Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Yollıg Tigin (Eski Türkçe:
; Türkiye Türkçesi Sesletimi: Yollug Tigin, Yolluğ Tigin) ya da tahta oturduktan sonraki adıyla Ay Kağan (Çince: 伊然可汗 Yī rán kè hán,Türkiye Türkçesi Söyleyişi: Ayhan), Türkçenin Tonyukuk'tan sonra bilinen ilk yazarı ve İkinci Göktürk Kağanlığı'nın 5. kağanıdır. Bir Göktürk hükümdarı olmasına rağmen Türkiye Türkçesinde "Ay Kağan" değil "Yollıg Tigin" olarak bilinir. Bunun nedeni henüz bir tigin (prens) iken yazdığı Göktürk Yazıtları'nda "Yollıg Tigin" adını kullanmasıdır.Tonyukuk Yazıtı ile birlikte Bilge Kağan ve Köl Tigin yazıtları; Türk siyasi tarihinin dayandırıldığı ilk Türkçe belgeler olduğu için, Yollıg Tigin; hükümdarlığından çok sanatçı yönüyle ön plana çıkmıştır.
Yollıg Tigin, Ay Kağan (Çince aktarım: Yi-Jan) | |
|---|---|
| Yollıg Tigin'in taşa işlediği kitabeler. | |
| Hüküm süresi | 8 yıl (tartışmalı) |
| Taç giymesi | 734 |
| Önce gelen | Bilge Kağan |
| Sonra gelen | Bilge Kutluk Tengri Kağan |
| Doğum | II. Göktürk Kağanlığı |
| Ölüm | Bazı iddialar: 742 (Yeni Tang Sülalesi Tarihi'ne göre), 739, 734 Ordu-Balık |
| Babası | Bilge Kağan |
| Annesi | Hanşa-ana |
| Meslek | Devlet yöneticisi, yazar |
Yaşamı
Yollıg Tigin'in doğum tarihi belirsizdir. Yollıg, Köl Tigin'in yeğeni, Bilge Kağan'ın oğludur. 734'te Bilge Kağan'nın Buyruk Çor tarafından zehirlenerek öldürülmesinden sonra Ay Kağan (Yi-Jan) adıyla Göktürk tahtına çıkmıştır. Yeni Tang Sülalesi Tarihi'ne göre 742'deki ani ölümüne kadar ülkeyi yönetmiş, hayatında Çin'e üç kez elçi göndermiştir. Hükümdarlık yıllarında, babasının başlattığı "Çin ile (Tang Hanedanı ile) barış hâlinde ancak kültürel ve ekonomik bağlamda bağımsız yaşayabilme" üzerine kurulu merkeziyetçi siyaseti devam ettirmiş, boyların devlete bağlılığını artırmaya çalışmıştır. O ölünce yerine kardeşi Tengri Kağan geçmiştir.
742'de öldüğü görüşünün yanında, Yollug Tigin'in ölümü hakkında muhtelif görüşler de vardır. Farklı bir görüşe göre, Bilge Kağan öldükten kısa bir süre sonra tahta geçen Yollıg Tigin de ölmüş; onun yerine tahta Tengri Kağan geçmiştir. Ayrıca, Nihat Sami Banarlı'ya göre, Yollıg Tigin; Bilge Kağan'ın oğlu ya da Kül Tigin'in yeğeni değil; bu kişilerin hocasıdır.
Yazarlığı
Yollıg Tigin, Türk edebiyatının bilinen 2. yazarıdır. Köl Tigin ve Bilge Kağan yazıtlarının Yollıg Tigin tarafından yazıldığı bizzat tabletlerden anlaşılabilmektedir.
Bilge Kağan Anıtı'ndaki:
"Ben Yollug Tigin olarak, Bilge Kağan için yazılan bu bitiği (yazıyı) kendim yazdım. Bunu yaparken, bunca anıtı, süslemeyi, süsü; [...] Kağan'ın yeğeni Yollıg Tigin olarak tam bir ay, dört günde oturup yazdım, süsledim.
Köl Tigin Anıtı'ndaki:
Bunca yazı yazmayı Köl Tiğin'in yeğeni Yollıg Tigin olarak yazdım. Yirmi gün oturup bu taşa, bu anıta hep Yollıg Tigin olarak yazdım. Değerli oğullarınızdan, kızlarınızdan çok daha iyi bakarsınız (diye).
Köl Tigin'in altını, gümüşü, hazineleri ve varlığıyla; fakir durumdaki Türk'ün karnını nasıl doyurduğunu; beyim tigin için ben Yollıg Tigin olarak taşa yazdım.
biçimindeki ifadeler, Yollıg Tigin'in bu eserleri yazış süreci ve amacını ortaya koymaktadır. Kitabelerdeki ifadelerin Yollıg Tigin'e ait olup olmadığı ise tartışmalıdır. Ahmet Bican Ercilasun'a göre ifadelerin özü Yollıg Tigin'e değil Bilge Kağan'a aittir. Zaten Bilge Kağan kitabesindeki yazılar da Köl Tigin Kitabesi'ndekilerin bir uyarlaması niteliğindedir. Yani, ifadelerin çerçevesini Bilge Kağan oluşturmuş, Yollıg Tigin ise metne bazı ilaveler yaparak taşa işlemiştir. Ercilasun konu hakkında şunları söylemektedir: "Bana göre Bilge Kağan, kitabedeki sözleri önce nutuk olarak irad etmiş, Yollug Tigin de Bilge Kağan'ın sözlerini bu sırada kaydetmiştir. Sonra Yollug Tigin kaydettiği metni kağana okumuş, kağan da gerekli düzeltmeleri yapmıştır."
Kaynakça
- ^ a b Divitçioğlu, Sencer (2005), Orta-Asya Türk imparatorluğu: VI.- VIII. yüzyıllar, İmge Kitabevi, s.49.
- ^ a b c d (PDF). 7 Aralık 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Şubat 2016.
- ^ a b D. Sinor; S. G. Klyashtorny, The Türk Empire 28 Ekim 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., s. 341, .
- ^ a b Skaff, Jonathan Karam (2012), Sui-Tang China and Its Turko-Mongol Neighbors: Culture, Power, and Connections, s.336, OUP USA.
- ^ Louis Hambis (1953), La Haute-Asie, Presses Universitaires de France, s. 44.
- ^ a b Öztürk, Ali (1973), Ötüken Türk Kitabeleri, Ötüken Yayınevi, s.70-71.
- ^ a b Bauer, Susan Wise (2010). The History of the Medieval World: From the Conversion of Constantine to the First Crusade. . s. 238. ISBN .
- ^ Başlangıcından Günümüze Kadar Büyük Türk Klâsikleri: Tarih, Antoloji, Ansiklopedi, 1. cilt; s.70, Ötüken, 1985.
- ^ Тарихи тұлғалар (Tarïxï tulğalar) [Kazakça], 2. baskı, s. 25,
- ^ Ekrem (2007), a.g.e., s.165.
- ^ Banarlı, Nihat Sami (2001), Türkçenin Sırları, s. 195, Kubbealtı Yayınları.
- ^ Banarlı, Nihat Sami, Resimli Türk Edebiyati Tarihi, Milli Eǧitim Bakanlıǧı Devlet Kitapları, 1971.
- ^ Bilge Kağan Anıtı, Güneybatı yüzü
- ^ Köl Tigin Anıtı, Güneydoğu yüzü
- ^ Köl Tigin Anıtı, Güneybatı yüzü
- ^ Ercilasun, A. Bican (2007), Makaleler: Dil, Destan, Tarih, Edebiyat, Akçağ Yayınları.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Yollig Tigin Eski Turkce Turkiye Turkcesi Sesletimi Yollug Tigin Yollug Tigin ya da tahta oturduktan sonraki adiyla Ay Kagan Cince 伊然可汗 Yi ran ke han Turkiye Turkcesi Soyleyisi Ayhan Turkcenin Tonyukuk tan sonra bilinen ilk yazari ve Ikinci Gokturk Kaganligi nin 5 kaganidir Bir Gokturk hukumdari olmasina ragmen Turkiye Turkcesinde Ay Kagan degil Yollig Tigin olarak bilinir Bunun nedeni henuz bir tigin prens iken yazdigi Gokturk Yazitlari nda Yollig Tigin adini kullanmasidir Tonyukuk Yaziti ile birlikte Bilge Kagan ve Kol Tigin yazitlari Turk siyasi tarihinin dayandirildigi ilk Turkce belgeler oldugu icin Yollig Tigin hukumdarligindan cok sanatci yonuyle on plana cikmistir Yollig Tigin Ay Kagan Cince aktarim Yi Jan Yollig Tigin in tasa isledigi kitabeler Hukum suresi8 yil tartismali Tac giymesi734Once gelenBilge KaganSonra gelenBilge Kutluk Tengri KaganDogumII Gokturk KaganligiOlumBazi iddialar 742 Yeni Tang Sulalesi Tarihi ne gore 739 734 Ordu BalikBabasiBilge KaganAnnesiHansa anaMeslekDevlet yoneticisi yazarYasamiYollig Tigin in dogum tarihi belirsizdir Yollig Kol Tigin in yegeni Bilge Kagan in ogludur 734 te Bilge Kagan nin Buyruk Cor tarafindan zehirlenerek oldurulmesinden sonra Ay Kagan Yi Jan adiyla Gokturk tahtina cikmistir Yeni Tang Sulalesi Tarihi ne gore 742 deki ani olumune kadar ulkeyi yonetmis hayatinda Cin e uc kez elci gondermistir Hukumdarlik yillarinda babasinin baslattigi Cin ile Tang Hanedani ile baris halinde ancak kulturel ve ekonomik baglamda bagimsiz yasayabilme uzerine kurulu merkeziyetci siyaseti devam ettirmis boylarin devlete bagliligini artirmaya calismistir O olunce yerine kardesi Tengri Kagan gecmistir 742 de oldugu gorusunun yaninda Yollug Tigin in olumu hakkinda muhtelif gorusler de vardir Farkli bir goruse gore Bilge Kagan oldukten kisa bir sure sonra tahta gecen Yollig Tigin de olmus onun yerine tahta Tengri Kagan gecmistir Ayrica Nihat Sami Banarli ya gore Yollig Tigin Bilge Kagan in oglu ya da Kul Tigin in yegeni degil bu kisilerin hocasidir YazarligiYollig Tigin Turk edebiyatinin bilinen 2 yazaridir Kol Tigin ve Bilge Kagan yazitlarinin Yollig Tigin tarafindan yazildigi bizzat tabletlerden anlasilabilmektedir Bilge Kagan Aniti ndaki Ben Yollug Tigin olarak Bilge Kagan icin yazilan bu bitigi yaziyi kendim yazdim Bunu yaparken bunca aniti suslemeyi susu Kagan in yegeni Yollig Tigin olarak tam bir ay dort gunde oturup yazdim susledim Kol Tigin Aniti ndaki Bunca yazi yazmayi Kol Tigin in yegeni Yollig Tigin olarak yazdim Yirmi gun oturup bu tasa bu anita hep Yollig Tigin olarak yazdim Degerli ogullarinizdan kizlarinizdan cok daha iyi bakarsiniz diye Kol Tigin in altini gumusu hazineleri ve varligiyla fakir durumdaki Turk un karnini nasil doyurdugunu beyim tigin icin ben Yollig Tigin olarak tasa yazdim bicimindeki ifadeler Yollig Tigin in bu eserleri yazis sureci ve amacini ortaya koymaktadir Kitabelerdeki ifadelerin Yollig Tigin e ait olup olmadigi ise tartismalidir Ahmet Bican Ercilasun a gore ifadelerin ozu Yollig Tigin e degil Bilge Kagan a aittir Zaten Bilge Kagan kitabesindeki yazilar da Kol Tigin Kitabesi ndekilerin bir uyarlamasi niteligindedir Yani ifadelerin cercevesini Bilge Kagan olusturmus Yollig Tigin ise metne bazi ilaveler yaparak tasa islemistir Ercilasun konu hakkinda sunlari soylemektedir Bana gore Bilge Kagan kitabedeki sozleri once nutuk olarak irad etmis Yollug Tigin de Bilge Kagan in sozlerini bu sirada kaydetmistir Sonra Yollug Tigin kaydettigi metni kagana okumus kagan da gerekli duzeltmeleri yapmistir Kaynakca a b Divitcioglu Sencer 2005 Orta Asya Turk imparatorlugu VI VIII yuzyillar Imge Kitabevi s 49 a b c d PDF 7 Aralik 2019 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 7 Subat 2016 a b D Sinor S G Klyashtorny The Turk Empire 28 Ekim 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde s 341 ISBN 978 92 3 103211 0 a b Skaff Jonathan Karam 2012 Sui Tang China and Its Turko Mongol Neighbors Culture Power and Connections s 336 OUP USA Louis Hambis 1953 La Haute Asie Presses Universitaires de France s 44 a b Ozturk Ali 1973 Otuken Turk Kitabeleri Otuken Yayinevi s 70 71 a b Bauer Susan Wise 2010 The History of the Medieval World From the Conversion of Constantine to the First Crusade s 238 ISBN 978 0 393 05975 5 Baslangicindan Gunumuze Kadar Buyuk Turk Klasikleri Tarih Antoloji Ansiklopedi 1 cilt s 70 Otuken 1985 Tarihi tulgalar Tarixi tulgalar Kazakca 2 baski s 25 ISBN 9965 24 748 X Ekrem 2007 a g e s 165 Banarli Nihat Sami 2001 Turkcenin Sirlari s 195 Kubbealti Yayinlari Banarli Nihat Sami Resimli Turk Edebiyati Tarihi Milli Eǧitim Bakanliǧi Devlet Kitaplari 1971 Bilge Kagan Aniti Guneybati yuzu Kol Tigin Aniti Guneydogu yuzu Kol Tigin Aniti Guneybati yuzu Ercilasun A Bican 2007 Makaleler Dil Destan Tarih Edebiyat Akcag Yayinlari