Tantuni, Türk mutfağında yer alan Mersin'e has bir dürüm çeşididir. Özellikle sokak yemeği olarak tüketilmektedir.
Etimoloji ve adlandırma
Nişanyan Sözlük'e göre tantuni kelimesinin kökeni belirsizdir.Tantuni kelimesinin kökeni için çeşitli teoriler öne sürülmüştür. Tantuni isminin bakır tavaya vurulan kaşığın çıkardığı sesten geldiği, modern tantuniyi ilk yapmaya başlayan kişi olduğu iddia edilen Mehmet Acı'nın müşteri çekmek için bulduğu bir slogan olduğu, "Tantuni" diye çağrılan "Tanta Ahmet" lakaplı Mersinli bir hamamcının bayramlarda akciğerleri sacda kavurarak satması sonucunda buradan türediği, ilk yapılan tantunilerin ekmeği ince uzun olduğu için Arapçada “uzun” anlamına gelen “tawil” sözcüğünden geldiği veya Arapçada tiftiklenmiş et anlamına gelen kelimeden[] türediği öne sürülmüştür.
Tarihçe
Bu maddede Modern et tantuninin kökeni konusunun eksik olduğu düşünülmektedir. () |
Tantuninin ilk olarak 1960'ların sonlarında Mersin’deki 'nın (günümüzde ) duvarlarında kurulmuş küçük işletmeler tarafından servis edildiği ve buradan yaygınlaştığı rapor edilmiştir. Tantuninin ilk yaygınlaşmaya başladığı zamanlarda yiyecek için tantuni yerine çomaş, sokum ya da dürüm gibi kelimeler kullanılmıştır. Buna karşın bu tantunide et yerine "takım ciğer" (akciğer, karaciğer, yürek, dalak) kullanıldığı ve bakır tavalarda gaz ateşinde pişirildiği bildirilmiştir. Orijinal tantunide takım ciğerin yanında günümüzdekine benzer şekilde kuyruk yağı, sıvıyağ, soğan, yenibahar, kimyon, pul biber, karabiber, tuz ve maydanoz kullanıldığı belirtilmektedir. Eski tantuninin çevre yörelerde de yapılan çok da farklı olmadığı öne çıkmaktadır.
Başlangıçta seyyar tezgahlarda hazırlanılmış ve ayak üstü ya da tezgahların önündeki küçük iskemlelerde oturularak yenilmiş tantuni seyyar satıcılığa getirilen kısıtlamalar dolayısıyla günümüzde tantuni salonlarında servis edilmektedir. Mersin'den Türkiye'nin diğer şehirlerine ve diğer ülkelere yayılmıştır. "Mersin Tantunisi" Türk Patent ve Marka Kurumu'na 2014 yılında başvurarak 2016'da tescillenmiş ve coğrafi işaret almıştır. 2017'de bu karar T.C. Resmî Gazete'De yayımlanarak ilan edilmiştir.
Hazırlama ve sunum
Çok küçük kuşbaşı doğranmış et haşlanır. Sac kızdırılarak yağ ve toz biber eklenir. Önceden haşlanmış et bu yağda çevrilir. Pişirme sırasında saca arada bir su eklenir. Amaç, hem sacın sıcaklığını kontrol etmek, hem de tantuninin sarılacağı ekmeği yumuşatmak için buhar sağlamaktır. Pişen et sumaklı ve maydanozlu soğan piyazı, domates ve çeşitli baharatlar ile ekmek arası ya da dürüm yapılır. Genelde kullanılan çeşitler somun, açık ekmek ve lavaştır. Limon ve acı biber turşusu ile servis edilir. Geleneksel açıdan ayran veya şalgam suyu ile beraber tüketilir.
Coğrafi işarete göre Mersin Tantunisi'nde kullanılacak etin yağlı kaburga kısmından olması, kullanılan sıvıyağın ise pamuk yağı olması gerekmektedir. Buna karşın bu sınıflandırma Mersin'de tantuni üreticilerinin farklı etleri de kullanması, ayçiçek yağının yaygın olması gibi nedenler gösterilerek eksik olduğundan eleştirilmiştir. Tantuni ustadan ustaya çok değişiklik gösterir. Tantuniye eklenen baharatlar ve otlar, malzemenin dürüm ya da somun içindeki katmanlaması, buhar ve yağ oranı, pişme süresi, saca toz biber yanında katılan diğer malzemeler bu değişikliklerden sadece birkaçıdır.
Türleri
Bugün tüketilen tantuni iki çeşit etle yapılır. Sadece et içeren dürüme biftek, hem et hem de kuyruk yağı içeren dürüme ise tantuni denir. Bu fark özellikle tantunicilerde öğün ısmarlarken önem kazanmaktadır. Ayrıca son dönemlerde yoğurtlu tantuni de tantuni dükkanlarında satışa sunulmaktadır. Yapılışı ise normal tantuniyi lokma halinde dilimleyip üzerine isteğe göre süzme yahut normal yoğurt dökerek toz biberli kızarmış yağı ekleyip servis etmektir.
Kültürel etkileri
Tantuni, Mersin'in ve Mersinli olmanın en büyük simgelerinden biri olarak tanımlanmıştır. 2014 yılında Mersin'de Tantuni Festivali düzenlenmiş ancak yaşanan izdiham ve gerçekleşen güvenlik zafiyeti nedeniyle tekrarı olmamıştır. 2019'da Mersin'de düzenlenen 'nde aşçılık öğrencileri tarafından 33 metrelik tantuni yapılarak en uzun tantuni rekoru kırılmıştır. Tantunide 65 kilogram et kullanıldığı kaydedilmiştir.
Kaynakça
- ^ a b c d e f Süt, Ali Esin (2019). "Kültürel miras olarak yöresel yiyeceklerin gastronomik varlık öğelerinin kültürel kimlik üzerinden incelenmesi: Mersin tantunisi örneği". tez.yok.gov.tr. Gaziantep Üniversitesi. 21 Şubat 2023 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 21 Şubat 2023.
- ^ "tantuni". Nişanyan Sözlük. 21 Şubat 2023 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 21 Şubat 2023.
- ^ https://www.ci.gov.tr/cografi-isaretler/detay/38131[]
- ^ "Arşivlenmiş kopya" (PDF). 24 Ocak 2021 tarihinde kaynağından (PDF). Erişim tarihi: 19 Mart 2021.
- ^ Sansar, Emin (22 Haziran 2014). "Mersin'de Tantuni Festivali". Anadolu Ajansı. 12 Aralık 2019 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 12 Aralık 2019.
- ^ . TRT Haber. 4 Kasım 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2023.
Okuma listesi
- : Geleneksel Kültüründen Çağdaş Bir Çözüm, Tantuni 21 Şubat 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde .. . 8. (88), Kasım 1986, 10.s.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Tantuni Turk mutfaginda yer alan Mersin e has bir durum cesididir Ozellikle sokak yemegi olarak tuketilmektedir Lavasa sarilmis et tantuniEtimoloji ve adlandirmaNisanyan Sozluk e gore tantuni kelimesinin kokeni belirsizdir Tantuni kelimesinin kokeni icin cesitli teoriler one surulmustur Tantuni isminin bakir tavaya vurulan kasigin cikardigi sesten geldigi modern tantuniyi ilk yapmaya baslayan kisi oldugu iddia edilen Mehmet Aci nin musteri cekmek icin buldugu bir slogan oldugu Tantuni diye cagrilan Tanta Ahmet lakapli Mersinli bir hamamcinin bayramlarda akcigerleri sacda kavurarak satmasi sonucunda buradan turedigi ilk yapilan tantunilerin ekmegi ince uzun oldugu icin Arapcada uzun anlamina gelen tawil sozcugunden geldigi veya Arapcada tiftiklenmis et anlamina gelen kelimeden hangileri turedigi one surulmustur TarihceBu maddede Modern et tantuninin kokeni konusunun eksik oldugu dusunulmektedir Lutfen bu bilgileri ekleyerek maddeyi gelistirin Eksik oldugu dusunulen bilgileri maddenin tartisma sayfasinda bulabilirsiniz Bu sablonun nasil ve ne zaman kaldirilmasi gerektigini ogrenin Tantuninin ilk olarak 1960 larin sonlarinda Mersin deki nin gunumuzde duvarlarinda kurulmus kucuk isletmeler tarafindan servis edildigi ve buradan yayginlastigi rapor edilmistir Tantuninin ilk yayginlasmaya basladigi zamanlarda yiyecek icin tantuni yerine comas sokum ya da durum gibi kelimeler kullanilmistir Buna karsin bu tantunide et yerine takim ciger akciger karaciger yurek dalak kullanildigi ve bakir tavalarda gaz atesinde pisirildigi bildirilmistir Orijinal tantunide takim cigerin yaninda gunumuzdekine benzer sekilde kuyruk yagi siviyag sogan yenibahar kimyon pul biber karabiber tuz ve maydanoz kullanildigi belirtilmektedir Eski tantuninin cevre yorelerde de yapilan cok da farkli olmadigi one cikmaktadir Baslangicta seyyar tezgahlarda hazirlanilmis ve ayak ustu ya da tezgahlarin onundeki kucuk iskemlelerde oturularak yenilmis tantuni seyyar saticiliga getirilen kisitlamalar dolayisiyla gunumuzde tantuni salonlarinda servis edilmektedir Mersin den Turkiye nin diger sehirlerine ve diger ulkelere yayilmistir Mersin Tantunisi Turk Patent ve Marka Kurumu na 2014 yilinda basvurarak 2016 da tescillenmis ve cografi isaret almistir 2017 de bu karar T C Resmi Gazete De yayimlanarak ilan edilmistir Hazirlama ve sunumTantuni sac uzerinde pisirilir Cok kucuk kusbasi dogranmis et haslanir Sac kizdirilarak yag ve toz biber eklenir Onceden haslanmis et bu yagda cevrilir Pisirme sirasinda saca arada bir su eklenir Amac hem sacin sicakligini kontrol etmek hem de tantuninin sarilacagi ekmegi yumusatmak icin buhar saglamaktir Pisen et sumakli ve maydanozlu sogan piyazi domates ve cesitli baharatlar ile ekmek arasi ya da durum yapilir Genelde kullanilan cesitler somun acik ekmek ve lavastir Limon ve aci biber tursusu ile servis edilir Geleneksel acidan ayran veya salgam suyu ile beraber tuketilir Cografi isarete gore Mersin Tantunisi nde kullanilacak etin yagli kaburga kismindan olmasi kullanilan siviyagin ise pamuk yagi olmasi gerekmektedir Buna karsin bu siniflandirma Mersin de tantuni ureticilerinin farkli etleri de kullanmasi aycicek yaginin yaygin olmasi gibi nedenler gosterilerek eksik oldugundan elestirilmistir Tantuni ustadan ustaya cok degisiklik gosterir Tantuniye eklenen baharatlar ve otlar malzemenin durum ya da somun icindeki katmanlamasi buhar ve yag orani pisme suresi saca toz biber yaninda katilan diger malzemeler bu degisikliklerden sadece birkacidir TurleriBugun tuketilen tantuni iki cesit etle yapilir Sadece et iceren durume biftek hem et hem de kuyruk yagi iceren durume ise tantuni denir Bu fark ozellikle tantunicilerde ogun ismarlarken onem kazanmaktadir Ayrica son donemlerde yogurtlu tantuni de tantuni dukkanlarinda satisa sunulmaktadir Yapilisi ise normal tantuniyi lokma halinde dilimleyip uzerine istege gore suzme yahut normal yogurt dokerek toz biberli kizarmis yagi ekleyip servis etmektir Kulturel etkileriTantuni Mersin in ve Mersinli olmanin en buyuk simgelerinden biri olarak tanimlanmistir 2014 yilinda Mersin de Tantuni Festivali duzenlenmis ancak yasanan izdiham ve gerceklesen guvenlik zafiyeti nedeniyle tekrari olmamistir 2019 da Mersin de duzenlenen nde ascilik ogrencileri tarafindan 33 metrelik tantuni yapilarak en uzun tantuni rekoru kirilmistir Tantunide 65 kilogram et kullanildigi kaydedilmistir Kaynakca a b c d e f Sut Ali Esin 2019 Kulturel miras olarak yoresel yiyeceklerin gastronomik varlik ogelerinin kulturel kimlik uzerinden incelenmesi Mersin tantunisi ornegi tez yok gov tr Gaziantep Universitesi 21 Subat 2023 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 21 Subat 2023 tantuni Nisanyan Sozluk 21 Subat 2023 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 21 Subat 2023 https www ci gov tr cografi isaretler detay 38131 olu kirik baglanti Arsivlenmis kopya PDF 24 Ocak 2021 tarihinde kaynagindan PDF Erisim tarihi 19 Mart 2021 Sansar Emin 22 Haziran 2014 Mersin de Tantuni Festivali Anadolu Ajansi 12 Aralik 2019 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 12 Aralik 2019 TRT Haber 4 Kasim 2019 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 21 Subat 2023 Okuma listesi Geleneksel Kulturunden Cagdas Bir Cozum Tantuni 21 Subat 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde 8 88 Kasim 1986 10 s