Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Litvanya Bağımsızlık Savaşları veya diğer adıyla Özgürlük Mücadeleleri (Litvanca: Laisvės kovos) Birinci Dünya Savaşı'ndan sonra Litvanya'nın bağımsızlığı için yaptığı üç savaşı tanımlar. Bu savaşlar Bolşevik kuvvetlerine (Aralık 1918 - Ağustos 1919), Bermontiyalılara (Haziran 1919 - Aralık 1919) ve Polonya'ya (Ağustos 1920 - Kasım 1920) karşı verilmiştir. Savaşlar, bağımsız Litvanya'nın uluslararası tanınmasını ve sivil kurumların oluşumunu geciktirmiştir.
Arka plan
Litvanya-Lehistan Birliği'nin 1795'te parçalanmasından sonra, Litvanya Büyük Dükalığı Rus İmparatorluğu tarafından ilhak edildi. 19. yüzyılda ortaya çıktı ve bağımsız bir ulus devlet kurma hareketi 20. yüzyılın başlarında yoğunlaştı. Birinci Dünya Savaşı sırasında, Litvanya toprakları 1915'ten savaşın Kasım 1918'de sona ermesine kadar Almanya tarafından işgal edildi.
16 Şubat 1918'de Litvanya Konseyi, diğer devletlerle önceki tüm yasal bağlardan bağımsızlığın yeniden tesis edildiğini ilan etti. Bildirge, kendi kaderini tayin hakkını, yani etnik Litvanya topraklarında bir devletin kurulması anlamına geliyordu. Bağımsızlık Yasası'nın yayınlanması başlangıçta Alman işgal güçleri tarafından bastırıldı, ancak 23 Mart 1918'de Almanlar bildiriyi kabul etti; çünkü planları bir uydu ülkeler ağının (Mitteleuropa) kurulması fikrine kaymıştı. Ancak Almanya, Konsey'in Litvanya askerî gücü, polis gücü veya sivil kurumlar kurmasına izin vermedi. 11 Kasım 1918'de Almanya Batı Cephesi'nde ateşkes imzaladı ve Litvanya üzerindeki savaşı ve kontrolü resmen kaybetti. Augustinas Voldemaras liderliğindeki ilk ulusal hükûmet kuruldu. Voldemaras, Litvanya'nın savaşa girmeyi planlamadığı için askeri bir güce ihtiyaç duymadığını ve sadece küçük bir milis gücüne ihtiyaç duyulduğunu bildiren bir bildiri yayınladı. Bu görüş gerçekçi değildi, çünkü kısa süre sonra askeri çatışmalar patlak verdi.
Ordunun kuruluşu
Bir ordu oluşturan ilk yasama eylemi 23 Kasım 1918'de kabul edildi. Finansman, silah, cephane ve deneyimli askeri komutanlar yetersizliği nedeniyle gelişimi ve organizasyonu yavaş ilerledi. 20 Aralık'ta Antanas Smetona ve Voldemaras, yardım istemek için Almanya'ya gitti. Bu, Almanya'nın Litvanya hükûmetine tazminat olarak yüz milyon mark ödediği 1918'in sonunda geldi; Yeni Litvanya ordusunun örgütlenmesi aşamalı olarak geri çekilen Alman ordusunun himayesinde ilerledi. Ancak her iki liderin ayrılması zor bir iç durum yarattı. Litvanya Konseyi, Voldemaras'ın kabinesini serbest bıraktı; , Litvanya Başbakanı oldu ve 26 Aralık 1918'de yeni bir kabine kurdu. Devlete yönelik yakın bir tehdit algılayarak, birkaç gün sonra bir bildiri yayınladı. Litvanyalı erkeklere yöneltilen bildiri, gönüllüleri ülkeyi savunmak için bir güce katılmaya davet etti.
Askeri güce katılmayı kabul eden Litvanyalı gönüllülere özgür toprak sözü verildi. Litvanya'nın bağımsızlığını desteklemeye yönelik ateşkes yükümlülüğünü yerine getiren Almanya, başlangıçta Litvanya topraklarında kalan birimlerden gönüllü bir kuvvet örgütlemeye çalıştı, ancak bu girişimler başarısız oldu. Gönüllüleri işe almak için Almanya'ya suçlular gönderildi. Kısa bir süre sonra, günde 5 Mark artı ayda 30 Mark ödenen bir gönüllüler bölümü oluşturuldu. İlk birimler Ocak 1919'da Litvanya'ya gelmeye başladı, ancak bazıları kötü durumda oldukları için gönderildiler. Ocak ayı sonunda Alytus, Jonava, Kėdainiai ve Kaunas'ta 400 gönüllü görev yaptı. Mart ayında Güney Litvanya Saksonya Gönüllü Tugayı olarak değiştirilen 46. Saksonya Tümeninin temelini oluşturdular. Tugay 18., 19. ve 20. alaylardan oluşuyordu. Alman birliklerinin sonuncusu, Temmuz 1919'da Litvanya'dan ayrılacaktı.
Litvanya topraklarını savunmak için gönüllü bir güç toplamaya yönelik başarılı girişimlerden sonra, Litvanya silahlı kuvvetlerini genişletmek için 5 Mart 1919'da seferberlik başlatıldı. Seferberlik, 1897 ile 1899 arasında doğan erkeklere uygulandı. 1919 yazının sonunda Litvanya ordusu yaklaşık 8.000 kişiden oluşuyordu. Ardından gelen çatışmalar sırasında 1.700 Litvanyalı gönüllü öldü, 2.600'den fazlası yaralandı ve 800 kişi kayıptı. Tarihçi toplam ölümleri 1.444 olarak aktarıyor.
Bolşeviklere karşı verilen savaş
| Litvanya-Sovyet Savaşı | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| |||||||
| Taraflar | |||||||
 Litvanya |  Rusya SFSC Litvanya-Belarus SSC | ||||||
| Komutanlar ve liderler | |||||||
| Güçler | |||||||
| 8,000 Litvan (1919) 10,000 Sakson gönüllü | 20,000 | ||||||
Ana konu: Litvanya-Sovyet Savaşı
Almanya'da devrim patlak verirken, Alman hükûmeti Litvanya'nın bağımsızlığını 5 Kasım 1918'de Sovyet Rusya'dan veren Brest-Litovsk Antlaşması'na desteğini çekti. Bu arada Sovyet Rus hükûmeti 13 Kasım'da anlaşmadan vazgeçti.Bolşevikler, küresel proleter devrimlerinin bir parçası olarak Litvanya'yı doğudan fethetmeye çalıştılar. Başka yerlerde, 1918 Antlaşması Yakın Doğu'da Ermenistan, Azerbaycan ve Gürcistan'a, Doğu Avrupa'da ise Belarus ve Ukrayna'ya bağımsızlık vermişti. Sovyetler Birliği bu uluslara da saldırdı. Ancak onlar Sovyet egemenliğine girerken, Litvanya ve Polonya girmedi.
8 Aralık 1918'de başkent Vilnius'ta yalnızca Litvanya Komünist Partisi üyelerinden oluşan geçici bir devrimci hükûmet kuruldu. , hükûmetin başkanı oldu. Ertesi gün bir işçi sovyeti kuruldu ve Vilnius'un kontrolünü ele geçirdiğini ilan etti. Bununla birlikte, Voldemaras'ın hükûmeti ve bir Polonya komitesi de aynı zamanda şehrin kontrolünü ilan etti. Almanlar nihayet 31 Aralık 1918'de Vilnius'u terk etti. 5 Ocak 1919'da Kızıl Ordu şehri ele geçirdi ve batıya doğru ilerledi. General liderliğindeki yerel Polonya paramiliter müfrezeleri Vilnius'ta Kızıl Ordu ile beş gün boyunca savaştı; Litvanya hükûmeti, düzenli Alman Ordusu ile birlikte Vilnius'u terk etmişti. 1 Ocak 1919'da Vilnius'un yaklaşık 200 kilometre batısındaki Šiauliai kasabasındaki yerel komünistler isyan ettiler ve 1000 kişilik bir "Samogitli Alayı"nı kurdular; Kızıl Ordu 15 Ocak'ta kasabaya girdiğinde orada Sovyet gücü çoktan vardı. 18 Ocak'ta Sovyetler ve Almanlar bir anlaşma imzaladılar ve Bolşevik güçlerin Litvanya'nın en büyük ikinci şehri Kaunas'a doğrudan saldırmasını engelleyen bir sınır çizgisi belirlediler. Kızıl Ordu'nun Alytus veya Kėdainiai aracılığıyla saldırması gerekecekti.
liderliğindeki Alman gönüllüler Litvanya'ya geldi, Hrodna-Kaišiadorys-Kaunas hattı boyunca pozisyon aldı ve komutasındaki Litvanya kuvvetlerine Kızıl Ordu'nun Kėdainiai yakınlarında ilerlemesini durdurmaya yardım etti. 8 Şubat'ta bir keşif görevi sırasında, savaşlar sırasında ölen ilk Litvanyalı asker olan , yakınlarında öldürüldü. 10 Şubat'ta ortak kuvvetler 'yı ele geçirdi ve Kızıl Ordu'yu geri çekilmeye zorladı. Bu operasyonun başarısı Litvanya ordusunun moralini yükseltti. 18 Şubat'ın ilk yarısında, Kaišiadorys ve arasında konuşlanmış olan Sakson gönüllüler alayı kendi hattında çatışmalara girdi ve ortak kuvvet, 10 Şubat ile 13 Şubat arasında düzenlenen bir operasyonda 'ı ele geçirdi. Bu gerilemenin ardından Bolşevik 7. Silahlı Alayı dağılmaya başladı ve birçok askeri kaçtı. Almanlar geri çekilen birliklerin peşinden gitmeyi reddetmeseydi, alay tamamen yok edilebilirdi.
12 Şubat'ta Bolşevik güçler Alytus'a saldırdı. 1. Piyade Alayı'nın Litvanyalı 5, 6, 7 ve 8. birlikleri Kızıl Ordu'nun baskılarına dayanmak zorunda kalırken, Alman birliklerinin üyeleri görevlerinden ayrıldı. Bu savaş sırasında savaşlarda ölen ilk Litvanyalı subay öldürüldü: 1. Piyade Alayı komutanı . Komutanlarının kaybından sonra alay Marijampolė'ya doğru çekilmeye başladı. 14–15 Şubat gecesi, Alman kuvvetleri Alytus'u geri aldı. 1918'in sonlarına doğru subay , kardeşi Aleksandras ile birlikte 'ta partizanlar örgütlemeye başladı. 9 Şubat'ta partizanlar yemin ettiler ve 16 Şubat'ta kasaba meydanında yürüyüşe çıktılar. Ordu subaylarının komutasındaki partizan birliği de 'te örgütlendi.
Bolşeviklerin Doğu Prusya'ya doğru olan hareketi Almanya'yı endişelendirdi ve Liepāja, Mažeikiai, Radviliškis ve Kėdainiai'yi birbirine bağlayan demiryolu hattını serbest bırakmak için General tarafından komuta edilen gönüllüleri (Tugay Shaulen) gönderdiler. Şubat ayının sonunda, Alman topçuları tarafından desteklenen Litvanyalı partizanlar Mažeikiai ve 'yı aldılar ve Bolşevikleri Kuršėnai'ye kadar takip ettiler. 27 Şubat 1919'da Plechavičiuslu ve Joniškėlisli partizanlar tarafından desteklenen Alman gönüllüler, yakınlarındaki bir savaşta Samogit alayını yendi. O zamana kadar alay, Kızıl Ordu'nun 2. Letonya Uluslararası Piyade Tümeni'ne dahil edilmişti. Aynı gün Litvanya-Beyaz Rusya Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti (Litbel) ilan edildi. Almanlar 7 Mart 1919'da Kuršėnai, 11 Mart'ta Šiauliai ve 12 Mart' Radviliškis kasabalarını ele geçirdi. 14 Mart'ta Litvanyalı partizanlar ve Alman kuvvetleri 'yı ele geçirdi. Alman birlikleri 31 Mayıs 1919'a kadar Litvanya'da aktifti. Kėdainiai'de konuşlanmış bir gönüllü alayı mevzilerini güvence altına almıştı; Mart ayında yakın kasabalara küçük seferler başlattı. Yeri iyi bilen yerel gönüllüler, Bolşevik destekçilerini , ve 'dan çıkarmayı başardılar, ancak bu alanlar kısa süre sonra Bolşevikler tarafından yeniden ele geçirildi. Birkaç kasabaya yapılan bu seferler, Mart ayı sonuna kadar başarıyla gerçekleştirildi. Başarılı operasyonlarının bir ödülü olarak gönüllü alaya 22 Mart'ta bir isim verildi: Ayrı Panevėžys Gönüllü Alayı. Art arda gelen kayıplar nedeniyle, Panevėžys ve Kupiškis'te bulunan Bolşevik kuvvetler isyan ettiler ve isyanları komşu ülke Letonya'dan gelen bir Kızıl Ordu Tümeni tarafından bastırıldı. Bolşeviklerin morali daha derin düşüşlere uğradı ve 19 Mart ile 24 Mart arasında güçleri Panevėžys'i terk etti. Litvanyalı kuvvetler şehre 26 Mart'ta girdi, ancak Kızıl Ordu 4 Nisan'da şehri yeniden ele geçirdi.
Nisan ayında Litvanya ordusu, ve 'i alarak Vilnius'a doğru hareket etmeye başladı, ancak ilerlemeleri 8 Nisan'da durdu. Bu arada, 19 Nisan'da, Polonya ordusu Vilnius'u Bolşeviklerden almış ve sol kanatlarını Neris Nehri'nin güneyindeki topraklardan çekmeye zorlamıştı. Sonuçta ortaya çıkan kısaltılmış cephe hattı, Litvanya'nın kuzeydoğu Litvanya'ya daha güçlü kuvvetler göndermesine ve orada operasyonlar gerçekleştirmesine izin verdi. 3 Mayıs'ta, Saksonyalı gönüllülerin 18. alayının desteklediği Ayrı Panevėžys Gönüllü Alayı; , ve 'yı ele geçirdi. Aynı zamanda Ukmergė'yi de ele geçirmişlerdi; şehre ilk giren Litvanyalı birlikti.
Mart ayının başında seferberlik başladı ve Litvanya güçleri sayılarını artırdı. Nisan sonunda Litvanya ordusunun emir komuta zinciri yeniden düzenlendi. General , Genelkurmay Başkanı olarak atandı ve 7 Mayıs'ta tüm Litvanya ordusunun komutasını devraldı. Sonraki haftalarda tam bir yeniden yapılanma gerçekleşti ve güçlendirilmiş Litvanya kuvvetleri artık Kızıl Ordu'yu geri püskürtmeye hazırdı. Žukauskas, Litvanya kuvvetlerini iki bölgede yoğunlaştırmaya karar verdi. Merkezi Ukmergė–Utena–Zarasai bölgesinde bulunan ilk tugay Vilkmergė Grubu olarak adlandırıldı; Merkezi Kėdainiai-Panevėžys-Rokiškis bölgesinde bulunan ikinci tugay ise Panevėžys Grubu olarak adlandırıldı. Mayıs ayı ortasında operasyon planlaması yapıldı.
17 Mayıs'ta yeniden düzenlenen ordu, kasabasını ele geçirerek ilk operasyonunu gerçekleştirdi. ve ile birlikte 19 Mayıs'ta alınan 'de taarruz için hazırlıklar yapıldı. 22 Mayıs'ta Litvanyalı kuvvetler Utena'da bir taarruz başlatarak köyüne ulaştı. Girişim, bir karşı saldırı ile durduruldu ve Litvanya güçleri geri çekildi. Saldırı birkaç günlüğüne duraklatıldı ve Alanta-Skiemonys-Anykščiai hattı alındı. 31 Mayıs'ta Utena'ya doğru bir sefer başlatıldı ve 2 Haziran'da şehir güvenliğe alındı.
Panevėžys Grubu, 18 Mayıs'ta Panevėžys'e doğru bir taarruz başlattı. 19 Mayıs'ta tugay Panevėžys ve Raguva'yı ele geçirdi; 20 Mayıs'ta saha personeli Panevėžys'e taşındı. Şehir, 21 ve 22 Mayıs'ta meydana gelen bir Bolşevik saldırısına dayandı. 24 Mayıs'ta Žukauskas, her iki gruba da daha ileri gitmelerini emretti. Panevėžys Grubu Kupiškis'e doğru ilerledi ve 25 Mayıs'ta 'u güvence altına aldı. Litvanya birlikleri 30 Mayıs'ta Rokiškis'i aldılar; Bolşevik güçler 30-31 Mayıs gecesi Kupiškis'ten ayrıldı ve Litvanya bu şehri de 1 Haziran'da güvence altına aldı. İlerleme devam etti ve 10 Haziran'da Litvanyalı kuvvetler Letonyalı partizanlar (Yeşil Muhafızlar) tarafından kontrol edilen bölgeye ulaştı ve onlara cephane sağladılar.
Litvanya'nın başarıları devam etti ve ağustos sonunda Bolşevikler Zarasai yakınlarında yenildiler. 2 Ekim'de Litvanya, Daugavpils'in bir banliyösü olan Griva'yı aldı. Litvanyalı kuvvetler Letonya sınırının yakınındaki Daugava Nehri'nde durdular ve cephe hattı stabilize oldu. Kısa ömürlü Litbel hükûmeti son bulmuştu.
12 Temmuz 1920'de Litvanya, Rusya SFSC ile bir imzaladı. Rusya, Litvanya'nın bağımsızlığını ve Vilnius Bölgesi'ndeki hakkını tanıdı. Bu antlaşma Polonya ve kısa ömürlü Belarus Demokratik Cumhuriyeti tarafından tanınmadı. Birkaç tarihçi, Rusya ile yaptığı anlaşmaya rağmen, Litvanya'nın Bolşeviklerin desteklediği yerel komünist güçler tarafından ele geçirilmeye çok yakın olduğunu iddia etti. Bu görüşe göre, bu planları bozan yalnızca Polonya-Sovyet Savaşı'ndaki Polonya zaferiydi.
Bermontiyalılara karşı verilen savaş
| Bermontiyalılara karşı verilen savaş | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| |||||||
| Taraflar | |||||||
| Litvanya |  Batı Rusya Gönüllü Ordusu | ||||||
| Komutanlar ve liderler | |||||||
| Güçler | |||||||
| ~20,000 | Topçu ve uçaklarla (kullanılmamış) 52.000 | ||||||
Adlarını liderleri 'dan alan ve resmi olarak Batı Rusya Gönüllü Ordusu olarak bilinen Bermontiyalılar, karışık bir Alman-Rus ordusuydu. Ordu, Rus İç Savaşı'nda Bolşeviklere karşı savaşma sözü verdikten sonra Alman İmparatorluğu tarafından serbest bırakılan Rus savaş esirlerini ve Almanya savaşı kaybettikten sonra Letonya ve Litvanya'da görev yapan içeriyordu. Bu ordunun resmi amacı, Aleksandr Kolçak'ın güçleriyle birlikte Bolşeviklerle savaşmaktı, ancak asıl gündemi, I.Dünya Savaşı sırasında ele geçirdikleri topraklarda Alman gücünü muhafaza etmekti.
İlk başta, Bermontiyalılar çoğunlukla Letonya'da faaliyet gösterdiler, ancak Haziran 1919'da Litvanya-Letonya sınırını geçtiler ve Kuršėnai kasabasını ele geçirdiler. O zamanlar Litvanyalılar Bolşeviklerle savaşıyorlardı ve yalnızca diplomatik protestolar yapabildiler. Ekim ayına gelindiğinde, Bermontiyalılar batı Litvanya'da (Samogitia) Šiauliai, Biržai ve Radviliškis şehirleri de dahil olmak üzere önemli toprakları ele geçirdiler. Bir kasabayı ilhak ettikten sonra, Bermontiyalılar, idareyi yürütmek için yalnızca Rusça kullanılabileceği kuralını yürürlüğe koydular. Yerel halkı soymak ve yağmalamakla ün salan yerel partizan grupları örgütlemeye başlayadılar.
Ekim 1919'da Litvanya kuvvetleri, 21 ve 22 Kasım'da önemli bir demiryolu merkezi olan Radviliškis yakınlarında önemli bir zafer elde ederek Bermontiyalılara saldırdı. Litvanyalılar orada 30 uçak ve 10 top dahil olmak üzere önemli miktarda savaş ganimeti topladılar. Daha sonra çatışmalar, Alman birliklerinin geri çekilmesini denetleyen bir İtilaf temsilcisi Fransız General 'in müdahalesi ile durduruldu. Litvanya ordusu, daha fazla yağmalamalarını önlemek ve tam tahliyelerini sağlamak için geri çekilen Bermontliya askerlerini takip etti. 15 Aralık'ta Bermontiyalılar Litvanya'dan tamamen çıkarıldı.
Polonya'ya karşı verilen savaş
| Polonya-Litvanya Savaşı | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| |||||||
| Taraflar | |||||||
| Litvanya |  Polonya | ||||||
Ana konu:
Haziran 1920'de Rus ordusu Vilnius'u ele geçirmişti. Varşova Muharebesi'ndeki yenilgisinden kısa bir süre sonra, geri çekilen Kızıl Ordu, hükümleri uyarınca şehri Litvanya'ya teslim etti. Polonya ile Litvanya arasında bir silahlı çatışmayı önlemek amacıyla görüşmeler başlatıldı. 7 Ekim'de imzalandı. Ancak, anlaşmanın resmen yürürlüğe girmesinden önce 8 Ekim'de, Polonyalı lider Józef Piłsudski'nin emriyle hareket eden General , Polonyalı birlikler tarafından düzenledi. Vilnius ve bölgeleri istila edildi. Başlangıçta Polonya kuvvetleri pek silahlı direnişle karşılaşmadı ve daha sonra bir Litvanya karşı saldırısı Milletler Cemiyeti Askeri Komisyonu tarafından durduruldu. Vilnius bölgesi Polonya tarafından kontrol edildiğinden, Litvanya hükûmeti Kaunas'ı Litvanya'nın geçici başkenti ilan etti. Vilnius konusundaki anlaşmazlık iki savaş arası dönem boyunca devam edecekti.
Żeligowski Ayaklanması
Ana konu:
Polonya Devlet Başkanı Józef Piłsudski tarafından düzenlenen sahte bir ayaklanma General liderliğindeki Polonya kuvvetleri tarafından gerçekleştirildi. Bu kuvvetler 1920 sonbaharında Vilnius'un kontrolünü ele geçirdi. Ancak bundan kısa bir süre sonra Litvanyalı kuvvetler bu çatışmada üstünlük sağlamaya başladı ve 'isyancı' kuvvetler düzenli Polonya ordusundan destek aldı. Bu askerî harekât tarih yazımında Polonya-Litvanya savaşının bir devamı olarak kabul edilir.
Ayrıca bakınız
Kaynakça
- ^ a b Edintas, Alfonsas (1999). Lithuania in European Politics. ISBN .
- ^ (Eylül 1962). The Formation of the Lithuanian Foreign Office, 1918–1921. Slavic Review. ss. 500-507.
Polonyalılara karşı bir Bolşevik zaferi, kesinlikle Litvanyalı komünistlerin, Kızıl Ordu tarafından desteklenen, Litvanya milliyetçi hükûmetini devirmek için bir hamle anlamına gelecekti ... Gerçekte Kaunas, Vilna'nın kaybıyla bağımsızlığını elde etti.
- ^ Alfred E. Senn. Lietuvos valstybes. s. 163.
Polonyalılar Sovyet saldırısını durdurmasaydı, Litvanya Sovyetlerin eline geçecekti ... Polonya'nın zaferi Litvanyalılara Wilno şehrine mal oldu, ancak Litvanya'nın kendisini kurtardı.
- ^ Antanas Ruksa. Kovos del Lietuvos nepriklausomybes. s. 417.
1920 yazında Rusya, Litvanya'da komünist bir devrim üzerinde çalışıyordu ... Bu felaketten Litvanya, Vistula'daki mucize tarafından kurtarıldı
- ^ Jonas Rudokas (25 Ağustos 2005). . 11 Ekim 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi.
(Piłsudski) hem Polonya'yı hem de Litvanyalıları Sovyet egemenliğinden savundu
- ^ a b c Simas Sužiedėlis. . ss. 335-336.
- ^ Kamuntavičius, Rūstis; Vaida Kamuntavičienė; Remigijus Civinskas; Kastytis Antanaitis (2001). Lietuvos istorija 11–12 klasėms. s. 354-355. ISBN .
- ^ a b Eidintas, Alfonsas; Vytautas Žalys; Alfred Erich Senn (Eylül 1999). Lithuania in European Politics: The Years of the First Republic, 1918–1940. New York: St. Martin's Press. ss. 38-39. ISBN .
- ^ Piotr Łossowski. Konflikt polsko-litewski 1918-1920 (Lehçe). ss. 175-179.
Konuyla ilgili yayınlar
- Gimtoji istorija, Nuo 7 iki 12 klasės (Lietuvos istorijos vadovėlis), CD, 2002,
- Jonas Rudokas, , Veidas, November 25, 2004, No. 48
- Z. Butkus, , Atgimimas, December 12, 1988, No. 10 (10)
- V. Lesčius. Lietuvos kariuomenė nepriklausomybės karuose. Vilnius, 2004.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Litvanya Bagimsizlik Savaslari veya diger adiyla Ozgurluk Mucadeleleri Litvanca Laisves kovos Birinci Dunya Savasi ndan sonra Litvanya nin bagimsizligi icin yaptigi uc savasi tanimlar Bu savaslar Bolsevik kuvvetlerine Aralik 1918 Agustos 1919 Bermontiyalilara Haziran 1919 Aralik 1919 ve Polonya ya Agustos 1920 Kasim 1920 karsi verilmistir Savaslar bagimsiz Litvanya nin uluslararasi taninmasini ve sivil kurumlarin olusumunu geciktirmistir Arka planAlytus ta Litvanya Bagimsizlik Savaslari nda olen Litvanyalilar icin dikilmis savas aniti Litvanya Lehistan Birligi nin 1795 te parcalanmasindan sonra Litvanya Buyuk Dukaligi Rus Imparatorlugu tarafindan ilhak edildi 19 yuzyilda ortaya cikti ve bagimsiz bir ulus devlet kurma hareketi 20 yuzyilin baslarinda yogunlasti Birinci Dunya Savasi sirasinda Litvanya topraklari 1915 ten savasin Kasim 1918 de sona ermesine kadar Almanya tarafindan isgal edildi 16 Subat 1918 de Litvanya Konseyi diger devletlerle onceki tum yasal baglardan bagimsizligin yeniden tesis edildigini ilan etti Bildirge kendi kaderini tayin hakkini yani etnik Litvanya topraklarinda bir devletin kurulmasi anlamina geliyordu Bagimsizlik Yasasi nin yayinlanmasi baslangicta Alman isgal gucleri tarafindan bastirildi ancak 23 Mart 1918 de Almanlar bildiriyi kabul etti cunku planlari bir uydu ulkeler aginin Mitteleuropa kurulmasi fikrine kaymisti Ancak Almanya Konsey in Litvanya askeri gucu polis gucu veya sivil kurumlar kurmasina izin vermedi 11 Kasim 1918 de Almanya Bati Cephesi nde ateskes imzaladi ve Litvanya uzerindeki savasi ve kontrolu resmen kaybetti Augustinas Voldemaras liderligindeki ilk ulusal hukumet kuruldu Voldemaras Litvanya nin savasa girmeyi planlamadigi icin askeri bir guce ihtiyac duymadigini ve sadece kucuk bir milis gucune ihtiyac duyuldugunu bildiren bir bildiri yayinladi Bu gorus gercekci degildi cunku kisa sure sonra askeri catismalar patlak verdi Ordunun kurulusuBir ordu olusturan ilk yasama eylemi 23 Kasim 1918 de kabul edildi Finansman silah cephane ve deneyimli askeri komutanlar yetersizligi nedeniyle gelisimi ve organizasyonu yavas ilerledi 20 Aralik ta Antanas Smetona ve Voldemaras yardim istemek icin Almanya ya gitti Bu Almanya nin Litvanya hukumetine tazminat olarak yuz milyon mark odedigi 1918 in sonunda geldi Yeni Litvanya ordusunun orgutlenmesi asamali olarak geri cekilen Alman ordusunun himayesinde ilerledi Ancak her iki liderin ayrilmasi zor bir ic durum yaratti Litvanya Konseyi Voldemaras in kabinesini serbest birakti Litvanya Basbakani oldu ve 26 Aralik 1918 de yeni bir kabine kurdu Devlete yonelik yakin bir tehdit algilayarak birkac gun sonra bir bildiri yayinladi Litvanyali erkeklere yoneltilen bildiri gonulluleri ulkeyi savunmak icin bir guce katilmaya davet etti Askeri guce katilmayi kabul eden Litvanyali gonullulere ozgur toprak sozu verildi Litvanya nin bagimsizligini desteklemeye yonelik ateskes yukumlulugunu yerine getiren Almanya baslangicta Litvanya topraklarinda kalan birimlerden gonullu bir kuvvet orgutlemeye calisti ancak bu girisimler basarisiz oldu Gonulluleri ise almak icin Almanya ya suclular gonderildi Kisa bir sure sonra gunde 5 Mark arti ayda 30 Mark odenen bir gonulluler bolumu olusturuldu Ilk birimler Ocak 1919 da Litvanya ya gelmeye basladi ancak bazilari kotu durumda olduklari icin gonderildiler Ocak ayi sonunda Alytus Jonava Kedainiai ve Kaunas ta 400 gonullu gorev yapti Mart ayinda Guney Litvanya Saksonya Gonullu Tugayi olarak degistirilen 46 Saksonya Tumeninin temelini olusturdular Tugay 18 19 ve 20 alaylardan olusuyordu Alman birliklerinin sonuncusu Temmuz 1919 da Litvanya dan ayrilacakti Litvanya topraklarini savunmak icin gonullu bir guc toplamaya yonelik basarili girisimlerden sonra Litvanya silahli kuvvetlerini genisletmek icin 5 Mart 1919 da seferberlik baslatildi Seferberlik 1897 ile 1899 arasinda dogan erkeklere uygulandi 1919 yazinin sonunda Litvanya ordusu yaklasik 8 000 kisiden olusuyordu Ardindan gelen catismalar sirasinda 1 700 Litvanyali gonullu oldu 2 600 den fazlasi yaralandi ve 800 kisi kayipti Tarihci toplam olumleri 1 444 olarak aktariyor Bolseviklere karsi verilen savasLitvanya Sovyet SavasiTarihAralik 1918 Agustos 1919BolgeLitvanyaSonucLitvanya zaferiTaraflarLitvanyaRusya SFSC Litvanya Belarus SSCKomutanlar ve liderlerGucler8 000 Litvan 1919 10 000 Sakson gonullu20 000Bolsevik guclerin ilerlemesi kirmizi oklar Kirmizi cizgi Ocak 1919 daki Bolsevik cephesini gosteriyor Ana konu Litvanya Sovyet Savasi Almanya da devrim patlak verirken Alman hukumeti Litvanya nin bagimsizligini 5 Kasim 1918 de Sovyet Rusya dan veren Brest Litovsk Antlasmasi na destegini cekti Bu arada Sovyet Rus hukumeti 13 Kasim da anlasmadan vazgecti Bolsevikler kuresel proleter devrimlerinin bir parcasi olarak Litvanya yi dogudan fethetmeye calistilar Baska yerlerde 1918 Antlasmasi Yakin Dogu da Ermenistan Azerbaycan ve Gurcistan a Dogu Avrupa da ise Belarus ve Ukrayna ya bagimsizlik vermisti Sovyetler Birligi bu uluslara da saldirdi Ancak onlar Sovyet egemenligine girerken Litvanya ve Polonya girmedi 8 Aralik 1918 de baskent Vilnius ta yalnizca Litvanya Komunist Partisi uyelerinden olusan gecici bir devrimci hukumet kuruldu hukumetin baskani oldu Ertesi gun bir isci sovyeti kuruldu ve Vilnius un kontrolunu ele gecirdigini ilan etti Bununla birlikte Voldemaras in hukumeti ve bir Polonya komitesi de ayni zamanda sehrin kontrolunu ilan etti Almanlar nihayet 31 Aralik 1918 de Vilnius u terk etti 5 Ocak 1919 da Kizil Ordu sehri ele gecirdi ve batiya dogru ilerledi General liderligindeki yerel Polonya paramiliter mufrezeleri Vilnius ta Kizil Ordu ile bes gun boyunca savasti Litvanya hukumeti duzenli Alman Ordusu ile birlikte Vilnius u terk etmisti 1 Ocak 1919 da Vilnius un yaklasik 200 kilometre batisindaki Siauliai kasabasindaki yerel komunistler isyan ettiler ve 1000 kisilik bir Samogitli Alayi ni kurdular Kizil Ordu 15 Ocak ta kasabaya girdiginde orada Sovyet gucu coktan vardi 18 Ocak ta Sovyetler ve Almanlar bir anlasma imzaladilar ve Bolsevik guclerin Litvanya nin en buyuk ikinci sehri Kaunas a dogrudan saldirmasini engelleyen bir sinir cizgisi belirlediler Kizil Ordu nun Alytus veya Kedainiai araciligiyla saldirmasi gerekecekti liderligindeki Alman gonulluler Litvanya ya geldi Hrodna Kaisiadorys Kaunas hatti boyunca pozisyon aldi ve komutasindaki Litvanya kuvvetlerine Kizil Ordu nun Kedainiai yakinlarinda ilerlemesini durdurmaya yardim etti 8 Subat ta bir kesif gorevi sirasinda savaslar sirasinda olen ilk Litvanyali asker olan yakinlarinda olduruldu 10 Subat ta ortak kuvvetler yi ele gecirdi ve Kizil Ordu yu geri cekilmeye zorladi Bu operasyonun basarisi Litvanya ordusunun moralini yukseltti 18 Subat in ilk yarisinda Kaisiadorys ve arasinda konuslanmis olan Sakson gonulluler alayi kendi hattinda catismalara girdi ve ortak kuvvet 10 Subat ile 13 Subat arasinda duzenlenen bir operasyonda i ele gecirdi Bu gerilemenin ardindan Bolsevik 7 Silahli Alayi dagilmaya basladi ve bircok askeri kacti Almanlar geri cekilen birliklerin pesinden gitmeyi reddetmeseydi alay tamamen yok edilebilirdi 12 Subat ta Bolsevik gucler Alytus a saldirdi 1 Piyade Alayi nin Litvanyali 5 6 7 ve 8 birlikleri Kizil Ordu nun baskilarina dayanmak zorunda kalirken Alman birliklerinin uyeleri gorevlerinden ayrildi Bu savas sirasinda savaslarda olen ilk Litvanyali subay olduruldu 1 Piyade Alayi komutani Komutanlarinin kaybindan sonra alay Marijampole ya dogru cekilmeye basladi 14 15 Subat gecesi Alman kuvvetleri Alytus u geri aldi 1918 in sonlarina dogru subay kardesi Aleksandras ile birlikte ta partizanlar orgutlemeye basladi 9 Subat ta partizanlar yemin ettiler ve 16 Subat ta kasaba meydaninda yuruyuse ciktilar Ordu subaylarinin komutasindaki partizan birligi de te orgutlendi Polonya mavi oklar Litvanya koyu mor oklar Letonya Almanya batidan beyaz oklar ve Estonya Letonya kuzeyden beyaz oklar kuvvetlerinin ilerlemesi Mavi cizgi Mayis 1920 deki Polonya cephesini gosteriyor Bolseviklerin Dogu Prusya ya dogru olan hareketi Almanya yi endiselendirdi ve Liepaja Mazeikiai Radviliskis ve Kedainiai yi birbirine baglayan demiryolu hattini serbest birakmak icin General tarafindan komuta edilen gonulluleri Tugay Shaulen gonderdiler Subat ayinin sonunda Alman topculari tarafindan desteklenen Litvanyali partizanlar Mazeikiai ve yi aldilar ve Bolsevikleri Kursenai ye kadar takip ettiler 27 Subat 1919 da Plechaviciuslu ve Joniskelisli partizanlar tarafindan desteklenen Alman gonulluler yakinlarindaki bir savasta Samogit alayini yendi O zamana kadar alay Kizil Ordu nun 2 Letonya Uluslararasi Piyade Tumeni ne dahil edilmisti Ayni gun Litvanya Beyaz Rusya Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti Litbel ilan edildi Almanlar 7 Mart 1919 da Kursenai 11 Mart ta Siauliai ve 12 Mart Radviliskis kasabalarini ele gecirdi 14 Mart ta Litvanyali partizanlar ve Alman kuvvetleri yi ele gecirdi Alman birlikleri 31 Mayis 1919 a kadar Litvanya da aktifti Kedainiai de konuslanmis bir gonullu alayi mevzilerini guvence altina almisti Mart ayinda yakin kasabalara kucuk seferler baslatti Yeri iyi bilen yerel gonulluler Bolsevik destekcilerini ve dan cikarmayi basardilar ancak bu alanlar kisa sure sonra Bolsevikler tarafindan yeniden ele gecirildi Birkac kasabaya yapilan bu seferler Mart ayi sonuna kadar basariyla gerceklestirildi Basarili operasyonlarinin bir odulu olarak gonullu alaya 22 Mart ta bir isim verildi Ayri Panevezys Gonullu Alayi Art arda gelen kayiplar nedeniyle Panevezys ve Kupiskis te bulunan Bolsevik kuvvetler isyan ettiler ve isyanlari komsu ulke Letonya dan gelen bir Kizil Ordu Tumeni tarafindan bastirildi Bolseviklerin morali daha derin dususlere ugradi ve 19 Mart ile 24 Mart arasinda gucleri Panevezys i terk etti Litvanyali kuvvetler sehre 26 Mart ta girdi ancak Kizil Ordu 4 Nisan da sehri yeniden ele gecirdi Nisan ayinda Litvanya ordusu ve i alarak Vilnius a dogru hareket etmeye basladi ancak ilerlemeleri 8 Nisan da durdu Bu arada 19 Nisan da Polonya ordusu Vilnius u Bolseviklerden almis ve sol kanatlarini Neris Nehri nin guneyindeki topraklardan cekmeye zorlamisti Sonucta ortaya cikan kisaltilmis cephe hatti Litvanya nin kuzeydogu Litvanya ya daha guclu kuvvetler gondermesine ve orada operasyonlar gerceklestirmesine izin verdi 3 Mayis ta Saksonyali gonullulerin 18 alayinin destekledigi Ayri Panevezys Gonullu Alayi ve yi ele gecirdi Ayni zamanda Ukmerge yi de ele gecirmislerdi sehre ilk giren Litvanyali birlikti Mart ayinin basinda seferberlik basladi ve Litvanya gucleri sayilarini artirdi Nisan sonunda Litvanya ordusunun emir komuta zinciri yeniden duzenlendi General Genelkurmay Baskani olarak atandi ve 7 Mayis ta tum Litvanya ordusunun komutasini devraldi Sonraki haftalarda tam bir yeniden yapilanma gerceklesti ve guclendirilmis Litvanya kuvvetleri artik Kizil Ordu yu geri puskurtmeye hazirdi Zukauskas Litvanya kuvvetlerini iki bolgede yogunlastirmaya karar verdi Merkezi Ukmerge Utena Zarasai bolgesinde bulunan ilk tugay Vilkmerge Grubu olarak adlandirildi Merkezi Kedainiai Panevezys Rokiskis bolgesinde bulunan ikinci tugay ise Panevezys Grubu olarak adlandirildi Mayis ayi ortasinda operasyon planlamasi yapildi 17 Mayis ta yeniden duzenlenen ordu kasabasini ele gecirerek ilk operasyonunu gerceklestirdi ve ile birlikte 19 Mayis ta alinan de taarruz icin hazirliklar yapildi 22 Mayis ta Litvanyali kuvvetler Utena da bir taarruz baslatarak koyune ulasti Girisim bir karsi saldiri ile durduruldu ve Litvanya gucleri geri cekildi Saldiri birkac gunlugune duraklatildi ve Alanta Skiemonys Anyksciai hatti alindi 31 Mayis ta Utena ya dogru bir sefer baslatildi ve 2 Haziran da sehir guvenlige alindi Panevezys Grubu 18 Mayis ta Panevezys e dogru bir taarruz baslatti 19 Mayis ta tugay Panevezys ve Raguva yi ele gecirdi 20 Mayis ta saha personeli Panevezys e tasindi Sehir 21 ve 22 Mayis ta meydana gelen bir Bolsevik saldirisina dayandi 24 Mayis ta Zukauskas her iki gruba da daha ileri gitmelerini emretti Panevezys Grubu Kupiskis e dogru ilerledi ve 25 Mayis ta u guvence altina aldi Litvanya birlikleri 30 Mayis ta Rokiskis i aldilar Bolsevik gucler 30 31 Mayis gecesi Kupiskis ten ayrildi ve Litvanya bu sehri de 1 Haziran da guvence altina aldi Ilerleme devam etti ve 10 Haziran da Litvanyali kuvvetler Letonyali partizanlar Yesil Muhafizlar tarafindan kontrol edilen bolgeye ulasti ve onlara cephane sagladilar Litvanya nin basarilari devam etti ve agustos sonunda Bolsevikler Zarasai yakinlarinda yenildiler 2 Ekim de Litvanya Daugavpils in bir banliyosu olan Griva yi aldi Litvanyali kuvvetler Letonya sinirinin yakinindaki Daugava Nehri nde durdular ve cephe hatti stabilize oldu Kisa omurlu Litbel hukumeti son bulmustu 12 Temmuz 1920 de Litvanya Rusya SFSC ile bir imzaladi Rusya Litvanya nin bagimsizligini ve Vilnius Bolgesi ndeki hakkini tanidi Bu antlasma Polonya ve kisa omurlu Belarus Demokratik Cumhuriyeti tarafindan taninmadi Birkac tarihci Rusya ile yaptigi anlasmaya ragmen Litvanya nin Bolseviklerin destekledigi yerel komunist gucler tarafindan ele gecirilmeye cok yakin oldugunu iddia etti Bu goruse gore bu planlari bozan yalnizca Polonya Sovyet Savasi ndaki Polonya zaferiydi Bermontiyalilara karsi verilen savasBermontiyalilara karsi verilen savasTarih23 Temmuz 15 Aralik 1919BolgeLitvanyaSonucLitvanya zaferiTaraflarLitvanyaBati Rusya Gonullu OrdusuKomutanlar ve liderlerGucler 20 000Topcu ve ucaklarla kullanilmamis 52 000Radviliskis yakinlarinda Litvanya Ordusu tarafindan ele gecirilen Bermontiyali ucaklari Adlarini liderleri dan alan ve resmi olarak Bati Rusya Gonullu Ordusu olarak bilinen Bermontiyalilar karisik bir Alman Rus ordusuydu Ordu Rus Ic Savasi nda Bolseviklere karsi savasma sozu verdikten sonra Alman Imparatorlugu tarafindan serbest birakilan Rus savas esirlerini ve Almanya savasi kaybettikten sonra Letonya ve Litvanya da gorev yapan iceriyordu Bu ordunun resmi amaci Aleksandr Kolcak in gucleriyle birlikte Bolseviklerle savasmakti ancak asil gundemi I Dunya Savasi sirasinda ele gecirdikleri topraklarda Alman gucunu muhafaza etmekti Ilk basta Bermontiyalilar cogunlukla Letonya da faaliyet gosterdiler ancak Haziran 1919 da Litvanya Letonya sinirini gectiler ve Kursenai kasabasini ele gecirdiler O zamanlar Litvanyalilar Bolseviklerle savasiyorlardi ve yalnizca diplomatik protestolar yapabildiler Ekim ayina gelindiginde Bermontiyalilar bati Litvanya da Samogitia Siauliai Birzai ve Radviliskis sehirleri de dahil olmak uzere onemli topraklari ele gecirdiler Bir kasabayi ilhak ettikten sonra Bermontiyalilar idareyi yurutmek icin yalnizca Rusca kullanilabilecegi kuralini yururluge koydular Yerel halki soymak ve yagmalamakla un salan yerel partizan gruplari orgutlemeye baslayadilar Ekim 1919 da Litvanya kuvvetleri 21 ve 22 Kasim da onemli bir demiryolu merkezi olan Radviliskis yakinlarinda onemli bir zafer elde ederek Bermontiyalilara saldirdi Litvanyalilar orada 30 ucak ve 10 top dahil olmak uzere onemli miktarda savas ganimeti topladilar Daha sonra catismalar Alman birliklerinin geri cekilmesini denetleyen bir Itilaf temsilcisi Fransiz General in mudahalesi ile durduruldu Litvanya ordusu daha fazla yagmalamalarini onlemek ve tam tahliyelerini saglamak icin geri cekilen Bermontliya askerlerini takip etti 15 Aralik ta Bermontiyalilar Litvanya dan tamamen cikarildi Polonya ya karsi verilen savasLitvanya zirhli treni Gediminas 3 ve Litvanyali askerlerPolonya Litvanya SavasiTarih1 Eylul 7 Ekim 1920BolgeLitvanyaSonucStratejik ve taktiksel Polonya zaferi TaraflarLitvanyaPolonya Ana konu Haziran 1920 de Rus ordusu Vilnius u ele gecirmisti Varsova Muharebesi ndeki yenilgisinden kisa bir sure sonra geri cekilen Kizil Ordu hukumleri uyarinca sehri Litvanya ya teslim etti Polonya ile Litvanya arasinda bir silahli catismayi onlemek amaciyla gorusmeler baslatildi 7 Ekim de imzalandi Ancak anlasmanin resmen yururluge girmesinden once 8 Ekim de Polonyali lider Jozef Pilsudski nin emriyle hareket eden General Polonyali birlikler tarafindan duzenledi Vilnius ve bolgeleri istila edildi Baslangicta Polonya kuvvetleri pek silahli direnisle karsilasmadi ve daha sonra bir Litvanya karsi saldirisi Milletler Cemiyeti Askeri Komisyonu tarafindan durduruldu Vilnius bolgesi Polonya tarafindan kontrol edildiginden Litvanya hukumeti Kaunas i Litvanya nin gecici baskenti ilan etti Vilnius konusundaki anlasmazlik iki savas arasi donem boyunca devam edecekti Zeligowski AyaklanmasiAna konu Polonya Devlet Baskani Jozef Pilsudski tarafindan duzenlenen sahte bir ayaklanma General liderligindeki Polonya kuvvetleri tarafindan gerceklestirildi Bu kuvvetler 1920 sonbaharinda Vilnius un kontrolunu ele gecirdi Ancak bundan kisa bir sure sonra Litvanyali kuvvetler bu catismada ustunluk saglamaya basladi ve isyanci kuvvetler duzenli Polonya ordusundan destek aldi Bu askeri harekat tarih yaziminda Polonya Litvanya savasinin bir devami olarak kabul edilir Ayrica bakinizLetonya Bagimsizlik Savasi Estonya Bagimsizlik Savasi Polonya Sovyet Savasi Orman KardesleriKaynakca a b Edintas Alfonsas 1999 Lithuania in European Politics ISBN 978 0 312 22458 5 Eylul 1962 The Formation of the Lithuanian Foreign Office 1918 1921 Slavic Review ss 500 507 Polonyalilara karsi bir Bolsevik zaferi kesinlikle Litvanyali komunistlerin Kizil Ordu tarafindan desteklenen Litvanya milliyetci hukumetini devirmek icin bir hamle anlamina gelecekti Gercekte Kaunas Vilna nin kaybiyla bagimsizligini elde etti Alfred E Senn Lietuvos valstybes s 163 Polonyalilar Sovyet saldirisini durdurmasaydi Litvanya Sovyetlerin eline gececekti Polonya nin zaferi Litvanyalilara Wilno sehrine mal oldu ancak Litvanya nin kendisini kurtardi Antanas Ruksa Kovos del Lietuvos nepriklausomybes s 417 1920 yazinda Rusya Litvanya da komunist bir devrim uzerinde calisiyordu Bu felaketten Litvanya Vistula daki mucize tarafindan kurtarildi Jonas Rudokas 25 Agustos 2005 11 Ekim 2016 tarihinde kaynagindan arsivlendi Pilsudski hem Polonya yi hem de Litvanyalilari Sovyet egemenliginden savundu a b c Simas Suziedelis ss 335 336 Kamuntavicius Rustis Vaida Kamuntaviciene Remigijus Civinskas Kastytis Antanaitis 2001 Lietuvos istorija 11 12 klasems s 354 355 ISBN 5 415 01502 7 a b Eidintas Alfonsas Vytautas Zalys Alfred Erich Senn Eylul 1999 Lithuania in European Politics The Years of the First Republic 1918 1940 New York St Martin s Press ss 38 39 ISBN 0 312 22458 3 Piotr Lossowski Konflikt polsko litewski 1918 1920 Lehce ss 175 179 Konuyla ilgili yayinlarGimtoji istorija Nuo 7 iki 12 klases Lietuvos istorijos vadovelis CD 2002 ISBN 9986 9216 7 8 Jonas Rudokas Veidas November 25 2004 No 48 Z Butkus Atgimimas December 12 1988 No 10 10 V Lescius Lietuvos kariuomene nepriklausomybes karuose Vilnius 2004