Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Elias Canetti (d. 25 Temmuz 1905 – ö. 14 Ağustos 1994), modernist romancı, oyun yazarı, anı ve kurgusal olmayan düzyazı yazarı. Eserlerini Almanca yazan Canetti, "geniş bir bakış açısı, fikir zenginliği ve sanatsal güç ile işaretlenmiş yazıları için" 1981 yılında Nobel Edebiyat Ödülü'nü kazandı.
| Elias Canetti | |
|---|---|
 | |
| Doğum | 25 Temmuz 1905 Rusçuk, Bulgaristan Prensliği |
| Ölüm | 14 Ağustos 1994 (89 yaşında) Zürih, İsviçre |
| Meslek | Romancı |
| Vatandaşlık | Bulgar, Britanyalı, İsviçreli |
| Dönem | 1932-1994 |
| Önemli ödülleri |  Nobel Edebiyat Ödülü (1981) |
Hayatı
25 Temmuz 1905'te, Rusçuk'ta (Bulgaristan) Yahudi bir ailenin çocuğu olarak doğan Elias Canetti, 1905'ten 1911'e kadar ailesiyle Rusçuk'ta yaşamıştır. Daha sonra aile İngiltere'ye taşınmış, babanın 1912 yılında vefat etmesiyle ise Viyana'ya gitmişlerdir. Viyana'da aile yeni bir hayata adım atarken, Canetti Ladino, Bulgarca, İngilizce ve biraz da Fransızca konuşabiliyordu. Fakat, sadece 7 yaşındayken geldiği Viyana'dan itibaren genellikle kullandığı dil Almancadır. Gelecekte kaleme alacağı önemli eserlerini de Almanca yazmıştır. Viyana'dan da taşınarak aile sırasıyla Zürih ve Almanya'da yaşamıştır. 1924 yılında Canetti Almanya'da liseden mezun olur ve kimya eğitimi görmek için aynı yıl Viyana'ya gider. Viyana'da geçirdiği yıllarda ise ömür boyu en büyük tutkusu olacak edebiyatla ilgilenmeye başlar. Viyana Üniversitesinden 1929 yılında kimya lisansını tamamlayarak mezun olur. Daha öğrenciyken yazmaya başlamış ve Viyana'daki edebiyat çevrelerine girmiştir.
1930’ların başlarında Amerikalı yazar Upton Sinclair’in yapıtlarını Almancaya çevirdi. 1934’te kendisi gibi yazar olan, 1963'te kaybedeceği Veza Taubner ile evlendi. Bu arada Hochzeit (Düğün) ve absürt tiyatronun ilk örneklerinden olan Die Komödie der Eitelkeit (Kibir Komedisi) adlı oyunları yazdı. 1967’de Viyana’da sahneye koyulan Die Befriesteten (Sayılı Gün) insanın öleceği zamanı tam olarak bilmesi durumunda ne olacağını sorusunu soruyordu. Nazilerin Avusturya'yı işgal etmesinden çok kısa bir süre önce Paris'e, Paris'ten de Londra'ya geçti. Hayatının büyük bir bölümünü İngiltere'de geçirdi. 1970'lere kadar yaşadığı İngiltere'den 1952 yılında vatandaşlık kazanmıştır. 1971’de ikinci evliliğini yapacağı, restoratör Hera Buschor’un işi gereği sık sık geldiği İsviçre’de de bir ev edindiyse de, bu döneme kadar İngiltere dışına hemen hiç çıkmadı. Yazarın Hera Buschor’dan bir kızı olduğunda yaşı altmış sekizdi. Hayatının son 20 yılını Zürih'te geçirdi ve 1994 yılında aynı kentte öldü. Elias Canetti, vasiyeti üzerine ünlü yazar James Joyce'unkinin yanına kazılan bir mezara gömülmüştür.
Başlıca eserleri
Elias Canetti yaptığı ilk tasarılarda sekiz romandan oluşacak ve -Balzac'ın Comedie Humaine'inden esinlenerek- Comedie Humaine an Irren (Türkçe: İnsanlığın Yanılgılar Komedisi) adının taşıyacak bir roman dizisi yazmayı öngörmüştü. Ancak çalışmaları ilerledikçe bu sekiz romandan biri üzerine yoğunlaşan Canetti, kitabı 1930-1931'de yani bir yıllık bir sürede ve henüz 26 yaşındayken tamamladı. Kitap 1935’te Viyana'da yayınlandı ve kısa bir süre sonra Nazi yönetimi tarafından yasaklandı. Roman yayımlandıktan sonra birçok edebiyat otoritesinin ilgisini çekmiş ve İngiltere, Fransa ve Amerika'da yoğun ilgi görmüştür. Gariptir ki, Almanca kaleme alınmış bu eser Almanya'da uzun süre ilgi görmemiş, ancak 1963'teki üçüncü baskısıyla hak ettiği üne kavuşabilmiştir. Uygarlığın yıkılışıyla insanoğlunun aşağılanması, romanın konusunu oluşturur. Körleşme, “dehşet”in romanıdır. “Yüzyılı gırtlağından yakalamaya çalışan” bu eserde Canetti, ontolojik yabancılaşmayı ve seküler dünyanın mekanik dinamiklerini romanın kahramanı, döneminin en ünlü sinoloğu olan Prof. Kien ile serimlemeye çalışır. Kendini insanlardan tamamıyla soyutlamış, insanları değersiz ve küçük gören, Viyana’da 25 bin kitabı ile beraber yaşayan, “odası dünyası kadar büyük” olan Prof. Kien’in tek tutkusu kitapları ve bilimdir. Özellikle kadınlardan nefret etmesine karşın, nasıl oluyorsa, hayatına son derece sıradan, cahil, açgözlü ve bencil bir hizmetçi kadın girer; Therese... Profesör, bu kadından kurtulmaya çalışırken, sineklerden bile değersiz bulduğu, yaşama haklarını bile fazla gördüğü insanların oyuncağı olur ve yıkıma sürüklenir.
Canetti "kitle" olgusu ile ilgilenmeye daha 1925 yılında karar vermiştir. Daha sonra 1933 yılında Hitler'in Almanya'da iktidara gelmesi, Canetti'nin 1925'ten beri ilgilendiği "kitle" olgusuyla "iktidar" olgusu arasındaki olası ilişkileri düşünmesine ve çözümlemeye çalışmasına neden olur. Kitle ve iktidar üzerine olan fikirlerini "Kitle ve İktidar" (Masse und Macht) ismiyle 1960 yılında yayımlamıştır. Kitabın ilk yarısı kitlenin değişik türlerinin dinamiklerinin çözümlemesine ayrılır. İkinci bölüm ise kitlenin yöneticilere neden ve nasıl itaat ettiği üzerinde yoğunlaşır. Canetti Hitler’i hükmettiği kitlenin büyüklüğünden başı dönen paranoyak bir yönetici olarak sunar. Yahudilere yapılan zulmü Almanya’nın enflasyon deneyimiyle bağlantılandırmaktadır.
Çalışmaları
Roman
- Die Blendung, 1935 (Körleşme, çev. Ahmet Cemal, Sel Yay., 2015) (Daha önceki baskılar için: Körleşme, çev. Ahmet Cemal, Payel Yay., 1981)
Oyun
- Die Hochzeit, 1932 (The Wedding)
- Komodie der Eitelkeit, 1934 (Comedy of Vanity)
- Die Befristeten, 1956 (The Numbered)
Otobiyografi
- Die Gerettete Zunge, 1977 (, çev. Şemsa Yeğin, Payel Y., 1995)
- Die Fackel im Ohr, 1980 (, çev. Şemsa Yeğin, Payel Y., 1997)
- Das Augenspiel, 1985 (, çev. Şemsa Yeğin, Payel Y., 2000)
- Party im Blitz 1991, (Party in the Blitz)
Notlar
- Die Provinz des Menschen : Aufzeichnungen 1942–1972, 1973 (, çev. Ahmet Cemal, Sel Y., 2015) (Daha önceki baskılar için : İnsanın Sılası, çev. Ahmet Cemal, İyi Şeyler Y., 1996; İnsanın Taşrası 1942-1972, çev. Ahmet Cemal, Payel Y., 2004)
- Das Geheimherz der Uhr: Aufzeichnungen 1973-1985, 1987 (, çev. Ahmet Cemal, Payel y., 2006)
Notlarından ve Denemelerinden Yapılan Derlemerler
- Über die Dichter, 2004 (, çev. Gürsel Aytaç, Payel Y., 2007
- Über den Tod, 2003 (, çev. Gürsel Aytaç, Payel Y., 2007
- Über Tiere, 2002 (, çev. Levent Konca, Sel Y., 2014
Diğer Eserleri
- Masse und Macht, 1960 (Kitle ve İktidar, çev. Gülşat Aygen, Ayrıntı Y., 1998)
- Die Stimmen von Marrakesch, 1968 (, çev. Kamuran Şipal, Cem Y., 1960)
- Der andere Prozess, Kafkas Briefe an Felice, 1969 (Öbür Dava, Kafka'nın Felice'ye Mektupları Üzerine, çev. Kamuran Şipal, Cem Y.,1994)
- Der Ohrenzeuge. Fünfzig Charaktere, 1974 (Elli Karakter. Kulak Misafiri, çev. Şemsa Yeğin, Payel Y., 1994)
- Das Gewissen der Worte, 1975 (, çev. Ahmet Cemal, Payel Y., 1984)
- Die Fliegenpein, 1992 (The Agony of Flies)
- Nachträge aus Hampstead, 1994
Ödülleri
Canetti, Nobel Edebiyat Ödülü (1981) başta olmak üzere birçok ödül kazanmıştır. Kazandığı başlıca ödüller:
- Foreign Book Prize (1949, Fransa)
- (1966)
- Critics Prize (1967, Almanya)
- Great Austrian State Prize (1967)
- Bavarien Academy of Fine Arts Prize (1969)
- (1972)
- (1975)
- Order of Merit (1979, Almanya)
- (1980, İtalya)
- Hebbel Ödülü (1980)
- (1981)
- Great Service Cross (1983, Almanya)
| Vikisöz'de Elias Canetti ile ilgili sözleri bulabilirsiniz. |
Kaynakça
- İngilizce Vikipedi Elias Canetti sayfası 26 Ekim 2005 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- D. Barnouw, "Elias Canetti", 1996.
Dış bağlantılar
- (İngilizce)
- Edebiyat Ansiklopedisi: Canetti, Elias - Literary Encyclopedia: Canetti, Elias 28 Haziran 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (İngilizce)
- Perlentaucher: Elias Canetti[] (Almanca)
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Elias Canetti d 25 Temmuz 1905 o 14 Agustos 1994 modernist romanci oyun yazari ani ve kurgusal olmayan duzyazi yazari Eserlerini Almanca yazan Canetti genis bir bakis acisi fikir zenginligi ve sanatsal guc ile isaretlenmis yazilari icin 1981 yilinda Nobel Edebiyat Odulu nu kazandi Elias CanettiDogum25 Temmuz 1905 1905 07 25 Ruscuk Bulgaristan PrensligiOlum14 Agustos 1994 89 yasinda Zurih IsvicreMeslekRomanciVatandaslikBulgar Britanyali IsvicreliDonem1932 1994Onemli odulleriNobel Edebiyat Odulu 1981 Korluk 1931HayatiCanetti nin Isvicre deki mezari 25 Temmuz 1905 te Ruscuk ta Bulgaristan Yahudi bir ailenin cocugu olarak dogan Elias Canetti 1905 ten 1911 e kadar ailesiyle Ruscuk ta yasamistir Daha sonra aile Ingiltere ye tasinmis babanin 1912 yilinda vefat etmesiyle ise Viyana ya gitmislerdir Viyana da aile yeni bir hayata adim atarken Canetti Ladino Bulgarca Ingilizce ve biraz da Fransizca konusabiliyordu Fakat sadece 7 yasindayken geldigi Viyana dan itibaren genellikle kullandigi dil Almancadir Gelecekte kaleme alacagi onemli eserlerini de Almanca yazmistir Viyana dan da tasinarak aile sirasiyla Zurih ve Almanya da yasamistir 1924 yilinda Canetti Almanya da liseden mezun olur ve kimya egitimi gormek icin ayni yil Viyana ya gider Viyana da gecirdigi yillarda ise omur boyu en buyuk tutkusu olacak edebiyatla ilgilenmeye baslar Viyana Universitesinden 1929 yilinda kimya lisansini tamamlayarak mezun olur Daha ogrenciyken yazmaya baslamis ve Viyana daki edebiyat cevrelerine girmistir 1930 larin baslarinda Amerikali yazar Upton Sinclair in yapitlarini Almancaya cevirdi 1934 te kendisi gibi yazar olan 1963 te kaybedecegi Veza Taubner ile evlendi Bu arada Hochzeit Dugun ve absurt tiyatronun ilk orneklerinden olan Die Komodie der Eitelkeit Kibir Komedisi adli oyunlari yazdi 1967 de Viyana da sahneye koyulan Die Befriesteten Sayili Gun insanin olecegi zamani tam olarak bilmesi durumunda ne olacagini sorusunu soruyordu Nazilerin Avusturya yi isgal etmesinden cok kisa bir sure once Paris e Paris ten de Londra ya gecti Hayatinin buyuk bir bolumunu Ingiltere de gecirdi 1970 lere kadar yasadigi Ingiltere den 1952 yilinda vatandaslik kazanmistir 1971 de ikinci evliligini yapacagi restorator Hera Buschor un isi geregi sik sik geldigi Isvicre de de bir ev edindiyse de bu doneme kadar Ingiltere disina hemen hic cikmadi Yazarin Hera Buschor dan bir kizi oldugunda yasi altmis sekizdi Hayatinin son 20 yilini Zurih te gecirdi ve 1994 yilinda ayni kentte oldu Elias Canetti vasiyeti uzerine unlu yazar James Joyce unkinin yanina kazilan bir mezara gomulmustur Baslica eserleriKorlesme Elias Canetti yaptigi ilk tasarilarda sekiz romandan olusacak ve Balzac in Comedie Humaine inden esinlenerek Comedie Humaine an Irren Turkce Insanligin Yanilgilar Komedisi adinin tasiyacak bir roman dizisi yazmayi ongormustu Ancak calismalari ilerledikce bu sekiz romandan biri uzerine yogunlasan Canetti kitabi 1930 1931 de yani bir yillik bir surede ve henuz 26 yasindayken tamamladi Kitap 1935 te Viyana da yayinlandi ve kisa bir sure sonra Nazi yonetimi tarafindan yasaklandi Roman yayimlandiktan sonra bircok edebiyat otoritesinin ilgisini cekmis ve Ingiltere Fransa ve Amerika da yogun ilgi gormustur Gariptir ki Almanca kaleme alinmis bu eser Almanya da uzun sure ilgi gormemis ancak 1963 teki ucuncu baskisiyla hak ettigi une kavusabilmistir Uygarligin yikilisiyla insanoglunun asagilanmasi romanin konusunu olusturur Korlesme dehset in romanidir Yuzyili girtlagindan yakalamaya calisan bu eserde Canetti ontolojik yabancilasmayi ve sekuler dunyanin mekanik dinamiklerini romanin kahramani doneminin en unlu sinologu olan Prof Kien ile serimlemeye calisir Kendini insanlardan tamamiyla soyutlamis insanlari degersiz ve kucuk goren Viyana da 25 bin kitabi ile beraber yasayan odasi dunyasi kadar buyuk olan Prof Kien in tek tutkusu kitaplari ve bilimdir Ozellikle kadinlardan nefret etmesine karsin nasil oluyorsa hayatina son derece siradan cahil acgozlu ve bencil bir hizmetci kadin girer Therese Profesor bu kadindan kurtulmaya calisirken sineklerden bile degersiz buldugu yasama haklarini bile fazla gordugu insanlarin oyuncagi olur ve yikima suruklenir Kitle ve Iktidar Canetti kitle olgusu ile ilgilenmeye daha 1925 yilinda karar vermistir Daha sonra 1933 yilinda Hitler in Almanya da iktidara gelmesi Canetti nin 1925 ten beri ilgilendigi kitle olgusuyla iktidar olgusu arasindaki olasi iliskileri dusunmesine ve cozumlemeye calismasina neden olur Kitle ve iktidar uzerine olan fikirlerini Kitle ve Iktidar Masse und Macht ismiyle 1960 yilinda yayimlamistir Kitabin ilk yarisi kitlenin degisik turlerinin dinamiklerinin cozumlemesine ayrilir Ikinci bolum ise kitlenin yoneticilere neden ve nasil itaat ettigi uzerinde yogunlasir Canetti Hitler i hukmettigi kitlenin buyuklugunden basi donen paranoyak bir yonetici olarak sunar Yahudilere yapilan zulmu Almanya nin enflasyon deneyimiyle baglantilandirmaktadir CalismalariRoman Die Blendung 1935 Korlesme cev Ahmet Cemal Sel Yay 2015 Daha onceki baskilar icin Korlesme cev Ahmet Cemal Payel Yay 1981 Oyun Die Hochzeit 1932 The Wedding Komodie der Eitelkeit 1934 Comedy of Vanity Die Befristeten 1956 The Numbered Otobiyografi Die Gerettete Zunge 1977 cev Semsa Yegin Payel Y 1995 Die Fackel im Ohr 1980 cev Semsa Yegin Payel Y 1997 Das Augenspiel 1985 cev Semsa Yegin Payel Y 2000 Party im Blitz 1991 Party in the Blitz Notlar Die Provinz des Menschen Aufzeichnungen 1942 1972 1973 cev Ahmet Cemal Sel Y 2015 Daha onceki baskilar icin Insanin Silasi cev Ahmet Cemal Iyi Seyler Y 1996 Insanin Tasrasi 1942 1972 cev Ahmet Cemal Payel Y 2004 Das Geheimherz der Uhr Aufzeichnungen 1973 1985 1987 cev Ahmet Cemal Payel y 2006 Notlarindan ve Denemelerinden Yapilan Derlemerler Uber die Dichter 2004 cev Gursel Aytac Payel Y 2007 Uber den Tod 2003 cev Gursel Aytac Payel Y 2007 Uber Tiere 2002 cev Levent Konca Sel Y 2014Diger Eserleri Masse und Macht 1960 Kitle ve Iktidar cev Gulsat Aygen Ayrinti Y 1998 Die Stimmen von Marrakesch 1968 cev Kamuran Sipal Cem Y 1960 Der andere Prozess Kafkas Briefe an Felice 1969 Obur Dava Kafka nin Felice ye Mektuplari Uzerine cev Kamuran Sipal Cem Y 1994 Der Ohrenzeuge Funfzig Charaktere 1974 Elli Karakter Kulak Misafiri cev Semsa Yegin Payel Y 1994 Das Gewissen der Worte 1975 cev Ahmet Cemal Payel Y 1984 Die Fliegenpein 1992 The Agony of Flies Nachtrage aus Hampstead 1994OdulleriCanetti Nobel Edebiyat Odulu 1981 basta olmak uzere bircok odul kazanmistir Kazandigi baslica oduller Foreign Book Prize 1949 Fransa 1966 Critics Prize 1967 Almanya Great Austrian State Prize 1967 Bavarien Academy of Fine Arts Prize 1969 1972 1975 Order of Merit 1979 Almanya 1980 Italya Hebbel Odulu 1980 1981 Great Service Cross 1983 Almanya Vikisoz de Elias Canetti ile ilgili sozleri bulabilirsiniz KaynakcaIngilizce Vikipedi Elias Canetti sayfasi 26 Ekim 2005 tarihinde Wayback Machine sitesinde arsivlendi D Barnouw Elias Canetti 1996 Elias Canetti ve Korlesme Uzerine Ahmet Cemal Ahmet Cemal in yaptigi cevirilerde kitaba giris yazisi olarak eklenmistir 10 Subat 2015 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 26 Ekim 2005 Dis baglantilar Ingilizce Edebiyat Ansiklopedisi Canetti Elias Literary Encyclopedia Canetti Elias 28 Haziran 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde Ingilizce Perlentaucher Elias Canetti olu kirik baglanti Almanca