Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Yaprak, bitkilerde fotosentez, transpirasyon ve solunumun gerçekleştiği temel organlardır. Gövde ve yan dalların üzerindeki boğumlardan çıkan ve büyümesi sınırlı olan yapılardır.
Yaprak kısımları
- Yaprak ayası (lamina): Fotosentezin, terleme ve solunumun gerçekleştiği kısımdır. Kurak ortam bitkilerinde dar, nemli ortam bitkilerinde ise geniştir.
- Yaprak sapı (Petiyol): Madde iletimini ve yaprağın güneşlenmesini sağlar.
- Yaprak tabanı (Bazis): Yaprak sapı ve yaprak ayasını gövdeye bağlar.
Yaprak türleri
Genel olarak yaprak geniş, yassı, yeşildir. Aya, sap, taban'dan oluşan 3 kısımdır. Aya, yüzeydir ve iğne, ipliksi, eliptik, yumurtamsı, böbreksi şekillerde olur, kenarları düz, kenarlı, dişli, testereli, loplu, dalgalıdır. Ortasında bir anadamar ve buna bağlı yandamarlar vardır. Çıplak veya tüylüdür. Sap, ayayı sürgüne bağlar. Kısa, ince, kalın, uzun, tüylü, kaşeli olur. Sapsız yaprak da vardır. Taban, ayanın sapa bağlandığı yerdir. Simetrik veya asimetriktir. Yaprak tepesi sivri, küt, yuvarlak olur. Basit yaprak, bir sap üzerinde tek olandır. Bileşik yaprakta ise aya parçalıdır, ayrı bölümlere ayrılmıştır. Yapraklar, sürgüne bağlanma şekline göre, her noktada bir çift olarak karşılıklı, üç ve daha fazla ise çevrel, her noktada iki sıra boyunca tek olursa almaşlı denir.
- Yumurta yaprak
- Eliptik yaprak
- Yüreksi yaprak
- Elsi yaprak
- İğne yaprak
-
![image]()
Eliptik yaprak -
![image]()
Yüreksi yaprak -
![image]()
İğne yaprak
Aya sayısı
Tek bir ayası bulunanlara "basit yaprak", iki ya da daha çok ayadan, başka bir deyişle yaprakçıklardan oluşanlara ise "bileşik yaprak" denir. Yaprak ayalarının kenarı düz, dişli oymalı ya da dalgalı yapıda olabilir.
Damarlanma sistemi
- Basit Damarlanma: Bir tek damarın bulunduğu damarlanma biçimidir.
- Paralel Damarlanma: Boyuna ve enine oluşan damarlanma biçimidir.
- Ağsı Damarlanma: Ana ve orta damarların belli olmadığı ağ yapısında gelişen damarlanma biçimidir.
- Dikotom Damarlanma:Yan kolların çatal şeklinde ayrılmasıyla oluşur.Böyle damarlanmaya bazı eğreltilerde ve gymnospermoe lerde rastlanır. Adianthum, ginkgo için tipiktir.
Yaprak dizilişi
En yaygın diziliş biçimi olarak almaşık, sarmal, karşılıklı, karşılıklı çapraz ya da çevrel dizilişe rastlanır.
Yaprağın anatomik yapısı
Yapraklar tipik olarak üç ana dokudan oluşur: Üstderi (epidermis), mezofil ve iletimdoku
Yaprağın hem alt hem de üst yüzeyini kaplayan üstderi (epidermis) tek sıralı bir hücre katmanı halindeki koruyucu bir dokudur. Üstderi hücrelerin dış çeperleri kütikula denen ince, mumsu bir maddeyle örtülüdür. Mumsu kütikula su geçirmezdir, böylece yaprak yüzeyinden olacak su kaybını minimum seviyeye indirir. Kütikula, yaprağın üst yüzeyinde genelde daha kalındır, bu nedenle oranla daha parlak gözükür. Üstderi hücreleri arasında yaprağın atmosferle gaz alışverişini sağlayan gözenekler bulunur. Bu gözeneklere stoma adı verilir. Karbondioksit ile oksijen'in bitkiye girişini sağlarken, su buharının da dışarı atılmasını sağlar. Her stoma bir çift kilit hücreyle çevrilmiştir ki bunlar bitkideki su basıncına göre stomanın (aralığın-gözeneğin) büyüklüğünü ayarlarlar. Güneş ışığına daha çok maruz kalan üst yüzeyden su kaybının önlenmesi için yaprağın üst yüzeyinde alt yüzeyine oranla çok daha az stoma (gözenek) bulunur.
Yaprağın iç katmanı olan bölümü klorofilce zengin, sık hücre dizileri halindeki ile hücreleri arasında geniş boşluklar bulunan kapsar. Üst yüzeye, böylece de ışığa, daha yakında bulunan palizat özekdoku hücreleri bulundurdukları yoğun klorofil oranı ile fotosentezin en yoğun yer aldığı hücrelerdir. ise bulundurduğu geniş boşluklar ile gaz alış verişinde büyük bir rol oynar. Aralarında bulunan bu hava boşlukları mezofil katmanı ile yaprağın alt yüzeyindeki gözenekler (stomata) arasında gaz alış verişinin verimli olması için bir bağlantı oluşturur.
İletim dokularda (vasküler sistem, vasküler doku) damarları oluşturur. Bitki içindeki madde alış verişinde görev alan doku çeşididir. Ksilem (odun borusu) ve floem (soymuk borusu) diye ikiye ayrılır. Ksilem inorganik maddelerin (su ve mineraller gibi) iletimini sağlarken, floem organik maddelerin (fotosentez sonucu oluşan besin maddeleri gibi) iletimini sağlar. Ksilem cansız hücrelerden oluşurken, floem canlı hücrelerden oluşur.
Damarlar
Yaprak damarları su ve minerallerini sağlar, üretilen besini yapraktan dışarı taşır. Çoğu yaprakta bir orta damar ve bunun etrafında dallanan damarlar vardır.
Sünger tabaka
Bu tabakada düzensiz şekilli sünger hücreleri ve gazların dolaştığı hava boşlukları vardır. Sünger ve palizat, mezofil tabakayı oluşturur.
Palizat tabaka
Çok sayıda kloroplast içeren palizat hücrelerinin olduğu tabakadır.
Stoma
Su ve gaz değişiminin gerçekleştiği küçük gözeneklerdir. Genelde alt yüzeyde bulunur.Bekçi,kilit ya da kapatma hücresi de denir.
Bekçi hücreler
Stomanın iki yanında bulunan, hilal şekilli bu hücreler su ve gaz değişimini kontrol eder.
Kaynakça
- . Tübitak Popüler Bilim Kitapları. 2011. s. 20. ISBN . 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ekim 2012.
| Wikimedia Commons'ta Yaprak ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır. |
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Yaprak bitkilerde fotosentez transpirasyon ve solunumun gerceklestigi temel organlardir Govde ve yan dallarin uzerindeki bogumlardan cikan ve buyumesi sinirli olan yapilardir YaprakYaprak kisimlariYaprak ayasi lamina Fotosentezin terleme ve solunumun gerceklestigi kisimdir Kurak ortam bitkilerinde dar nemli ortam bitkilerinde ise genistir Yaprak sapi Petiyol Madde iletimini ve yapragin guneslenmesini saglar Yaprak tabani Bazis Yaprak sapi ve yaprak ayasini govdeye baglar Yaprak turleriGenel olarak yaprak genis yassi yesildir Aya sap taban dan olusan 3 kisimdir Aya yuzeydir ve igne ipliksi eliptik yumurtamsi bobreksi sekillerde olur kenarlari duz kenarli disli testereli loplu dalgalidir Ortasinda bir anadamar ve buna bagli yandamarlar vardir Ciplak veya tuyludur Sap ayayi surgune baglar Kisa ince kalin uzun tuylu kaseli olur Sapsiz yaprak da vardir Taban ayanin sapa baglandigi yerdir Simetrik veya asimetriktir Yaprak tepesi sivri kut yuvarlak olur Basit yaprak bir sap uzerinde tek olandir Bilesik yaprakta ise aya parcalidir ayri bolumlere ayrilmistir Yapraklar surgune baglanma sekline gore her noktada bir cift olarak karsilikli uc ve daha fazla ise cevrel her noktada iki sira boyunca tek olursa almasli denir Yumurta yaprak Eliptik yaprak Yureksi yaprak Elsi yaprak Igne yaprakEliptik yaprak Yureksi yaprak Igne yaprakAya sayisiBilesik yaprak Tek bir ayasi bulunanlara basit yaprak iki ya da daha cok ayadan baska bir deyisle yaprakciklardan olusanlara ise bilesik yaprak denir Yaprak ayalarinin kenari duz disli oymali ya da dalgali yapida olabilir Damarlanma sistemiBasit Damarlanma Bir tek damarin bulundugu damarlanma bicimidir Paralel Damarlanma Boyuna ve enine olusan damarlanma bicimidir Agsi Damarlanma Ana ve orta damarlarin belli olmadigi ag yapisinda gelisen damarlanma bicimidir Dikotom Damarlanma Yan kollarin catal seklinde ayrilmasiyla olusur Boyle damarlanmaya bazi egreltilerde ve gymnospermoe lerde rastlanir Adianthum ginkgo icin tipiktir Yaprak dizilisiEn yaygin dizilis bicimi olarak almasik sarmal karsilikli karsilikli capraz ya da cevrel dizilise rastlanir Yapragin anatomik yapisiEpidermis tabakasi Yapraklar tipik olarak uc ana dokudan olusur Ustderi epidermis mezofil ve iletimdoku Yapragin hem alt hem de ust yuzeyini kaplayan ustderi epidermis tek sirali bir hucre katmani halindeki koruyucu bir dokudur Ustderi hucrelerin dis ceperleri kutikula denen ince mumsu bir maddeyle ortuludur Mumsu kutikula su gecirmezdir boylece yaprak yuzeyinden olacak su kaybini minimum seviyeye indirir Kutikula yapragin ust yuzeyinde genelde daha kalindir bu nedenle oranla daha parlak gozukur Ustderi hucreleri arasinda yapragin atmosferle gaz alisverisini saglayan gozenekler bulunur Bu gozeneklere stoma adi verilir Karbondioksit ile oksijen in bitkiye girisini saglarken su buharinin da disari atilmasini saglar Her stoma bir cift kilit hucreyle cevrilmistir ki bunlar bitkideki su basincina gore stomanin araligin gozenegin buyuklugunu ayarlarlar Gunes isigina daha cok maruz kalan ust yuzeyden su kaybinin onlenmesi icin yapragin ust yuzeyinde alt yuzeyine oranla cok daha az stoma gozenek bulunur Yapragin ic katmani olan bolumu klorofilce zengin sik hucre dizileri halindeki ile hucreleri arasinda genis bosluklar bulunan kapsar Ust yuzeye boylece de isiga daha yakinda bulunan palizat ozekdoku hucreleri bulundurduklari yogun klorofil orani ile fotosentezin en yogun yer aldigi hucrelerdir ise bulundurdugu genis bosluklar ile gaz alis verisinde buyuk bir rol oynar Aralarinda bulunan bu hava bosluklari mezofil katmani ile yapragin alt yuzeyindeki gozenekler stomata arasinda gaz alis verisinin verimli olmasi icin bir baglanti olusturur Iletim dokularda vaskuler sistem vaskuler doku damarlari olusturur Bitki icindeki madde alis verisinde gorev alan doku cesididir Ksilem odun borusu ve floem soymuk borusu diye ikiye ayrilir Ksilem inorganik maddelerin su ve mineraller gibi iletimini saglarken floem organik maddelerin fotosentez sonucu olusan besin maddeleri gibi iletimini saglar Ksilem cansiz hucrelerden olusurken floem canli hucrelerden olusur Damarlar Enine kesitin mikroskop altindaki goruntusu Yaprak damarlari su ve minerallerini saglar uretilen besini yapraktan disari tasir Cogu yaprakta bir orta damar ve bunun etrafinda dallanan damarlar vardir Sunger tabaka Bu tabakada duzensiz sekilli sunger hucreleri ve gazlarin dolastigi hava bosluklari vardir Sunger ve palizat mezofil tabakayi olusturur Palizat tabaka Cok sayida kloroplast iceren palizat hucrelerinin oldugu tabakadir Stoma Su ve gaz degisiminin gerceklestigi kucuk gozeneklerdir Genelde alt yuzeyde bulunur Bekci kilit ya da kapatma hucresi de denir Bekci hucreler Stomanin iki yaninda bulunan hilal sekilli bu hucreler su ve gaz degisimini kontrol eder Kaynakca Tubitak Populer Bilim Kitaplari 2011 s 20 ISBN 9789754035650 3 Kasim 2012 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 29 Ekim 2012 Wikimedia Commons ta Yaprak ile ilgili ortam dosyalari bulunmaktadir