Vistül Oder Taarruzu II Dünya Savaşı nın Doğu Cephesi nde başarılı bir Kızıl Ordu taarruzudur Taarruz Harekâ

Vistül-Oder Taarruzu, II. Dünya Savaşı'nın Doğu Cephesi'nde başarılı bir Kızıl Ordu taarruzudur. Taarruz Harekâtı 12 Ocak - 2 Şubat 1945 tarihleri arasında icra edilmiştir. Bu taarruzla Sovyet kuvvetleri, Doğu Polonya'da Vistül Nehri üzerindeki taarruz çıkış hatlarından Alman toprakları içlerine kadar ilerlediler. Ulaştıkları hat, Alman başkenti Berlin'e 70 km. mesafede olan Oder Nehri kıyılarıydı.

Vistül-Oder Taarruzu

II. Dünya Savaşı Doğu Cephesi

Łódź'a giren Sovyet tankları

Tarih	12 Ocak – 2 Şubat 1945
Bölge	Orta Polonya - Doğu Almanya
Sonuç	Sovyet zaferi

Taraflar

Almanya

Sovyetler Birliği

Komutanlar ve liderler

Güçler

450.500

2.203.600

Kayıplar

Sovyet kaynakları:
295.000 ölü
147.000 esir

43.476 ölü ya da kayıp
150.715 yaralı ve hasta

Harekât öncesi

Başarılı Bagration Harekâtı sonunda Sovyet 1. Ukrayna Cephesi kuvvetleri, 27 Temmuz - 4 Ağustos tarihleri arasında Vistül batısında köprübaşları oluşturmayı başarmışlardı. Sonunda başarısız olan Varşova Ayaklanması boyunca Kızıl Ordu birlikleri hareketsiz kaldılar. Varşova Ayaklanması, 1 Ağustos 1944 günü başladığında, Sovyet birliklerinin cephe hattı bölgeye çok da uzak değildi. Sonunda başarısız olan Varşova Ayaklanması boyunca Kızıl Ordu birlikleri hareketsiz kaldılar. Varşova Ayaklanması, 1 Ağustos 1944 günü başladığında, Sovyet birliklerinin cephe hattı bölgeye çok da uzak değildi. 1. Ukrayna Cephesi kuvvetleri, Alman kayıtlarında Baranow köprübaşı olarak geçen geniş bir köprübaşını da Lvov-Sandomierz Taarruzu sırasında ele geçirmişti.

Taarruzdan önce Kızıl Ordu üç köprübaşını, büyük miktarda malzeme ve askerle takviye etti. Böylelikle Kızıl Ordu, karşısındaki Alman kuvvetlerine göre, piyade, topçu ve zırhlı araçlar yönünden büyük bir sayısal üstünlüğe sahip olmuştu. Tüm bunlar Alman istihbaratı tarafından biliniyordu. Alman Doğu Orduları (Ostheer) Komutanı General Reinhard Gehlen, değerlendirmelerini General Heinz Guderian'a aktarmıştı. General Guderian bu istihbarat bilgilerini Hitler'e sundu. Ancak Hitler, apaçık görünen Sovyet gücünü inkâr ederek bu bilgilere inanmadı, Kızıl Ordu'nun gücünü fazla göstermek için giriştiği savaş aldatmaları olarak niteledi ve "Cengiz Han'dan beri en büyük savaş hilesi" olarak tanımladı. Guderian, Kurlandiya Kuşatması'nda Kuzey Ordular Grubu'na bağlı olan, tuzağa düşmüş durumdaki tümenleri tahliye etmeyi önerdi. Öneriye göre, bu birlikler Baltık Denizi üzerinden Almanya'ya taşınacaktı ve savunma için gereken insan gücünü takviye edecekti. Ancak Hitler bunu da yasakladı. Dahası Hitler, operatif ihtiyat durumunda olan General Josef Dietrich komutasındaki 6. SS Panzer Ordusu'na Macaristan'da planlanan 'nu desteklemek için bölgeye hareket etmesi emri verdi.

Kuvvetler

Kızıl Ordu

Harekâta, Kızıl Ordu'nun iki Cephesine bağlı kuvvetler katılmıştır. 1. Belarus Cephesi, Mareşal Georgi Jukov komutasında, Varşova civarını ve Varşova'nın güneyindeki iki köprübaşını tutmaktadır. Mareşal Ivan Konev emrindeki 1. Ukrayna Cephesi ise Sandomierz (Baranov) köprübaşındadır.

Wehrmacht

Bu bölgedeki Sovyet kuvvetlerinin karşısındaki Alman mevzilerini A Ordular Grubu savunmadaydı. Ordular Grubu'nun cephesi, Varşova'nın doğusundan Vistül nehri boyunca güneye uzanıyordu. Hemen hemen San nehriyle birleştiği bölgeye kadar. Bu noktada Vistül üzerinde Baranow civarında Sovyet kuvvetleri kontrolünde büyük bir köprübaşı vardır.

Alman kuvvetleri üç ordudan oluşmaktadır. 9. Ordu, Varşova civarında, 4. Panzer Ordusu Vistül kıyısındaki Baranow kesiminde -ki Baranov köprübaşı Alman hatlarında bir girinti oluşturmaktadır- ve 17. Ordu daha güney kesimde mevzilenmiş durumdadır. Bu üç ordunun toplam mevcudu 400 bin kişi olup 4.100 parça top ve 1.150 tanklık bir kuvvettir. A Ordular Grubu, General Josef Harpe'nin komutasındadır. General, taarruz başladıktan sonra 20 Ocak 1945 tarihinde görevden alınmış, yerine General Ferdinand Schörner atanmıştır.

Alman istihbaratı Sovyet güçlerinin, karşılarındaki Alman kuvvetlerinin üç katı bir sayısal üstünlüğe sahip olduğunu düşünüyordu, gerçekte bu oran beş katıdır. Geniş Baranow - Sandomierz köprübaşında 4. Panzer Ordusu, kesintisiz bir savunma hattı için yeterli piyadesi olmadığından, bazı bölgeleri direnek noktalarından savunmak durumundaydı. Alman savunmasının bir başka zaafı da Hitler'in emriyle yaratılmış oldu. İki Alman savunma hattı birbirine çok yakın olarak düzenlendi ve ana savunma, Sovyet topçusunun atış menzili içinde kalmış oldu.

Sovyet Taarruzu

Taarruz, 12 Ocak günü saat 04:35'te Baranov köprübaşından, 1. Ukrayna Cephesi topçusunun, 4. Panzer Ordusu cephesini hedef alan yoğun bombardımanıyla başladı. Baranov köprübaşının karşısında konuşlanmış bulunan 48. Panzer Kolordusu'nun tümenlerinin, Sovyet taarruzuna etkili biçimde karşı koyma kapasitesi bu bombardımanla önemli ölçüde imha oldu. Alman 68. Piyade Tümeni'nden bir tabur komutanı durumunu şu şekilde anlatmıştır. "Gücünün altında bir taburla harekâta başladım… Sovyet hazırlık ateşinin dumanı dağıldıktan sonra … elimde sadece bir müfreze kalmıştı."

İlk hazırlık ateşini bir yoklama taarruzu izledi. Ardından saat 10:00'da ağır bir bombardıman başladı. 3. Muhafız Tank Ordusu ve 4. Tank Ordusu'nun zırhlı cevik kuvvetleri dört saat sonra ileri harekete başladıklarında 4. Panzer Ordusu zaten topçusunun üçte ikisini ve piyade unsurlarının dörtte birini kaybetmişti.

Hızlı gelişen Sovyet taarruzu Kielce yönünde ilerledi. 4. Panzer Ordusu'nun merkezdeki ihtiyat kuvveti olan 24. Panzer Kolordusu muharebeye sokuldu. Fakat Kielce'ye ulaştıklarında bu birlik ağır hasar görmüştü ve zaten Sovyet zırhlıları tarafından kanat açıkları sarılmaya başlamıştı. Güney kanattaki 48. Panzer Kolordusu, kuzey kanattaki 62. Kolordu'nun büyük bölümüyle birlikte muharebe dışı kalmıştı. 1. Ukrayna Cephesi kuvvetleri 14 Ocak'ta Nida nehri geçişlerini ele geçirdi ve Radomsko ve Warthe yönünde ilerlemeye başladı. Henüz dağılmamış tek birlik olan 24. Panzer Kolordusu, 16 Ocak gününe kadar Kielce'de tutunmayı başardı ve aynı günün akşamı General , çekilmeye karar verdi.

Mareşal Konev'in 1. Ukrayna Cephesi'nin kuzeyinde Mareşal Jukov'un 1. Belarus Cephesi, 14 Ocak günü saat 08:30'da Pulawi ve Magnuszew köprübaşlarından Alman 9. Ordu'su mevzilerine taarruza başladı. Magnuszew köprübaşından 5. Şok Ordusu ile 8. Muhafız Ordusu, Pulawi köprübaşından ise, 30 km.lik bir derinliğe ulaşan 33. ve 69 Ordular taarruz ettiler. Oluşan gedikleri genişletmek için 1. ve 2. Muhafız Tank Orduları da muharebeye sokuldu. Pulawi köprübaşından taarruza başlayan 69. Ordu'nun harekâtı özellikle başarılı gelişti ve 55. Panzer Kolordusu savunması yarıldı. Panzer Kolordusu önce çekilmeye başladı, ardından da dağıldı. Alman 9. Ordu'su bazı bölgesel karşı taarruzlara giriştiyse de tümünde geri atıldılar. Sovyet 69. Ordu'su, Alman savunmasının son hattını da kırıp Radom'u ele geçirdi. Bu arada 2. Muhafız Tank Ordusu Soçaczew'e ilerlerken 1. Muhafız Tank Ordusu da Pilica Nehri üzerinde köprübaşları elde etme ve Łódź yönünde ilerleme emri aldı. Bu arada 47. Ordu, Vistül nehrini geçip kuzeyden Varşova'ya ilerken 61. Ordu ile 1. Polonya Ordusu kenti güneyden çevirdi.

Tek büyük Alman tepkisi, 15 Ocak'ta gerçekleşti. Hitler, Guderian'ın önerisine karşın, 4. Panzer Ordusu cephesinde açılan gediği kapatmak için General Dietrich von Saucken komutasındaki 'nun Doğu Prusya'dan hareket etmesi emri verdi. Fakat Mareşal Jukov'un kuvvetlerinin hızla ilerlemesi, bu birlik kuvvetlerinin hedefine ulaşmadan Łódź'da trenden indirilmesine neden oldu. Birlik, 9. Ordu'nun çekilmesini örttükten sonra Warthe nehrinin güneybatısı yönünde çekilmek zorunda kaldı.

Krakov'un düşmesi, Alman 24. Panzer Kolordusu'nun geri çekilmesi

Mareşal Konev, 17 Ocak'ta yeni hedefler belirledi. Mekanize kuvvetlerini kullanarak Wrocław yönünde ilerleyecek ve 60. ve 59. Orduların karma kuvvetleriyle de güney kanattan Kraków üzerinden Yukarı Slezya'nın sanayi bölgesine yönelik bir taarruz başlatacaktı. Krakow 19 Ocak 1945 tarihinde 59. ve 60. Ordular ile 4. Muhafız Tank Kolordusu tarafından kuşatılarak hasarsız olarak ele geçirildi. Alman savunması hızla bölgeden çekildi.

1. Ukrayna Cephesi hedeflerinin ikinci evresi oldukça karmaşıktı. Yukarı Silezya'nın tüm sanayi bölgesini kuşatıp almaları gerekiyordu. Bölge, General Schulz'un 17. Ordu'su tarafından korunmaktadır. Mareşal Konev, 21. Ordu bölgeyi kuzeyden kuşatırken 59. ve 60. Orduların cepheden ilerlemeleri emrini verdi. Daha sonra General Rybalko'nun 3. Muhafız Tank Ordusu'na, Breslau'a hareket etmesini ve 20 Ocak'tan itibaren Oder'in yukarı kısımları boyunca güney yönünde çark ederek Alman 17. Ordu'sunun geri çekilme hatlarını kesmesini emretti.

Bu sıralarda 4. Panzer Ordusu'nun dağılan kalıntıları hala Alman hatlarına ulaşabilme çabasındadırlar. General Nehring'in 24. Panzer Kolordusu, 18 Ocak'ta ilerlemeyi planladıkları rotanın Sovyet kuvvetlerince tutulmuş olduğunu gördüler. Geri çekilirken 62. Kolordu'nun kuşatmadan çekilebilen unsurları da onlara katıldı. Bu kolordunun büyük kısmı, Pzysuça civarında kuşatıldıktan sonra imha edilmişti. Yoğun sisin de yardımıyla 24. Panzer Kolordusu'nun öncü unsurları Warta nehrine 22 Ocak'ta ulaştılar ve Grossdeutschland Panzer Kolordusu ile bağlantı sağladılar. Sonuçta, Sovyet saldırısı başladığında bulundukları pozisyondan 350 km. geriye çekilerek Oder'i geçmeyi başardılar.

Yukarı Silezya

Sovyet birliklerince sarılma tehlikesi ortaya çıkınca Grossdeutschland Panzer Kolordusu Komutanı General Schulz, 25 Ocak'ta emrindeki 100 bin kişilik birlikleri geri çekme izni istedi. Bu talep geri çevrildi fakat 26 Ocak'ta yeniden geri çekilmeye izin verilmesi istendi. A Ordular Grubu komutanı General Ferdinand Schoerner, sonunda 27 Ocak tarihinde geri çekilmeye onay verdi. Aslında Mareşal Konev, bölgeyi hasarsız olarak alabilmek için 17. Ordu'nun ciddi bir direnç göstermeden geri çekilmesi için yeterince alan bırakmıştı.

Mareşal Konev'in kuzey kanadı, 4. Tank Ordusu Oder'e ilerleyerek Steinau'da oldukça geniş bir köprübaşı oluşturdu. Nehrin daha yukarı kısmında ikinci bir köprübaşı, 5. Muhafız Ordusu tarafından oluşturuldu.

Varşova

Sovyet taarruzunun kuzey kanadında Mareşal Jukov'un 1. Belarus Cephesi de, Alman 9. Ordu'sunun uzun süre direnememesiyle hızlı bir ilerleme sağladı. 9. Ordu'ya bağlı , Varşova gerisinde mevzilenmişti ve Vistül üzerinden 2. Ordu mevzilerine geri atıldı. Varşova 17 Ocak'ta, Alman A Ordular Grubu emriyle tahliye edilmesi ardından Sovyet kuvvetlerinin eline geçti. Alman A Ordular Grubu Karargâhı, kentin boşaltılması emrini vermişti. Sovyet 2. Muhafız Ordusu ve 3. Şok Ordusu birliklerinin kente girişinde kentin, Varşova Ayaklanması sırasında Alman kuvvetlerince büyük ölçüde yıkıma uğratıldığı görüldü. Diğer tarafta Hitler, kentin tahliye edilmesine öfkelidir. Alman Kara Kuvvetleri Genel Komutanlığı (OKH), Harekât Dairesi Başkanı Albay Bogislaw von Bonin'in tutuklanmasını, 9. Ordu Komutanı General Smilo Freiherr ve 36. Panzer Kolordusu Komutanı General Walter Fries'in de görevden alınmasını emretmiştir.

Łódź, bölgeye 18 Ocak'ta ulaşan 8. Muhafız Ordusu tarafından 19 Ocak 1945 tarihinde alındı. Bu arada 2. Muhafız Tank Ordusu Oder yönünde ilerlemekteydi. 1. Muhafız Tank Ordusu 25 Ocak'ta kenti kuşatmak için Poznan yönünde ilerledi. Ertesi gün 8. Muhafız Ordusu kent yakın yaklaşımlarında çatışmalara başladı. Kent, kuşatma altında yaşanan uzun ve şiddetli çatışmalardan sonra Kızıl Ordu kuvvetlerinin eline geçti.

Mareşal Jukov'un 1. Belarus Cephesi'nin kuzeydoğusunda Mareşal Rokossovski'nin 2. Belarus Cephesi, Doğu Prusya Taarruzu'nu sürdürmektedir. Bu kuvvetler, 23 Ocak 1945 tarihinde Vistül deltasında Baltık Körfezine ulaşarak Alman Merkez Ordular Grubu'nu Doğu Prusya'da çevirmiş oldular.

Jukov'un Oder ileri harekâtı

Poznan'ın kuşatılmasından sonra 1. Muhafız Tank Ordusu, Obra Nehri civarındaki tahkim edilmiş bölgenin derinliğine ilerledi. Bu bölgede Wehmacht ve birlikleri, zayıf bir direnç gösterdiler. Ancak Küstrin kalesinde daha şiddetli bir direnç gösterildi.

Alman komuta yapısının yeniden düzenlenmesiyle oluşturulan Vistül Ordular Grubu, birkaç ek birliğin savunma için tahsis edilmesini sağladı, iki piyade tümeninden oluşan bir SS Dağ Kolordusu. Bu birlikler, Obra nehri boyunca, savaş öncesi sınır tahkimatında mevzi almıştı. Ayrıca Kurmark Mekanize Tümeni de bu tahkimatı takviye etmiştir.

Konu hakkında askeri tarihçi Earl Ziemke, aşağıdaki açıklamaları yapmaktadır.

Mareşal Jukov'un ana kuvvetleri 25 Ocak'ta Poznan'ı geçip Oder üzerindeki Küstin'e doğru batıya ilerledi. Buradan Berlin'e olan mesafe 65 km.dir. Sovyet ilerleme hattı, dev bir kar kürüme aracının çalışması gibi görünmektedir. izlenen hat, Varşova'dan Poznan'a ve Berlin'edir. Tüm A Ordular Grubu, Oder geçişlerinden ve nehrin batı kıyılarından atılmıştı. Alman sağ kanadında ordu grubunun iskeletinden başka bir şey kalmamıştı. Bununla birlikte güney kanadın adı Vistül Ordular Grubu olarak değiştirildi.

Hitler, 25 Ocak'ta üç ordu grubunu yeniden adlandırdı. Kuzey Ordular Grubu Kurland Ordular Grubu, Merkez Ordular Grubu Kuzey Ordular Grubu ve A Ordular Grubu ise Merkez Ordular Grubu adını aldı. 2. Muhafız Tank Ordusu ve 5. Şok Ordusu, hemen hemen hiç direnmeyle karşılaşmadan Oder nehrine ulaşıp donmuş nehri geçtiler ve 31 Ocak 1945'te Kienitz'i aldılar.

STAVKA 2 Şubat'ta harekâtın tamamlandığını bildirdi. Mareşal Jukov başlangıçta, Alman savunması büyük ölçüde çöktüğünden Berlin'e ilerlemeyi hesaplıyordu. Ancak 1. Belarus Cephesi'nin Pomeranya'da kuzey kanadının fazlaca ileri çıkmış olması ve Cephenin ileri unsurlarına yönelen Alman karşı taarruzu , Sovyet komutanlığını endişelendirmekteydi. Bu durumda, Doğu Pomeranya Taarruzu ile Pomeranya'daki Alman kuvvetleri temizlenmeden önce, Berlin'e yürünmemesi gerektiğine karar verildi.

Mareşal Konev'in 1. Ukrayna Cephesi kuvvetlerinden 60. Ordu'ya bağlı 322. Piyade Tümeni, 27 Ocak 1945 tarihinde Auschwitz-Birkenau toplama kampına ulaştılar. Burada holocost'un açık kanıtlarını buldular.

Sonuç

Vistül-Oder Taarruzu Sovyet birlikleri açısından parlak bir zafer oldu. Bu harekâta katılan Sovyet birlikleri, birkaç gün içinde yüzlerce kilometre ilerlediler, Polonya'nın büyük bir bölümünü ele geçirdiler ve Reich sınırları içinde derin bir girme sağladılar. Öte yandan taarruz, Alman A Ordular Grubu'nu geri atarak Alman ordularının direnme kapasitesini önemli ölçüde kırmıştır.

Ancak Alman kuvvetlerinin Silezya ve Pomeranya'daki inatçı direnişi ve Doğu Prusya'da hâlen devam etmekte olan çatışmalar, Berlin'e yönelik nihai taarruzun birkaç ay gecikeceği anlamına gelmektedir. Bu gecikmeyle Wehmacht, bu eksen üzerinde bir kez daha önemli kuvvetler yığacaktır.

Dipnotlar

^ Duffy Sh.: 51, 59
^ Duffy, Sh.: 12
^ Beevor, p.
^ Web map copy 10 Nisan 2006 tarihinde Wayback Machine sitesinde . of Ziemke Sh.: 26
^ Ziemke, Sh.: 23
^ Duffy^[]
^ Duffy, Sh.: 51, 59
^ Sims and Schilling, p. 23
^ Duffy ^[]
^ Duffy, Sh.: 67
^ Captain Reinhardt Mueller, interviewed in Sims and Schilling, Sh.: 24
^ Hastings, Sh.: 280
^ Duffy, Sh.: 72
^ Duffy, Sh.: 75
^ Duffy, Sh.: 78
^ Duffy, Sh.: 80
^ Duffy, Sh.: 88
^ Duffy, Sh.: 91
^ Beevor, Sh.: 60
^ Duffy, Sh.: 103
^ Duffy, Sh.: 104
^ Ziemke Sh.: 31
^ Le Tissier, Sh.: 32
^ Ziemke Sh.: 30,31
^ Ziemke Sh.: 32
^ Hastings, Sh.: 295

Kaynakça

Berlin: The Downfall 1945 - A. Beevor
Red Storm on the Reich: The Soviet March on Germany, 1945 - C. Duffy
Armageddon - Max Hastings
Zhukov at the Oder - T. Le Tissier
Auschwitz - Laurence Rees
Schilling Sims - [1] 29 Kasım 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
Battle for Berlin - Earl Ziemke

[1] Duffy Sh.: 51, 59

[2] Duffy, Sh.: 12

[Beevorp-3] Beevor, p.

[4] Web map copy 10 Nisan 2006 tarihinde Wayback Machine sitesinde . of Ziemke Sh.: 26

[5] Ziemke, Sh.: 23

[6] Duffy^[]

[7] Duffy, Sh.: 51, 59

[simsp23-8] Sims and Schilling, p. 23

[9] Duffy ^[]

[duffyp67-10] Duffy, Sh.: 67

[sims-11] Captain Reinhardt Mueller, interviewed in Sims and Schilling, Sh.: 24

[hastingsp280-12] Hastings, Sh.: 280

[duffyp72-13] Duffy, Sh.: 72

[duffyp75-14] Duffy, Sh.: 75

[duffyp78-15] Duffy, Sh.: 78

[duffyp80-16] Duffy, Sh.: 80

[Duffyp88-17] Duffy, Sh.: 88

[duffyp91-18] Duffy, Sh.: 91

[beevorp60-19] Beevor, Sh.: 60

[duffyp103-20] Duffy, Sh.: 103

[duffy-21] Duffy, Sh.: 104

[Ziemke-31-22] Ziemke Sh.: 31

[letissierp32-23] Le Tissier, Sh.: 32

[Ziemke-30-31-24] Ziemke Sh.: 30,31

[Ziemke-32-25] Ziemke Sh.: 32

[hastingsp295-26] Hastings, Sh.: 295