Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu maddedeki bilgilerin için ek kaynaklar gerekli. (Haziran 2020) () |
Kırım Halk Cumhuriyeti (Kırım Tatarca: Qırım Halq Cumhuriyeti, Ukraynaca: Кримська Народна Республіка), 26 Aralık 1917 tarihinde Kırım Tatar Millî Kurultayı'nın ilan ettiği cumhuriyettir. 23 Şubat 1918 tarihine kadar, günümüzde Ukrayna sınırları içerisinde kalan Kırım Yarımadası'nda varlığını sürdürmüştür. Başkenti Bahçesaray'dır. Kırım Halk Cumhuriyeti, Rus İmparatorluğu'nun yıkılışına yol açan 1917 Rusya Devrimi (Ekim Devrimi)'nden sonra çoğu kez görülen devlet kurma girişimlerinden biridir.
Qırım Halq Cumhuriyeti Kırım Halk Cumhuriyeti | |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 1917-1918 | |||||||||
 Bayrak  Arma | |||||||||
 | |||||||||
| Başkent | Bahçesaray | ||||||||
| Yaygın dil(ler) | Kırım Tatarcası | ||||||||
| Hükûmet | Parlamenter Cumhuriyet | ||||||||
| Cumhurbaşkanı | |||||||||
| |||||||||
| Tarihçe | |||||||||
| |||||||||
| Yüzölçümü | |||||||||
• Toplam | 26860 km2 | ||||||||
| Nüfus | |||||||||
• Sayılan | 749.800 | ||||||||
| |||||||||
Kuruluş
Kırım Halk Cumhuriyeti kurulmadan önce Kırım, Rus İmparatorluğu içindeki Tavrida Guberniyası'nın bir parçasıdır.
7 Nisan 1917 tarihinde Akmescit'te Bütün Kırım Müslümanları Kongresi toplanmıştır. Bu toplantıya Kırım'ın çeşitli il ve köylerinden 1500 fazla kişi katıldı. Toplantıda en aktif olanlar Vatan Cemiyeti'nden Seyitcelil Hattat, Ablakim İlmiy, Asan Sabri Ayvazov gibi milliyetçilerdir. Toplantıda Kırım Müslümanları Merkezi İcra Komitesi belirlenmiştir. Numan Çelebicihan komitenin başkanı ve Kırım Müftüsü seçilmiş, Cafer Seydamet ise o Rusya Hükûmetinin ellerinde olan Vakıf Komisyonu'nın başkanı seçilmiştir. İkisi de o zaman Kırım'da değil, savaştaydılar.
Bu vakitlerde bütün Kırımlıların aklından geçen "Kırım Kırımlılarındır!" fikri aydınlar tarafından söylenmeye başlanmıştır.
Ekim 1917'de İcra Komitesi'nin bir toplantısında Numan Çelebicihan Kırım'ın geleceğinin belirlenmesi Kurultay 'ın toplanmasının mümkün olacağını söylemiş ve bu fikir kabul edilip Kurultay'ın toplanması kararı alınmıştır.
Kurultay'a 76 milletvekili katılmıştır. Bu milletvekillerinden 24'ü Yalta'dan, 19'u Akmescit'ten, 16'sı Kefe'den, 11'i Kezlev'den ve 6'sı Orkapı'dan gelmiştir. Milletvekillerinin aralarında dört kadın: Şefika Gasprinskaya, Anife Bоdaninskaya, İlhan Tohtar, Hatice Avcı da vardır.
Kırım Halk Cumhuriyeti, her ne kadar Kırım Tatarları'nın oluşturduğu 'ın girişimleriyle kurulmuş olsa da yarımadada yaşayan tüm etnik kimliklerin eşitliğine dayanmaktaydı. O dönemde nüfusun çoğunluğu Ruslardan oluşmaktaydı (%42). Rusların haricinde yarımadada Ukraynalılar (%11), Ermeniler ve Yunanlar da yaşamaktaydı.
Devlet sembolleri
Kırım Hanlarının Tarık Damgalı mavi bayrağı cumhuriyet bayrağı oldu. Numan Çelebicihan'ın "Ant Etkenmen" şiiri milli marş olarak kabul edildi.
Ordu
Cumhuriyetin Ordusu'nu, Rus İmparatorluğu Ordusu'nun içinde görev yapan Kırım Süvari Alayı ve Kırım Tatar piyade askerleri teşkil etti.
Hükûmet
28 Aralık'ta Kurultay, Cumhuriyet Hükûmetini ilan etti. Kurultayda Hükûmet Reisi ve Adalet Bakanı - Numan Çelebicihan, Hariciye ve Savunma İşleri Bakanı - Cafer Seydahmet Kırımer, Maarif İşleri Bakanı – Ahmet Özenbaşlı, Maliye ve Vakıf İşleri Bakanı – , Diyanet İşleri Bakanı – seçildiler.
Yıkılış
Ukrayna, Kurultay toplantısına hayırlama mektubunu yollamıştır. Rusya'nın Bolşevik Hükûmeti ise Kırım Tatar Kurultayı'nı ve Hükûmeti'ni tanımamıştır.
Rusya'da ise İmparatorluk devrilip komünist rejim başlamıştır. Arbiy İhtilal Komitesi, Karadeniz Filosu'nun gemilerini Akyar'dan Kezlev, Yalta, Kefe, Kerç ve diğer şehirlerine yollayıp Cumhuriyet askerleriyle savaşmaya başladı.
16 Ocak'tan Şubat'ın başına kadar Akyar ve Bahçesaray yakınlarında savaş sürdü. Süyren köyünün yakınlarında 40 bin kişilik Bolşevik ordusu ile savaşa giren 3 bin kişilik Kırım Ordusu yenilgiye uğradı. Bunun ardından, Kırım'ı istila eden Bolşevikler, devletin yıkıldığını ilân ettiler. Kırım Halk Cumhuriyeti Hükûmeti'nin başkanı Numan Çelebicihan, Akyar'da 23 Şubat 1918 tarihinde idam edildi. Böylece tarihteki ilk Kırım Tatar Cumhuriyeti sona ermiş oldu.
Kaynakça
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Bu maddedeki bilgilerin dogrulanabilmesi icin ek kaynaklar gerekli Lutfen guvenilir kaynaklar ekleyerek maddenin gelistirilmesine yardimci olun Kaynaksiz icerik itiraz konusu olabilir ve kaldirilabilir Kaynak ara Kirim Halk Cumhuriyeti haber gazete kitap akademik JSTOR Haziran 2020 Bu sablonun nasil ve ne zaman kaldirilmasi gerektigini ogrenin Kirim Halk Cumhuriyeti Kirim Tatarca Qirim Halq Cumhuriyeti Ukraynaca Krimska Narodna Respublika 26 Aralik 1917 tarihinde Kirim Tatar Milli Kurultayi nin ilan ettigi cumhuriyettir 23 Subat 1918 tarihine kadar gunumuzde Ukrayna sinirlari icerisinde kalan Kirim Yarimadasi nda varligini surdurmustur Baskenti Bahcesaray dir Kirim Halk Cumhuriyeti Rus Imparatorlugu nun yikilisina yol acan 1917 Rusya Devrimi Ekim Devrimi nden sonra cogu kez gorulen devlet kurma girisimlerinden biridir Qirim Halq Cumhuriyeti Kirim Halk Cumhuriyeti1917 1918Bayrak ArmaMilli mars Ant etkenmen source source BaskentBahcesarayYaygin dil ler Kirim TatarcasiHukumetParlamenter CumhuriyetCumhurbaskani 1917 1918Numan CelebicihanTarihce Kurulusu1917 Dagilisi1918Yuzolcumu Toplam26860 km2Nufus Sayilan749 800Onculler ArdillarRusya Imparatorlugu Taurida Sosyalist Sovyet CumhuriyetiKurulusKirim Halk Cumhuriyeti kurulmadan once Kirim Rus Imparatorlugu icindeki Tavrida Guberniyasi nin bir parcasidir 7 Nisan 1917 tarihinde Akmescit te Butun Kirim Muslumanlari Kongresi toplanmistir Bu toplantiya Kirim in cesitli il ve koylerinden 1500 fazla kisi katildi Toplantida en aktif olanlar Vatan Cemiyeti nden Seyitcelil Hattat Ablakim Ilmiy Asan Sabri Ayvazov gibi milliyetcilerdir Toplantida Kirim Muslumanlari Merkezi Icra Komitesi belirlenmistir Numan Celebicihan komitenin baskani ve Kirim Muftusu secilmis Cafer Seydamet ise o Rusya Hukumetinin ellerinde olan Vakif Komisyonu nin baskani secilmistir Ikisi de o zaman Kirim da degil savastaydilar Bu vakitlerde butun Kirimlilarin aklindan gecen Kirim Kirimlilarindir fikri aydinlar tarafindan soylenmeye baslanmistir Ekim 1917 de Icra Komitesi nin bir toplantisinda Numan Celebicihan Kirim in geleceginin belirlenmesi Kurultay in toplanmasinin mumkun olacagini soylemis ve bu fikir kabul edilip Kurultay in toplanmasi karari alinmistir Kurultay a 76 milletvekili katilmistir Bu milletvekillerinden 24 u Yalta dan 19 u Akmescit ten 16 si Kefe den 11 i Kezlev den ve 6 si Orkapi dan gelmistir Milletvekillerinin aralarinda dort kadin Sefika Gasprinskaya Anife Bodaninskaya Ilhan Tohtar Hatice Avci da vardir Kirim Halk Cumhuriyeti her ne kadar Kirim Tatarlari nin olusturdugu in girisimleriyle kurulmus olsa da yarimadada yasayan tum etnik kimliklerin esitligine dayanmaktaydi O donemde nufusun cogunlugu Ruslardan olusmaktaydi 42 Ruslarin haricinde yarimadada Ukraynalilar 11 Ermeniler ve Yunanlar da yasamaktaydi Devlet sembolleriKirim Hanlarinin Tarik Damgali mavi bayragi cumhuriyet bayragi oldu Numan Celebicihan in Ant Etkenmen siiri milli mars olarak kabul edildi OrduCumhuriyetin Ordusu nu Rus Imparatorlugu Ordusu nun icinde gorev yapan Kirim Suvari Alayi ve Kirim Tatar piyade askerleri teskil etti Hukumet28 Aralik ta Kurultay Cumhuriyet Hukumetini ilan etti Kurultayda Hukumet Reisi ve Adalet Bakani Numan Celebicihan Hariciye ve Savunma Isleri Bakani Cafer Seydahmet Kirimer Maarif Isleri Bakani Ahmet Ozenbasli Maliye ve Vakif Isleri Bakani Diyanet Isleri Bakani secildiler YikilisUkrayna Kurultay toplantisina hayirlama mektubunu yollamistir Rusya nin Bolsevik Hukumeti ise Kirim Tatar Kurultayi ni ve Hukumeti ni tanimamistir Rusya da ise Imparatorluk devrilip komunist rejim baslamistir Arbiy Ihtilal Komitesi Karadeniz Filosu nun gemilerini Akyar dan Kezlev Yalta Kefe Kerc ve diger sehirlerine yollayip Cumhuriyet askerleriyle savasmaya basladi 16 Ocak tan Subat in basina kadar Akyar ve Bahcesaray yakinlarinda savas surdu Suyren koyunun yakinlarinda 40 bin kisilik Bolsevik ordusu ile savasa giren 3 bin kisilik Kirim Ordusu yenilgiye ugradi Bunun ardindan Kirim i istila eden Bolsevikler devletin yikildigini ilan ettiler Kirim Halk Cumhuriyeti Hukumeti nin baskani Numan Celebicihan Akyar da 23 Subat 1918 tarihinde idam edildi Boylece tarihteki ilk Kirim Tatar Cumhuriyeti sona ermis oldu Kaynakca Garchev Petr KURULTAY AND CENTRAL COUNCIL Center of Information and Documentation of Crimean Tatars 1 Subat 2014 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 10 Haziran 2008 Magocsi Paul Robert 2007 Ukraine An Illustrated History Seattle s 238 ISBN 0 295 98723 5