Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Kart yarışı veya karting, motor sporlarının değişik bir türüdür. Kart veya go-kart adı verilen dört tekerlekli, küçük araçlarla yapılır. Genellikle küçültülmüş kart pistlerinde yapılan bu yarış türü, motor sporlarında daha üst seviyelere geçiş için bir vasıta olarak görülür.
Kart araçları hız bakımından büyük farklılık gösterebilirler. Süperkart olarak da bilinen bazı araçlar, 260 kilometre/saat (160 mph)'i aşan hıza ulaşabilmektedir. Buna karşın genelde eğlence parklarında bulunan ve halkın kullanımına sunulan go-kart araçları ise maksimum 25 kilometre/saat (16 mph) hıza ulaşabilmektedir.
Tarihçe
Amerikalı , karting'in babası olarak kabul edilmektedir. Usta bir yarışçı ve yarış arabası mühendisi olan Ingels, ilk kart aracını 1956 yılında Güney Kaliforniya'da yarattı. Birdenbire ünü yayılmaya başlayan karting, hemen başka ülkelere de sıçramaya başladı. Karting, bugün de özellikle Avrupa'da yoğun ilgi görmektedir.
İlk kart aracı üreten firma, Amerikalı idi (1958). 1959'da, firması, kart araçları için motor üreten ilk firma oldu. Üretilen ilk motor, McCulloch MC-10 ismini taşıyordu. Bu motor, iki zamanlı bir elektrikli testere motorundan uyarlanmıştı. Daha sonra, 1960'lı yıllarda, motosiklet motorları da kart araçlarına uyarlanmaya başlandı. Özellikle de, bu iş için firmalar kurulmadan önce bu yöntem tercih ediliyordu. Daha sonradan da başta İtalya () olmak üzere pek çok ülkede karting için motor üreten firmalar kurulmaya başlandı.
Parçaları
Şasi
Şasi, demir borulardan oluşur. Şasinin virajlarda dağılmaması için yeterince dayanıklı olması ve bir süspansiyon görevi görmesi için yeterince esnek olması gerekir. Bu nedenle şasilerde ayrıca bir süspansiyon bulunmamaktadır. Kart şasileri, ABD'de açık, kafesli, düz ve ofset şeklinde bir sınıflandırmaya tabi tutulmaktadır. ve FIA ise şasileri açık ve düz olarak sınıflandırmaktadır.
- Açık kartlarda takla kafesi bulunmaz.
- Kafesli kartlarda sürücüyü çevreleyen bir takla kafesi vardır. Bunlar genelde arazi pistlerinde kullanılır.
- Düz şasili kartlarda sürücü aracın ortasına oturur. Bu şasiler, sprint yarışları için kullanılmaktadır.
- Ofset şasili kartlarda ise sürücü aracın sol tarafına oturur. Bu şasiler ise sadece sola dönülen speedway yarışlarında kullanılır.
Şasinin dayanıklılığı, değişik durumlara göre değişen bir yol tutuşunu belirler. Genellikle; kuru zeminler için daha dayanıklı ve katı, ıslak veya zayıf tutunma özelliğine sahip zeminler için ise daha esnek şasiler tercih edilir. En iyi şasi, dayanıklılık borularının yarıştaki duruma göre öne, arkaya veya kenarlara eklenip çıkarılabilmesine uygun olmalıdır.
Frenleme ise arka dingile yerleştirilen bir disk fren ile gerçekleşir. Ön disk frenleri birçok vitesli kart klasmanlarında tercih edilmekte ve popülaritesi gittikçe artmaktadır. Buna karşın, diğer klasmanlarda bu tercih edilmemektedir. Vitesli kartlarda çift ana silindir bulunur. Birisi ön, birisi arka taraf içindir ve ön/arka çapraz değişim için ayarlanabilir durumdadır.
Profesyonel yarış kartları, sürücü hariç genelde 75–80 kg ağırlıktadır. Avanti, Tony Kart, Trulli, Birel, CRG, Gillard, Intrepid, Kosmic, Zanardi ve FA Kart, Avrupa'daki başarılı şasi üreticileri arasındayken; Emmick, Coyote, Bandit, Shadow, MGM, PRC ve Margay gibi firmalar ise Amerika'nın önde gelen firmaları arasındadır.
Motor
Eğlence parklarında kullanılan kartların motorlarında dört zamanlı motorlar ve elektrikli motorlar kullanılır. Buna karşın yarış kartlarında ise ya iki ya da dört zamanlı küçük motorlar kullanılmaktadır.
- Dört zamanlı motorlar standart hava soğutmalı endüstriyel motorlar olabilmektedir. Bazen bu motorlara ufak modifikasyonlar yapılabilir ve güçlerinde 5 ilâ 20 beygir arası bir artış olabilir. Briggs & Stratton, Tecumseh, Kohler, Robin ve Honda gibi firmalar, motor üretiminde önde gelen firmalardandır. Bu firmalar hem yarış hem de eğlence organizasyonları için yeterlidir. Bunların dışında, Yamaha, TKM, Swissauto veya Aixro (Wankel motoru kullanır) gibi, 15 ilâ 48 beygire kadar daha güçlü motorlar üreten firmalar da vardır. Bu araçlar 11,000 devire kadar ulaşabilmektedir ve karting için özel olarak üretilirler. Kullanım alanları ise, iki zamanlı motorlar gibi bazı ulusal şampiyona klasmanlarıdır.
- İki zamanlı motorlu kartlar özel üreticiler tarafından üretilir ve geliştirilir. WTP, Comer, IAME (Parilla, Komet), TM, Vortex, Titan, REFO, TKM, PRD, Yamaha ve Rotax bu firmalar arasında yer almaktadırlar. Bunlar tek silindirliler için 8 ilâ 60 cc arası (Vortex tarafından üretilen MiniROK gibi), çift silindirliler için ise 8 ilâ 250 cc arası geliştirme yapabilmektedirler. Bugün ise en popüler kategorilerde TaG 125 cc motorları kullanılmaktadır. Bu son 125 cc'lik KF1 motorları elektronik olarak 16,000 devirle sınırlandırılmıştır. Bugün birçoğu su soğutmalı olsa da, öncelerde hava soğutmalı motorlar bu spor dalını domine etmişti.
Şanzıman
Kart araçlarında diferansiyel bulunmaz. Diferansiyel eksikliği, arka lastiklerden birinin dönüş esnasında kayması sonucunu doğurmaktadır. Bu yüzden, şasi, dönüşlerde arka lastiği hafifçe kaldıracak şekilde tasarlanır. Böylece lastik yere tutunmayı biraz yitirir ve zemin üzerine ya kayar ya da zeminle bağlantısını tamamen kaybeder.
Motorun gücü arka dingile bir zincir tarafından ulaştırılır. Motor ve dingil dişlileri sökülebilmektedir. Motordan maksimum gücü alabilmek için, motorun ve dingilin orantısının pist şartlarına uyumlu hâle getirilmesi gereklidir.
İlk zamanlarda, kartlar doğrudan tahrikliydi ve aracın iterek çalıştırılması gerekiyordu. Fakat bunun zahmetli olması amatör seviyeler için uygulanması sonucunu doğurdu. Kuru merkezkaç debriyajları bugün pek çok kategoride (mesela Rotax Max) kullanılmakta bugün büyük uluslararası klasmanlar için kural hâline gelmiştir. Bu klasmanlarda 125 cc debriyajlı motorlar kullanılmaktadır.
Lastik
Lastikler, normal araçlarda bulunanlara göre daha küçüktür. Jantlar magnezyum alaşım, alüminyum veya karışık malzemelerden yapılır. Lastikler dönüş baskısını 2 g (20 m/s) kuvvetine kadar kaldırabilir. Lastiklerin bu kuvveti; şasi, motor ve araç ayarlarına göre değişebilir. Bridgestone, Dunlop ve Maxxis gibi bazı lastik üreticileri, kartlar için lastik üretmektedir. Bunun yanı sıra, bu sektöre özel olarak üretim yapan MG, MOJO ve Vega gibi üreticiler de bulunmaktadır.
Diğer motor sporlarında da olduğu gibi, Karting'de de değişik zemin koşullarına göre değişik lastik tipleri bulunmaktadır.
- Düz lastikler kuru zemin içindir. Düz kart lastiklerinin hamurları, çok yumuşaktan çok serte kadar değişiklik göstermektedir. Yumuşak lastikler daha çok tutunma sağlarken sert lastikler ise daha az tutunma sağlar, fakat daha uzun ömürlüdür. Uluslararası seviyedeki yarışlarda, pilotlar lastiklerini seçme konusunda özgürdürler. Ayrıca bu yarışların süresi genellikle 10 ilâ 20 dakika arası olduğu için, motor sporlarında görülebilecek en yumuşak lastikler Karting'de görülebilmektedir.
- Yağmur lastikleri, ıslak zemin için kullanılır. Bu lastikler oluklu olup yumuşak bileşenlerden yapılır ve düz lastiklere göre daha dardır. Bazı yarış kategorilerinde yağmur lastiğine izin verilmemektedir.
- Özel olarak, buzlu zeminler için çivili veya yüksek tutuş gerektiren toprak zeminli pistler için kesikli lastikler kullanılır. Düz ve kesikli lastiklerin kesikleri, sürüşü en uygun hâle getirmek için bir torna vasıtasıyla ayarlanır.
Veri toplama
Diğer motor sporlarında olduğu gibi, kart yarışları için de birtakım veri toplama sistemleri geliştirilmiştir. Bu sistemler, sürücülere direksiyon üzerine sabitlenmiş bir ekran üzerinden; motor devri, tur zamanları (sektör zamanları da dahil), atılan tur sayısı, en hızlı tur, soğutma sisteminin sıcaklığı, egzoz gazının sıcaklığı ve bazen de şanzımanlı kartlar için hız veya vites bilgilerini görme imkânı verir.
Bu sistemlerden bazıları sensörler aracılığıyla tur bilgilerini kaydedebilmektedir. Bu sistemler o sıradaki seansın takip edilmesini ve/ve ya veri analiz yazılımı yüklenmiş bir bilgisayara verilerin depolanmasını sağlayabilmektedir. Daha komplike sistemler ise yatay ve dikey ivme (g kuvveti), gaz konumu, direksiyon konumu ve fren basıncı gibi ekstra bilgileri gösterebilmektedir.
Yarışlar
Karting, dört tekerlekli motorsporları arasında genellikle en ekonomik olan tür olarak kabul edilir. Boş zaman aktivitesi olarak neredeyse herkes tarafından yapılabileceği gibi, başlı başına bir spor türü olarak da yapılabilir. Karting yarışları bizzat FIA tarafından, adı altında yapılır. Lisanslı bir yarışçı olmak için, sekiz yaşını doldurmuş olmak yeterlidir.
Amerika'da FIA gibi büyük çaplı bir karting organizatörü bulunmamaktadır. Bunun yerine; IKF (International Kart Federation), WKA (World Karting Association) ve KART (Karters of America Racing Triad) gibi birok organizatör bulunmaktadır.
Birleşik Krallık'ta ise MSA (Motor Sports Association) tarafından birçok organizasyon düzenlenmektedir. NatSKA (National Schools Karting Association) gibi bazı kuruluşlar ise MSA'dan bağımsız olarak ülke boyunca çeşitli yarış organizasyonları yapmaktadır. EPEC (European Prokart Endurance Championship) ve BRKC (British Rental Kart Championship) gibi kuruluşlar ise MSA yetki alanı dışında dört zamanlı "kiralık kart" yarışları düzenlemektedirler. Ülkenin ilk ulusal karting ligi olarak bilinen Elit Karting Ligi (Elite Karting League) de gene MSA yetki alanı dışında yer almaktadır.
Avustralya'da ise kart yarışları Australian Karting Association tarafından FIA ve Avustralya Motor Sporları Konfederasyonu (CAMS) adına yönetilir. Her sene yarış organizasyonlarının ve sürücülerin uyması gereken kuralların anlatıldığı bir kılavuz yayınlanır.
Yarış kategorileri 7 veya 8 yaşında başlar. Amerika'da ise "Kid Karts" adlı bir kategoride 5 yaşından itibaren yarışabilmek mümkündür. Kategoriye bağlı olarak, gruplar genellikle 3 yıllık olarak veya kiloya göre düzenlenir ve 15 veya 16 yaşında ulaşılabilen kıdemli statüsüne kadar çeşitli gruplar yer almaktadır.
Yarış türleri
Genel olarak yarış türleri aşağıdaki gibidir:
Sprint
Sprint yarışları sola ve sağa dönülen, küçük sokak pistlerine benzeyen belirli kart pistlerinde yapılır. Pistlerin uzunluğu 400 ilâ 1,600 metre arasında değişmektedir.
Sprint yarışları kısa süreli yarışlar olup az sayıda turdan oluşur. Bu yarışlarda sıralama önemlidir. Yarışmanın kazananını belirlemek için farklı puan hesaplama yöntemleri vardır. Yarışın toplam süresi genelde 15 dakikayı aşmaz. Sürat ve rakibi geçmek en önemli hususlardır. Bu genelde üç sıralama seansı içerisinde gerçekleşir, yarışta da ödül kazanmak için mücadele verilir.
yarışları da dahil olmak üzere, FIA yarışları bu formattadır.
Dayanıklılık
Dayanıklılık yarışları uzun bir zaman aralığı için yapılır. 30 dakika ile başlayıp 24 saate kadar sürebilmektedir. Bir sürücü olabileceği gibi, birden fazla sürücü de yarışta yer alabilir. Genellikle; süreklilik, güvenlik ve pit stratejisi hıza nazaran daha büyük öneme sahiptir.
WKA ve IKF bünyesinde yer alan ve Amerika'da Enduro adı verilen yarışlar genellikle 30 (Sprint Enduro) veya 45 (Laydown Enduro) dakika sürer ve pit yapılmaz. Enduro yarışları tam ölçekli pistlerde yapılır ve bu pistler de genellikle 1,5 ilâ 4 mil arası uzunluktadır.
Ünlü Le Mans 24 Saat yarışları gibi, kart yarışlarında da 24 saatlik bir yarış serisi vardır. Bu yarış serisi, Le Mans'ta ünlü Fransız Formula 1 pilotu Alain Prost'un adını taşıyan pistte yapılır. Bu yarış 1986'dan beri yapılmaktadır. Kazananları arasında dört kez Champ Car şampiyonu olmuş olan Sébastien Bourdais de bulunmaktadır (1996).
Speedway
Speedway yarışları asfalt veya toprak zeminli oval pistlerde yapılır. Bu pistler genellikle 1/6 ilâ 1/4 mil arası uzunluktadır. Pistler esasen iki düzlük ve dört virajdan müteşekkildir. Bazı pistler ise simetriktir ve genellikle düzlükleri bir yumurta veya tri-oval gibi şekillendirilir.
Ofset kart şasileri, sadece sola dönüşlü oval ve tri-oval pistlerde yapılan yarışlar için hassas kontrollü ve ayarlanabilir olarak geliştirilir.
Speedway yarışları; uzunluk olarak ödüllü etkinlikler için 4 turdan, ana etkinlik için 20 tura kadar değişkenlik gösterebilir.
Toprak zeminli speedway yarışlarında iki format vardır: eleme yarışları ve sıralama turlu elemeler.
- IKF tarafından düzenlenen yarışlarda 10 turluk iki eleme yarışının ardından 20 turluk final yarışı koşulur. Eleme yarışlarında elde edilen derecelere göre yarışmacıların final yarışmasına hangi sıradan başlayacakları hesaplanır.
- WKA tarafından düzenlenen yarışlarda ise sıralama turu formatı uygulanır. Bir aktarıcı yerleştirilen araçlar piste 5 veya daha az araçlık gruplar hâlinde gönderilirler. Bütün araçlar en hızlı turu atmaya çalışır. 20 turluk asıl yarış için sıralama bu derecelere göre belirlenir.
American Kart Racing Association (AKRA) ise yarışlar için grup aktarıcı sıralama formatını kullanır.
Kaynakça
- ^ a b . Parcferme.com. 14 Nisan 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Ağustos 2011.
- ^ (PDF). 16 Mart 2006 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Eylül 2016.
- ^ . Vintagekarts.com. 18 Ocak 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Ağustos 2011.
- ^ . Macbobaust.com. 15 Eylül 2002. 31 Aralık 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Ağustos 2011.
- ^ . Vintagekarts.com. 29 Ekim 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Ağustos 2011.
- ^ CIK-FIA anlaşma metni örneği 22 Temmuz 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde . – Şasi, 2005
- ^ a b Yarış şasisinin teknik gösterimi 2 Ocak 2013 tarihinde Archive.is sitesinde arşivlendi – Margay şasileri
- ^ "Article 21 ; Specific Regulations for KF1 ; Engine speed limited to maximum 16,000 rpm." – CIK-FIA 2010 Teknik Düzenlemeleri 30 Mart 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- ^ FIA Dünya Motor Sporları Konseyinin Karting'e ilişkin son kararları 26 Eylül 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde . - CIK/FIA, 15 Mart 2012
- ^ . Teessidekarting.co.uk. 29 Nisan 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Ağustos 2011.
- ^ Bradley Philpot. . BRKC. 5 Mart 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Ağustos 2011.
- ^ TeamSport Go Karting. . 12 Ekim 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Temmuz 2012.
- ^ . 6 Ocak 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Mart 2020.
- ^ . Akrainc.com. 24 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Ağustos 2011.
Dış bağlantılar
İdari kurullar:
- corporate sports league web site 12 Kasım 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- CIK-FIA web site25 Temmuz 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- MSA – Motor Sports Association18 Ağustos 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde . – Governing body for motor sports in Great Britain
- IKF – International Kart Federation9 Temmuz 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde . – Governing body for the sport of kart racing in the US, mainly West Coast
- WKA – World Karting Association1 Haziran 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde . – Governing body for karting in the US, mainly East Coast
- – Governing body for speedway oval karting in the US
- AKA – Australian Karting Association4 Ekim 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde . – Governing body for karting in Australia
- ASN Canada2 Nisan 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde . – Governing body for kart racing in Canada
- NatSKA – National Association of Schools and Youth Group Karting – UK13 Nisan 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- – Association for support of karts from karting's 1956 inception to 1975
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Kart yarisi veya karting motor sporlarinin degisik bir turudur Kart veya go kart adi verilen dort tekerlekli kucuk araclarla yapilir Genellikle kucultulmus kart pistlerinde yapilan bu yaris turu motor sporlarinda daha ust seviyelere gecis icin bir vasita olarak gorulur Rotax World Final kart yarisi Kart araclari hiz bakimindan buyuk farklilik gosterebilirler Superkart olarak da bilinen bazi araclar 260 kilometre saat 160 mph i asan hiza ulasabilmektedir Buna karsin genelde eglence parklarinda bulunan ve halkin kullanimina sunulan go kart araclari ise maksimum 25 kilometre saat 16 mph hiza ulasabilmektedir TarihceBerlin sokaklarinda bir kart yarisi Amerikali karting in babasi olarak kabul edilmektedir Usta bir yarisci ve yaris arabasi muhendisi olan Ingels ilk kart aracini 1956 yilinda Guney Kaliforniya da yaratti Birdenbire unu yayilmaya baslayan karting hemen baska ulkelere de sicramaya basladi Karting bugun de ozellikle Avrupa da yogun ilgi gormektedir Ilk kart araci ureten firma Amerikali idi 1958 1959 da firmasi kart araclari icin motor ureten ilk firma oldu Uretilen ilk motor McCulloch MC 10 ismini tasiyordu Bu motor iki zamanli bir elektrikli testere motorundan uyarlanmisti Daha sonra 1960 li yillarda motosiklet motorlari da kart araclarina uyarlanmaya baslandi Ozellikle de bu is icin firmalar kurulmadan once bu yontem tercih ediliyordu Daha sonradan da basta Italya olmak uzere pek cok ulkede karting icin motor ureten firmalar kurulmaya baslandi ParcalariSasi Sasi demir borulardan olusur Sasinin virajlarda dagilmamasi icin yeterince dayanikli olmasi ve bir suspansiyon gorevi gormesi icin yeterince esnek olmasi gerekir Bu nedenle sasilerde ayrica bir suspansiyon bulunmamaktadir Kart sasileri ABD de acik kafesli duz ve ofset seklinde bir siniflandirmaya tabi tutulmaktadir ve FIA ise sasileri acik ve duz olarak siniflandirmaktadir Acik kartlarda takla kafesi bulunmaz Kafesli kartlarda surucuyu cevreleyen bir takla kafesi vardir Bunlar genelde arazi pistlerinde kullanilir Duz sasili kartlarda surucu aracin ortasina oturur Bu sasiler sprint yarislari icin kullanilmaktadir Ofset sasili kartlarda ise surucu aracin sol tarafina oturur Bu sasiler ise sadece sola donulen speedway yarislarinda kullanilir Sasinin dayanikliligi degisik durumlara gore degisen bir yol tutusunu belirler Genellikle kuru zeminler icin daha dayanikli ve kati islak veya zayif tutunma ozelligine sahip zeminler icin ise daha esnek sasiler tercih edilir En iyi sasi dayaniklilik borularinin yaristaki duruma gore one arkaya veya kenarlara eklenip cikarilabilmesine uygun olmalidir Frenleme ise arka dingile yerlestirilen bir disk fren ile gerceklesir On disk frenleri bircok vitesli kart klasmanlarinda tercih edilmekte ve popularitesi gittikce artmaktadir Buna karsin diger klasmanlarda bu tercih edilmemektedir Vitesli kartlarda cift ana silindir bulunur Birisi on birisi arka taraf icindir ve on arka capraz degisim icin ayarlanabilir durumdadir Profesyonel yaris kartlari surucu haric genelde 75 80 kg agirliktadir Avanti Tony Kart Trulli Birel CRG Gillard Intrepid Kosmic Zanardi ve FA Kart Avrupa daki basarili sasi ureticileri arasindayken Emmick Coyote Bandit Shadow MGM PRC ve Margay gibi firmalar ise Amerika nin onde gelen firmalari arasindadir Motor Eglence parklarinda kullanilan kartlarin motorlarinda dort zamanli motorlar ve elektrikli motorlar kullanilir Buna karsin yaris kartlarinda ise ya iki ya da dort zamanli kucuk motorlar kullanilmaktadir Dort zamanli motorlar standart hava sogutmali endustriyel motorlar olabilmektedir Bazen bu motorlara ufak modifikasyonlar yapilabilir ve guclerinde 5 ila 20 beygir arasi bir artis olabilir Briggs amp Stratton Tecumseh Kohler Robin ve Honda gibi firmalar motor uretiminde onde gelen firmalardandir Bu firmalar hem yaris hem de eglence organizasyonlari icin yeterlidir Bunlarin disinda Yamaha TKM Swissauto veya Aixro Wankel motoru kullanir gibi 15 ila 48 beygire kadar daha guclu motorlar ureten firmalar da vardir Bu araclar 11 000 devire kadar ulasabilmektedir ve karting icin ozel olarak uretilirler Kullanim alanlari ise iki zamanli motorlar gibi bazi ulusal sampiyona klasmanlaridir Iki zamanli motorlu kartlar ozel ureticiler tarafindan uretilir ve gelistirilir WTP Comer IAME Parilla Komet TM Vortex Titan REFO TKM PRD Yamaha ve Rotax bu firmalar arasinda yer almaktadirlar Bunlar tek silindirliler icin 8 ila 60 cc arasi Vortex tarafindan uretilen MiniROK gibi cift silindirliler icin ise 8 ila 250 cc arasi gelistirme yapabilmektedirler Bugun ise en populer kategorilerde TaG 125 cc motorlari kullanilmaktadir Bu son 125 cc lik KF1 motorlari elektronik olarak 16 000 devirle sinirlandirilmistir Bugun bircogu su sogutmali olsa da oncelerde hava sogutmali motorlar bu spor dalini domine etmisti Sanziman Kart araclarinda diferansiyel bulunmaz Diferansiyel eksikligi arka lastiklerden birinin donus esnasinda kaymasi sonucunu dogurmaktadir Bu yuzden sasi donuslerde arka lastigi hafifce kaldiracak sekilde tasarlanir Boylece lastik yere tutunmayi biraz yitirir ve zemin uzerine ya kayar ya da zeminle baglantisini tamamen kaybeder Motorun gucu arka dingile bir zincir tarafindan ulastirilir Motor ve dingil dislileri sokulebilmektedir Motordan maksimum gucu alabilmek icin motorun ve dingilin orantisinin pist sartlarina uyumlu hale getirilmesi gereklidir Ilk zamanlarda kartlar dogrudan tahrikliydi ve aracin iterek calistirilmasi gerekiyordu Fakat bunun zahmetli olmasi amator seviyeler icin uygulanmasi sonucunu dogurdu Kuru merkezkac debriyajlari bugun pek cok kategoride mesela Rotax Max kullanilmakta bugun buyuk uluslararasi klasmanlar icin kural haline gelmistir Bu klasmanlarda 125 cc debriyajli motorlar kullanilmaktadir Lastik Lastikler normal araclarda bulunanlara gore daha kucuktur Jantlar magnezyum alasim aluminyum veya karisik malzemelerden yapilir Lastikler donus baskisini 2 g 20 m s kuvvetine kadar kaldirabilir Lastiklerin bu kuvveti sasi motor ve arac ayarlarina gore degisebilir Bridgestone Dunlop ve Maxxis gibi bazi lastik ureticileri kartlar icin lastik uretmektedir Bunun yani sira bu sektore ozel olarak uretim yapan MG MOJO ve Vega gibi ureticiler de bulunmaktadir Diger motor sporlarinda da oldugu gibi Karting de de degisik zemin kosullarina gore degisik lastik tipleri bulunmaktadir Duz lastikler kuru zemin icindir Duz kart lastiklerinin hamurlari cok yumusaktan cok serte kadar degisiklik gostermektedir Yumusak lastikler daha cok tutunma saglarken sert lastikler ise daha az tutunma saglar fakat daha uzun omurludur Uluslararasi seviyedeki yarislarda pilotlar lastiklerini secme konusunda ozgurdurler Ayrica bu yarislarin suresi genellikle 10 ila 20 dakika arasi oldugu icin motor sporlarinda gorulebilecek en yumusak lastikler Karting de gorulebilmektedir Yagmur lastikleri islak zemin icin kullanilir Bu lastikler oluklu olup yumusak bilesenlerden yapilir ve duz lastiklere gore daha dardir Bazi yaris kategorilerinde yagmur lastigine izin verilmemektedir Ozel olarak buzlu zeminler icin civili veya yuksek tutus gerektiren toprak zeminli pistler icin kesikli lastikler kullanilir Duz ve kesikli lastiklerin kesikleri surusu en uygun hale getirmek icin bir torna vasitasiyla ayarlanir Veri toplama Diger motor sporlarinda oldugu gibi kart yarislari icin de birtakim veri toplama sistemleri gelistirilmistir Bu sistemler suruculere direksiyon uzerine sabitlenmis bir ekran uzerinden motor devri tur zamanlari sektor zamanlari da dahil atilan tur sayisi en hizli tur sogutma sisteminin sicakligi egzoz gazinin sicakligi ve bazen de sanzimanli kartlar icin hiz veya vites bilgilerini gorme imkani verir Bu sistemlerden bazilari sensorler araciligiyla tur bilgilerini kaydedebilmektedir Bu sistemler o siradaki seansin takip edilmesini ve ve ya veri analiz yazilimi yuklenmis bir bilgisayara verilerin depolanmasini saglayabilmektedir Daha komplike sistemler ise yatay ve dikey ivme g kuvveti gaz konumu direksiyon konumu ve fren basinci gibi ekstra bilgileri gosterebilmektedir YarislarBrezilya da bir sprint yarisi Karting dort tekerlekli motorsporlari arasinda genellikle en ekonomik olan tur olarak kabul edilir Bos zaman aktivitesi olarak neredeyse herkes tarafindan yapilabilecegi gibi basli basina bir spor turu olarak da yapilabilir Karting yarislari bizzat FIA tarafindan adi altinda yapilir Lisansli bir yarisci olmak icin sekiz yasini doldurmus olmak yeterlidir Amerika da FIA gibi buyuk capli bir karting organizatoru bulunmamaktadir Bunun yerine IKF International Kart Federation WKA World Karting Association ve KART Karters of America Racing Triad gibi birok organizator bulunmaktadir Birlesik Krallik ta ise MSA Motor Sports Association tarafindan bircok organizasyon duzenlenmektedir NatSKA National Schools Karting Association gibi bazi kuruluslar ise MSA dan bagimsiz olarak ulke boyunca cesitli yaris organizasyonlari yapmaktadir EPEC European Prokart Endurance Championship ve BRKC British Rental Kart Championship gibi kuruluslar ise MSA yetki alani disinda dort zamanli kiralik kart yarislari duzenlemektedirler Ulkenin ilk ulusal karting ligi olarak bilinen Elit Karting Ligi Elite Karting League de gene MSA yetki alani disinda yer almaktadir Avustralya da ise kart yarislari Australian Karting Association tarafindan FIA ve Avustralya Motor Sporlari Konfederasyonu CAMS adina yonetilir Her sene yaris organizasyonlarinin ve suruculerin uymasi gereken kurallarin anlatildigi bir kilavuz yayinlanir Yaris kategorileri 7 veya 8 yasinda baslar Amerika da ise Kid Karts adli bir kategoride 5 yasindan itibaren yarisabilmek mumkundur Kategoriye bagli olarak gruplar genellikle 3 yillik olarak veya kiloya gore duzenlenir ve 15 veya 16 yasinda ulasilabilen kidemli statusune kadar cesitli gruplar yer almaktadir Yaris turleri Genel olarak yaris turleri asagidaki gibidir Sprint Sprint yarislari sola ve saga donulen kucuk sokak pistlerine benzeyen belirli kart pistlerinde yapilir Pistlerin uzunlugu 400 ila 1 600 metre arasinda degismektedir Sprint yarislari kisa sureli yarislar olup az sayida turdan olusur Bu yarislarda siralama onemlidir Yarismanin kazananini belirlemek icin farkli puan hesaplama yontemleri vardir Yarisin toplam suresi genelde 15 dakikayi asmaz Surat ve rakibi gecmek en onemli hususlardir Bu genelde uc siralama seansi icerisinde gerceklesir yarista da odul kazanmak icin mucadele verilir yarislari da dahil olmak uzere FIA yarislari bu formattadir Dayaniklilik ABD deki Daytona pistinde yapilan bir Laydown Enduro yarisi Dayaniklilik yarislari uzun bir zaman araligi icin yapilir 30 dakika ile baslayip 24 saate kadar surebilmektedir Bir surucu olabilecegi gibi birden fazla surucu de yarista yer alabilir Genellikle sureklilik guvenlik ve pit stratejisi hiza nazaran daha buyuk oneme sahiptir WKA ve IKF bunyesinde yer alan ve Amerika da Enduro adi verilen yarislar genellikle 30 Sprint Enduro veya 45 Laydown Enduro dakika surer ve pit yapilmaz Enduro yarislari tam olcekli pistlerde yapilir ve bu pistler de genellikle 1 5 ila 4 mil arasi uzunluktadir Unlu Le Mans 24 Saat yarislari gibi kart yarislarinda da 24 saatlik bir yaris serisi vardir Bu yaris serisi Le Mans ta unlu Fransiz Formula 1 pilotu Alain Prost un adini tasiyan pistte yapilir Bu yaris 1986 dan beri yapilmaktadir Kazananlari arasinda dort kez Champ Car sampiyonu olmus olan Sebastien Bourdais de bulunmaktadir 1996 Speedway Speedway yarislari asfalt veya toprak zeminli oval pistlerde yapilir Bu pistler genellikle 1 6 ila 1 4 mil arasi uzunluktadir Pistler esasen iki duzluk ve dort virajdan mutesekkildir Bazi pistler ise simetriktir ve genellikle duzlukleri bir yumurta veya tri oval gibi sekillendirilir Ofset kart sasileri sadece sola donuslu oval ve tri oval pistlerde yapilan yarislar icin hassas kontrollu ve ayarlanabilir olarak gelistirilir Speedway yarislari uzunluk olarak odullu etkinlikler icin 4 turdan ana etkinlik icin 20 tura kadar degiskenlik gosterebilir Toprak zeminli speedway yarislarinda iki format vardir eleme yarislari ve siralama turlu elemeler IKF tarafindan duzenlenen yarislarda 10 turluk iki eleme yarisinin ardindan 20 turluk final yarisi kosulur Eleme yarislarinda elde edilen derecelere gore yarismacilarin final yarismasina hangi siradan baslayacaklari hesaplanir WKA tarafindan duzenlenen yarislarda ise siralama turu formati uygulanir Bir aktarici yerlestirilen araclar piste 5 veya daha az araclik gruplar halinde gonderilirler Butun araclar en hizli turu atmaya calisir 20 turluk asil yaris icin siralama bu derecelere gore belirlenir American Kart Racing Association AKRA ise yarislar icin grup aktarici siralama formatini kullanir Kaynakca a b Parcferme com 14 Nisan 2009 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 8 Agustos 2011 PDF 16 Mart 2006 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 3 Eylul 2016 Vintagekarts com 18 Ocak 2014 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 8 Agustos 2011 Macbobaust com 15 Eylul 2002 31 Aralik 2014 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 8 Agustos 2011 Vintagekarts com 29 Ekim 2013 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 8 Agustos 2011 CIK FIA anlasma metni ornegi 22 Temmuz 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde Sasi 2005 a b Yaris sasisinin teknik gosterimi 2 Ocak 2013 tarihinde Archive is sitesinde arsivlendi Margay sasileri Article 21 Specific Regulations for KF1 Engine speed limited to maximum 16 000 rpm CIK FIA 2010 Teknik Duzenlemeleri 30 Mart 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde FIA Dunya Motor Sporlari Konseyinin Karting e iliskin son kararlari 26 Eylul 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde CIK FIA 15 Mart 2012 Teessidekarting co uk 29 Nisan 2012 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 8 Agustos 2011 Bradley Philpot BRKC 5 Mart 2015 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 8 Agustos 2011 TeamSport Go Karting 12 Ekim 2015 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 27 Temmuz 2012 6 Ocak 2008 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 30 Mart 2020 Akrainc com 24 Kasim 2012 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 8 Agustos 2011 Dis baglantilarCurlie de Karting DMOZ tabanli Idari kurullar corporate sports league web site 12 Kasim 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde CIK FIA web site25 Temmuz 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde MSA Motor Sports Association18 Agustos 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde Governing body for motor sports in Great Britain IKF International Kart Federation9 Temmuz 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde Governing body for the sport of kart racing in the US mainly West Coast WKA World Karting Association1 Haziran 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde Governing body for karting in the US mainly East Coast Governing body for speedway oval karting in the US AKA Australian Karting Association4 Ekim 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde Governing body for karting in Australia ASN Canada2 Nisan 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde Governing body for kart racing in Canada NatSKA National Association of Schools and Youth Group Karting UK13 Nisan 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde Association for support of karts from karting s 1956 inception to 1975