Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Sombalığı, som balığı ya da somon olarak adlandırılan balıkların hepsi Salmoniformes sınıfının Salmonidae familyasına ait olsalar da aslında bu familyanın farklı cinslerindenlerdir: Salmo, , ve Oncorhynchus.
| Somon | |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 , Salmo salar | |||||||||||||
| Biyolojik sınıflandırma | |||||||||||||
| |||||||||||||
| İçerdiği gruplar | |||||||||||||
| |||||||||||||
| Kladistik açıdan içerdiği fakat geleneksel olarak içermediği taksonlar | |||||||||||||
| diğer tüm Oncorhynchus ve Salmo türleri | |||||||||||||
Atlantik somonu (Salmo salar) ve pasifik somonları (Oncorhynchus) tatlı suda yetişip denize göç eden ve sonra yumurtlamak için tekrar tatlı sulara dönen göçebe balıklardır. Bu göçlerinde inanılmaz bir çaba ile imkânsız görünen engelleri aşarlar; hatta alçak şelaleleri metrelerce yukarıya atlıyarak ya da hiç desteksiz boşluğa dökülen suyun içinde akıntıya karşı yüzerek aşarlar.
Somon balıkları bütün okyanusu dolaşmış olsalar bile, suyun kokusunu takip ederek sonunda daima kendi doğdukları kaynağa geri döndükleri düşünülür. Bu somon balıklarının doğdukları yere dönerken karşılaştıkları ilk sorun olduğu tahmin edilir. Üreme zamanında erkeklerin renklerinde ve vücut şekillerinde değişiklikler olur.
Etleri çok sevildiği için ve havyarı sosyete delikatesi sayıldığı için somon balıklarının yüksek ticari değerleri vardır.
Türler
"Somon" terimi, Latince "salmo"dan gelir, bu da "sıçramak" anlamına gelen "salire"den gelmiş olabilir. Ticari açıdan önemli dokuz somon türü iki cinste bulunur. Salmo cinsi, Kuzey Atlantik'te bulunan Atlantik somonu'nun yanı sıra yaygın olarak alabalık olarak adlandırılan birçok türü içerir. Oncorhynchus cinsi, yalnızca Kuzey Pasifik'te doğal olarak bulunan sekiz tür içerir. Grup olarak bunlar Pasifik somonu olarak bilinir. Yeni Zelanda ve Patagonya'da tanıtıldı. , tatlı su ve Atlantik somonu Patagonya'da da belirlenmiştir.
| Atlantik somonu ve Pasifik somonu | ||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Cins | Resim | Yaygın ad | Bilimsel ad | Maksimum boy | Yaygın boy | Maksimum ağırlık | Maksimum yaş | FAO | IUCN durum | |||
| Somon (Atlantik somonu) |  | Atlantik somonu | Salmo salar Linnaeus, 1758 | 150 cm (4 ft 11 in) | 120 cm (3 ft 11 in) | 46,8 kilogram (103 lb) | 13 yıl | 4.4 |  En az endişe | |||
| Oncorhynchus (Pasifik somonu) |  | Oncorhynchus tshawytscha (Walbaum, 1792) | 150 cm (4 ft 11 in) | 70 cm (2 ft 4 in) | 61,4 kilogram (135 lb) | 9 yıl | 4.4 | Değerlendirilmemiş | ||||
 | Oncorhynchus keta (Walbaum, 1792) | 100 cm (3 ft 3 in) | 58 cm (1 ft 11 in) | 15,9 kilogram (35 lb) | 7 yıl | 3.5 | Değerlendirilmemiş | |||||
 | Oncorhynchus kisutch (Walbaum, 1792) | 108 cm (3 ft 7 in) | 71 cm (2 ft 4 in) | 15,2 kilogram (34 lb) | 5 yıl | 4.2 | Değerlendirilmemiş | |||||
 | Oncorhynchus masou (Brevoort, 1856) | 79 cm (2 ft 7 in) | 50 cm (1 ft 8 in) | 10 kilogram (22 lb) | 3 yıl | 3.6 | Değerlendirilmemiş | |||||
 | Oncorhynchus gorbuscha (Walbaum, 1792) | 76 cm (2 ft 6 in) | 50 cm (1 ft 8 in) | 6,8 kilogram (15 lb) | 3 yıl | 4.2 | Değerlendirilmemiş | |||||
 | Oncorhynchus nerka (Walbaum, 1792) | 84 cm (2 ft 9 in) | 58 cm (1 ft 11 in) | 7,7 kilogram (17 lb) | 8 yıl | 3.7 | En az endişe | |||||
† Hem "Salmo" hem de "Oncorhynchus" cinsi ayrıca alabalık olarak adlandırılan bir dizi tür içerir. "Salmo" içinde, ek küçük taksonlar yani (Salmo obtusirostris) ve (Salmo labrax) İngilizcede somon olarak adlandırılmıştır. Gökkuşağı alabalığının çelikbaş anadrom formu denize göç eder ancak "somon" olarak adlandırılmaz.
Ayrıca, yukarıdaki listede olduğu gibi gerçek somon olmayan, ancak onlara somon olarak atıfta bulunan ortak adlara sahip başka türler de vardır. Aşağıda listelenenlerden Tuna somonu veya yukarıdaki somonla akraba olan büyük bir tatlı su somon balığı’dır ancak diğerleri alakasız Perciformes düzenindeki deniz balıklarıdır:
| Somon denilen diğer bazı balıklar | ||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Yaygın ad | Bilimsel ad | Maksimum boy | Yaygın boy | Maksimum ağırlık | Maksimum yaş | FAO | IUCN durum | |||
| Arripis trutta (Forster, 1801) | 89 cm (2 ft 11 in) | 47 cm (1 ft 7 in) | 94 kilogram (207 lb) | 26 yıl | 4.1 | Değerlendirilmemiş | ||||
| Hucho hucho (Linnaeus, 1758) | 150 cm (4 ft 11 in) | 70 cm (2 ft 4 in) | 52 kilogram (115 lb) | 15 yıl | 4.2 |  Nesli tükenmekte olan | ||||
| Elagatis bipinnulata (Quoy & Gaimard, 1825) | 180 cm (5 ft 11 in) | 90 cm (2 ft 11 in) | 462 kilogram (1.019 lb) | 6 yıl | 3.6 | Değerlendirilmemiş | ||||
| Eleutheronema tetradactylum (Shaw, 1804) | 200 cm (6 ft 7 in) | 50 cm (1 ft 8 in) | 145 kilogram (320 lb) | yıl | 4.4 | Değerlendirilmemiş | ||||
Fosil kayıtlarında bilinen en eski somon balığı olan , bilim adamlarının farklı somon türlerinin ortak bir atadan nasıl ayrıldığını anlamalarına yardımcı oluyor. Britanya Kolumbiyası somon fosili, Pasifik ve Atlantik somonu arasındaki farklılığın 40 milyon yıl önce henüz meydana gelmediğine dair kanıt sağlar. Hem fosil kayıtları hem de mitokondriyal DNA analizi, ayrışmanın 10 ila 20 milyon yıl önce gerçekleştiğini gösteriyor. DNA analizinden ve fosil kayıtlarından elde edilen bu bağımsız kanıtlar, somon ayrışmasının buzulların ([Kuaterner buzullaşmasının]) ilerleme ve geri çekilme döngülerine başlamadan çok önce meydana geldiğini göstermektedir.
Yiyecek olarak
Somon popüler bir besindir. olarak sınıflandırılan, somon balığı, yüksek protein, yüksek omega-3 yağ asid'leri ve yüksek D vitamini içeriği nedeniyle sağlıklı olarak kabul edilir. Somon ayrıca türe bağlı olarak 23–214 mg/100 g aralığında kolesterol kaynağıdır.dergisine göre çiftlik somonu yüksek düzeyde içerebilir. PCB (poliklorlu bifenil) seviyeleri, çiftlik somonunda yabani somondan sekiz kat daha yüksek olabilir, ancak yine de tehlikeli kabul edilen seviyelerin oldukça altında olabilir. Yine de, the Journal of the American Medical Association'da (Amerikan Tabipler Birliği dergisi) yayınlanan 2006 tarihli bir araştırmaya göre, çiftlikte yetiştirilmiş somonu bile yemenin faydaları, kirleticilerin neden olduğu risklerden daha ağır basar. Çiftlik somonu, yabani somonla karşılaştırılabilir yüksek bir omega 3 yağ asidi içeriğine sahiptir.
Beyaz-siyah ten rengine sahip beyaz etli yabani somon balığı oluşmasına rağmen, somon eti genellikle turuncu ila kırmızıdır. Somonun doğal rengi, büyük ölçüde astaksantin ve aynı zamanda etteki karotenoid pigmentlerinden kaynaklanır. Yabani somon balığı, bu karotenoidleri ve diğer küçük yemeklerinden alır. Dünya çapında mevcut olan Atlantik somonu'nun büyük çoğunluğu (neredeyse %99) çiftlikte yetiştirilirkenPasifik somonu'nun çoğunluğu vahşi avlanır (%80'den fazla). ABD'de konserve somon balığı genellikle vahşi Pasifik avıdır, ancak bazı çiftlik somonu konserve formda mevcuttur. başka bir popüler hazırlama yöntemidir ve sıcak veya soğuk olabilir. , soğuk füme somon veya tuzlu su çözeltisinde kürlenmiş somon (gravlax olarak da adlandırılır) anlamına gelebilir. Geleneksel konserve somon balığı, biraz deri (zararsız) ve kemik (kalsiyum ekleyen) içerir. Derisiz ve kemiksiz konserve somon da mevcuttur.
Çiğ somon eti, 'e neden olan nematodlar, deniz parazitler içerebilir. Soğutma'nın bulunmasından önce, Japonyaalar çiğ somon tüketmiyordu. Somon ve somon roe, (çiğ balık) ve suşi yapımında ancak son zamanlarda kullanılmaya başlandı.
için somon, diyetin hayati bir parçası olarak kabul edilir. Spesifik olarak, Britanya Kolumbiyası'ndaki eski Kraliçe Charlotte Adası yakınında bulunan 'nin yerli halkları, diğer birçok grubun yüzyıllardır Pasifik sularında avlanmasına rağmen, ana gıda kaynaklarından biri olarak somon balığına güvenir. Somon sadece eski ve benzersiz değil, aynı zamanda kültürde, sanat formlarında ve törensel şölenlerde ifade edildiği için önemlidir. Her yıl, Haida'da somon yumurtlar, yukarı ve aşağı yoldaki her şeyi besler. Haida ulusunda somon balığı "tsiin", olarak anılır ve tütsüleme, fırınlama, kızartma ve çorba yapma gibi çeşitli şekillerde hazırlanır.
Tarihsel olarak, insanlar aşırı avlanmadıkları ve sadece ihtiyaç duyduklarını aldıkları için her zaman yeterli somon balığı olmuştur. 2003 yılında, M.Ö. Tarım, Gıda ve Balıkçılık Bakanlığı tarafından yaptırılan, somon da dahil olmak üzere ticari balıkçılığa First Nation katılımı hakkında bir rapor, 595 olduğunu tespit etti. İldeki ilk Ulus'a ait ve işletilen ticari gemiler. Bu gemilerden First Nations üyeleri 564'e sahipti. Bununla birlikte, sektördeki istihdam, 2003 yılında 8.142 kayıtlı ticari balıkçı ile son on yılda genel olarak %50 oranında azalmıştır. Bu, gelir kaynağı olarak somon balığına güvenen birçok balıkçı için istihdamı etkilemiştir.
Kara ayılar ayrıca yiyecek olarak somona güvenirler. Ayıların geride bıraktığı artıklar, toprak, ağaçlar ve bitkiler gibi için önemli besinler olarak kabul edilir. Bu anlamda somon, ormanı besler ve karşılığında, yüksek ve düşük yağış zamanlarında aşırı sıcaklık ve su akışından korunan, yumurtadan çıkıp büyüyebileceği temiz su ve çakıl alır. Bununla birlikte, Haida'daki somonun durumu son yıllarda etkilendi. Ağaç kesimi ve gelişme nedeniyle, somon habitatının çoğu (yani, ) yok edildi ve bu da balıkların nesli tükenme tehlikesiyle karşı karşıya kalmasına neden oldu. Sakinler için bu, avlanma konusunda sınırlamalara neden oldu, sırayla ailelerin diyetlerini ve ziyafetler gibi kültürel etkinlikleri etkiledi. Tehlikedeki somon sistemlerinden bazıları şunlardır: Davidon, Naden, Mamim ve Mathers. Günlük tutmanın yaygın olarak gerçekleştiği habitatları gibi somonlar için daha fazla korumaya ihtiyaç olduğu açıktır.
Tarih
Yüz yıl öncesine kadar somon balığı çok yaygın olan bir balık türüydü. Avrupa'nın neredeyse her ırmağında bulunurdu. Bazı türlerinin o zamanlarda hatta Atlantik Okyanusundan Ren Nehrine girerek Alp Dağlarında bulunan kaynaklara kadar göç ettikleri bilinir. Ama 1900 yılında başlayan sanayi devrimi ile birlikte, birçok somon balığı türlerinin sonu da gelmiştir. Sıvı atıklarını ırmaklara akıtan fabrikalar ve elektrik ihtiyacını gidermek için kurulan ama somonların göçlerine son veren baraj duvarları çoğaldıkça somonlar ortadan kaybolmuşlardır.
Kanada ve Alaska'da pasifik somonlarının sayısı da 1900'den itibaren fazla avlanmaktan (büyük ırmaklar tamamen tuzaklarla kesilip yüzlerce ton somon balığı tutulurmuş) ve baraj duvarları yüzünden çok azalmıştır. Ama günümüzde artık somon balığını koruyan yasalar çıkarılmıştır ve baraj duvarlarının yanlarına "balık merdiveni" denilen ve somonların göç etmelerine imkân veren sistemler inşa edilmiştir. Bu yasalara reaksiyon olarak somon balığı üretimi çiftlikleri kurulmuştur.
Almanya'da "Lachs 2000" adı verilen bir çalışmada 1983 yılında Rhein ırmağına tekrar somon balıkları yerleştirilmiştir. 1997 yılında bu balıklar gerçekten tekrar denizden dönerek Rhein Nehrine yumurtlamaya geldiklerinde coşkuyla karşılanmışlardır.
Üretim
2004 yılında Şili, %35 yüzdesi ile Norveç'ten bile daha fazla somon balığı üreterek en çok somon balığı üreten ülke olmuştur.
Ayrıca bakınız
- Türk Somonu
- Atlantik sombalığı (Salmo salar)
- Pasifik sombalığı (Oncorhynchus)
Kaynakça
- ^ "Salmon (n)". Online Etymology Dictionary. 2 Nisan 2019 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 25 Nisan 2012.
- ^ Heiko Schneider (25 Ağustos 2011). . Global Fly Fisher. 26 Nisan 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Nisan 2014.
- ^
- ^ "Species Fact Sheet: Salmo salar, Linnaeus, 1758". FAO. 2 Nisan 2019 tarihinde kaynağından .
- ^ "Salmo salar". Bütünleştirilmiş Taksonomik Bilgi Sistemi.
- ^ World Conservation Monitoring Centre (1996). "Salmo salar". IUCN Tehdit Altındaki Türlerin Kırmızı Listesi. 1996: e.T19855A9026693. doi:10.2305/IUCN.UK.1996.RLTS.T19855A9026693.en
![image]()
. Erişim tarihi: 12 Kasım 2021. - ^
- ^ "Species Fact Sheet: Oncorhynchus tshawytscha (Walbaum, 1792)". FAO. 3 Nisan 2019 tarihinde kaynağından .
- ^ "Oncorhynchus tshawytscha". Bütünleştirilmiş Taksonomik Bilgi Sistemi.
- ^
- ^ "Species Fact Sheet: Oncorhynchus keta (Walbaum, 1792)". FAO. 3 Nisan 2019 tarihinde kaynağından .
- ^ "Oncorhynchus keta". Bütünleştirilmiş Taksonomik Bilgi Sistemi.
- ^
- ^ "Species Fact Sheet: Oncorhynchus kisutch (Walbaum, 1792)". FAO. 3 Nisan 2019 tarihinde kaynağından .
- ^ "Oncorhynchus kisutch". Bütünleştirilmiş Taksonomik Bilgi Sistemi.
- ^
- ^ "Oncorhynchus masou". Bütünleştirilmiş Taksonomik Bilgi Sistemi.
- ^
- ^ "Species Fact Sheet: Oncorhynchus gorbuscha (Walbaum, 1792)". FAO. 3 Nisan 2019 tarihinde kaynağından .
- ^ "Oncorhynchus gorbuscha". Bütünleştirilmiş Taksonomik Bilgi Sistemi.
- ^
- ^ "Species Fact Sheet: Oncorhynchus nerka (Walbaum, 1792)". FAO. 3 Nisan 2019 tarihinde kaynağından .
- ^ "Oncorhynchus nerka". Bütünleştirilmiş Taksonomik Bilgi Sistemi.
- ^ Rand, P.S. (2011). "Oncorhynchus nerka". IUCN Tehdit Altındaki Türlerin Kırmızı Listesi. 2011: e.T135301A4071001. doi:10.2305/IUCN.UK.2011-2.RLTS.T135301A4071001.en
![image]()
. Erişim tarihi: 12 Kasım 2021. - ^
- ^ "Arripis trutta". Bütünleştirilmiş Taksonomik Bilgi Sistemi.
- ^
- ^ "Hucho hucho". Bütünleştirilmiş Taksonomik Bilgi Sistemi.
- ^ Freyhof, J.; Kottelat, M. (2008). "Hucho hucho". IUCN Tehdit Altındaki Türlerin Kırmızı Listesi. 2008: e.T10264A3186143. doi:10.2305/IUCN.UK.2008.RLTS.T10264A3186143.en
![image]()
. Erişim tarihi: 12 Kasım 2021. - ^
- ^ "Species Fact Sheet: Elagatis bipinnulata (Quoy & Gaimard, 1825)". FAO. 25 Kasım 2018 tarihinde kaynağından .
- ^ "Elagatis bipinnulata". Bütünleştirilmiş Taksonomik Bilgi Sistemi.
- ^
- ^ "Eleutheronema tetradactylum". Bütünleştirilmiş Taksonomik Bilgi Sistemi.
- ^ Montgomery, David (2004). King of Fish. Cambridge, MA: Westview Press. ss. 27-28. ISBN .
- ^ "What's an oily fish?". . 24 Haziran 2004. 10 Aralık 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ . National Institutes of Health. 16 Temmuz 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Aralık 2007.
- ^ . 20 Aralık 2006 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Aralık 2007.
- ^ Hites, R. A.; Foran, J. A.; Carpenter, D. O.; Hamilton, M. C.; Knuth, B. A.; Schwager, S. J. (2004). (PDF). Science. 303 (5655): 226-9. Bibcode:2004Sci...303..226H. CiteSeerX 10.1.1.319.8375 $2. doi:10.1126/science.1091447. (PMID) 14716013. 11 Ağustos 2017 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Ekim 2017.
- ^ "Farmed vs. wild salmon – which is better?". CTV News. 8 Kasım 2018 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 28 Nisan 2013.
- ^ Foran, J. A.; Carpenter, D. O.; Hamilton, M. C.; Knuth, B. A.; Schwager, S. J. (2005). "Risk-Based Consumption Advice for Farmed Atlantic and Wild Pacific Salmon Contaminated with Dioxins and Dioxin-like Compounds". Environmental Health Perspectives. 113 (5): 552-556. doi:10.1289/ehp.7626. (PMC) 1257546 $2. (PMID) 15866762.
- ^ Mozaffarian, Dariush; Rimm, Eric B. (2006). "Fish Intake, Contaminants, and Human Health". JAMA. 296 (15): 1885-99. doi:10.1001/jama.296.15.1885
![image]()
. (PMID) 17047219. - ^ Raatz, S. K.; Rosenberger, T. A.; Johnson, L. K.; Wolters, W. W.; Burr, G. S.; Picklo Mj, Sr (2013). "Dose-Dependent Consumption of Farmed Atlantic Salmon (Salmo salar) Increases Plasma Phospholipid n-3 Fatty Acids Differentially". Journal of the Academy of Nutrition and Dietetics. 113 (2): 282-7. doi:10.1016/j.jand.2012.09.022. (PMC) 3572904 $2. (PMID) 23351633.
- ^ (PDF). European Commission—Health & Consumer Protection Directorate. ss. 6-7. 16 Kasım 2006 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Kasım 2006.
- ^ Montaigne, Fen. National Geographic. 1 Mart 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Kasım 2006.
- ^ Jiang, Jess (18 Eylül 2015). "How The Desperate Norwegian Salmon Industry Created A Sushi Staple". National Public Radio. 24 Nisan 2019 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 14 Ocak 2017.
- ^ a b c d e f (PDF). Council of the Haida Nation. September 2007. 2 Nisan 2015 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi.
- ^ a b Garner, Kerri; Parfitt, Ben (April 2006). (PDF). Vancouver, BC: Pacific Fisheries Resource Conservation Council. ISBN . 2 Nisan 2015 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi.
Dış bağlantılar
![image]()
Wikimedia Commons'ta Salmonidae ile ilgili çoklu ortam belgeleri bulunur- Fishbase' te atlantik somonu12 Ekim 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- Somon avı15 Eylül 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (Almanca)
- Somon Balığı Çeşitleri ve Yaşam Döngüsü29 Kasım 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Sombaligi som baligi ya da somon olarak adlandirilan baliklarin hepsi Salmoniformes sinifinin Salmonidae familyasina ait olsalar da aslinda bu familyanin farkli cinslerindenlerdir Salmo ve Oncorhynchus Somon Salmo salarBiyolojik siniflandirmaAlem AnimaliaSube ChordataSinif TeleosteiTakim SalmoniformesFamilya SalmonidaeAlt familya Icerdigi gruplar 1977 Oncorhynchus gorbuscha Walbaum 1792 Oncorhynchus keta Walbaum 1792 Oncorhynchus kisutch Walbaum 1792 Oncorhynchus masou 1856 Oncorhynchus nerka Walbaum 1792 Oncorhynchus tshawytscha Walbaum 1792 Salmo salar Linnaeus 1758Kladistik acidan icerdigi fakat geleneksel olarak icermedigi taksonlardiger tum Oncorhynchus ve Salmo turleriOncorhynchus keta somonlarinin ureme zamanindaki halleri Atlantik somonu Salmo salar ve pasifik somonlari Oncorhynchus tatli suda yetisip denize goc eden ve sonra yumurtlamak icin tekrar tatli sulara donen gocebe baliklardir Bu goclerinde inanilmaz bir caba ile imkansiz gorunen engelleri asarlar hatta alcak selaleleri metrelerce yukariya atliyarak ya da hic desteksiz bosluga dokulen suyun icinde akintiya karsi yuzerek asarlar Somon baliklari butun okyanusu dolasmis olsalar bile suyun kokusunu takip ederek sonunda daima kendi dogduklari kaynaga geri dondukleri dusunulur Bu somon baliklarinin dogduklari yere donerken karsilastiklari ilk sorun oldugu tahmin edilir Ureme zamaninda erkeklerin renklerinde ve vucut sekillerinde degisiklikler olur Etleri cok sevildigi icin ve havyari sosyete delikatesi sayildigi icin somon baliklarinin yuksek ticari degerleri vardir Turler Somon terimi Latince salmo dan gelir bu da sicramak anlamina gelen salire den gelmis olabilir Ticari acidan onemli dokuz somon turu iki cinste bulunur Salmo cinsi Kuzey Atlantik te bulunan Atlantik somonu nun yani sira yaygin olarak alabalik olarak adlandirilan bircok turu icerir Oncorhynchus cinsi yalnizca Kuzey Pasifik te dogal olarak bulunan sekiz tur icerir Grup olarak bunlar Pasifik somonu olarak bilinir Yeni Zelanda ve Patagonya da tanitildi tatli su ve Atlantik somonu Patagonya da da belirlenmistir Atlantik somonu ve Pasifik somonuCins Resim Yaygin ad Bilimsel ad Maksimum boy Yaygin boy Maksimum agirlik Maksimum yas FAO IUCN durumSomon Atlantik somonu Atlantik somonu Salmo salar Linnaeus 1758 150 cm 4 ft 11 in 120 cm 3 ft 11 in 46 8 kilogram 103 lb 13 yil 4 4 En az endiseOncorhynchus Pasifik somonu Oncorhynchus tshawytscha Walbaum 1792 150 cm 4 ft 11 in 70 cm 2 ft 4 in 61 4 kilogram 135 lb 9 yil 4 4 DegerlendirilmemisOncorhynchus keta Walbaum 1792 100 cm 3 ft 3 in 58 cm 1 ft 11 in 15 9 kilogram 35 lb 7 yil 3 5 DegerlendirilmemisOncorhynchus kisutch Walbaum 1792 108 cm 3 ft 7 in 71 cm 2 ft 4 in 15 2 kilogram 34 lb 5 yil 4 2 DegerlendirilmemisOncorhynchus masou Brevoort 1856 79 cm 2 ft 7 in 50 cm 1 ft 8 in 10 kilogram 22 lb 3 yil 3 6 DegerlendirilmemisOncorhynchus gorbuscha Walbaum 1792 76 cm 2 ft 6 in 50 cm 1 ft 8 in 6 8 kilogram 15 lb 3 yil 4 2 DegerlendirilmemisOncorhynchus nerka Walbaum 1792 84 cm 2 ft 9 in 58 cm 1 ft 11 in 7 7 kilogram 17 lb 8 yil 3 7 En az endise Hem Salmo hem de Oncorhynchus cinsi ayrica alabalik olarak adlandirilan bir dizi tur icerir Salmo icinde ek kucuk taksonlar yani Salmo obtusirostris ve Salmo labrax Ingilizcede somon olarak adlandirilmistir Gokkusagi alabaliginin celikbas anadrom formu denize goc eder ancak somon olarak adlandirilmaz Ayrica yukaridaki listede oldugu gibi gercek somon olmayan ancak onlara somon olarak atifta bulunan ortak adlara sahip baska turler de vardir Asagida listelenenlerden Tuna somonu veya yukaridaki somonla akraba olan buyuk bir tatli su somon baligi dir ancak digerleri alakasiz Perciformes duzenindeki deniz baliklaridir Somon denilen diger bazi baliklarYaygin ad Bilimsel ad Maksimum boy Yaygin boy Maksimum agirlik Maksimum yas FAO IUCN durumArripis trutta Forster 1801 89 cm 2 ft 11 in 47 cm 1 ft 7 in 94 kilogram 207 lb 26 yil 4 1 DegerlendirilmemisHucho hucho Linnaeus 1758 150 cm 4 ft 11 in 70 cm 2 ft 4 in 52 kilogram 115 lb 15 yil 4 2 Nesli tukenmekte olanElagatis bipinnulata Quoy amp Gaimard 1825 180 cm 5 ft 11 in 90 cm 2 ft 11 in 462 kilogram 1 019 lb 6 yil 3 6 DegerlendirilmemisEleutheronema tetradactylum Shaw 1804 200 cm 6 ft 7 in 50 cm 1 ft 8 in 145 kilogram 320 lb yil 4 4 Degerlendirilmemis Fosil kayitlarinda bilinen en eski somon baligi olan bilim adamlarinin farkli somon turlerinin ortak bir atadan nasil ayrildigini anlamalarina yardimci oluyor Britanya Kolumbiyasi somon fosili Pasifik ve Atlantik somonu arasindaki farkliligin 40 milyon yil once henuz meydana gelmedigine dair kanit saglar Hem fosil kayitlari hem de mitokondriyal DNA analizi ayrismanin 10 ila 20 milyon yil once gerceklestigini gosteriyor DNA analizinden ve fosil kayitlarindan elde edilen bu bagimsiz kanitlar somon ayrismasinin buzullarin Kuaterner buzullasmasinin ilerleme ve geri cekilme dongulerine baslamadan cok once meydana geldigini gostermektedir Yiyecek olarakSomon Somon populer bir besindir olarak siniflandirilan somon baligi yuksek protein yuksek omega 3 yag asid leri ve yuksek D vitamini icerigi nedeniyle saglikli olarak kabul edilir Somon ayrica ture bagli olarak 23 214 mg 100 g araliginda kolesterol kaynagidir dergisine gore ciftlik somonu yuksek duzeyde icerebilir PCB poliklorlu bifenil seviyeleri ciftlik somonunda yabani somondan sekiz kat daha yuksek olabilir ancak yine de tehlikeli kabul edilen seviyelerin oldukca altinda olabilir Yine de the Journal of the American Medical Association da Amerikan Tabipler Birligi dergisi yayinlanan 2006 tarihli bir arastirmaya gore ciftlikte yetistirilmis somonu bile yemenin faydalari kirleticilerin neden oldugu risklerden daha agir basar Ciftlik somonu yabani somonla karsilastirilabilir yuksek bir omega 3 yag asidi icerigine sahiptir Beyaz siyah ten rengine sahip beyaz etli yabani somon baligi olusmasina ragmen somon eti genellikle turuncu ila kirmizidir Somonun dogal rengi buyuk olcude astaksantin ve ayni zamanda etteki karotenoid pigmentlerinden kaynaklanir Yabani somon baligi bu karotenoidleri ve diger kucuk yemeklerinden alir Dunya capinda mevcut olan Atlantik somonu nun buyuk cogunlugu neredeyse 99 ciftlikte yetistirilirkenPasifik somonu nun cogunlugu vahsi avlanir 80 den fazla ABD de konserve somon baligi genellikle vahsi Pasifik avidir ancak bazi ciftlik somonu konserve formda mevcuttur baska bir populer hazirlama yontemidir ve sicak veya soguk olabilir soguk fume somon veya tuzlu su cozeltisinde kurlenmis somon gravlax olarak da adlandirilir anlamina gelebilir Geleneksel konserve somon baligi biraz deri zararsiz ve kemik kalsiyum ekleyen icerir Derisiz ve kemiksiz konserve somon da mevcuttur Cig somon eti e neden olan nematodlar deniz parazitler icerebilir Sogutma nin bulunmasindan once Japonyaalar cig somon tuketmiyordu Somon ve somon roe cig balik ve susi yapiminda ancak son zamanlarda kullanilmaya baslandi icin somon diyetin hayati bir parcasi olarak kabul edilir Spesifik olarak Britanya Kolumbiyasi ndaki eski Kralice Charlotte Adasi yakininda bulunan nin yerli halklari diger bircok grubun yuzyillardir Pasifik sularinda avlanmasina ragmen ana gida kaynaklarindan biri olarak somon baligina guvenir Somon sadece eski ve benzersiz degil ayni zamanda kulturde sanat formlarinda ve torensel solenlerde ifade edildigi icin onemlidir Her yil Haida da somon yumurtlar yukari ve asagi yoldaki her seyi besler Haida ulusunda somon baligi tsiin olarak anilir ve tutsuleme firinlama kizartma ve corba yapma gibi cesitli sekillerde hazirlanir Tarihsel olarak insanlar asiri avlanmadiklari ve sadece ihtiyac duyduklarini aldiklari icin her zaman yeterli somon baligi olmustur 2003 yilinda M O Tarim Gida ve Balikcilik Bakanligi tarafindan yaptirilan somon da dahil olmak uzere ticari balikciliga First Nation katilimi hakkinda bir rapor 595 oldugunu tespit etti Ildeki ilk Ulus a ait ve isletilen ticari gemiler Bu gemilerden First Nations uyeleri 564 e sahipti Bununla birlikte sektordeki istihdam 2003 yilinda 8 142 kayitli ticari balikci ile son on yilda genel olarak 50 oraninda azalmistir Bu gelir kaynagi olarak somon baligina guvenen bircok balikci icin istihdami etkilemistir Kara ayilar ayrica yiyecek olarak somona guvenirler Ayilarin geride biraktigi artiklar toprak agaclar ve bitkiler gibi icin onemli besinler olarak kabul edilir Bu anlamda somon ormani besler ve karsiliginda yuksek ve dusuk yagis zamanlarinda asiri sicaklik ve su akisindan korunan yumurtadan cikip buyuyebilecegi temiz su ve cakil alir Bununla birlikte Haida daki somonun durumu son yillarda etkilendi Agac kesimi ve gelisme nedeniyle somon habitatinin cogu yani yok edildi ve bu da baliklarin nesli tukenme tehlikesiyle karsi karsiya kalmasina neden oldu Sakinler icin bu avlanma konusunda sinirlamalara neden oldu sirayla ailelerin diyetlerini ve ziyafetler gibi kulturel etkinlikleri etkiledi Tehlikedeki somon sistemlerinden bazilari sunlardir Davidon Naden Mamim ve Mathers Gunluk tutmanin yaygin olarak gerceklestigi habitatlari gibi somonlar icin daha fazla korumaya ihtiyac oldugu aciktir TarihYuz yil oncesine kadar somon baligi cok yaygin olan bir balik turuydu Avrupa nin neredeyse her irmaginda bulunurdu Bazi turlerinin o zamanlarda hatta Atlantik Okyanusundan Ren Nehrine girerek Alp Daglarinda bulunan kaynaklara kadar goc ettikleri bilinir Ama 1900 yilinda baslayan sanayi devrimi ile birlikte bircok somon baligi turlerinin sonu da gelmistir Sivi atiklarini irmaklara akitan fabrikalar ve elektrik ihtiyacini gidermek icin kurulan ama somonlarin goclerine son veren baraj duvarlari cogaldikca somonlar ortadan kaybolmuslardir Kanada ve Alaska da pasifik somonlarinin sayisi da 1900 den itibaren fazla avlanmaktan buyuk irmaklar tamamen tuzaklarla kesilip yuzlerce ton somon baligi tutulurmus ve baraj duvarlari yuzunden cok azalmistir Ama gunumuzde artik somon baligini koruyan yasalar cikarilmistir ve baraj duvarlarinin yanlarina balik merdiveni denilen ve somonlarin goc etmelerine imkan veren sistemler insa edilmistir Bu yasalara reaksiyon olarak somon baligi uretimi ciftlikleri kurulmustur Almanya da Lachs 2000 adi verilen bir calismada 1983 yilinda Rhein irmagina tekrar somon baliklari yerlestirilmistir 1997 yilinda bu baliklar gercekten tekrar denizden donerek Rhein Nehrine yumurtlamaya geldiklerinde coskuyla karsilanmislardir Uretim2004 yilinda Sili 35 yuzdesi ile Norvec ten bile daha fazla somon baligi ureterek en cok somon baligi ureten ulke olmustur Ayrica bakinizTurk Somonu Atlantik sombaligi Salmo salar Pasifik sombaligi Oncorhynchus Kaynakca Salmon n Online Etymology Dictionary 2 Nisan 2019 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 25 Nisan 2012 Heiko Schneider 25 Agustos 2011 Global Fly Fisher 26 Nisan 2014 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 25 Nisan 2014 Species Fact Sheet Salmo salar Linnaeus 1758 FAO 2 Nisan 2019 tarihinde kaynagindan Salmo salar Butunlestirilmis Taksonomik Bilgi Sistemi World Conservation Monitoring Centre 1996 Salmo salar IUCN Tehdit Altindaki Turlerin Kirmizi Listesi 1996 e T19855A9026693 doi 10 2305 IUCN UK 1996 RLTS T19855A9026693 en Erisim tarihi 12 Kasim 2021 Species Fact Sheet Oncorhynchus tshawytscha Walbaum 1792 FAO 3 Nisan 2019 tarihinde kaynagindan Oncorhynchus tshawytscha Butunlestirilmis Taksonomik Bilgi Sistemi Species Fact Sheet Oncorhynchus keta Walbaum 1792 FAO 3 Nisan 2019 tarihinde kaynagindan Oncorhynchus keta Butunlestirilmis Taksonomik Bilgi Sistemi Species Fact Sheet Oncorhynchus kisutch Walbaum 1792 FAO 3 Nisan 2019 tarihinde kaynagindan Oncorhynchus kisutch Butunlestirilmis Taksonomik Bilgi Sistemi Oncorhynchus masou Butunlestirilmis Taksonomik Bilgi Sistemi Species Fact Sheet Oncorhynchus gorbuscha Walbaum 1792 FAO 3 Nisan 2019 tarihinde kaynagindan Oncorhynchus gorbuscha Butunlestirilmis Taksonomik Bilgi Sistemi Species Fact Sheet Oncorhynchus nerka Walbaum 1792 FAO 3 Nisan 2019 tarihinde kaynagindan Oncorhynchus nerka Butunlestirilmis Taksonomik Bilgi Sistemi Rand P S 2011 Oncorhynchus nerka IUCN Tehdit Altindaki Turlerin Kirmizi Listesi 2011 e T135301A4071001 doi 10 2305 IUCN UK 2011 2 RLTS T135301A4071001 en Erisim tarihi 12 Kasim 2021 Arripis trutta Butunlestirilmis Taksonomik Bilgi Sistemi Hucho hucho Butunlestirilmis Taksonomik Bilgi Sistemi Freyhof J Kottelat M 2008 Hucho hucho IUCN Tehdit Altindaki Turlerin Kirmizi Listesi 2008 e T10264A3186143 doi 10 2305 IUCN UK 2008 RLTS T10264A3186143 en Erisim tarihi 12 Kasim 2021 Species Fact Sheet Elagatis bipinnulata Quoy amp Gaimard 1825 FAO 25 Kasim 2018 tarihinde kaynagindan Elagatis bipinnulata Butunlestirilmis Taksonomik Bilgi Sistemi Eleutheronema tetradactylum Butunlestirilmis Taksonomik Bilgi Sistemi Montgomery David 2004 King of Fish Cambridge MA Westview Press ss 27 28 ISBN 0813342996 What s an oily fish 24 Haziran 2004 10 Aralik 2010 tarihinde kaynagindan arsivlendi National Institutes of Health 16 Temmuz 2007 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 13 Aralik 2007 20 Aralik 2006 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 13 Aralik 2007 Hites R A Foran J A Carpenter D O Hamilton M C Knuth B A Schwager S J 2004 PDF Science 303 5655 226 9 Bibcode 2004Sci 303 226H CiteSeerX 10 1 1 319 8375 2 doi 10 1126 science 1091447 PMID 14716013 11 Agustos 2017 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 27 Ekim 2017 Farmed vs wild salmon which is better CTV News 8 Kasim 2018 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 28 Nisan 2013 Foran J A Carpenter D O Hamilton M C Knuth B A Schwager S J 2005 Risk Based Consumption Advice for Farmed Atlantic and Wild Pacific Salmon Contaminated with Dioxins and Dioxin like Compounds Environmental Health Perspectives 113 5 552 556 doi 10 1289 ehp 7626 PMC 1257546 2 PMID 15866762 Mozaffarian Dariush Rimm Eric B 2006 Fish Intake Contaminants and Human Health JAMA 296 15 1885 99 doi 10 1001 jama 296 15 1885 PMID 17047219 Raatz S K Rosenberger T A Johnson L K Wolters W W Burr G S Picklo Mj Sr 2013 Dose Dependent Consumption of Farmed Atlantic Salmon Salmo salar Increases Plasma Phospholipid n 3 Fatty Acids Differentially Journal of the Academy of Nutrition and Dietetics 113 2 282 7 doi 10 1016 j jand 2012 09 022 PMC 3572904 2 PMID 23351633 PDF European Commission Health amp Consumer Protection Directorate ss 6 7 16 Kasim 2006 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 13 Kasim 2006 Montaigne Fen National Geographic 1 Mart 2007 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 17 Kasim 2006 Jiang Jess 18 Eylul 2015 How The Desperate Norwegian Salmon Industry Created A Sushi Staple National Public Radio 24 Nisan 2019 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 14 Ocak 2017 a b c d e f PDF Council of the Haida Nation September 2007 2 Nisan 2015 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi a b Garner Kerri Parfitt Ben April 2006 PDF Vancouver BC Pacific Fisheries Resource Conservation Council ISBN 1 897110 28 6 2 Nisan 2015 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Dis baglantilarWikimedia Commons ta Salmonidae ile ilgili coklu ortam belgeleri bulunur Fishbase te atlantik somonu12 Ekim 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde Somon avi15 Eylul 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde Almanca Somon Baligi Cesitleri ve Yasam Dongusu29 Kasim 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde