Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Gürcü Hadım Mehmed Paşa (ö. Temmuz 1626) I. Mustafa'nın ikinci kez tahtan indirilmesinden hemen önce 21 Eylül 1622 - 5 Şubat 1623 tarihleri arasında dört ay on gün sadrazamlık yapmış bir Osmanlı devlet adamıdır.
| Gürcü Hadım Mehmet Paşa | |
|---|---|
| Osmanlı Sadrazamı | |
| Görev süresi 21 Eylül 1622 - 5 Şubat 1623 | |
| Hükümdar | I. Mustafa |
| Yerine geldiği | Lefkeli Mustafa Paşa |
| Yerine gelen | Mere Hüseyin Paşa |
| Kişisel bilgiler | |
| Ölüm | Temmuz 1626 İstanbul |
Hayatı
Kanuni Sultan Süleyman döneminin son sadrazamlarından olan Semiz Ali Paşa'nın kölesi idi. Saraya verildikten sonra akağalık görevini yaptı. Enderun hasodabaşılığa atandı.
III. Mehmed'in saltanatının sonlarına doğru Ekim 1603'te üçüncü vezir unvanı verilip kubbealtı veziri oldu. Pek az sonra ise Mısır eyaleti valiliği ile İstanbul'dan ayrıldı. Önden önce Mısır Valisi olan Mısır'da bulunan askeri sınıfın bir isyanında öldürülmüş idi. Gürcü Hadim Mehmed Paşa Mısır'a geldiğinde bu isyanla uğraşmaya başlayıp isyancı askeri sınıfı yola getirip ve Mısır'da asayişi sağladı. Orada 7 ay kaldıktan sonra Mısır Valiliği'nden azlolundu.
1605'te ise Bosna Eyaleti valisi tayin edildi ve Belgrad kalesi ve Tuna muhafızlığı görevi de verildi. 1609'da İstanbul'a döndü ve divan-ı humayun'da kubbealtı veziri olarak çalıştı. Bu dönemde yapılan seferler dolayısıyla sadrazamların serdar-ı ekrem olarak ordu başında İstanbul'dan ayrılmaları nedeniyle, Gürcü Mehmed Paşa üç defa İstanbul'da sedaret kaymakamlığı yaptı.
Sultan II. Osman'ın öldürülmesi sonunda ikinci defa tahta geçirilen I. Mustafa sadrazam Lefkeli Mustafa Paşa'yı zorba isyancılar tarafından istenmemesi üzerine azletti ve deneyimli bir vezir olan Gürcü Hadım Mehmed Paşa'yı 21 Eylül 1622'de sadrazamlığa tayin edildi.
İzleyen günlerde Rus Elçisi geldi ve sadrazam ile Rus elçisi Parmakkapı'da görüşmelerinde savaş üzerinde tartışmalar çıktı.
Erzurum valisi olan Abaza Mehmed Paşa, II. Osman'ın kan davasını güden tımarlı sipahilerden destek alarak isyan etti. Bundan kaygılanan İstanbul'da bulunan kapıkulları Sultan Osman cinayetini üzerlerine almamak için şehirde taşkınlıklarda bulunmaya başladılar. Bunlar 21 Aralık 1622'de Divanhane önünde bu cinayeti reddetmek için yaptıkları eylemlere başlayıp; taşra kadıları tarafından hain olarak isimlendirilmelerini kınayıp cinayeti yapanların ortaya çıkarılıp cezalandırılmasını istediler. Divanhane önünde yapılan bu eylemler Ocak başına kadar sürdü.
Ocak başında I. Mustafa sadece "Tiz katiller bulunsun" cümlesi ihtiva eden bir hatt-ı humayun yayınladı. Sadrazam Gürcü Hadım Mehmed Paşa da Sultan Osman cinayeti ile yakın ilişkisi olanları yakalatıp onların idam edilmesi işlerine eğildi. Cebecibaşı Kara Mazak kaçarken yakalanıp Yedikule yolunda Sutlan Osman'ın su içtiği çeşme önünde boynu vuruldu. Eski sadrazam Hain Davud Paşa 5 Ocak günü Eyüp'te bir samanlıkta saklanmış olarak yakalandı ve Yedikule zindanında tutuklandı. Karısı Cellad Süleyman Usta'ya rüşvet teklif edip idamını geciktirmeyi denedi fakat 7 Ocak'ta Hain Davud Paşa'nın idamı için karar Divan-ı Humayun'dan çıkıp; onunda Sultan Osman'ın su içtiği çeşme başında idamı uygun görüldü. İdamı yerine getirilecek olan eski sadrazam koynundan Sultan Osman'ın katli için Anadolu ve Rumeli kazaskerlerinin verdikleri fetvaları ve I. Mustafa'nın verdiği fermanı çıkartıp etrafa gösterdi. Orada bulunan yeniçeriler paşayı idamdan kurtarmak için onu ata bindirip Orta Camii'ne götürdüler. Fakat Sadrazam Gürcü Hadım Mehmed Paşa buna karşı tedbir almıştı. 200 asker ile Orta Camii'ni bastırıp Hain Davud Paşa'yı tekrar tutuklatıp Yedikule zindanına gönderdi. Hain Davud Paşa ve padişah katlinde rol oynayıp o zaman kadar yakalananlardan vezir Derviş Paşa, Kalender Uğrusu ve Meydan Bey 8 Ocak'ta Yedikule'de idam edildiler.
İstanbul'da şehir yönetimini ellerine geçirmiş olan yeniçeri zorbaları bundan sonra Sadrazam Gürcü Hadim Mehmed Paşa'yı hedef aldılar. Onun divan toplantısı için saraya geldiğinde, Mere Hüseyin Paşa tarafından tahrik edilmiş bir kapıkulu sipahi güruhu, saray bahçesine girip onu istemediklerini ilan ettiler. Bunun üzerine 5 Şubat 1623'te Sadrazam mühr-ü humayunu kapıcılar kethudası ile Sultan I. Mustafa'ya göndererek sadrazamlıktan çekildi. Yerine ikinci kez Mere Hüseyin Paşa sadrazamlığa tayin edildi. Gürcü Hadım Mehmed Paşa Bursa'ya sürgüne gönderildi.
9 Eylül 1623'te I. Mustafa akıl dengesizliği dolayısıyla Sadrazam Kemankeş Ali Paşa ile Şeyhülislam Yahya Efendi tarafından tahttan indirilip daha 12 yaşında çocuk olan IV. Murat tahta çıkartıldı. Padişahın küçüklüğü dolayısıyla kendi başına buyruk olan sadrazam Kemankeş Ali Paşa pozisyonu güçlendirmek için baş rakipleri olan Gürcü Hadim Mehmed Paşa ile Damat Halil Paşa'yı karalamak için onların Abaza Mehmed Paşa'y arka verdiklerini ileri sürdü. Tam buna dayanan icraata başlayacakken, Bağdat'ta hakimiyeti eline alan "Bekir Subaşı" Olayını ve onun vesilesi ile İran'ın Bağdat'ı eline geçirdiği gerçeğini devlet ricalinden ve Kösem Sultan'dan sakladığı için sadrazamlıktan azledildi.
Sadaret görevi Çerkes Mehmed Paşa'ya görev verildi. Yeni sadrazam doğu sorunlarını halletmek için bir orduyu Nisan'dan itibaren hazırlamaya başlayarak bu ordu ile 17 Haziran'da Üsküdar'dan Anadolu'ya hareket etti.
İstanbul'da sadaret kaymakamı olarak Nisan 1624'ten itibaren Gürcü Hadım Mehmed Paşa görev yapmaya başladı. Temmuz 1624'te kadar para reformu ile uğraştı. Bu reformla tedavüldeki sikkelerin rayiçleri değiştirildi ve bir altın 120 akçeye ve 1 kuruş 80 akçeye düşürüldü. Bu reformlarla uğraşırken Doğu'da beklenmedik şekilde ölen Sadrazam Çerkes Mehmed Paşa yerine Sadrazam ve serdar-ı ekrem olan Hafız Ahmet Paşa'nın istediği lojistik ve para desteğini veremedi.
Fakat kaptan-ı derya olup Karadeniz'de Kazaklara karşı başarılı donanma seferi yapan Topal Recep Paşa yaptığı seferden geri dönünce İstanbul sadaret kaymakamı olmak istemekteydi. Yaptığı tahrik ile yeniçeriler tekrar eyleme geçtiler ve bu sefer şikayetleri Gürcü Hadım Mehmed Paşa'nın akçe rayici düşürmesi ve Bağdat önüne gitmekte olan orduya destek sağlamaması oldu. Tarihçi Hammer'ın Venedik balyosu mektubundan aktardığı bilgilere göre, kapıkulu askeri isyanın bir başka vesilesi sadaret kaymakamının devleti ayaklanmacı kapıkullarından kurtarmak için bir seri tedbirin açıklamasını ihtiva eden Padişah'a gönderdiği mektubun Topal Recep Paşa tarafından kapıkulu askerine sızdırılması olduğu belirtilmektedir.
Bu asi yeniçeri istekleri çocuk IV. Murat'ın naiplik görevini yapan "Büyük Valide Kosem Sultan tarafından da uygun görülmüştür. Sadaret kaymakamı olan Gürcü Hadım Mehmed Paşa kendi konağında boğularak idam edilmiştir. Yerine İstanbul sedaret kaymakamlığına Topal Recep Paşa getirilmiştir.
Eyüp Camii ikinci avlusunda bulunan türbesinde gömülmüştür.
Değerlendirme
Aynı dönemde yaşayan tarihçi Atayi Gürcü Mehmed paşayı
dindar, hayır-hah ve işinde sebatlı
olarak değerlendirmektedir. 20. yy. tarihçisi Uzunçarşılı'nın değerlendirmesi de şöyledir:
Sadaret kaymakamlığında ayarı bozulmuş olan sikkeyi ıslah ederek hem iktisadi durumun hem de devlet itibarının düzelmesinde muvaffak olmuştur.
Eserleri
Halıcılar'da 1628 tarihli bir çeşmesi vardır. Hırka-i Şerif mezarlığı ile Şehzadebaşı civarında iki çeşmesi de bulunmaktadır. Eyüp Camii ikinci avlusunda bulunan türbesi ve bu türbenin kıymetli çinilerle süslü duvarları 17. yy. ilk yarısının önemli sanat eserlerinden olduğu kabul edilmektedir.
Kaynakça
- ^ a b c d e f Uzunçarşılı, İsmail Hakkı, (1954) Osmanlı Tarihi III. Cilt, 2. Kısım, XVI. Yüzyıl Ortalarından XVII. Yüzyıl Sonuna kadar), Ankara: Türk Tarih Kurumu (Altıncı Baskı 2011) ISBN 978-975-16-0010) say.377
- ^ a b c d e Sakaoğlu, Necdet (1999) Bu Mülkün Sultanları, İstanbul:Oğlak say.216
- ^ Atayi, Şakayık Zeyli, s. 679
Dış bağlantılar
- Uzunçarşılı, İsmail Hakkı, (1954) Osmanlı Tarihi III. Cilt, 2. Kısım, XVI. Yüzyıl Ortalarından XVII. Yüzyıl Sonuna kadar), Ankara: Türk Tarih Kurumu (Altıncı Baskı 2011 ISBN 978-975-16-0010) say.377-378.
- Danişmend, İsmail Hâmi (1971), Osmanlı Devlet Erkânı, İstanbul:Türkiye Yayınevi.
- Tektaş, Nazim (2002), Sadrâzamlar Osmanlı'da İkinci Adam Saltanatı, İstanbul:Çatı Yayınevi (Google books: [1] 7 Aralık 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- Buz, Ayhan, (2009) Osmanlı Sadrazamları, İstanbul: Neden Kitap, ISBN978-975-254-278-5
| Siyasi görevi | ||
|---|---|---|
| Önce gelen: Lefkeli Mustafa Paşa |  Osmanlı Sadrazamı 21 Eylül 1622 - 5 Şubat 1623 | Sonra gelen: Mere Hüseyin Paşa |
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Gurcu Hadim Mehmed Pasa o Temmuz 1626 I Mustafa nin ikinci kez tahtan indirilmesinden hemen once 21 Eylul 1622 5 Subat 1623 tarihleri arasinda dort ay on gun sadrazamlik yapmis bir Osmanli devlet adamidir Gurcu Hadim Mehmet PasaOsmanli SadrazamiGorev suresi 21 Eylul 1622 5 Subat 1623Hukumdar I MustafaYerine geldigi Lefkeli Mustafa PasaYerine gelen Mere Huseyin PasaKisisel bilgilerOlum Temmuz 1626 IstanbulHayatiKanuni Sultan Suleyman doneminin son sadrazamlarindan olan Semiz Ali Pasa nin kolesi idi Saraya verildikten sonra akagalik gorevini yapti Enderun hasodabasiliga atandi III Mehmed in saltanatinin sonlarina dogru Ekim 1603 te ucuncu vezir unvani verilip kubbealti veziri oldu Pek az sonra ise Misir eyaleti valiligi ile Istanbul dan ayrildi Onden once Misir Valisi olan Misir da bulunan askeri sinifin bir isyaninda oldurulmus idi Gurcu Hadim Mehmed Pasa Misir a geldiginde bu isyanla ugrasmaya baslayip isyanci askeri sinifi yola getirip ve Misir da asayisi sagladi Orada 7 ay kaldiktan sonra Misir Valiligi nden azlolundu 1605 te ise Bosna Eyaleti valisi tayin edildi ve Belgrad kalesi ve Tuna muhafizligi gorevi de verildi 1609 da Istanbul a dondu ve divan i humayun da kubbealti veziri olarak calisti Bu donemde yapilan seferler dolayisiyla sadrazamlarin serdar i ekrem olarak ordu basinda Istanbul dan ayrilmalari nedeniyle Gurcu Mehmed Pasa uc defa Istanbul da sedaret kaymakamligi yapti Sultan II Osman in oldurulmesi sonunda ikinci defa tahta gecirilen I Mustafa sadrazam Lefkeli Mustafa Pasa yi zorba isyancilar tarafindan istenmemesi uzerine azletti ve deneyimli bir vezir olan Gurcu Hadim Mehmed Pasa yi 21 Eylul 1622 de sadrazamliga tayin edildi Izleyen gunlerde Rus Elcisi geldi ve sadrazam ile Rus elcisi Parmakkapi da gorusmelerinde savas uzerinde tartismalar cikti Erzurum valisi olan Abaza Mehmed Pasa II Osman in kan davasini guden timarli sipahilerden destek alarak isyan etti Bundan kaygilanan Istanbul da bulunan kapikullari Sultan Osman cinayetini uzerlerine almamak icin sehirde taskinliklarda bulunmaya basladilar Bunlar 21 Aralik 1622 de Divanhane onunde bu cinayeti reddetmek icin yaptiklari eylemlere baslayip tasra kadilari tarafindan hain olarak isimlendirilmelerini kinayip cinayeti yapanlarin ortaya cikarilip cezalandirilmasini istediler Divanhane onunde yapilan bu eylemler Ocak basina kadar surdu Ocak basinda I Mustafa sadece Tiz katiller bulunsun cumlesi ihtiva eden bir hatt i humayun yayinladi Sadrazam Gurcu Hadim Mehmed Pasa da Sultan Osman cinayeti ile yakin iliskisi olanlari yakalatip onlarin idam edilmesi islerine egildi Cebecibasi Kara Mazak kacarken yakalanip Yedikule yolunda Sutlan Osman in su ictigi cesme onunde boynu vuruldu Eski sadrazam Hain Davud Pasa 5 Ocak gunu Eyup te bir samanlikta saklanmis olarak yakalandi ve Yedikule zindaninda tutuklandi Karisi Cellad Suleyman Usta ya rusvet teklif edip idamini geciktirmeyi denedi fakat 7 Ocak ta Hain Davud Pasa nin idami icin karar Divan i Humayun dan cikip onunda Sultan Osman in su ictigi cesme basinda idami uygun goruldu Idami yerine getirilecek olan eski sadrazam koynundan Sultan Osman in katli icin Anadolu ve Rumeli kazaskerlerinin verdikleri fetvalari ve I Mustafa nin verdigi fermani cikartip etrafa gosterdi Orada bulunan yeniceriler pasayi idamdan kurtarmak icin onu ata bindirip Orta Camii ne goturduler Fakat Sadrazam Gurcu Hadim Mehmed Pasa buna karsi tedbir almisti 200 asker ile Orta Camii ni bastirip Hain Davud Pasa yi tekrar tutuklatip Yedikule zindanina gonderdi Hain Davud Pasa ve padisah katlinde rol oynayip o zaman kadar yakalananlardan vezir Dervis Pasa Kalender Ugrusu ve Meydan Bey 8 Ocak ta Yedikule de idam edildiler Istanbul da sehir yonetimini ellerine gecirmis olan yeniceri zorbalari bundan sonra Sadrazam Gurcu Hadim Mehmed Pasa yi hedef aldilar Onun divan toplantisi icin saraya geldiginde Mere Huseyin Pasa tarafindan tahrik edilmis bir kapikulu sipahi guruhu saray bahcesine girip onu istemediklerini ilan ettiler Bunun uzerine 5 Subat 1623 te Sadrazam muhr u humayunu kapicilar kethudasi ile Sultan I Mustafa ya gondererek sadrazamliktan cekildi Yerine ikinci kez Mere Huseyin Pasa sadrazamliga tayin edildi Gurcu Hadim Mehmed Pasa Bursa ya surgune gonderildi 9 Eylul 1623 te I Mustafa akil dengesizligi dolayisiyla Sadrazam Kemankes Ali Pasa ile Seyhulislam Yahya Efendi tarafindan tahttan indirilip daha 12 yasinda cocuk olan IV Murat tahta cikartildi Padisahin kucuklugu dolayisiyla kendi basina buyruk olan sadrazam Kemankes Ali Pasa pozisyonu guclendirmek icin bas rakipleri olan Gurcu Hadim Mehmed Pasa ile Damat Halil Pasa yi karalamak icin onlarin Abaza Mehmed Pasa y arka verdiklerini ileri surdu Tam buna dayanan icraata baslayacakken Bagdat ta hakimiyeti eline alan Bekir Subasi Olayini ve onun vesilesi ile Iran in Bagdat i eline gecirdigi gercegini devlet ricalinden ve Kosem Sultan dan sakladigi icin sadrazamliktan azledildi Sadaret gorevi Cerkes Mehmed Pasa ya gorev verildi Yeni sadrazam dogu sorunlarini halletmek icin bir orduyu Nisan dan itibaren hazirlamaya baslayarak bu ordu ile 17 Haziran da Uskudar dan Anadolu ya hareket etti Istanbul da sadaret kaymakami olarak Nisan 1624 ten itibaren Gurcu Hadim Mehmed Pasa gorev yapmaya basladi Temmuz 1624 te kadar para reformu ile ugrasti Bu reformla tedavuldeki sikkelerin rayicleri degistirildi ve bir altin 120 akceye ve 1 kurus 80 akceye dusuruldu Bu reformlarla ugrasirken Dogu da beklenmedik sekilde olen Sadrazam Cerkes Mehmed Pasa yerine Sadrazam ve serdar i ekrem olan Hafiz Ahmet Pasa nin istedigi lojistik ve para destegini veremedi Fakat kaptan i derya olup Karadeniz de Kazaklara karsi basarili donanma seferi yapan Topal Recep Pasa yaptigi seferden geri donunce Istanbul sadaret kaymakami olmak istemekteydi Yaptigi tahrik ile yeniceriler tekrar eyleme gectiler ve bu sefer sikayetleri Gurcu Hadim Mehmed Pasa nin akce rayici dusurmesi ve Bagdat onune gitmekte olan orduya destek saglamamasi oldu Tarihci Hammer in Venedik balyosu mektubundan aktardigi bilgilere gore kapikulu askeri isyanin bir baska vesilesi sadaret kaymakaminin devleti ayaklanmaci kapikullarindan kurtarmak icin bir seri tedbirin aciklamasini ihtiva eden Padisah a gonderdigi mektubun Topal Recep Pasa tarafindan kapikulu askerine sizdirilmasi oldugu belirtilmektedir Bu asi yeniceri istekleri cocuk IV Murat in naiplik gorevini yapan Buyuk Valide Kosem Sultan tarafindan da uygun gorulmustur Sadaret kaymakami olan Gurcu Hadim Mehmed Pasa kendi konaginda bogularak idam edilmistir Yerine Istanbul sedaret kaymakamligina Topal Recep Pasa getirilmistir Eyup Camii ikinci avlusunda bulunan turbesinde gomulmustur DegerlendirmeAyni donemde yasayan tarihci Atayi Gurcu Mehmed pasayi dindar hayir hah ve isinde sebatli olarak degerlendirmektedir 20 yy tarihcisi Uzuncarsili nin degerlendirmesi de soyledir Sadaret kaymakamliginda ayari bozulmus olan sikkeyi islah ederek hem iktisadi durumun hem de devlet itibarinin duzelmesinde muvaffak olmustur EserleriHalicilar da 1628 tarihli bir cesmesi vardir Hirka i Serif mezarligi ile Sehzadebasi civarinda iki cesmesi de bulunmaktadir Eyup Camii ikinci avlusunda bulunan turbesi ve bu turbenin kiymetli cinilerle suslu duvarlari 17 yy ilk yarisinin onemli sanat eserlerinden oldugu kabul edilmektedir Kaynakca a b c d e f Uzuncarsili Ismail Hakki 1954 Osmanli Tarihi III Cilt 2 Kisim XVI Yuzyil Ortalarindan XVII Yuzyil Sonuna kadar Ankara Turk Tarih Kurumu Altinci Baski 2011 ISBN 978 975 16 0010 say 377 a b c d e Sakaoglu Necdet 1999 Bu Mulkun Sultanlari Istanbul Oglak ISBN 975 329 299 6 say 216 Atayi Sakayik Zeyli s 679Dis baglantilarUzuncarsili Ismail Hakki 1954 Osmanli Tarihi III Cilt 2 Kisim XVI Yuzyil Ortalarindan XVII Yuzyil Sonuna kadar Ankara Turk Tarih Kurumu Altinci Baski 2011 ISBN 978 975 16 0010 say 377 378 Danismend Ismail Hami 1971 Osmanli Devlet Erkani Istanbul Turkiye Yayinevi Tektas Nazim 2002 Sadrazamlar Osmanli da Ikinci Adam Saltanati Istanbul Cati Yayinevi Google books 1 7 Aralik 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde Buz Ayhan 2009 Osmanli Sadrazamlari Istanbul Neden Kitap ISBN978 975 254 278 5Siyasi goreviOnce gelen Lefkeli Mustafa Pasa Osmanli Sadrazami 21 Eylul 1622 5 Subat 1623 Sonra gelen Mere Huseyin Pasa