Haplogrup Q M242 veya kısaca Haplogrup Q insanlarda görülen bir Y DNA haplogrubu türü Haplogrup Qçıkış tarihi 1

Haplogrup Q-M242 veya kısaca Haplogrup Q insanlarda görülen bir Y-DNA haplogrubu türü.

Haplogrup Q
Çıkış tarihi	17.000 - 22.000 yıl önce(başka bir kaynağa göre ise 31.400 yıl önce)
Çıkış yeri	Orta Asya,Sibirya
Köken
Varyasyonlar	Q-P36.2 (P36.2)
Mutasyonları	M242
En yüksek frekansları	Ketler 93.8%,Türkmenler 73%,Selkuplar 66.4%.,Altaylar 63.6%.,Tuvalar 62.5%.,Çalkandular 60.0%.,Tubalar 41%,Sibirya Tatarları 38%,Amerikan yerlilerinin neredeyse tamamı

Kökenleri

Haplogrup Q-M242, P-M45 haplogrubunun iki alt kolundan birisidir.Haplogroup Q-M242 haplogrubunun yaklaşık 17.000-22.000 yıl önce Kuzey Asya'da doğduğuna inanılır. (başka bir kaynağa göre ise günümüzden 31.400 yıl önce)

Dağılımı

Haplogroup Q-M242 dünya üstünde en çok yayılım gösteren haplogruplardan birisidir. Amerika'da, Kuzey Afrika'da, Doğu Asya'da, Güney Asya'da, Batı Asya'da ve Avrupa'da rastlanılmaktadır.

Amerika

Q-M242 haplogrubuna Amerika yerlilerinde sıkça rastlanılmaktadır. Bunların Bering Boğazı aracılığıyla Sibirya'dan Amerika'ya göç eden gruplar olduğu düşünülmektedir. Bazı yerli gruplarının ise Bering Boğazı'ndan geçenler değil de daha sonradan kayıklar aracığıyla Amerika'ya göç edenler olduğu sanılmaktadır. Q-M242 haplogrubunun Amerika'da 4000 yıllık bir geçmişi olduğu düşünülmektedir.

Asya

Q-M242 haplogrubu Asya'da ortaya çıktığından burada geniş alanlara yayılmıştır. Q-M242 haplogrubunun Altaylarda,Hindistan'da,Tibet'te,Pakistan'da,Çin'de,Vietnam'da,Moğolistan'da,Tuvalarda, ve Uygurlarda var olduğu bilinmektedir. Afganistan'da yapılan bir araştırmada 49 denekten 9'unda (%18) Q-M242 haplogrubuna rastlanılmıştır. Haplogrup en yaygın Ket toplumlarında görülmektedir.

Avrupa

Norveç ve İsveç'te Q-M242 haplogrubunun dağılımı %3'tür. Slovak erkeklerinin yaklaşık %3 ve Sicilyalılar'ın %2.54'ünde Q-M242 haplogrubuna rastlanılmaktadır.

Kaynakça

^ Fagundes, Nelson J. R.; Kanitz, Ricardo; Eckert, Roberta; Valls, Ana C. S.; Bogo, Mauricio R.; Salzano, Francisco M.; Smith, David Glenn; Silva, Wilson A.; Zago, Marco A.; Ribeiro-Dos-Santos, Andrea K.; Santos, Sidney E. B.; Petzl-Erler, Maria Luiza; Bonatto, Sandro L. (2008). (PDF). American Journal of Human Genetics. 82 (3). ss. 583-592. doi:10.1016/j.ajhg.2007.11.013. (PMC) 2427228 $2. (PMID) 18313026. 25 Mart 2009 tarihinde kaynağından (pdf) arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Kasım 2009. Since the first studies, it has been found that extant Native American populations exhibit almost exclusively five "mtDNA haplogroups" (A–D and X)6 classified in the autochthonous haplogroups A2, B2, C1, D1, and X2a.7 Haplogroups A–D are found all over the New World and are frequent in Asia, supporting a northeastern Asian origin of these lineages
^ ^a ^b Zegura, S. L.; Karafet, TM; Zhivotovsky, LA; Hammer, MF (2003). "High-Resolution SNPs and Microsatellite Haplotypes Point to a Single, Recent Entry of Native American Y Chromosomes into the Americas" (PDF). Molecular Biology and Evolution. 21 (1). ss. 164-75. doi:10.1093/molbev/msh009. (PMID) 14595095. 6 Eylül 2008 tarihinde kaynağından (PDF). Erişim tarihi: 15 Ekim 2015. Kaynak hatası: Geçersiz <ref> etiketi: "Zegura" adı farklı içerikte birden fazla tanımlanmış (Bkz: )
^ ^a ^b YFull-Experimental YTree v3.12
^ . 1 Mayıs 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Ekim 2015.
^ Kaynak hatası: Geçersiz <ref> etiketi; Sharma07 isimli refler için metin sağlanmadı (Bkz: )
^ . Wendy Tymchuk - Senior Technical Editor. Genebase Systems. 2008. 21 Ocak 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Kasım 2009. Haplogroup Q, possibly the youngest of the 20 Y-chromosome haplogroups, originated with the SNP mutation M242 in a man from Haplogroup P that likely lived in Siberia approximately 15,000 to 20,000 years before present
^ ^a ^b T. M. Karafet, 'High Levels of Y-Chromosome Differentiation among Native Siberian Populations and the Genetic Signature of a Boreal Hunter-Gatherer Way of Life', Human Biology, December 2002, v. 74, no. 6, pp. 761–789
^ "Arşivlenmiş kopya". 30 Mart 2019 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 22 Aralık 2018.
^ ^a ^b ^c ^d Kharkov, V. N.; Stepanov, V. A.; Medvedeva, O. F.; Spiridonova, M. G.; Voevoda, M. I.; Tadinova, V. N.; Puzyrev, V. P. (2007). "Gene Pool Differences between Northern and Southern Altaians Inferred from the Data on Y-Chromosomal Haplogroups". Genetika. 43 (5). ss. 675-687.
^ ZHANG Yong-Ke, CHEN Zheng, FAN An, et al. (2009), "Genetic relationships between Tuva population and the neighboring populations in the Altai Region of Xinjiang Uygur Autonomous Region." HEREDITAS (Beijing) 2009 August, 31(8): 818―824. ISSN 0253-9772. DOI: 10.3724/SP.J.1005.2009.00818
^ "Пять генофондов пяти субэтносов сибирских татар". 30 Mart 2019 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 19 Mart 2019.
^ Karafet, T. M.; Mendez, F. L.; Meilerman, M. B.; Underhill, P. A.; Zegura, S. L.; Hammer, M. F. (2008). "New binary polymorphisms reshape and increase resolution of the human Y chromosomal haplogroup tree". Genome Research. 18 (5). ss. 830-8. doi:10.1101/gr.7172008. (PMC) 2336805 $2. (PMID) 18385274.
^ ^a ^b "The Y Chromosome Consortium 2008". 22 Eylül 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Ekim 2015.
^ Kaynak hatası: Geçersiz <ref> etiketi; Gayden2007 isimli refler için metin sağlanmadı (Bkz: )
^ Kaynak hatası: Geçersiz <ref> etiketi; BoWen2004 isimli refler için metin sağlanmadı (Bkz: )
^ Su, Bing; Xiao, Chunjie; Deka, Ranjan; Seielstad, Mark T.; Kangwanpong, Daoroong; Xiao, Junhua; Lu, Daru; Underhill, Peter; Cavalli-Sforza, Luca; Chakraborty, Ranajit; Jin, Li (2000). "Y chromosome haplotypes reveal prehistorical migrations to the Himalayas". Human Genetics. 107 (6). ss. 582-90. doi:10.1007/s004390000406. (PMID) 11153912.
^ Kaynak hatası: Geçersiz <ref> etiketi; Karafet2010 isimli refler için metin sağlanmadı (Bkz: )
^ ^a ^b Hammer, Michael F.; Karafet, Tatiana M.; Park, Hwayong; Omoto, Keiichi; Harihara, Shinji; Stoneking, Mark; Horai, Satoshi (2005). "Dual origins of the Japanese: Common ground for hunter-gatherer and farmer Y chromosomes". Journal of Human Genetics. 51 (1). ss. 47-58. doi:10.1007/s10038-005-0322-0. (PMID) 16328082.
^ Pakendorf, Brigitte; Novgorodov, Innokentij N.; Osakovskij, Vladimir L.; Danilova, Al’Bina P.; Protod’Jakonov, Artur P.; Stoneking, Mark (2006). "Investigating the effects of prehistoric migrations in Siberia: genetic variation and the origins of Yakuts". Human Genetics. 120 (3). ss. 334-353. doi:10.1007/s00439-006-0213-2. (PMID) 16845541.
^ Haber M, Platt DE, Ashrafian Bonab M, Youhanna SC, Soria-Hernanz DF, ve diğerleri. (2012). . PLoS ONE. 7 (3). s. e34288. doi:10.1371/journal.pone.0034288. (PMC) 3314501 $2. (PMID) 22470552. 22 Aralık 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Ekim 2015.

Dış bağlantılar

, from , National Geographic
The India Genealogical DNA Project 8 Haziran 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
British Isles DNA Project 24 Ekim 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde .

Okuma Listesi

Abu-Amero, Khaled K; Hellani, Ali; González, Ana M; Larruga, Jose M; Cabrera, Vicente M; Underhill, Peter A (2009). "Saudi Arabian Y-Chromosome diversity and its relationship with nearby regions". BMC Genetics. 10 (1). s. 59. doi:10.1186/1471-2156-10-59. (PMC) 2759955 $2. (PMID) 19772609.
Behar, Doron M.; Garrigan, Daniel; Kaplan, Matthew E.; Mobasher, Zahra; Rosengarten, Dror; Karafet, Tatiana M.; Quintana-Murci, Lluis; Ostrer, Harry; Skorecki, Karl; Hammer, Michael F. (2004). "Contrasting patterns of Y chromosome variation in Ashkenazi Jewish and host non-Jewish European populations". Human Genetics. 114 (4). ss. 354-65. doi:10.1007/s00439-003-1073-7. (PMID) 14740294.
Bortolini, M; Salzano, F; Thomas, M; Stuart, S; Nasanen, S; Bau, C; Hutz, M; Layrisse, Z; Petzlerler, M; Tsuneto, L; Hill, K; Hurtado, A. M.; Castro-De-Guerra, D; Torres, M. M.; Groot, H; Michalski, R; Nymadawa, P; Bedoya, G; Bradman, N; Labuda, D; Ruiz-Linares, A (2003). "Y-Chromosome Evidence for Differing Ancient Demographic Histories in the Americas". The American Journal of Human Genetics. 73 (3). ss. 524-39. doi:10.1086/377588. (PMC) 1180678 $2. (PMID) 12900798.
Cadenas, Alicia M; Zhivotovsky, Lev A; Cavalli-Sforza, Luca L; Underhill, Peter A; Herrera, Rene J (2007). "Y-chromosome diversity characterizes the Gulf of Oman". European Journal of Human Genetics. 16 (3). ss. 374-86. doi:10.1038/sj.ejhg.5201934. (PMID) 17928816. *Cadenas, Alicia M; Zhivotovsky, Lev A; Cavalli-Sforza, Luca L; Underhill, Peter A; Herrera, Rene J (2007). "Y-chromosome diversity characterizes the Gulf of Oman". European Journal of Human Genetics. 16 (3). ss. 374-86. doi:10.1038/sj.ejhg.5201934. (PMID) 17928816.
Cinnioglu, Cengiz; King, Roy; Kivisild, Toomas; Kalfoglu, Ersi; Atasoy, Sevil; Cavalleri, Gianpiero L.; Lillie, Anita S.; Roseman, Charles C.; Lin, Alice A.; Prince, Kristina; Oefner, Peter J.; Shen, Peidong; Semino, Ornella; Cavalli-Sforza, L. Luca; Underhill, Peter A. (2004). "Excavating Y-chromosome haplotype strata in Anatolia". Human Genetics. 114 (2). ss. 127-48. doi:10.1007/s00439-003-1031-4. (PMID) 14586639.
Firasat, Sadaf; Khaliq, Shagufta; Mohyuddin, Aisha; Papaioannou, Myrto; Tyler-Smith, Chris; Underhill, Peter A; Ayub, Qasim (2006). "Y-chromosomal evidence for a limited Greek contribution to the Pathan population of Pakistan". European Journal of Human Genetics. 15 (1). ss. 121-6. doi:10.1038/sj.ejhg.5201726. (PMC) 2588664 $2. (PMID) 17047675.
Gayden, T; Cadenas, AM; Regueiro, M; Singh, NB; Zhivotovsky, LA; Underhill, PA; Cavalli-Sforza, LL; Herrera, RJ (2007). "The Himalayas as a Directional Barrier to Gene Flow". The American Journal of Human Genetics. 80 (5). ss. 884-94. doi:10.1086/516757. (PMC) 1852741 $2. (PMID) 17436243.
Hammer, Michael F.; Karafet, Tatiana M.; Park, Hwayong; Omoto, Keiichi; Harihara, Shinji; Stoneking, Mark; Horai, Satoshi (2005). "Dual origins of the Japanese* common ground for hunter-gatherer and farmer Y chromosomes". Journal of Human Genetics. 51 (1). ss. 47-58. doi:10.1007/s10038-005-0322-0. (PMID) 16328082.
Mirabal, Sheyla; Regueiro, Maria; Cadenas, Alicia M; Cavalli-Sforza, L Luca; Underhill, Peter A; Verbenko, Dmitry A; Limborska, Svetlana A; Herrera, Rene J (2009). "Y-Chromosome distribution within the geo-linguistic landscape of northwestern Russia". European Journal of Human Genetics. 17 (10). ss. 1260-73. doi:10.1038/ejhg.2009.6. (PMC) 2986641 $2. (PMID) 19259129.
Nonaka, I.; Minaguchi, K.; Takezaki, N. (2007). "Y-chromosomal Binary Haplogroups in the Japanese Population and their Relationship to 16 Y-STR Polymorphisms". Annals of Human Genetics. 71 (Pt 4). ss. 480-95. doi:10.1111/j.1469-1809.2006.00343.x. (PMID) 17274803.
Pakendorf, Brigitte; Novgorodov, Innokentij N.; Osakovskij, Vladimir L.; Danilova, Al’Bina P.; Protod’jakonov, Artur P.; Stoneking, Mark (2006). "Investigating the effects of prehistoric migrations in Siberia* genetic variation and the origins of Yakuts". Human Genetics. 120 (3). ss. 334-53. doi:10.1007/s00439-006-0213-2. (PMID) 16845541.
Rasmussen, Morten; Li, Yingrui; Lindgreen, Stinus; Pedersen, Jakob Skou; Albrechtsen, Anders; Moltke, Ida; Metspalu, Mait; Metspalu, Ene; Kivisild, Toomas; Gupta, Ramneek; Bertalan, Marcelo; Nielsen, Kasper; Gilbert, M. Thomas P.; Wang, Yong; Raghavan, Maanasa; Campos, Paula F.; Kamp, Hanne Munkholm; Wilson, Andrew S.; Gledhill, Andrew; Tridico, Silvana; Bunce, Michael; Lorenzen, Eline D.; Binladen, Jonas; Guo, Xiaosen; Zhao, Jing; Zhang, Xiuqing; Zhang, Hao; Li, Zhuo; Chen, Minfeng; Orlando, Ludovic (2010). "Ancient human genome sequence of an extinct Palaeo-Eskimo". Nature. 463 (7282). ss. 757-62. doi:10.1038/nature08835. (PMC) 3951495 $2. (PMID) 20148029.
Regueiro, M.; Cadenas, A.M.; Gayden, T.; Underhill, P.A.; Herrera, R.J. (2006). "Iran* Tricontinental Nexus for Y-Chromosome Driven Migration". Human Heredity. 61 (3). ss. 132-43. doi:10.1159/000093774. (PMID) 16770078.
Sengupta, S; Zhivotovsky, L; King, R; Mehdi, S; Edmonds, C; Chow, C; Lin, A; Mitra, M; Sil, S; Ramesh, A.; Usha Rani, M.V.; Thakur, Chitra M.; Cavalli-Sforza, L. Luca; Majumder, Partha P.; Underhill, Peter A. (2006). "Polarity and Temporality of High-Resolution Y-Chromosome Distributions in India Identify Both Indigenous and Exogenous Expansions and Reveal Minor Genetic Influence of Central Asian Pastoralists". The American Journal of Human Genetics. 78 (2). ss. 202-21. doi:10.1086/499411. (PMC) 1380230 $2. (PMID) 16400607.
Sharma, Swarkar; Rai, Ekta; Bhat, Audesh K; Bhanwer, Amarjit S; Bamezai, Rameshwar NK (2007). "A novel subgroup Q5 of human Y-chromosomal haplogroup Q in India". BMC Evolutionary Biology. 7 (1). s. 232. doi:10.1186/1471-2148-7-232. (PMC) 2258157 $2. (PMID) 18021436.
Shen, Peidong; Lavi, Tal; Kivisild, Toomas; Chou, Vivian; Sengun, Deniz; Gefel, Dov; Shpirer, Issac; Woolf, Eilon; Hillel, Jossi; Feldman, Marcus W.; Oefner, Peter J. (2004). "Reconstruction of patrilineages and matrilineages of Samaritans and other Israeli populations from Y-Chromosome and mitochondrial DNA sequence Variation". Human Mutation. 24 (3). ss. 248-60. doi:10.1002/humu.20077. (PMID) 15300852.
Wells, Spencer. The Journey of Man* A Genetic Odyssey. Random House. ISBN .
Wells, R. S.; Yuldasheva, N; Ruzibakiev, R; Underhill, PA; Evseeva, I; Blue-Smith, J; Jin, L; Su, B; Pitchappan, R; Shanmugalakshmi, S.; Balakrishnan, K.; Read, M.; Pearson, N. M.; Zerjal, T.; Webster, M. T.; Zholoshvili, I.; Jamarjashvili, E.; Gambarov, S.; Nikbin, B.; Dostiev, A.; Aknazarov, O.; Zalloua, P.; Tsoy, I.; Kitaev, M.; Mirrakhimov, M.; Chariev, A.; Bodmer, W. F. (2001). "The Eurasian Heartland: A continental perspective on Y-chromosome diversity". Proceedings of the National Academy of Sciences. 98 (18). ss. 10244-9. doi:10.1073/pnas.171305098. (PMC) 56946 $2. (PMID) 11526236.
Wen, Bo; Li, Hui; Lu, Daru; Song, Xiufeng; Zhang, Feng; He, Yungang; Li, Feng; Gao, Yang; Mao, Xianyun; Zhang, Liang; Qian, Ji; Tan, Jingze; Jin, Jianzhong; Huang, Wei; Deka, Ranjan; Su, Bing; Chakraborty, Ranajit; Jin, Li (2004). "Genetic evidence supports demic diffusion of Han culture". Nature. 431 (7006). ss. 302-5. doi:10.1038/nature02878. (PMID) 15372031.
Su, Bing; Xiao, Chunjie; Deka, Ranjan; Seielstad, Mark T.; Kangwanpong, Daoroong; Xiao, Junhua; Lu, Daru; Underhill, Peter; Cavalli-Sforza, Luca; Chakraborty, Ranajit; Jin, Li (2000). "Y chromosome haplotypes reveal prehistorical migrations to the Himalayas". Human Genetics. 107 (6). ss. 582-90. doi:10.1007/s004390000406. (PMID) 11153912.
Zalloua, P; Xue, Y; Khalife, J; Makhoul, N; Debiane, L; Platt, D; Royyuru, A; Herrera, R; Hernanz, D; Blue-Smith, Jason; Wells, R. Spencer; Comas, David; Bertranpetit, Jaume; Tyler-Smith, Chris; Genographic, Consortium (2008). "Y-Chromosomal Diversity in Lebanon Is Structured by Recent Historical Events". The American Journal of Human Genetics. 82 (4). ss. 873-82. doi:10.1016/j.ajhg.2008.01.020. (PMC) 2427286 $2. (PMID) 18374297.
Zegura, S. L.; Karafet, TM; Zhivotovsky, LA; Hammer, MF (2003). "High-Resolution SNPs and Microsatellite Haplotypes Point to a Single, Recent Entry of Native American Y Chromosomes into the Americas". Molecular Biology and Evolution. 21 (1). ss. 164-75. doi:10.1093/molbev/msh009. (PMID) 14595095.
Wells, Spencer (2002). The Journey of Man: A Genetic Odyssey. Random House LLC. ISBN . LCCN 2003066679. 7 Temmuz 2014 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 13 Mayıs 2014.
Gokcumen, Omer (2008). Ethnohistorical and Genetic Survey of Four Central Anatolian Settlements. University of Pennsylvania. ISBN . 7 Temmuz 2014 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 13 Mayıs 2014.

[Fagundes-1] Fagundes, Nelson J. R.; Kanitz, Ricardo; Eckert, Roberta; Valls, Ana C. S.; Bogo, Mauricio R.; Salzano, Francisco M.; Smith, David Glenn; Silva, Wilson A.; Zago, Marco A.; Ribeiro-Dos-Santos, Andrea K.; Santos, Sidney E. B.; Petzl-Erler, Maria Luiza; Bonatto, Sandro L. (2008). (PDF). American Journal of Human Genetics. 82 (3). ss. 583-592. doi:10.1016/j.ajhg.2007.11.013. (PMC) 2427228 $2. (PMID) 18313026. 25 Mart 2009 tarihinde kaynağından (pdf) arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Kasım 2009. Since the first studies, it has been found that extant Native American populations exhibit almost exclusively five "mtDNA haplogroups" (A–D and X)6 classified in the autochthonous haplogroups A2, B2, C1, D1, and X2a.7 Haplogroups A–D are found all over the New World and are frequent in Asia, supporting a northeastern Asian origin of these lineages

[Zegura-2] Zegura, S. L.; Karafet, TM; Zhivotovsky, LA; Hammer, MF (2003). "High-Resolution SNPs and Microsatellite Haplotypes Point to a Single, Recent Entry of Native American Y Chromosomes into the Americas" (PDF). Molecular Biology and Evolution. 21 (1). ss. 164-75. doi:10.1093/molbev/msh009. (PMID) 14595095. 6 Eylül 2008 tarihinde kaynağından (PDF). Erişim tarihi: 15 Ekim 2015. Kaynak hatası: Geçersiz <ref> etiketi: "Zegura" adı farklı içerikte birden fazla tanımlanmış (Bkz: )

[YFull-Experimental_YTree_v3.12-3] YFull-Experimental YTree v3.12

[4] . 1 Mayıs 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Ekim 2015.

[Sharma07-5] Kaynak hatası: Geçersiz <ref> etiketi; Sharma07 isimli refler için metin sağlanmadı (Bkz: )

[Genebase-6] . Wendy Tymchuk - Senior Technical Editor. Genebase Systems. 2008. 21 Ocak 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Kasım 2009. Haplogroup Q, possibly the youngest of the 20 Y-chromosome haplogroups, originated with the SNP mutation M242 in a man from Haplogroup P that likely lived in Siberia approximately 15,000 to 20,000 years before present

[Karafet2004-7] T. M. Karafet, 'High Levels of Y-Chromosome Differentiation among Native Siberian Populations and the Genetic Signature of a Boreal Hunter-Gatherer Way of Life', Human Biology, December 2002, v. 74, no. 6, pp. 761–789

[8] "Arşivlenmiş kopya". 30 Mart 2019 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 22 Aralık 2018.

[Kharkov2007-9] Kharkov, V. N.; Stepanov, V. A.; Medvedeva, O. F.; Spiridonova, M. G.; Voevoda, M. I.; Tadinova, V. N.; Puzyrev, V. P. (2007). "Gene Pool Differences between Northern and Southern Altaians Inferred from the Data on Y-Chromosomal Haplogroups". Genetika. 43 (5). ss. 675-687.

[Zhang2009-10] ZHANG Yong-Ke, CHEN Zheng, FAN An, et al. (2009), "Genetic relationships between Tuva population and the neighboring populations in the Altai Region of Xinjiang Uygur Autonomous Region." HEREDITAS (Beijing) 2009 August, 31(8): 818―824. ISSN 0253-9772. DOI: 10.3724/SP.J.1005.2009.00818

[xn--c1acc6aafa1c.xn--p1ai-11] "Пять генофондов пяти субэтносов сибирских татар". 30 Mart 2019 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 19 Mart 2019.

[karafet2008-12] Karafet, T. M.; Mendez, F. L.; Meilerman, M. B.; Underhill, P. A.; Zegura, S. L.; Hammer, M. F. (2008). "New binary polymorphisms reshape and increase resolution of the human Y chromosomal haplogroup tree". Genome Research. 18 (5). ss. 830-8. doi:10.1101/gr.7172008. (PMC) 2336805 $2. (PMID) 18385274.

[ycc-13] "The Y Chromosome Consortium 2008". 22 Eylül 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Ekim 2015.

[Gayden2007-14] Kaynak hatası: Geçersiz <ref> etiketi; Gayden2007 isimli refler için metin sağlanmadı (Bkz: )

[BoWen2004-15] Kaynak hatası: Geçersiz <ref> etiketi; BoWen2004 isimli refler için metin sağlanmadı (Bkz: )

[BingSuHimalaya-16] Su, Bing; Xiao, Chunjie; Deka, Ranjan; Seielstad, Mark T.; Kangwanpong, Daoroong; Xiao, Junhua; Lu, Daru; Underhill, Peter; Cavalli-Sforza, Luca; Chakraborty, Ranajit; Jin, Li (2000). "Y chromosome haplotypes reveal prehistorical migrations to the Himalayas". Human Genetics. 107 (6). ss. 582-90. doi:10.1007/s004390000406. (PMID) 11153912.

[Karafet2010-17] Kaynak hatası: Geçersiz <ref> etiketi; Karafet2010 isimli refler için metin sağlanmadı (Bkz: )

[Hammer2005-18] Hammer, Michael F.; Karafet, Tatiana M.; Park, Hwayong; Omoto, Keiichi; Harihara, Shinji; Stoneking, Mark; Horai, Satoshi (2005). "Dual origins of the Japanese: Common ground for hunter-gatherer and farmer Y chromosomes". Journal of Human Genetics. 51 (1). ss. 47-58. doi:10.1007/s10038-005-0322-0. (PMID) 16328082.

[Pakendorf2006-19] Pakendorf, Brigitte; Novgorodov, Innokentij N.; Osakovskij, Vladimir L.; Danilova, Al’Bina P.; Protod’Jakonov, Artur P.; Stoneking, Mark (2006). "Investigating the effects of prehistoric migrations in Siberia: genetic variation and the origins of Yakuts". Human Genetics. 120 (3). ss. 334-353. doi:10.1007/s00439-006-0213-2. (PMID) 16845541.

[Haber2012-20] Haber M, Platt DE, Ashrafian Bonab M, Youhanna SC, Soria-Hernanz DF, ve diğerleri. (2012). . PLoS ONE. 7 (3). s. e34288. doi:10.1371/journal.pone.0034288. (PMC) 3314501 $2. (PMID) 22470552. 22 Aralık 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Ekim 2015.