Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Posta pulu, posta gönderilerinde posta ücretinin ödendiğini göstermek amacı ile kullanılan bir tarafı yapışkanlı, diğer tarafı çoğunlukla resimli ve yazılı kâğıt etiket. Posta pulları geçmişte gönderinin posta ücretini ödemenin en çok kullanılan şekliydi. Günümüzde ise gönderiler çoğunlukla damga makinesinden geçirilmekte ve kâğıt pul taşımamaktadır. Ayrıca posta idareleri tarafından hazırlanan antiye zarf ve antiye kart gibi ayrıca ek bir ücret veya pul gerektirmeyen yazı malzemeleri de postada kullanılmaktadır.
İlk olarak Birleşik Krallık'ta, 6 Mayıs 1840 tarihinde kullanılmaya başlanmıştır. Türkiye'de ise Osmanlı İmparatorluğu döneminde 1 Ocak 1863 tarihinde kullanılmaya başlanmıştır.
Posta pulları ayrıca pul koleksiyoncuları tarafından satın alınarak biriktirilen çok popüler bir koleksiyon aracıdır. Zarf, kart, damga, posta kartı ve benzeri posta ile ilgili her türlü malzeme dünya çapında yüz milyona yakın olduğu tahmin edilen koleksiyoncu tarafından toplanır. Posta pulları filatelistler tarafından incelenerek pulların dantelleri, kâğıtları, mürekkepleri ve benzeri diğer teknik özellikleri araştırılır; pulların posta merkezlerine dağıtılması da filatelinin araştırma alanları arasındadır.
Tarih
Dünyada posta idareleri tarafından çıkartılan ilk posta pulu konusunda tartışmalar olmakla birlikte, genel kabul gören Birleşik Krallık ve İrlanda'da posta reformcusu Rowland Hill tarafından başlatılan çalışmalar sırasında kullanılmaya başladığıdır. O zamana kadar postayı alan posta ücretini ödüyordu. Sonradan postayı gönderenin posta ücretini ödemesine ve bu ücretin ödendiğini göstermek için gönderinin üzerine posta pulu yapıştırılmasına karar verilmiştir. 1 Mayıs 1840 tarihinde ilk posta pulu olan "Penny Black" satılmaya başlanmıştır; ancak postada geçerliliği 6 Mayıs 1840 tarihi ile başlamıştır, birkaç gün sonra ise "İki penilik mavi" pul çıkartılmıştır. Her iki pulun üzerinde genç Kraliçe Viktorya'nın resmi bulunmaktadır. Bu ilk çıkan pullarda dantel bulunmamakta idi (imperforated) ve makas ile kesilip ayrıldıktan sonra kullanılmaları gerekiyordu, ayrıca pulların üzerinde Birleşik Krallık'ın adı bulunmamaktadır, bugün bile pullarının üzerinde ülke adı belirtilmeyen tek ülke Birleşik Krallık'tır.[]
Osmanlı İmparatorluğu zamanında kurulan posta sistemi Bosna-Hersek'ten Yemen'e, Kafkasya'dan Libya'ya bugün bağımsız devlet haline gelen 23 ülkede organize posta taşımacılığının başlangıcı kabul edilmektedir. İlk Türk posta pulları ise 1862 yılında Darbhane-i Amire'de taş baskı (litografi) tekniği ile basılmıştır. Değişik kalınlıklardaki kâğıtlar üzerine basılan pullar elle boyanmış ve zamklanmıştır, ayrıca sahtekarlıkları azaltabilmek için Nezaret-i Maliye tarafından üzerlerine eski yazı ile "Nezaret-i Maliye-i Devlet-i Aliye" yazılı kırmızı veya mavi renkli kontrol damgası vurulmuştur. Pulların posta gönderilerinde kullanılması ise 1 Ocak 1863 yılında başlamıştır. Pulların üzerinde dönemin padişahı Sultan Abdülaziz'e ait tuğra bulunmaktadır, tuğranın altındaki hilalin içinde ise Devlet-i Aliye-i Osmaniye yazılıdır. Bu pullarda dantel bulunmamakta idi ve makas ile kesilerek ayrılıp gönderilere yapıştırılması gerekiyordu.
Posta pullarının kullanılmaya başlaması o gün için iletişimde bir devrim yaratmıştır denilebilir, Birleşik Krallık'ta pul öncesi dönemde 1839 yılında 82 milyon posta gönderisi yollanmasına karşılık pul sonrası dönemde 1841 yılında bu sayı 170 milyon olmuştur. Bugün ise Birleşik Krallık'ta her yıl yaklaşık 20 milyar posta gönderisi yollanmaktadır.
Posta pulu tasarımı
Pullar alışılagelen kare veya dikdörtgen şekillerin dışında daire, üçgen, beşgen veya sekizgen şekillerinde de basılmışlardır.
Sierra Leone ve Tonga kendinden yapışkanlı pulları çıkaran ilk ülkeler arasındadır, hatta bunlar arasında meyve şekilli pullar bulunmaktadır. Bhutan ise üzerinde, ulusal marşlarını içeren, çalınabilir bir kayıt bulunan bir pul çıkartmıştır. Ayrıca pullar kâğıt dışında maddelerden de yapılmışlardır, kabartmalı folyo (bazen altın) sıkça kullanılmıştır; İsviçre kısmen dantelden bir pul ve kısmen tahtadan başka bir pul yapmıştır; ABD plastikten bir pul üretmiş, Doğu Almanya tamamıyla sentetik kimyasallardan oluşmuş bir pul çıkartmıştır. Hollanda ise gümüş folyodan yapılmış bir pul çıkartmıştır.
Pul cinsleri
- : Çok büyük miktarlarda ve çoğunlukla iki renkli olarak basılan pullar.
- : Bir olayı veya kişiyi anma amacı ile çıkarılan üzerinde o olay ve kişiye ait resimler bulunan pullar.
- Ek değerli pul: PTT tarafından yılda iki defa çıkarılan ve ek gelirleri Kızılay ile Sosyal Hizmetler Çocuk Esirgeme Kurumuna verilen pullar.
- Resmi pul: Sadece resmi kuruluşlar tarafından posta ücretlerinin ödenmesi için kullanılabilen pullar.
- : Uçak postası hizmeti ödenmesi için çıkartılan pullar. Üzerinde uçak kelimesi olabileceği gibi sadece uçak profili veya uçak resmi olan pullarda çıkartılmıştır. Amerikan Scott kataloğunda ayrı bir sınıflandırma olmasına karşılık, Avrupa ve Türkiye pul kataloglarında böyle bir sınıflandırma bulunmaz.
- Takse pulu: Posta ücreti ödenmeyen veya eksik ödenen gönderilerinden alınan cezalı posta ücretinin ödenmesi için çıkartılan pullar.
- Millî Müdafaa pulu: İkinci Dünya Savaşı döneminde devlete ek gelir sağlamak için posta gönderilerinden alınan vergilerin ödenmesinde kullanılan pullar.
- Otomat pulu: PTT tarafından bir dönem denenen, pul veren makineler yani otomatlar tarafından basılan pullar.
- Kişisel pul: PTT tarafından gerçek ve tüzel kişiler için kişiye özel basılan, gerek postada gerekse hatıra amaçlı kullanılan pullar. Filatelistler tarafından kınanan ve pek çok sakıncası olan bu uygulama ile PTT gelir sağlamayı amaçladığı iddiasındadır.
- Yardım dernekleri pulları: 1958 öncesinde özel kanun ile bayram günleri posta gönderilerinde kullanılması zorunlu olan Kızılay, Çocuk Esirgeme Kurumu ve Türk Hava Kurumuna yardım amaçlı pullar.
İlk Gün Zarfı
İng. First Day Cover
Bir pul setinin çıkartıldığı ilk gün pul seti bir zarfa yapıştırılıp o gün için hazırlanan özel hazırlanan bir hatıra damgası ile damgalanırlar bu zarfa İlk Gün Zarfı (kısaltılmış olarak İGZ - İng. FDC) denir; bu şekilde hazırlanan zarflar Posta idaresi tarafından satışa çıkarılır. İlk Gün Zarfları (İGZ) ayrıca bileşen parçalarından pul koleksiyoncuları tarafından da hazırlanmaktadır. Bu zarflarda genel olarak pullardaki konuya uyan tasarımda çizimler, süslemeler veya resimler bulunur. Türkiye'de 1950 ile 1980 yılları arasında İGZ'ler PTT tarafından değil filateli dernekleri, pul tüccarları ve PTT çalışanları yardım derneği tarafından hazırlanmıştır. 1981 yılından beri İGZ'ler PTT tarafından hazırlanmaktadır. Ancak PTT çok nadir olarak bazı serilere ait zarfları hazırlamamıştır, bu zarflar daha zor bulunmakta ve daha yüksek fiyatlar ile satılmaktadır.
Koleksiyonculuk
Pul koleksiyonculuğunun popüler bir uğraşı olması nedeni ile koleksiyonculara satmak amacı ile pul çıkartılması dünyada yaygınlaşmaktadır. Postada kullanmak için değil koleksiyonculara pul satmak amacı ile pul ürettiği bilinen ülkeler vardır, bu ülkelerin hükûmetleri pullardan önemli ölçülerde gelir sağlayabilmektedir. Bu şekilde posta macı ile değil koleksiyonculara satmak için pul çıkaran ancak pul çıkartma politikaları göreceli olarak tutucu olan Lihtenştayn ve Pitcairn Adası gibi bazı yerlere koleksiyoncular tarafından hoşgörü gösterilmektedir; ancak benzeri politikalar uygulamayan ülkeler koleksiyoncularca kınanmaktadır. Bu konuda koleksiyoncuları suistimal eden Birleşik Arap Emirlikleri'ni oluşturan emirlikler tarafından çıkartılan pullar bilgi sahibi koleksiyoncular tarafından tercih edilmemektedir. Özellikle 1960'lı yıllarda Barody Pul şirketi başta emirlikler olmak üzere bazı ülkelerin adına çok yüksek sayılarda pul üretmek üzere sözleşmeler yapmıştır bunun sonucu olarak bu ülkelerin adı kötüye çıkmıştır.
Yüzlerce ülkenin pek çok sayıda pul çıkarması nedeni ile 2000 yılında 400 000 çeşit pul basılmış durumdaydı, son yıllarda ise dünya üretimi yılda 10 000 çeşit civarındadır.
Önemli Seriler
- Ankara Hükûmeti-Türkiye Cumhuriyeti geçiş dönemi
- Türkiye Cumhuriyeti dönemi
- Kıbrıs Türk pulları
Ayrıca bakınız
Dış bağlantılar
- Stamp Collecting News 18 Ocak 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde . — Dünyada yeni çıkan pullar ile ilgili bilgiler (İngilizce)
- Posta pullarının tarihi ve pul koleksiyonculuğu(İngilizce)5 Şubat 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- Amerikan Filateli Topluluğu - American Philatelic Society (İngilizce) 30 Ekim 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
İsviçre Posta Kurumu Pul Örnekleri
- Flowers (Çiçekler): 1, 2, 3, 4 11 Kasım 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., 5 12 Kasım 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., 6, 7 10 Kasım 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., 8
- Night Animals (Gece Hayvanları): 1 10 Kasım 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., 2, 3, 4
- Wild Animals (Yaban Hayvanları): 1, 2 11 Kasım 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., 3, 4
Görseller
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Posta pulu posta gonderilerinde posta ucretinin odendigini gostermek amaci ile kullanilan bir tarafi yapiskanli diger tarafi cogunlukla resimli ve yazili kagit etiket Posta pullari gecmiste gonderinin posta ucretini odemenin en cok kullanilan sekliydi Gunumuzde ise gonderiler cogunlukla damga makinesinden gecirilmekte ve kagit pul tasimamaktadir Ayrica posta idareleri tarafindan hazirlanan antiye zarf ve antiye kart gibi ayrica ek bir ucret veya pul gerektirmeyen yazi malzemeleri de postada kullanilmaktadir 1930 lu yillarda kullanilan Pul Albumlerinden ornek sayfaBir pul koleksiyonundan Gine Cumhuriyeti ne ait pullar Ilk olarak Birlesik Krallik ta 6 Mayis 1840 tarihinde kullanilmaya baslanmistir Turkiye de ise Osmanli Imparatorlugu doneminde 1 Ocak 1863 tarihinde kullanilmaya baslanmistir Posta pullari ayrica pul koleksiyonculari tarafindan satin alinarak biriktirilen cok populer bir koleksiyon aracidir Zarf kart damga posta karti ve benzeri posta ile ilgili her turlu malzeme dunya capinda yuz milyona yakin oldugu tahmin edilen koleksiyoncu tarafindan toplanir Posta pullari filatelistler tarafindan incelenerek pullarin dantelleri kagitlari murekkepleri ve benzeri diger teknik ozellikleri arastirilir pullarin posta merkezlerine dagitilmasi da filatelinin arastirma alanlari arasindadir Tarih Penny Black dunyanin ilk posta pulu Dunyada posta idareleri tarafindan cikartilan ilk posta pulu konusunda tartismalar olmakla birlikte genel kabul goren Birlesik Krallik ve Irlanda da posta reformcusu Rowland Hill tarafindan baslatilan calismalar sirasinda kullanilmaya basladigidir O zamana kadar postayi alan posta ucretini oduyordu Sonradan postayi gonderenin posta ucretini odemesine ve bu ucretin odendigini gostermek icin gonderinin uzerine posta pulu yapistirilmasina karar verilmistir 1 Mayis 1840 tarihinde ilk posta pulu olan Penny Black satilmaya baslanmistir ancak postada gecerliligi 6 Mayis 1840 tarihi ile baslamistir birkac gun sonra ise Iki penilik mavi pul cikartilmistir Her iki pulun uzerinde genc Kralice Viktorya nin resmi bulunmaktadir Bu ilk cikan pullarda dantel bulunmamakta idi imperforated ve makas ile kesilip ayrildiktan sonra kullanilmalari gerekiyordu ayrica pullarin uzerinde Birlesik Krallik in adi bulunmamaktadir bugun bile pullarinin uzerinde ulke adi belirtilmeyen tek ulke Birlesik Krallik tir kaynak belirtilmeli 1863 Tugrali 1k tetbes dortlu blok Osmanli posta pulu Osmanli Imparatorlugu zamaninda kurulan posta sistemi Bosna Hersek ten Yemen e Kafkasya dan Libya ya bugun bagimsiz devlet haline gelen 23 ulkede organize posta tasimaciliginin baslangici kabul edilmektedir Ilk Turk posta pullari ise 1862 yilinda Darbhane i Amire de tas baski litografi teknigi ile basilmistir Degisik kalinliklardaki kagitlar uzerine basilan pullar elle boyanmis ve zamklanmistir ayrica sahtekarliklari azaltabilmek icin Nezaret i Maliye tarafindan uzerlerine eski yazi ile Nezaret i Maliye i Devlet i Aliye yazili kirmizi veya mavi renkli kontrol damgasi vurulmustur Pullarin posta gonderilerinde kullanilmasi ise 1 Ocak 1863 yilinda baslamistir Pullarin uzerinde donemin padisahi Sultan Abdulaziz e ait tugra bulunmaktadir tugranin altindaki hilalin icinde ise Devlet i Aliye i Osmaniye yazilidir Bu pullarda dantel bulunmamakta idi ve makas ile kesilerek ayrilip gonderilere yapistirilmasi gerekiyordu Posta pullarinin kullanilmaya baslamasi o gun icin iletisimde bir devrim yaratmistir denilebilir Birlesik Krallik ta pul oncesi donemde 1839 yilinda 82 milyon posta gonderisi yollanmasina karsilik pul sonrasi donemde 1841 yilinda bu sayi 170 milyon olmustur Bugun ise Birlesik Krallik ta her yil yaklasik 20 milyar posta gonderisi yollanmaktadir Posta pulu tasarimiSekizgen 1898 Teselya Hatira Serisi Pullar alisilagelen kare veya dikdortgen sekillerin disinda daire ucgen besgen veya sekizgen sekillerinde de basilmislardir Sierra Leone ve Tonga kendinden yapiskanli pullari cikaran ilk ulkeler arasindadir hatta bunlar arasinda meyve sekilli pullar bulunmaktadir Bhutan ise uzerinde ulusal marslarini iceren calinabilir bir kayit bulunan bir pul cikartmistir Ayrica pullar kagit disinda maddelerden de yapilmislardir kabartmali folyo bazen altin sikca kullanilmistir Isvicre kismen dantelden bir pul ve kismen tahtadan baska bir pul yapmistir ABD plastikten bir pul uretmis Dogu Almanya tamamiyla sentetik kimyasallardan olusmus bir pul cikartmistir Hollanda ise gumus folyodan yapilmis bir pul cikartmistir Pul cinsleri Cok buyuk miktarlarda ve cogunlukla iki renkli olarak basilan pullar Bir olayi veya kisiyi anma amaci ile cikarilan uzerinde o olay ve kisiye ait resimler bulunan pullar Ek degerli pul PTT tarafindan yilda iki defa cikarilan ve ek gelirleri Kizilay ile Sosyal Hizmetler Cocuk Esirgeme Kurumuna verilen pullar Resmi pul Sadece resmi kuruluslar tarafindan posta ucretlerinin odenmesi icin kullanilabilen pullar Ucak postasi hizmeti odenmesi icin cikartilan pullar Uzerinde ucak kelimesi olabilecegi gibi sadece ucak profili veya ucak resmi olan pullarda cikartilmistir Amerikan Scott katalogunda ayri bir siniflandirma olmasina karsilik Avrupa ve Turkiye pul kataloglarinda boyle bir siniflandirma bulunmaz Takse pulu Posta ucreti odenmeyen veya eksik odenen gonderilerinden alinan cezali posta ucretinin odenmesi icin cikartilan pullar Milli Mudafaa pulu Ikinci Dunya Savasi doneminde devlete ek gelir saglamak icin posta gonderilerinden alinan vergilerin odenmesinde kullanilan pullar Otomat pulu PTT tarafindan bir donem denenen pul veren makineler yani otomatlar tarafindan basilan pullar Kisisel pul PTT tarafindan gercek ve tuzel kisiler icin kisiye ozel basilan gerek postada gerekse hatira amacli kullanilan pullar Filatelistler tarafindan kinanan ve pek cok sakincasi olan bu uygulama ile PTT gelir saglamayi amacladigi iddiasindadir Yardim dernekleri pullari 1958 oncesinde ozel kanun ile bayram gunleri posta gonderilerinde kullanilmasi zorunlu olan Kizilay Cocuk Esirgeme Kurumu ve Turk Hava Kurumuna yardim amacli pullar Ilk Gun ZarfiIng First Day Cover 1923 Izmir Iktisat Kongresi IGZ Bir pul setinin cikartildigi ilk gun pul seti bir zarfa yapistirilip o gun icin hazirlanan ozel hazirlanan bir hatira damgasi ile damgalanirlar bu zarfa Ilk Gun Zarfi kisaltilmis olarak IGZ Ing FDC denir bu sekilde hazirlanan zarflar Posta idaresi tarafindan satisa cikarilir Ilk Gun Zarflari IGZ ayrica bilesen parcalarindan pul koleksiyonculari tarafindan da hazirlanmaktadir Bu zarflarda genel olarak pullardaki konuya uyan tasarimda cizimler suslemeler veya resimler bulunur Turkiye de 1950 ile 1980 yillari arasinda IGZ ler PTT tarafindan degil filateli dernekleri pul tuccarlari ve PTT calisanlari yardim dernegi tarafindan hazirlanmistir 1981 yilindan beri IGZ ler PTT tarafindan hazirlanmaktadir Ancak PTT cok nadir olarak bazi serilere ait zarflari hazirlamamistir bu zarflar daha zor bulunmakta ve daha yuksek fiyatlar ile satilmaktadir KoleksiyonculukPul koleksiyonculugunun populer bir ugrasi olmasi nedeni ile koleksiyonculara satmak amaci ile pul cikartilmasi dunyada yayginlasmaktadir Postada kullanmak icin degil koleksiyonculara pul satmak amaci ile pul urettigi bilinen ulkeler vardir bu ulkelerin hukumetleri pullardan onemli olculerde gelir saglayabilmektedir Bu sekilde posta maci ile degil koleksiyonculara satmak icin pul cikaran ancak pul cikartma politikalari goreceli olarak tutucu olan Lihtenstayn ve Pitcairn Adasi gibi bazi yerlere koleksiyoncular tarafindan hosgoru gosterilmektedir ancak benzeri politikalar uygulamayan ulkeler koleksiyoncularca kinanmaktadir Bu konuda koleksiyonculari suistimal eden Birlesik Arap Emirlikleri ni olusturan emirlikler tarafindan cikartilan pullar bilgi sahibi koleksiyoncular tarafindan tercih edilmemektedir Ozellikle 1960 li yillarda Barody Pul sirketi basta emirlikler olmak uzere bazi ulkelerin adina cok yuksek sayilarda pul uretmek uzere sozlesmeler yapmistir bunun sonucu olarak bu ulkelerin adi kotuye cikmistir Yuzlerce ulkenin pek cok sayida pul cikarmasi nedeni ile 2000 yilinda 400 000 cesit pul basilmis durumdaydi son yillarda ise dunya uretimi yilda 10 000 cesit civarindadir 1966 yilinda Endonezya Cumhuriyeti ne ait pullarOnemli SerilerAnkara Hukumeti Turkiye Cumhuriyeti gecis donemi Adana anma pullari Cenova baskisi pullar Turkiye Cumhuriyeti donemi Ayyildiz posta pullari Lozan Sulh Antlasmasi anma pullari XII Uluslararasi Kadin Haklari Cemiyeti Kongresi anma pullari Ataturk un olumunun 1 yildonumu anma blogu Kibris Turk pullari Cemaat Meclisi sosyal yardim pullari Turkiye Cumhuriyeti nin 50 yili anma pullariAyrica bakinizPul koleksiyonculugu Konulu pul koleksiyonculuguDis baglantilarStamp Collecting News 18 Ocak 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde Dunyada yeni cikan pullar ile ilgili bilgiler Ingilizce Posta pullarinin tarihi ve pul koleksiyonculugu Ingilizce 5 Subat 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde Amerikan Filateli Toplulugu American Philatelic Society Ingilizce 30 Ekim 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde Isvicre Posta Kurumu Pul Ornekleri Flowers Cicekler 1 2 3 4 11 Kasim 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde 5 12 Kasim 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde 6 7 10 Kasim 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde 8 Night Animals Gece Hayvanlari 1 10 Kasim 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde 2 3 4 Wild Animals Yaban Hayvanlari 1 2 11 Kasim 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde 3 4Gorseller