çevrildi. . ISBN .
- The Elder Edda of Saemund Sigfusson (İngilizce). Thorpe, Benjamin tarafından çevrildi. . 1907.
- Edda Sæmundar Hinns Frôða: The Edda of Sæmund the Learned Part I (İngilizce). Thorpe, Benjamin tarafından çevrildi. Londra: Trübner & Co. 1866. 29 Mayıs 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Aralık 2020.
Dış bağlantılar
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Askr erkek ve Embla kadin Eski Norsca Askr ok Embla Iskandinav mitolojisine gore tanrilar tarafindan yaratilan ilk iki insandir Ikili 13 yuzyilda daha onceki geleneksel kaynaklardan derlenen Siirsel Edda ile 13 yuzyilda Snorri Sturluson tarafindan yazilan Nesir Edda da dogrulanir Her iki kaynakta da uc tanri tanrilardan biri Odin dir Askr ve Embla yi bulur ve ikiliye cesitli maddi ve manevi hediyeler verir Iki figuru aciklamak icin bir dizi teori one surulmustur ve populer kulturde ikiliye zaman zaman atifta bulunulur Lorenz Frolich in Hœnir Lodurr ve Odin Askr ve Embla yi yaratir calismasi 1895 EtimolojiRobert Engels e ait Askr ile Embla tasviri 1919 Eski Norscada askr kelimenin tam anlamiyla disbudak agaci anlamina gelir Embla nin etimolojisi ise belirsiz olmakla birlikte anlami icin iki gorus ileri surulur Ilki karaagac elm anlamina gelir ve Almilōn kelimesinin once almr elm sonrasinda ise Elm la seklinde turemesiyle bu anlama ulasilmistir Ikinci gorus ise asma dir ve bu anlama Yunancadaki ἄmpelos ampelos kelimesiyle iliskili olabilecek ve asma tropik sarmasik anlami tasiyan Ambilō araciligiyla ulasilmistir Ikinci etimoloji bir dizi teori ile sonuclanmistir Benjamin Thorpe Jacob Grimm in caliskan emekci anlamina gelen amr ambr aml ambl kelimelerinden tureyen embla emla kelimesinin mesgul bir kadini ifade ettigini belirterek benzer sekilde agaclardan olusan antik Perslerdeki ilk erkek ve kadin olan Masya ve Masyana ile benzer bir iliskiye sahip olduklarini soyledigini yazar TanikliklarSiirsel Edda nin Voluspa siirinin 17 kitasinda siiri okuyan Hœnir Lodurr ve Odin in bir zamanlar Askr ile Embla yi karada bulduklarini belirtir Kadin kahine gore ikili cok az sey yapabilecek duzeydedir ve orlog den kabaca kader yoksundur ve ikiliye uc tanri tarafindan uc hediye verilmistir Eski Norsca Ǫnd thau ne atto od thau ne hǫfdo la ne laeti ne lito goda Ǫnd gaf odinn od gaf Hœnir la gaf Lodurr ok lito goda Benjamin Thorpe cevirisi Ruha sahip degillerdi hisleri yoktu ne kan ne hareket gucu ne de guzel tenleri Ruh verdi Odin his verdi Hœnir kan verdi Lodur ve guzel tenleri Henry Adams Bellows cevirisi Ruha sahip degillerdi hisse sahip degillerdi Ne isi ne hareket ne de guzel renk Ruh verdi Othin his verdi Honir Isi verdi Lothur ve guzel renk Bu hediyelerin anlami konusunda akademik acidan farkli gorusler oldugundan ceviriler farklilik gosterir Siirsel Edda nin Gylfaginning kitabinin 9 bolumune gore uc kardes Vili Ve ve Odin ilk erkek ve kadinin yaraticilaridir Kardesler bir keresinde bir sahil boyunca yururken iki agac bulur Agaci alip ondan ilk insanlar olan Askr ve Embla yi yaratirlar Kardeslerden biri onlara yasam nefesi ikincisi hareket ve zeka ucuncusu ise bicim konusma isitme ve gorme bagislar Bunlarin yani sira tanrilar ikiliye kiyafet ve isim verir Askr ve Embla tum insanligin atasi olmaya devam ederken ikiliye Midgard in surlari icinde bir yuva sunulur TeorilerStig Blomberg in 1948 de yaptigi Ask och Embla heykeliHint Avrupa kaynaklari Asma anlamina gelen embla etimolojisine dayanilarak ikilinin Proto Hint Avrupa temelli oldugu ortaya atilmistir Hint Avrupa toplumlarinda ates yakilan cukur ile cinsel iliskiden bir analoji cikarilir Asmalar oduna benzer bir sekilde yanici bir malzeme olarak kullanilmis ve daha sert bir malzeme olan odundan yapilmis bir cukurun altina yerlestirilerek ates yakilmasi icin kullanilmistir Iskandinavya da ates yakma ritueli ile ilgili daha fazla teoriler Kivik Skane Isvec teki bir Bronz Cagi mezarindaki bir tas levha uzerindeki tasvirden yola cikilarak ortaya atilmistir Jaan Puhvel Antik mitler Adem ve onun yan urunu Havva turunun basmakalip ilk ciftleri ile doludur Hint Avrupa geleneginde bunlar Vedik ile Iranli Masya ve Masyanag dan Izlandali Askr ve Embla ya kadar bu kisiler icin agac veya kayalara ek olarak ejderha disleri ya da kemikli diger maddeler gibi meydana geldikleri hammaddelere kadar uzanir yorumunda bulunmustur Anders Hultgard Hint Avrupa toplumunda yer alan insanlarin agaclardan olusumuna dair verileri karsilastirmali bir sekilde kullanarak hazirladigi calismasinda Insanligin agac veya oduna dayanan kokenine dair efsaneler ozellikle antik Avrupa ve Hint Avrupa ile Kucuk Asya ve Iran in Hint Avrupa dilini konusan halklariyla baglantili gorunmekte Buna karsilik Yakin Dogu kulturleri neredeyse yalnizca insanin kokenini ilahi bir yaratma eylemi yoluyla camurdan topraktan veya kandan tureten oyku turlerini gosterir demistir Diger potansiyel Cermen analoglari Almanya nin Schleswig bolgesindeki Braak taki bir turba batakliginda insan boyunu asan ciplak birer erkek ile kadini tasvir eden iki tahta figur bulunmustur Bu figurlerin bir grup Iskandinav tanrisi olan Vanir in Efendisi ve Hanimi ni temsil edebilecegini soyleyen Hilda Ellis Davidson yorumuna bu tahta tanrilarin bir baska hatirasi tanrilar tarafindan deniz kiyisindaki agaclardan yaratilan insan irkini ortaya cikaran erkek ve kadin olan Askr ile Embla nin yaratilis geleneginde yasayabilir sozlerini ekler Anglosakson soyagacinda Kent krallari arasinda Hengest in oglu olarak AEsc Eski Ingilizcede disbudak agaci adli biri vardir Bu durum figurlerin Iskandinav oncesi Cermen mitolojisinde daha eski bir temele sahip olabilecegine dair birtakim teorilerin ortaya cikmasina yol acmistir Askr ile Embla nin Diyakoz Paul un MS 7 yuzyila ait Origo Gentis Langobardorum adli eserinde adi gecen Vandal krallari Assi ve Ambri iliskili olduklari one surulur Eserde ikili Tanri Godan dan Odin zafer ister Ambri adinin da Embla gibi Ambilō sozcugunden turemis olabilecegi one surulur Cuce katalogu Voluspa da Askr ile Embla nin yaratilisinin anlatilmasindan once gelen bir bolum bir cuce katalogu niteligindedir ve siirin 10 kitasinin insanin topraktan yaratilisini anlattigi dusunulur Bu anlatimdan insanlarin cucelerden tureyerek olustugu ve uc tanrinin onlara hayat verdigi sonucu cikarilabilir Carolyne Larrington Askr ile Embla nin agaclardan olusmasindan yola cikarak Eski Iskandinav eserlerinde insanlarin metaforik olarak agac seklinde tasvir edildiklerini ornegin kadinlar mucevher agaclari erkekler savas agaclari one surer Modern tasvirlerIsvec in guneyindeki Solvesborg da Stig Blomberg in 1948 de tamamladigi ve ikiliyi tasvir ettigi bronz bir heykel yer alir Askr ile Embla Oslo Belediye Binasi ndaki Dagfin Werenskiold a ait on alti ahsap kabartmanin ikisinde tasvir edilmistir 2017 cikisli video oyunu ta yer alan savas halindeki iki ulusun adlari Askr ve Embla dir KaynakcaOzel a b c d Simek 2007 s 74 Thorpe 1907 s 337 Dronke 1997 s 11 Thorpe 1866 s 5 Belloes 1936 s 8 Schach 1985 s 93 Byock 2006 s 18 Puhvel 1989 s 284 Hultgard 2006 s 62 Davidson 1975 ss 88 89 Orchard 1997 s 8 Lindow 2001 ss 62 63 Larrington 1999 s 279 Ask amp Embla Statue Ingilizce Visitblekinge 7 Agustos 2020 tarihinde kaynagindan arsivlendi Yggdrasilfrisen Norvecce Oslo Belediyesi 26 Haziran 2001 25 Ocak 2009 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 8 Eylul 2008 Pycroft Sidney 20 Subat 2021 Fire Emblem Heroes a reflection four years on Ingilizce 26 Subat 2021 tarihinde kaynagindan arsivlendi GenelThe Poetic Edda Ingilizce Bellows Henry Adams tarafindan cevrildi New York Princeton University Press The American Scandinavian Foundation 1936 The Prose Edda Ingilizce Byock Jesse tarafindan cevrildi 2006 ISBN 0 14 044755 5 Davidson H R Ellis 1975 Scandinavian Mythology Ingilizce ISBN 0 600 03637 5 Hultgard Anders 2006 The Askr and Embla Myth in a Comparative Perspective Andren Anders Jennbert Kristina Raudvere Catharina Ed Old Norse Religion in Long term Perspectives Ingilizce Nordic Academic Press ISBN 91 89116 81 X The Poetic Edda Volume II Mythological Poems Ingilizce tarafindan cevrildi Oxford University Press 1997 ISBN 0 19 811181 9 The Poetic Edda Ingilizce Larrington Carolyne tarafindan cevrildi 1999 ISBN 0 19 283946 2 2001 Norse Mythology A Guide to the Gods Heroes Rituals and Beliefs Ingilizce Oxford University Press ISBN 0 19 515382 0 26 Ocak 2017 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 9 Aralik 2020 Orchard Andy 1997 Dictionary of Norse Myth and Legend Ingilizce Cassell ISBN 0 304 34520 2 Puhvel Jaan 1989 1987 Comparative Mythology Ingilizce Johns Hopkins University Press ISBN 0 8018 3938 6 Schach Paul 1985 Some Thoughts on Voluspa Glendinning R J Bessason Heraldur Ed Edda a Collection of Essays Ingilizce ISBN 0 88755 616 7 2007 Dictionary of Northern Mythology Ingilizce Hall Angela tarafindan cevrildi ISBN 0 85991 513 1 The Elder Edda of Saemund Sigfusson Ingilizce Thorpe Benjamin tarafindan cevrildi 1907 Edda Saemundar Hinns Froda The Edda of Saemund the Learned Part I Ingilizce Thorpe Benjamin tarafindan cevrildi Londra Trubner amp Co 1866 29 Mayis 2016 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 9 Aralik 2020 Dis baglantilarWikimedia Commons ta Askr ile Embla ile ilgili ortam dosyalari bulunmaktadir