Bu madde, uygun değildir.Kasım 2017) ( |
Kuzey Haçlı Seferleri veya Baltık Haçlı Seferleri, Kuzey Avrupa, Baltık Denizi, güney ve doğu kıyılarında etrafında yaşayan pagan halklarına karşı Kutsal Roma Cermen İmparatorluğu'na bağlı Alman Saksonya Krallığı; Danimarka Krallığı ve İsveç Krallığı Katolik Hristiyan kralları ve Livonyalı Kılıç Kardeşleri ve Töton Şövalyeleri askeri tarikatları ve onların müttefikleri tarafından yürütülen haçlı seferleridir.
Kuzey Haçlı Seferleri | |||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|
Haçlı Seferleri | |||||||
Kuzey Haçlı Seferleri | |||||||
| |||||||
Taraflar | |||||||
Destekleyenler Kutsal Roma Cermen İmparatorluğu | Litvanlar/Litvanya Büyük Düklüğü (1236-1410) Novgorod() | ||||||
Komutanlar ve liderler | |||||||
I. Valdemar | Lehola'lı Lembitu ⱶ Aleksandr Nevski |
Tanımlama
"Kuzey Haçlı Seferleri" tanımlaması tarihçiler arasında tartışmalıdır. Şu değişik tanımlamalar yapılmıştır:
- En dar tanımlama ile "Kuzey Haçlı Seferleri"nin resmi başlangıcı 1193'te Papa III. Celestine tarafından Baltık Denizi etrafında bulunan İskandinav Hristiyan Katolik kilisesi mensubu olan hükümdarlara (yani İsveç Kralı, Danimarka Kralı ve Kutsal Roma-Germen İmparatoru'na) gönderdiği bir dinsel beyanname ile onları pagan olan komşularına karşı Haçlı Seferi tertip edip onları Katolik Hristiyanlığa dönüştürmeye emir vermesi ile başladığı kabul edilmektedir.
Bu seferin safhaları şöyle sıralanabilmektedir:
- Livonlar, Latgalyalılar, ve Estonlar'a karşı Almanların ve Danimarkalıların 1193-1227 dönemi haçlı seferleri;
- Semigalyalılar ve Kuroniyalılar'a karşı (1219–1290) dönemi haçlı seferleri;
- Eski Prusyalılar'a karşı seferler;
- Litvanyalılar ve Samogityalılar'a karşı Almanlar tarafından 1236–1316 döneminde yapılan ve gayet başarısız kalan haçlı seferleri.
Bu tanımlama ile Kuzey Haçlı Seferileri Danimarkalı, Alman ve İsveçli dindar kisveli gruplar tarafından, önce "Livonyalılar", "Latgaliyalılar" ve "Estonyalılar"; daha sonra "Semigalyalılar", "Kuroniyalıler", "Eski Prusyalılar" ve "Finler" savaşlarla mağlup edilmişler; Katolik Hristiyan olarak vaftiz edilmişler; askerî işgal altında yaşamaya zorlanmışlar ve sonra yer yer soykırımına maruz tutulmuşlardır.
- Diğer tarihçiler bu Haçlı Seferlerinin Kuzey Haçlı Seferleri olduğunu kabul etmektedirler ama bu seferler yanında çok benzer amaçlarla ve benzer şekilde harekâtla yapılan diğer askeri seferleri de "Kuzey Haçlı Seferleri"ne eklemektedirler. Bu daha geniş tanımlama 1193'ten daha önce de Baltık Denizi kenarındaki Hristiyan devletleri hükümdarlarının pagan olan komşu halklara Hristiyanlık adına hücum edip onların arazilerini talan ettikleri gerçeğine dayanmaktadır. Bu daha geniş tanıma göre şu askeri seferler de "Kuzey Haçlı Seferleri" parçasıdır:
- Wendlere karşı 1147 Haçlı Seferi: Papa III. Eugenius'un "Kutsal Topraklar"a karşı organize ettiği 1145–1149 dönemindeki İkinci Haçlı Seferi'ne paralel olarak Kuzey Almanya ve Baltık Denizi kıyılarında Elbe Nehri ve Oder Nehri arasında yerleşik olan pagan inançlı "Polabyalı Wendler", "Sorblar" ve "Obotritler" kavimlerine karşı bir Haçlı seferi düzenlemişti. Bu Haçlı seferi Katolik Hristiyan Saksonlar, Danimarkalılar ve Lehler tarafından yapılmıştır ve 1147'de başladığı kabul edilmiştir. Bazı tarihçiler bunu "Kuzey Haçlı Seferleri"nin bir parçası değil de, İkinci Haçlı Seferi'ne ek olarak görmektedirler.
- Wendlere karşı Saksonya Kralı 'nin 1160-1162 dönemi Seferleri:
- Günümüz Finlandiya topraklarında yerleşik olan Finler kavimine karşı seferler: Bu seferler 1154'te esas Finlere karşı; 1249'da Finlandiya'nın bir bölgesinde bulunan "Tavastiyalı"lara karşı ve 1293'te Fin asıllı Karelyalılara karşı, İsveç Kralı ve İsveçli haçlı orduları tarafından yapılan seferler olarak verilmektedir.
- En geniş tanımlama ise daha önceki seferlerin yanında İsveç ve Almanya'daki Katolik Kilisesi'ne bağlı Hristiyan haçlılarının ve Katolik Hristiyan askeri tarikatlarının (özellikle Töton Şövalyeleri, sonradan buna bağlanan Livonyalı Kılıç Kardeşleri şövalyeleri ve Töton Şövalyeleri tarikatının kurduğu "Töton Șövalyeleri Devleti"nin), Rusya'da bulunan Doğu Ortodoks Kilisesi'ne bağlı Hristiyanlara karşı yaptığı seferler de bazı tarihçiler tarafından, Kuzey Haçlı Seferleri'nin bir parçası olarak kabul edilirler.
Bu tanımlama tartışmaları altında şu gerçek yatmaktadır. Burada ele alınan askeri seferlerin ancak bazıları bu askerî seferlerin yapıldığı Orta Çağ döneminde de "Haçlı Seferi" adıyla anılmıştır. Ama diğerlerinin çoğunluğu, örneğin İsveç Kralı'nın seferlerinin çoğu, yapıldıkları Orta Çağ zamanlarda "Haçlı Seferi" olarak anılmamışlardır. Ancak 19. yüzyılda romantik milliyetçi tarihçiler bu askerî seferleri "Haçlı Seferleri" olarak nitelemeye ve adlandırılmaya başlamışlardır.
Baltık Denizi kenarlarında yaşayan "Baltıklı Finler", "Baltlar" ve "Wendler" ile diğer "İslav" kavimleri ile bunların güneybatısında yerleşik bulunan Saksonlar, Danlar ve İsveç kavimleri arasındaki askeri çatışmaların (her ne şekilde tanımlanırsa tanımlansın) 1193'teki Haçlı Seferleri'nden birkaç yüzyıl öncesine kadar uzanan bir tarihi olduğu iyi belgelidir. Fakat bu önceki askerî çatışmalar genellikle kaleler, şatolar ve diğer müstahkem stratejik mevkileri ele geçirip yıkmak; bölgede bulunan yoğun deniz kıyısı ticaretinde üstünlük sağlamak ve rakiplerinin deniz ticaretini baltalamak nedenleriyle yapılmakta idi. 1147'de başlayan ilk Haçlı Seferlerini tanımlayan nitelik Haçlı seferlerinin başlaması ile silahlı çatışmalar Papa tarafından takdis edilmesi, Haçlı askerlerinin Haçlı üniformalar giymeleri; Haç sancağı altında toplanıp savaşan ve çok sayıda Hristiyan Şövalyesi ve silahlı "Hristiyan Keşişi" kisvesini taşıyan dinsel tarikatlar mensubu olanları ihtiva eden ordular tarafından yapılmasıdır. Bununla beraber bu nitelikli Haçlı seferlerinin açık ve gizli gerçek nedenleri eski çatışma nedenlerinden pek değişik olmamıştır.
Wendlere Karşı Haçlı Seferleri
Wendler kavimi veya Polabyalı İslavlar kavimi günümüzde kuzey ve doğu Almanya'ya ait olan arazilerde yerleşik İslav asıllı putperest pagan dinine inanan bir kavimdi. 12. yüzyıl başlarında Alman Bremen Başpiskoposluğu ile Magdeburg Başpiskoposluğu kendilerine komşu olan pagan Wendleri barışçıl yollarla Katolik Hristiyanlığa dönüştürmek için çaba harcayıp misyonerler göndermişlerdi.
Fakat Suriye ve Filistin üzerine İkinci Haçlı Seferi yapılması için hazırlıklara başlanmakta iken, Kutsal Roma Cermen İmparatorluğu'nun başkenti Frankfurt'ta yapılan "Riechtag" toplantısında Haçlı askerleri ve para toplamak için vaiz veren Papa'nın bu sefer için baş organizatörü olan 'a Saksonyalılar tarafından Wendlerin üzerine bir haçlı seferi gönderilerek onların zorla Katolik Hristiyanlığa dönüştürülmesi teklifi getirildi. Saksonyalıların bu talebi papalık tarafından uygun görürülerek, 13 Nisan 1147'de Wend İslavlar üzerine bir haçlı seferi de açılması için Papa III. Eugenius adına "Divina dispensatione" adlı bir papalık beyannamesi yayınladı ve bu beyannamede pagan Slavlar üzerine yapılacak Haçlı seferinin aynen Suriye-Filistin'e karşı haçlı seferi (yani İkinci Haçlı Seferi) gibi kabul edileceği ilan edildi. Böylece Wendler kavmini zorla Katolik Hristiyanlığa dönüştürmek için Haziran 1147'de resmen bir Haçlı Seferi başlatıldı.
Wendlere karşı yapılan Haçlı Seferi başlangıçta Filistin'deki "Kutsal Topraklar"a yapılan İkinci Haçlı Seferi ile ayni zamanda oldu. İslavlar üzerine sefer yapmak için gönüllü haçlı askeri olanlar genellikle Saksonyalı, Danimarkalı ve Lehler idi ve bazı Bohemyalı haçlıların da bu sefere katıldığı bilinmektedir. Genellikle Alman asilleri, Saksonyalılar hariç, bu haçlı seferine katılmamışlardır. Ama kurulan haçlı orduları "Ascani", "Wettin", "Schauenburger" adlı Saksonyalı asil ailelerin mensupları tarafından idare edilmişlerdir. Seferin en üst komutanı olarak ise (sefer başlamadan Wend İslavları idaresinde olan) Havelberg Başpiskoposu olarak atanan papalık baş temsilcisi "Havelberg'li Anselm" tayin edildi.
Wendlere karşı Haçlı Seferleri 1147 yazının sonlarında başladı. Wendler Danimarkalı haçlıları mağlup edip geri püskürttüler. Saksonyalı haçlılar ise Wagria ve Polabiya'yı ellerine geçirdiler. Wend İslavlar buna karşılık Lübeck doğusunda genişlediler. İslavlar Saksonyalılara tabiyet tazminatı vermeyi üslendiler. Havelberg bir başpiskoposluk merkezi olarak Saksonya eline geçti ve buralardaki arazilere Saksonlar yerleşmeye başladılar. Wendlerin çoğunluğu pagan dininden Hristiyanlığa dönüşmedi. Saksonların "Dobin"e yaptıkları hücum ile ele geçirdikleri arazilerde yaşayan İslavlar yeniden vaftiz ile güya Hristiyanlığa dönüştüler ama Saksonyalı haçlı ordusu dağılıp bu arazilerden ayrıldıktan sonra bu güya Hristiyan İslavlar yine pagan dinlerine geri döndüler. Özetle bu Haçlı seferi'nde haçlıların bazı başarılar elde etmelerine rağmen, bu seferin bir devamlı bir sonuç yaratmadığı kabul edilmektedir.
Bu Wendlere karşı ilk Haçlı Seferi'nden sonra yeniden Wendler üzerine Haçlı seferleri tertip etmek için papalık beyannameleri yayımlandı ama bunlar bir haçlı seferine yol açmadı.
Saksonya Kralı Saksonya tahtına geçtikten sonra 1160-1162'de Saksonya orduları ile Wendler üzerine yeni bir Haçlı Seferi açtığını ilan etti. Bu yeni haçlı ordusunun çoğunluğunu Saksonyalılar oluşturmaktaydı. Bu haçlı seferinin gelişmesini ve sonucunu inceleyen tarihçiler, bu sefere iştirak edenlerin, komutanları Saksonya Kralı Arslan Henry dahil, dinsel şevkle İslav paganları Hristiyanlığa dönüştürme aşkına savaşmadıklarını ve hedeflerinin para, mal ve eşya ganimet alınması ve talanı ile birlikte kendilerine bağlı yeni topraklar edinme olduğu bildirilmektedir. Bu yeni güya Haçlı seferinde Wendler "Benin Savaşı"nda mağlup edildi. Mecklenburg ve merkezî Pomeranya kırsal arazileri talan edildi. Buralarda yaşayıp tarım yapan İslav köylüler genellikle Hristiyanlık adına yalnız pagan dinlerini değil; para ve mallarını ganimet ve talan arayan Haçlılara kaybettiler. Hatta birçoğu, katliama uğrayarak canlarını da kaybettiler. Bu kırsal araziler sanki boşaltıldı.
Livonyalılara Haçlı Seferleri
12. yüzyıl başlarında (günümüzde Estonya, Letonya ve Litvanya adlarını taşıyan ülkeler topraklarında), gittikçe güç kazanan birbirine rakip (doğuda Ortodoks Hristiyan mezhebini kabul etmiş olan ve batısında Roma Katolik Hristiyan mezhebini kabul etmiş olan) Hristiyan devletler arasında bir tampon gibi sıkışmış olup paganlık inançlarını devam ettiren kavimler yerleşik olarak yaşamaktaydılar. Hristiyan mezhepleri, yani Ortodoks Kilisesi ile Katolik Kilisesi, arasında bulunan farklar ve her iki mezhebin de yalnız kendisinin gerçek Hristiyan inancı olduğu iddiaları dolayısıyla o zamana kadar bu kavimler etkin olarak Hristiyanlığa dönüştürülememişlerdi. Bu bölgeye Alman Haçlı ordularının gelmesine kadar geçen son 150 yılda Estonya, Rusya prenslikleri tarafından 13 kere askerî hücuma uğramıştı ve Danimarkalı ve İsveçliler de Estonya'ya bu dönemde hücumlar yapmışlardı. Buna karşılık Estonyalılar da İsveç ve Danimarka topraklarına zaman zaman askeri talan akınları yapmışlardı. Bu dönemde bazı Katolik Hristiyanlar barışcıl yollarla Estonyalıları Hristiyanlığa dönüştürmeye çaba harcamışlardı. Bu barışçıl yolla Hristiyanlığa dönüştürme çabalarının başlangıcı 1048-1072 döneminde "Hamburg Başpiskoposu Adalberet" ve "Bremen Başpiskoposu tarafından Estonyalılara misyoner papazlar gönderilmesi ile olmuştu. Fakat bu barışçıl yol ve çabalarla Hristiyanlığa dönüştürme çok sınırlı bir başarıya uğramıştı.
Livonyalılara Karşı Seferler (1198-1212)
1180'de günümüzdeki Letonya'da bulunan ağzına, eski geleneksel Viking ticaret yollarını takip edip gelen Alman tüccarların hemen arkasından "Meinhard" adlı bir Katolik keşiş gelip; yerleşip Hristiyan propagandasına başlamıştı. Bu keşişe 1186'da kilise tarafından Piskopos unvanı verildi.
1195'te Roma'daki Hristiyanlığa inanmayan Baltık paganlarına karşı bir Haçlı seferi tertip edildiğini ilan etti. Bu Haçlı Seferini onu takip eden Papa III. İnnocentius da onaylandığını ilan etti. Organize edilen Haçlı Seferi'nin ordusu 1198'de, (günümüzde Letonya' daki Riga Körfezi adı verilen) Livonya sahillerine çıktı. Bu Haçlı ordusunun idarecisi, papalık temsilcisi olarak misyoner keşiş "Meinhard"in yerine geçen Hanoverli Piskopos Berthold'du. Bu Haçlı ordusu Livonyalılara karşı ilk muharebeyi kazandı. Fakat Haçlı ordusunun komutanı Piskopos Berthold bu muharebede ağır yaralanıp çok geçmeden öldü. Bundan sonra da karaya çıkmış olan Haçlı ordusu da bu mevkiden püskürtülüp atıldılar.
1199'da "Bremen Başpiskoposu Uthlede'li Hartwig" Baltık kavimlerini Hristiyanlığa dönüştürme görevi ile Buxhoevenden'li (bazen Rigalı olarak anılan) Albert'i görevlendirip "Riga Prens-Piskoposu" olarak atadı. Albert bu tarihten 30 yıl sonra öldüğünde Baltık (günümuzde Estonya ve kuzey Letonya) bölgelerinin tümü Haçlılar tarafından istila edilip buralardaki halkın Hristiyanlığa dönüştürülmesi başarı ile tamamlanmıştı.
Albert Riga'da görevi başına geçmeden önce Kutsal Roma-Germen İmparatorluğu'nu (yani günümüzdeki Almanya'yı) gezip Baltık Denizi etrafındaki paganlara karşı Haçlı Seferi yapmak için gönüllü Haçlı asker toplamaya başladı. Bu Haçlı ordusunu toplamada kendine verilen en büyük destek Papalık tarafından çıkartılmış bir Papalık Fermanı oldu; bunda Baltık paganlarına karşı yapılacak savaşın aynen Filistin'deki Kutsal Topraklara Müslümanlara karşı yapılacak bir sefere eşit olduğu belirtilmekte idi.
1200'de Piskopos Rigalı Albert topladığı 200 gönüllü asker ve 23 gemiden oluşan bir filo ile Daugava Nehri ağzındaki (günümüzde Riga olan) bir mevkiiye çıkartma yaptı. Burada bir kale kurup bir Haçlı ordusuna bir üs kurdu. Bu ufak bir birlik olmakla beraber Albert'in ünü Almanya'ya ve hatta daha uzaklara yayılıp bu mevkiye büyük gruplar halinde gönüllü Haçlı askerleri gelmeye başladılar. Bu yeni Haçlı gönüllüler daha çok kırsal alanlardan olup ilkbahar başında kış sona erip yollar ve deniz seferleri açıldıktan sonra gelmekte idiler ve sonbaharda evlerine geri dönmekte idiler.
1202'de devamlı bir Haçlı askeri ordusu bulunmasını sağlamak gereği anlaşıldı. O yıl üyeleri Hristiyan keşiş statülü olan yeni bir asker tarikatı kuruldu ve bu askeri tarikata Livonyalı Kılıç Kardeşleri ismi verildi. 1201'de Piskopos Albert Riga'da bir pazar açtı. Bu pazar Almanya, diğer İmparatorluk bölgeleri ve hatta diğer Atlas Okyanusu kıyısı ülkeleri tüccarları tarafından çok rağbet gördü. Bu pazarın rağbet görmesi Riga ve yakınındaki bölgelerin devamlı olarak iktisadi olarak ayakta durmasını sağladı. Albert'in isteği üzerine Papa II. İnnocentius Baltık ülkelerini İsa'nin Annesi Meryem Ana'ya adadı. Bu yeni isimlendirme Haçlı gönüllü askeri çekmek için bir ilan görevi yaptı. Bu Baltık ülkeleri buna atıfla (günümüzde bile) "Meryem'in Ülkesi (Terra Mariana)" olarak anılmaya başlandı.
1206'da Livonyalı Kılıç Kardeşleri şövalyeleri ve Haçlı ordusu, kuzeybatı Rusya'ya giden önemli bir ticaret yolu üzerinde bir anahtar şehir olan ve yerli Livonyalıların önemli bir askerî müstahkem mevkii olan "Gauja Nehir"nin sol kıyısında bulunan 'yı ellerine geçirdiler.
1210'da önce Haçlılar bu mevkide Sigulda adını verdikleri, taştan yapılmış çok korunaklı bir kale inşa ettiler ve boylece "Gauja Nehri"nin sol sahillerinin kontrolünü de ellerine geçirdiler. 1211'e gelindiğinde Livonya "Metsepole" vilayeti (günümüzde Limbazi ilçesi) ve Livonyalılar ve Latgalyalılar kavimlerinin karışık olarak yerleştikleri "İdumae" vilayeti (günümüzde ilçesi) Haçlılar tarafından fethedilerek buraların halkı da vaftiz edilerek Katolik Hristiyanlığa dönüştürüldü.
Pagan Livonyalılara karşı katolik Hristiyan Haçlı ordusunun yaptığı en son silahlı çatışma Haçlı ordusunun Sigulda yakınında bulunan Livonyalılara ait olan "Satezele" tepe kalesini kuşatmaya almaları ve çok uzun sürmeden bu kaleyi ellerine geçirmeleri ile oldu. Livonyalılar önce Almanları kendilerine destek sağlayan bir müttefik olarak kabul etmişlerdi. Bir Doğu İslav Prensliği olan Polotsk hükümdarlık bölgesine Livonyalılar yıllık tazminat ödemekteydiler ve Almanların onlara karşı kendilerine destek sağlayacaklarını beklemekteydiler. Livonyalıların lideri olan "Turaidalı Caupo" Alman Haçlılar tarafından vaftiz edilip Hristiyanlığı kabul eden en önemli Livonyalı lider oldu. Fakat Haçlı Almanlar idaresi yerlilere karşı gittikçe daha sıkı tedbirler almaya başladılar. Bu zaman Livonyalılar Alman Haçlılara ve onlara bağlı olan Hristiyanlığa dönen liderlerine karşı bir ayaklanma başlattılar. Turaidalı Caupo Alman Haçlılarına bağlığını 1217'de ayaklanmacılara karşı yapılan "San Mata Günü Muharebesi"nde hayatını kaybedinceye kadar devam ettirdi.
Alman Haçlılar yeni vaftiz edilip Hristiyanlığa dönüşmüş olan Livonyalı savaşçı askerleri diğer pagan Baltıklılara karşı yaptıkları Haçlı Seferlerinde kullandılar. 1208-1209 döneminde "Latgalyalılar" ve "Selonyalılar"a karşı seferlerde; 1208-1227 döneminde Estonyalılara karşı seferlerde; ve 1219-1290 döneminde "Semigalyalılar", "Samogityalılar" ve "Kuronyallar"a karşı Haçlı seferlerinde Hristiyanlığa yeni dönüşmüş Livonyalı savaşçılar çok önemli roller oynamışlardır.
Latgalyalılar ve Selonyalılara Karşı Seferler 1208–1224
Livonları yenip onları Hristiyanlığa dönüştürdükten sonra Alman Haçlıları doğuda Gauja Nehri ile Daugava Nehri sahillerinde yerleşik yaşayan Latgalyalı kavimlerinden paganlara yöneldiler. 1208'de Haçlılara ve bu kavime dahil olan hükümdarlık bölgesinde yaşayanlar arasına bir askeri müttefiklik antlaşması yapıldı. Sonra bu bölgenin Ortodoks Hristiyan olan halkı Roma Katolik Hristiyan mezhebine inanışa dönüştürüldü. Talava'nin hükümdarı olan "Talivaldis (Talibaldus de Tolowa)" 1215'te Alman Haçlılarının Estonyalılar üzerine Haçlı Seferleri sırasında Almanların sadik müttefiki olarak savaşa katildi ve Estonylilarla yapılan bir muharebede ölerek Katolikler tarafından kutsal savaşçı olarak anılmasına yol açtı. Bu (her ne türlü tanımlanırsa tanımlansın) Kuzey Haçlı Seferleri sırasında bir Baltık kavminin barışçıl olarak Katolik Hristiyanlığa dönüştürülmesinin sadece barışçıl yollarla başarılmasının tek örneği oldu.
Dauvaga havzasında yerleşik yaşayan Latgalyalılar ve Selonyalilara kavimlerine karşı savaş 1208'de başladı. Sefer başında 1208'de hücuma gecen Katolik Hristiyan Haçlılar ordusu halkı Ortodoks Hristiyan olmuş olan "Koknese" adlı bir hükümdarlık bölgesini ve Selonyalılara ait bulunan "Selpils" tepe kalesini ellerine geçirdiler. Bu sefer 1209'da devam etti ve Alman Haçlılar Litvanyali paganlarla gizli antlaşma yaptıkları itham ile Ortodoks Hristiyanlığı kabul etmesi olan "Jariska" (bazen Lettiya) Hükümdarlığı'na hücuma geçtiler. Jersilkka hukumdari olan "Visdalis" Livoniya Prens-Piskoposu'nun bir vasalı olmayı kabul etmek zorunda kaldı ve bu piskoposun vassalı oldu. Bu vassallığı kabul etme nedeni zaten yıllardır kendine ve cedleren ait olan "Guney Latgalya" ona malikane olarak Katolik Piskopos tarafından ona verildi.
1218-1226'da Selonyalıların en önemli müstahkem mevkii olan Selpis bir "Selonya Piskoposulu"nun merkezi oldu. Ama sonra Haçlılar bu müstahkem kaleyi Livonyalı Kılıç Kardeşleri hükümdarlığına verdiler. 1224'te "Talava" ve "Adzele" hükümdarlık bölgeleri bulunup bir kısmı Riga Prens-Piskoposlugu'na ve diğer kısmı ise Livonyalı Kılıç Kardeşleri tarikatına bağlandı. 1239'da ise Jeriska eski hükümdarlık bölgesi arazileri de Riga Prens-Piskoposlugu ile Livonyalı Kılıç Kardeşleri tarikatı arasında paylaşıldı. Böylece Latgalyalılar ve Selonyalılar kavimlerine ait olan arazilerin tümü Alman Haçlılar arasında paylaşılmış oldu.
Estonya'lılara Karşı Seferler (1208–1224)
1208'e gelindiğinde Alman Haçlılarının Estonyalilara karşı çok daha güçlü oldukları ortaya çıktı. Estonyalilar bu tarihte 8 büyük ve birkaç küçük yerel hükümdarlığa bölünmüşlerdi; bunlardan her biri birkaç ileri gelen tarafından idare edilmekteydi ve bu ileri gelenler arasında çok sinirli birlik ve beraberlik bulunmaktaydı. 1208-1227 döneminde Alman haçlıları ve değişik müttefiklerin oluşturdukları savaş birlikleri Livonya, Kuzey Lagalya ve Estonya hükümdarlık bölgelerini savaş akınları ve talan ile kasıp kavurdular. Bu savaş akınlarında Livonya'lilar ve Latgalya'lilar normal olarak çok kere Alman Haçlılarının müttefiki idiler. "Polotsk" ve "Pakovi" hükümdarlık bölgeleri bazen Haçlılar tarafında bazen de onlar aleyhinde olan tarafta idiler. Estonya hükümdarlık bölgelerinin anahtar merkezleri olan müstahkem tepe kaleleri Haçlı çapulcu birlikleri tarafından birkaç kere kuşatmaya ve bazen ele geçirilip talan edilmeye uğradılar. 1213'e gelince her iki taraf da savaş ve talandan usanmıştı. 1213-1215 döneminde her iki taraf da bir ateşkes uyguladılar. Fakat bu ateşkes doneminden politik olarak nispeten birlik ve beraberlik içinde bulunan Alman Haçlılar daha iyi hazırlanarak daha çok faydalandılar. Estonyalılar çok gevsek olan müttefikliklerini pekiştirerek bir merkezlestirilmiş ülke ve devlet idaresi haline gelemediler ve değişik Estonya hükümdarlıkları arasında olan anlaşmazlıklar ve hatta ufak çatışmalar devam etti.
Ateşkes böylece sonuçsuz kaldı ve Estonya toprakları üzerindeki keşmekeş yeniden başladı. 21 Eylül 1217'de "Viljandi (Fellin)" yakınlarında Estonyalilara ve Alam Haçlılara arasında yapılan muharebe bu sava surecinde çok karar verici oldu. Bu muharebede Livonyalı idareci "Kaupo" öldürüldü. Ama muharebeyi Estonyalılar kaybettiler. Estonyalılarain Haçlılara karşı direnişinde merkezi rolü oynayan; Estonyaliların bir nebze birleşik hareket etmesini sağlayan ve 1211'den itibaren Alman kronikcilerinin eserlerinde ismi gecen bir Estonya hükümdarlık ilerigeleni olan "Lambitu" da bu muharebede öldürüldü.
Her ikisi de Hristiyan olan Danimarka Krallığı ve İsveç Krallığı Baltık Denizi'nin doğusunda toprak edinmek için fırsat kollamaktaydılar. Estonyalilarin "Viljandi (Fellin) Muharebesi" yenilgisi bu iki açgözlü Hristiyan krallığına, bu hedeflerine erişebilmek için imkân ve fırsat sağladı. 1219'da Danimarka Kralı II. Valdemar Danimarka donanması ile Estonya şehri olan (günümüzde Estonya başkenti Tallinn olan) Lindanisse'ye bir çıkartma yapıp bu şehri eline geçirdi. Estonya'lilarla Danimarkalilar arasında yapılan "Lindanisse Muharebesi"nden sonra Danimarkalilara bu şehirde bir kale inşa edilip bu mevkiye yerleştiler. 1220'de İsveç Kralı bati Estonya'ya pek basarili olmayan denizden bir akın yaptı. 1220'de ve 1221'de Estonyalilar Danimarkalilar elinde bulunan Lindanisse kalesine hucum edip kaleyi kuşattılar ama her iki defa da başarısız kalıp kaleyi ellerine geçirmediler. Bu kaleyi askeri us olarak kullanan Danimarkalilar sonunda Kuzey Estonya'nin tumunu kontrol altına aldılar.
Saaremaa'ya Karşı Seferler 1206–61
Haçlı istilacılara karşı direnen ve Haçlılar tarafından arazileri ele geçirilemeyen tek Estonyalılar kaviminden olan ama daha uygun bir isimle Osseliyalılar adını taşıyan kavmine ait araziler "Saaremaa" adası idi. Bu adada daha çok denizcilikle uğraşanlar yaşamaktaydı. Ada halkına ait bir gemi filosu bulunmaktaydı ve bu ada halkı çok becerikli denizciler olarak tanınmışlardı. Alman Haçlılara karşı diğer Estonyalı altkavimleri savaşmakta olduğu dönemlerde Saaremaa deniz filosu ve denizcileri Danimarka'ya ve İsveç'e denizden akınlar düzenlemişlerdi.
1206'da bir Danimarka ordusu Danimarka Kralı II. Valdemar ve Lund Piskoposu Anders Sunesen komutaları altında Saaremaa adasına bir çıkartma yapıp bu adada bir müstahkem mevkii kurmaya girişti ama bunda Danimarkalılar başarılı olamayıp adalılar tarafından denize geri püskürtüldüler.
1216 kışında Saaremaa adası etrafında bulunan Baltık Denizi buz tutunca Livonyalı Kilic Kardeşleri şövalyeleri ve Piskopos Theodorich güçlerini birleştirerek bir Haçlı ordusunu buz kaplı deniz üzerinden yürüterek adaya bir talan hücumuna geçtiler. Buna karşılık veren adalı Oselliyalılar o ilkbaharda deniz filolarını kullanarak o zaman Alman Haçlıları idaresinde bulunan Letonya arazilerine akınlar yaptılar.
1220'de İsveç ordusu İsveç Kralı I. John ve Linkoping Piskoposu Karel Magnusson komutası altında Batı Estonya'da bulunan Rotaliya'da Lihuia kalesini ellerine geçirdi. Saaremaa adalı Osaliyalı denizciler aynı yıl bu müstahkem mevkiyi korumak için geride bırakılan İsveç güçlerine karşı hücuma geçti. Bu denizciler ordusu Lihuia kalesini zaptettiler ve bu kalede geride bırakılmış olan İsveç garnizonu askerlerini ve komutanları olan Lankopig Piskoposu'nu tümüyle öldürüp bu kaleyi İsveç istilasından kurtardılar.
1222'de Danimarka Kralı II. Valdemar Saaremaa adasına ikinci defa bir sefer tertip etti. Bu seferde Danimarkalılar bu adada bir taştan kale kurup bir askeri üs elde etmeye muvaffak oldular. Danimarkalılar bu üste güçlü bir savunma garnizonu geride bırakarak ülkelerine geri döndüler. Bu sefer de adalı Oseliyalılar bu taştan kaleye hücum edip kuşatmaya aldılar ve kale beş gün sonra teslim olmak zorunda kaldı. Kalede bırakılan Danimarka garnizonu, arkada "Rigalı Albert"in kardeşi olan Piskoposu ve diğer birkaç İsveçliyi Oseliyalılsr eline rehine bırakarak fidye ödemeye söz vererek, Tallinn'e geri gönderildi. Adalı Oseliyalılar bu taş kaleyi yıkıp yerle bir ettiler.
Ocak 1227'de Baltık Denizi'nin donması ile deniz filoları limanlarda kapalı bulunmakta iken bir Alman Haçlı ordusu Papa Temsilcisi "Modenalı Giyom" komutasında buz üstünden yürüyerek Saaremaa adasına hücuma geçti. Adada bulunan iki müstahkem mevkii, "Muhu" ve "Valjala", bu ordunun eline geçti. Bunun üzerine adalı Oseliyalılar resmen teslim oldular ve hepsi bir vaftiz töreni ile Katolik Hristiyanlığa dönüştürüldüler.
Ama 1236'da Livonyalı Kılıç Kardeşleri şövalye ordusu "Saule Muharebesi"nde yenilip hemen hemen elimine edildikten sonra Saaremalılar ile Alman Haçlılar arasındaki silahlı mücadele yeniden başladı. 1361'de Saaremaa adalılar tümden Katolik Hristiyanlığı bıraktıklarını ve tekrar eski kendi pagan dinlerini kabul ettiklerini ilan ettiler ve adada bulunan tüm Alman Haçlılarını öldürdüler. Bu sefer Haçlılar "Livonyalı Tarikatı" şövalyeleri; Osek-Wink Prens-Piskoposu güçleri ve "Danimarkalı Estonyalılar" ile anakarada bulunan Estonyalılar ve Letonyalılardan bir ordu kurdular. Bu ordu Saaremaa adasına hücum edip adalıların ordusunu mağlup etti. Adanın en önemli tepe kalesi olan Kaarma'yi Haçlılar ordusu eline geçirdi. Bundan sonra Saaremaa'da adalı Oselyalılar ile Haçlılar arasında bir barış antlaşması imzalandı. Saaremaalı Oseliyalılar tekrar Katolik Hristiyanlığa dönüştürüldüler. Bundan hemen sonra Livonyalı Tarikati Poide'de çok korunaklı bir taş kale inşa ettirdi ve bu mevkiden tüm adayı kontrol etmeye başladı.
Kuronya'lılar ve Semigalya'lılara Karşı Savaşlar 1201–1290
'lılar Riga'ya 1201 ve 1210'da hücum etmişlerdi. Fakat Kurlandiya'nın Danimarka Kralı II. Valdemar'a bağlı bir arazi olduğunu kabul ederek bu hücumlara karşılık bir büyük askeri sefer açmaktan kaçınmaktaydı. 1229'da Albert'in ölümünden sonra Haçlı ordusu idarecileri, Livoniyalı, 'lı ve Kuronya'lı karışık bir nüfus ihtiva eden ve Kurlandiya'ın kuzeydoğusunu oluşturan "Vanemane" bölgesini 1230 bir antlaşma imzalayarak barışçıl bir yolla teslim olmasını sağladılar. Fakat aynı yıl papalık geçici-temsilcisi olan Alnea'lı Baldouin bu antlaşmanın geçersiz olduğunu ilan etti. Baldouin merkezi Kurlandiya'da Bandava'nın hükümdarı olan Lamakins (Lammechinus rex) ile yeni bir antlaşma imzaladı. Bu antlaşma ile bu hükümdarlık doğrudan doğruya papalık idaresine bağlandı. Baldouin Kurlandiya'a devamlı Papalık temsilcisi yapıldı. Fakat Almanlar bu gelişmeyi Roma Papalık idaresinin en yüksek icra organı olan "Kuria"ya şikayette bulundular. Bunun üzerine 1234'te Papa IX. Gregorius Baldouin'i papalık delegesi görevinden azletti.
Livoniya'lı Şövalye tarikatının "Kılıç Kardeşleri" şövalyeler ordusu, "Sauke Muharebesi"nde Samogitya'lılar ve Semigalya'lılar müttefik ordusu tarafından büyük ve çok önemli sonuçlu bir yenilgiye uğratılıp hemen hemen elimine edildi. Bu bağımsız tarikatın keşiş-şövalyelerinden çok az sayıda geriye kalanlar Töton Şövalyeleri'nin adlı bir alt grubu olarak yeniden organize edildiler.
1237'de Töton Şövalyeleri'ne yeni olarak bağlanmış Livoniyalı Tarikatı, Büyük Üstadları "Groningen'li Andrew" komutasında yeni oluşan bir Haçlı ordusu Kurlandiya'da hücum ederek bu arazileri fetih etmeye başladı. Buralarda yerleşik bulunan Kuronya'lıları güneye, günümüzdeki Litvanya sınırı yakınında bulunan, Embute'ye kadar çarpışmalarla geri ittiler. Haçlılar Kuldiga adlı bir mevkide bir esas askeri üs olarak kullanmak üzere bir büyük kale yaptırdılar. 1245'te Papa IV. Innocentius bu yeni fethedilmiş olan Kurlandiya arazilerinin üçte ikisini Livoniyalı Tarikatı'na ve geri kalan üçte birini "Kurlandiya Piskoposluğu"na bağışladığını ilan etti.
1260 bir Samogitya'lı ve Kuronya'lılar birleşik ordusu "Durbe Muharebesi"nde birleşik Töton Şövalyeleri ve Livoniyalı Şövalyeler Tarikatı ordusunu mağlubiyete uğrattı. Fakat Haçlılar büyük muharebeler yapmadan, yavaş yavaş, parça parça Kuronya'lıların arazilerini ele geçirmeye devam ettiler. 1267'de Haçlılar bu yenik Kuronya'lılar ile bir antlaşma imzaladılar. Bu antlaşmada yenik düşmüş olan Kuronya halkının hakları ve daha genel olarak yükümlükleri gayet açık seçik olarak sıralandı. Daha güneyde bulunan ve o zamana kadar yenik düşmeyen bir kısım Kuronya'lıların arazileri, yani Ceklis ve Megava bölgeleri, Litvanya Büyük Dükalığı hükümdarlığı altında birleştirildiler.
Semigalyalılarin arazilerinin Haçlılar tarafından fethedilmesine başlangıç tarihi 1219'da Riga'dan gelen bir Haçlılar ordusunun "Lielupe" su kanalı üzerinde en büyük liman olan "Mezotne"yi işgal etmeleri ile başladığı kabul edilmektedir. Fakat bundan sonraki Haçlıların pagan "Viestard Dükleri" emri altında bulunan Semigalya'lılara karşı hücumlarının hepsi de başarısız kaldı. Bunun üzerine Papalığın Roma'daki yüksek icra organı olan Kuria idaresi 1251'de daha önce Hristiyanlığa dönüşecekleri kabul edilen Semigalya'lıları idare etmesi düşünülerek kurduklarıı "Semigalya Piskoposluğu"nu ilga etmeye karar verdi. Bunun yerine Katolik kilisesi tarafından Haçlıların ellerine geçiremedikleri Semigalya arazileri, papalık icra organı olan Kuria planına göre ikiye bölündü. Papalık, bu Haçlılar tarafından ele geçirilememiş arazilerin yarısını Riga Başpiskoposluğu'na bağışladığını ve diğer yarısı da Livoniyalı Tarikati'na bağışladığını ilan etti.
Bundan sonra Papa'nın kendilerine bağışladığı Semigalya arazilerini işgal etmek (ve orada yerleşik halkı Hristiyanlığa dönüştürmek) için Haçlılar Livoniyalı Tarikatı uzun bir süre süren bir askeri mücadeleye giriştiler.
1265'te Haçlılar Leilupe su yolu üzerinde "Jelgava"da bir kale inşa ettiler. Bu taştan yapılmış, çok korunaklı kale Haçlıların Semigalya arazilerine tecavüz etmeleri için bir askeri üs oldu. 1271'de Haçlılar tepe üstünde müstahkem bir kale olan ve Semigalya'lıların idare merkezi olan "Tervete"yi ellerine geçirdiler.
Fakat 1292'de "Dük Nemeisis"" idaresi altında Semigalya'lılar, Haçlılar Livoniyalı Tarikatı idaresine karşı ayaklandılar. "Traidenis" komutasında bir Litvanya ordusu Haçlı Livonyalı Tarikati ordusunu "Aizkraule Muharebesi"nde mağlup etti. Dük Nameisis komutasındaki Semigalya'lı ordular 1280'de Haçlılar Livoniyalı Tarikatı merkezi olan Riga kalesini kuşattıysa da bu kaleyi ele geçirmeye başarılı olmadı. Buna karşılık olarak 14,000 kişilik bir Livoniyalı Tarikatı Haçlı ordusu Semigalya'lılar elinde bulunan "Traidenis" kalesine hücum ederek bu kaleyi kuşatmaya aldılar. Semigalya arazilerini tarikat eline geçmesini sağlamak için Livoniyalı Tarikatı Büyük Üstadı "Endrope'li Villakin" 1287'de Tervete kalesinin hemen bitişiğinde "Heiligengenber Kalesi" adlı bir kale yaptırdı. Aynı yıl Semigalya'lılar ordusu Livonyalı Tarikatı'nın merkezi Riga kalesine hücum edip bu kaleyi kuşatmaya aldı ama kaleyi ellerine geçirmeyip eli boş dönmek zorunda kaldılar. Fakat bu başarısız Semigalya ordusu geri dönme yolunda iken Livoniyalı Tarikatı ordusu ve şövalyeleri tarafından pusuya düşürüldü. Fakat Semigalya ordusu bu pusu mevkiinde yapılan "Garoza Mugarebesi"ni kazanmayı başardı. Bu muharebede asgari 35 tane Livoniyalı Tarikat Şövalyesi ve tarikatın Büyük Üstadı Villekin de öldürüuldüler.
Livoniyalı Tarikatı Büyük Üstatlığı mevkine "Haciginstein'lı Cuno" geldi. Cuno, Haçlılar mücadelesine devam etti. 1289'da ve 1290'da yapılan son kampanyalarda Haçlı Livoniyalı Tarikatı orduları Semigalya'lılar elinde bulunan müstahkem "Dobele", "Rakte" ve "Sibarde" tepe kalelerini fetih etmeyi başardı. Böylece Semigalya'nın Papalık tarafından kâğıt üzerinde tarikata bağışlanmış arazileri gerçekten tarikat idaresi altına geçti. Semigalya savaşçılarının hemen hepsi ise Haçlılara karşı direnişe devam eden Samogitya'lı ve Litvanya'lı ordulara katıldılar.
Eski Prusyalılara Karşı Haçlı Seferleri
Leh Masovya'lı Dük Konrad'ın Seferleri
Leh Masovya Dükü olan I. Konrad 1219'da ve 1222'de genellikle Lehlerden oluşan Haçlı ordularıyla pagan olan Eski Prusyalıları Hristiyanlığa dönüştürme amacıyla Prusya'yi fethetmek için iki Haçlı seferi düzenledi ve her ikisinde de amacına ulaşamadı. Prusya'nin birinci piskoposu olan Oliva'lı Christian'ın tavsiyelerine uyarak 1220'de "Dobrzyn veya Dobrin Tarikatı" adını verdiği Haçlı seferi yapmaya daima hazır olacak keşiş statülü savaşçılardan oluşan bir askeri tarikat kurdu. Bu savaşçılar tarikatı da eski Prusya'lılara karşı yaptığı hücumlarda etkisiz kaldı. Dük I. Konrad'ın bu tarikat savaşçı şövalyelerini da kullanarak eski Prusyalılar üzerine yaptığı hücumlar, pagan olan eski Prusyalılar tarafından geri püskürtüldüğü gibi, bu hücumlar Haçlıların eline zaten geçmiş olan Culmerland (Chełmno Arazisi) üzerine eski Prusya'lıların intikam almak emeliyle karşı hücumlar yapmalarına da neden oldular.
Devamlı eski Prusyalı hücumlarına maruz kalan Dük Konrad Mosavya Düklüğü'nün Chełmno Arazisi sınırlarında istikrar sağlanmasının elzem olduğuna karar verdi. Bu bölge Masovyalı Lehler tarafından 10. yüzyılda fethedilmişti. Ama hala bu sınır bölgesinde paganlar hala yerleşik olarak yaşamaktaydılar. Yerleşik olarak yaşayan paganlar arasında Peski Prusya'lılar, Totvingia'lılar ve Litvanya'lılar vardı ve sınırları daha iyice tanımlanan komşu bölgeler bulunmamaktaydı. Dük Konrad sınırda istikrarı sağlamak için yeterli ve yetenekli bir ordusu bulunmadığını anlamıştı. Dük Konrad bu askeri zayıflığını gidermek için Töton Şövalyeleri'ni Masovya'ya gelip orada üslenmeye ve buradan pagan olan yerli Prusyalıları zorla Hristiyanlığa dönüştürmek üzere hücumlar yapmaya davet etti.
Töton Şövalyeleri Tarikatı Devleti ve Haçlı Akınları
Eski Prusyalılara Karşı Akınlar ve Devletin Kurulması
Bu desteği sağlamak icin Baltik kiyilarina gelen ve Masovya duklugunde yerleşim Haçlı seferlerine baslayan Alman asıllı Töton Şövalyeleri Tarikatı haçlı ordusu önce eski Prusyalıları yenik düşürüp; onların topraklarını eline geçirip onları Hristiyanlığa dönüştürdü.
1236'da Livonyalı Kılıç Kardeşleri şövalyeleri Samogityalilara karşı yaptıkları Haçlı seferinde 'nde gayet buyuk bir yenilgiye uğrayıp hemen hemen elimine edildiler ve geriye kalan Livonyalı şövalyeler "Livonyalı Tarikati" ismi ile Töton Şövalyeleri'nin bir kısmı haline girdi. Bu arada Töton Şövalyeleri Estonya'da ortaya çıkan birçok isyanı da bastırmıştı. Bu gelişmeler sonunda Töton Şövalyeleri Tarikati Baltık Denizi kıyılarında büyükçe araziler üzerinde politik kontrol edebilir bir duruma geçmişti.
Litvanya'lılara Karşı Haçlı Akınları
1253'te tahta geçtikten hemen sonra Litvanya Kralı Mindaugas kraliçesi ile birlikte Hristiyan olarak vafiz edilmeye kabul etmişti ve bundan dolayı ülkesi olan Litvanaya'nin Töton Şövalyeleri Haçlı hücumlarına maruz kalmayacağını beklemekteydi. Fakat ülkenin çoğunlugunun hala pagan olduğu bahanesi Töton Şövalyeleri Haçlı seferleri Litvanya'ya olan Haçlı akınlarında devan etti.
Töton Şövalyeleri'nin akınları Litvanyalıları pagan inançlarından vazgeçirip Hristiyan olmalarını amaçlarında başarısız kaldılar. Litvanya'nin resmen Katolik Hristiyan olduğunun ilanı 1386'da Büyük Duk Jogaila'nin 11 yasında olan Polonya Kraliçesi ile evlenmesi ile oldu. Fakat Litvanya resmen Katolik Hristiyan olarak ilan edilmesinden sonra bile Töton Şövalyeleri'nin bu ülke arazilerine karşı Haçlı akınları devam etti. Bu akınlara ancak 1410'da Lehler, Litvanyalılar'in ve Tatarlar, Eflaklilar ve Ceklerin desteği ile Töton Şövalyeleri Haçlı ordusunu Grunwald Muharebesi'nde büyük bir hezimete uğratmasına kadar devam etti.
Ortodoks Hristiyan Rus Prensliklerine Karşı Haçlı Akınları
Kuzey Haçlı Seferleri serisine ek olarak kabul edilebilecek en son Haçlı akınları Ortodoks Hristiyan olan Ruslara karşı yapılan ve onları Katolik Hristiyanlığa dönüştürme amaçlı Haçlı seferleridir.
Töton Şövalyeleri Tarikatı daha doğuda bulunan ve Ortodoks Hristiyan olan Rus Prensliklerine, (özellikle Pskov Cumhuriyeti ve Novgorod Cumhuriyeti'ne de onları Katolik Hristiyanlığa dönüştürme amacı ve bahanesi ile Haçlı akınları tertip etti. Onların bu girişimleri Papa IX. Gregorius tarafından tasdik edildi. Bu Haçlı seferleri sırasında 1242'de Novgorod Prensi komutasındaki Ruslarla yapılan bu seferde Töton Şövalyeleri'nin yenik düşmesi onların bu girişimine büyük bir set çekmiş oldu.
Bu dönemde İsveç Krallığı da, bazen papanın tasdiki ile, Rus Ortodoks Novgorod Prensliği'ne karşı birkaç Haçlı akını yapmıştır.
Kaynakça
- ^ a b c d e f g Christiansen, Erik (1997). The Northern Crusades. Londra: Penguin Books. s. 287. ISBN . (İngilizce)
- ^ Bunu tarihleri bazı tarihçiler kabul etmemektedirler. Hristiyanlığa dönüştürmek için bu Finlerin yerleştikleri arazilere yapılan İsveçli hücumlarının çok daha önce başladığını ve bu hücumlar sonunda Finlerin Hristiyanlığa dönüştürmelerin bazı başarılara erişilmesinin verilen Haçlı Seferi başlangıç tarihlerinden önce olduğu iddia edilmektedir.
- ^ Herrmann, Joachim (1970), Die Slawen in Deutschland. Berlin: Akademie-Verlag GmbH. (Almanca)
- ^ The Chronicle of Henry of Livonia. Columbia University Press. 1961. ISBN . 18 Mayıs 2011 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 13 Kasım 2013. (İngilizce)
- ^ "Estland". Salmonsens konversationsleksikon. 10 Ekim 2015 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 13 Kasım 2013. (Danca)
- ^ Urban, William L. (1994). The Baltic Crusade. Lithuanian Research and Studies Center. ss. 113-114. ISBN . 3 Ocak 2014 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 13 Kasım 2013. (İngilizce)
- ^ Lewinski-Corwin, Edward Henry (1917). A History of Prussia. New York: The Polish Book Importing Company. s. 628. (İngilizce)
Ayrıca bakınız
Dış bağlantılar
- "Crusades Wiki (Haçlı Seferleri Wikisi)"" websitesinde "Kuzey Haçlı seferleri" maddesi 13 Kasım 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (İngilizce)
- Christiansen, Erik (1997), The Northern Crusades, Londra:Penguin Books (İngilizce)
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Bu madde Vikipedi bicem el kitabina uygun degildir Maddeyi Vikipedi standartlarina uygun bicimde duzenleyerek Vikipedi ye katkida bulunabilirsiniz Gerekli duzenleme yapilmadan bu sablon kaldirilmamalidir Kasim 2017 Kuzey Hacli Seferleri veya Baltik Hacli Seferleri Kuzey Avrupa Baltik Denizi guney ve dogu kiyilarinda etrafinda yasayan pagan halklarina karsi Kutsal Roma Cermen Imparatorlugu na bagli Alman Saksonya Kralligi Danimarka Kralligi ve Isvec Kralligi Katolik Hristiyan krallari ve Livonyali Kilic Kardesleri ve Toton Sovalyeleri askeri tarikatlari ve onlarin muttefikleri tarafindan yurutulen hacli seferleridir Kuzey Hacli SeferleriHacli SeferleriKuzey Hacli SeferleriTarih12 ve 15 yuzyil arasiBolgeEstonya Letonya Litvanya Dogu PrusyaSonucHacli zaferi Bolgedeki Pagan halklar Hristiyanlastirildi TaraflarHaclilar Toton Sovalyeleri 1226 1410 Livonyali Kilic Kardesleri 1204 1237 Danimarka Isvec Destekleyenler Papalik Kutsal Roma Cermen ImparatorluguLitvanlar Litvanya Buyuk Duklugu 1236 1410 Letonlar Estonlar Wendler Eski Prusyalilar Livonyalilar Oeseliler Semigalyalilar Kuroniyalilar Latgalyalilar Seloniyalilar Novgorod Komutanlar ve liderlerI Valdemar I John Riga li Albert Anders Sunesen Turaida li Caupo Theoderich von Treyden Volkwin Wenno Wilken von Endorp Talivaldis Talava Lehola li Lembitu ⱶ Salapils li Ako ⱶ Jersika li Visvaldis Tervete li Viestards Zemgele li Nameisis ⱶ Aleksandr NevskiTanimlamaYak 1200 de Baltik Denizi sahillerinde yerlesik kavimler Kuzey Hacli Seferleri tanimlamasi tarihciler arasinda tartismalidir Su degisik tanimlamalar yapilmistir En dar tanimlama ile Kuzey Hacli Seferleri nin resmi baslangici 1193 te Papa III Celestine tarafindan Baltik Denizi etrafinda bulunan Iskandinav Hristiyan Katolik kilisesi mensubu olan hukumdarlara yani Isvec Krali Danimarka Krali ve Kutsal Roma Germen Imparatoru na gonderdigi bir dinsel beyanname ile onlari pagan olan komsularina karsi Hacli Seferi tertip edip onlari Katolik Hristiyanliga donusturmeye emir vermesi ile basladigi kabul edilmektedir Bu seferin safhalari soyle siralanabilmektedir Livonlar Latgalyalilar ve Estonlar a karsi Almanlarin ve Danimarkalilarin 1193 1227 donemi hacli seferleri Semigalyalilar ve Kuroniyalilar a karsi 1219 1290 donemi hacli seferleri Eski Prusyalilar a karsi seferler Litvanyalilar ve Samogityalilar a karsi Almanlar tarafindan 1236 1316 doneminde yapilan ve gayet basarisiz kalan hacli seferleri Bu tanimlama ile Kuzey Hacli Seferileri Danimarkali Alman ve Isvecli dindar kisveli gruplar tarafindan once Livonyalilar Latgaliyalilar ve Estonyalilar daha sonra Semigalyalilar Kuroniyaliler Eski Prusyalilar ve Finler savaslarla maglup edilmisler Katolik Hristiyan olarak vaftiz edilmisler askeri isgal altinda yasamaya zorlanmislar ve sonra yer yer soykirimina maruz tutulmuslardir Diger tarihciler bu Hacli Seferlerinin Kuzey Hacli Seferleri oldugunu kabul etmektedirler ama bu seferler yaninda cok benzer amaclarla ve benzer sekilde harekatla yapilan diger askeri seferleri de Kuzey Hacli Seferleri ne eklemektedirler Bu daha genis tanimlama 1193 ten daha once de Baltik Denizi kenarindaki Hristiyan devletleri hukumdarlarinin pagan olan komsu halklara Hristiyanlik adina hucum edip onlarin arazilerini talan ettikleri gercegine dayanmaktadir Bu daha genis tanima gore su askeri seferler de Kuzey Hacli Seferleri parcasidir Wendlere karsi 1147 Hacli Seferi Papa III Eugenius un Kutsal Topraklar a karsi organize ettigi 1145 1149 donemindeki Ikinci Hacli Seferi ne paralel olarak Kuzey Almanya ve Baltik Denizi kiyilarinda Elbe Nehri ve Oder Nehri arasinda yerlesik olan pagan inancli Polabyali Wendler Sorblar ve Obotritler kavimlerine karsi bir Hacli seferi duzenlemisti Bu Hacli seferi Katolik Hristiyan Saksonlar Danimarkalilar ve Lehler tarafindan yapilmistir ve 1147 de basladigi kabul edilmistir Bazi tarihciler bunu Kuzey Hacli Seferleri nin bir parcasi degil de Ikinci Hacli Seferi ne ek olarak gormektedirler Wendlere karsi Saksonya Krali nin 1160 1162 donemi Seferleri Gunumuz Finlandiya topraklarinda yerlesik olan Finler kavimine karsi seferler Bu seferler 1154 te esas Finlere karsi 1249 da Finlandiya nin bir bolgesinde bulunan Tavastiyali lara karsi ve 1293 te Fin asilli Karelyalilara karsi Isvec Krali ve Isvecli hacli ordulari tarafindan yapilan seferler olarak verilmektedir En genis tanimlama ise daha onceki seferlerin yaninda Isvec ve Almanya daki Katolik Kilisesi ne bagli Hristiyan haclilarinin ve Katolik Hristiyan askeri tarikatlarinin ozellikle Toton Sovalyeleri sonradan buna baglanan Livonyali Kilic Kardesleri sovalyeleri ve Toton Sovalyeleri tarikatinin kurdugu Toton Șovalyeleri Devleti nin Rusya da bulunan Dogu Ortodoks Kilisesi ne bagli Hristiyanlara karsi yaptigi seferler de bazi tarihciler tarafindan Kuzey Hacli Seferleri nin bir parcasi olarak kabul edilirler Bu tanimlama tartismalari altinda su gercek yatmaktadir Burada ele alinan askeri seferlerin ancak bazilari bu askeri seferlerin yapildigi Orta Cag doneminde de Hacli Seferi adiyla anilmistir Ama digerlerinin cogunlugu ornegin Isvec Krali nin seferlerinin cogu yapildiklari Orta Cag zamanlarda Hacli Seferi olarak anilmamislardir Ancak 19 yuzyilda romantik milliyetci tarihciler bu askeri seferleri Hacli Seferleri olarak nitelemeye ve adlandirilmaya baslamislardir Baltik Denizi kenarlarinda yasayan Baltikli Finler Baltlar ve Wendler ile diger Islav kavimleri ile bunlarin guneybatisinda yerlesik bulunan Saksonlar Danlar ve Isvec kavimleri arasindaki askeri catismalarin her ne sekilde tanimlanirsa tanimlansin 1193 teki Hacli Seferleri nden birkac yuzyil oncesine kadar uzanan bir tarihi oldugu iyi belgelidir Fakat bu onceki askeri catismalar genellikle kaleler satolar ve diger mustahkem stratejik mevkileri ele gecirip yikmak bolgede bulunan yogun deniz kiyisi ticaretinde ustunluk saglamak ve rakiplerinin deniz ticaretini baltalamak nedenleriyle yapilmakta idi 1147 de baslayan ilk Hacli Seferlerini tanimlayan nitelik Hacli seferlerinin baslamasi ile silahli catismalar Papa tarafindan takdis edilmesi Hacli askerlerinin Hacli uniformalar giymeleri Hac sancagi altinda toplanip savasan ve cok sayida Hristiyan Sovalyesi ve silahli Hristiyan Kesisi kisvesini tasiyan dinsel tarikatlar mensubu olanlari ihtiva eden ordular tarafindan yapilmasidir Bununla beraber bu nitelikli Hacli seferlerinin acik ve gizli gercek nedenleri eski catisma nedenlerinden pek degisik olmamistir Wendlere Karsi Hacli SeferleriWendler kavimi veya Polabyali Islavlar kavimi gunumuzde kuzey ve dogu Almanya ya ait olan arazilerde yerlesik Islav asilli putperest pagan dinine inanan bir kavimdi 12 yuzyil baslarinda Alman Bremen Baspiskoposlugu ile Magdeburg Baspiskoposlugu kendilerine komsu olan pagan Wendleri bariscil yollarla Katolik Hristiyanliga donusturmek icin caba harcayip misyonerler gondermislerdi Fakat Suriye ve Filistin uzerine Ikinci Hacli Seferi yapilmasi icin hazirliklara baslanmakta iken Kutsal Roma Cermen Imparatorlugu nun baskenti Frankfurt ta yapilan Riechtag toplantisinda Hacli askerleri ve para toplamak icin vaiz veren Papa nin bu sefer icin bas organizatoru olan a Saksonyalilar tarafindan Wendlerin uzerine bir hacli seferi gonderilerek onlarin zorla Katolik Hristiyanliga donusturulmesi teklifi getirildi Saksonyalilarin bu talebi papalik tarafindan uygun gorurulerek 13 Nisan 1147 de Wend Islavlar uzerine bir hacli seferi de acilmasi icin Papa III Eugenius adina Divina dispensatione adli bir papalik beyannamesi yayinladi ve bu beyannamede pagan Slavlar uzerine yapilacak Hacli seferinin aynen Suriye Filistin e karsi hacli seferi yani Ikinci Hacli Seferi gibi kabul edilecegi ilan edildi Boylece Wendler kavmini zorla Katolik Hristiyanliga donusturmek icin Haziran 1147 de resmen bir Hacli Seferi baslatildi Wendlere karsi yapilan Hacli Seferi baslangicta Filistin deki Kutsal Topraklar a yapilan Ikinci Hacli Seferi ile ayni zamanda oldu Islavlar uzerine sefer yapmak icin gonullu hacli askeri olanlar genellikle Saksonyali Danimarkali ve Lehler idi ve bazi Bohemyali haclilarin da bu sefere katildigi bilinmektedir Genellikle Alman asilleri Saksonyalilar haric bu hacli seferine katilmamislardir Ama kurulan hacli ordulari Ascani Wettin Schauenburger adli Saksonyali asil ailelerin mensuplari tarafindan idare edilmislerdir Seferin en ust komutani olarak ise sefer baslamadan Wend Islavlari idaresinde olan Havelberg Baspiskoposu olarak atanan papalik bas temsilcisi Havelberg li Anselm tayin edildi Wendlere karsi Hacli Seferleri 1147 yazinin sonlarinda basladi Wendler Danimarkali haclilari maglup edip geri puskurttuler Saksonyali haclilar ise Wagria ve Polabiya yi ellerine gecirdiler Wend Islavlar buna karsilik Lubeck dogusunda genislediler Islavlar Saksonyalilara tabiyet tazminati vermeyi uslendiler Havelberg bir baspiskoposluk merkezi olarak Saksonya eline gecti ve buralardaki arazilere Saksonlar yerlesmeye basladilar Wendlerin cogunlugu pagan dininden Hristiyanliga donusmedi Saksonlarin Dobin e yaptiklari hucum ile ele gecirdikleri arazilerde yasayan Islavlar yeniden vaftiz ile guya Hristiyanliga donustuler ama Saksonyali hacli ordusu dagilip bu arazilerden ayrildiktan sonra bu guya Hristiyan Islavlar yine pagan dinlerine geri donduler Ozetle bu Hacli seferi nde haclilarin bazi basarilar elde etmelerine ragmen bu seferin bir devamli bir sonuc yaratmadigi kabul edilmektedir Bu Wendlere karsi ilk Hacli Seferi nden sonra yeniden Wendler uzerine Hacli seferleri tertip etmek icin papalik beyannameleri yayimlandi ama bunlar bir hacli seferine yol acmadi Saksonya Krali Saksonya tahtina gectikten sonra 1160 1162 de Saksonya ordulari ile Wendler uzerine yeni bir Hacli Seferi actigini ilan etti Bu yeni hacli ordusunun cogunlugunu Saksonyalilar olusturmaktaydi Bu hacli seferinin gelismesini ve sonucunu inceleyen tarihciler bu sefere istirak edenlerin komutanlari Saksonya Krali Arslan Henry dahil dinsel sevkle Islav paganlari Hristiyanliga donusturme askina savasmadiklarini ve hedeflerinin para mal ve esya ganimet alinmasi ve talani ile birlikte kendilerine bagli yeni topraklar edinme oldugu bildirilmektedir Bu yeni guya Hacli seferinde Wendler Benin Savasi nda maglup edildi Mecklenburg ve merkezi Pomeranya kirsal arazileri talan edildi Buralarda yasayip tarim yapan Islav koyluler genellikle Hristiyanlik adina yalniz pagan dinlerini degil para ve mallarini ganimet ve talan arayan Haclilara kaybettiler Hatta bircogu katliama ugrayarak canlarini da kaybettiler Bu kirsal araziler sanki bosaltildi Livonyalilara Hacli Seferleri1219 da Iskandinavya Haritasi 12 yuzyil baslarinda gunumuzde Estonya Letonya ve Litvanya adlarini tasiyan ulkeler topraklarinda gittikce guc kazanan birbirine rakip doguda Ortodoks Hristiyan mezhebini kabul etmis olan ve batisinda Roma Katolik Hristiyan mezhebini kabul etmis olan Hristiyan devletler arasinda bir tampon gibi sikismis olup paganlik inanclarini devam ettiren kavimler yerlesik olarak yasamaktaydilar Hristiyan mezhepleri yani Ortodoks Kilisesi ile Katolik Kilisesi arasinda bulunan farklar ve her iki mezhebin de yalniz kendisinin gercek Hristiyan inanci oldugu iddialari dolayisiyla o zamana kadar bu kavimler etkin olarak Hristiyanliga donusturulememislerdi Bu bolgeye Alman Hacli ordularinin gelmesine kadar gecen son 150 yilda Estonya Rusya prenslikleri tarafindan 13 kere askeri hucuma ugramisti ve Danimarkali ve Isvecliler de Estonya ya bu donemde hucumlar yapmislardi Buna karsilik Estonyalilar da Isvec ve Danimarka topraklarina zaman zaman askeri talan akinlari yapmislardi Bu donemde bazi Katolik Hristiyanlar bariscil yollarla Estonyalilari Hristiyanliga donusturmeye caba harcamislardi Bu bariscil yolla Hristiyanliga donusturme cabalarinin baslangici 1048 1072 doneminde Hamburg Baspiskoposu Adalberet ve Bremen Baspiskoposu tarafindan Estonyalilara misyoner papazlar gonderilmesi ile olmustu Fakat bu bariscil yol ve cabalarla Hristiyanliga donusturme cok sinirli bir basariya ugramisti Livonyalilara Karsi Seferler 1198 1212 1180 de gunumuzdeki Letonya da bulunan agzina eski geleneksel Viking ticaret yollarini takip edip gelen Alman tuccarlarin hemen arkasindan Meinhard adli bir Katolik kesis gelip yerlesip Hristiyan propagandasina baslamisti Bu kesise 1186 da kilise tarafindan Piskopos unvani verildi 1195 te Roma daki Hristiyanliga inanmayan Baltik paganlarina karsi bir Hacli seferi tertip edildigini ilan etti Bu Hacli Seferini onu takip eden Papa III Innocentius da onaylandigini ilan etti Organize edilen Hacli Seferi nin ordusu 1198 de gunumuzde Letonya daki Riga Korfezi adi verilen Livonya sahillerine cikti Bu Hacli ordusunun idarecisi papalik temsilcisi olarak misyoner kesis Meinhard in yerine gecen Hanoverli Piskopos Berthold du Bu Hacli ordusu Livonyalilara karsi ilk muharebeyi kazandi Fakat Hacli ordusunun komutani Piskopos Berthold bu muharebede agir yaralanip cok gecmeden oldu Bundan sonra da karaya cikmis olan Hacli ordusu da bu mevkiden puskurtulup atildilar 1199 da Bremen Baspiskoposu Uthlede li Hartwig Baltik kavimlerini Hristiyanliga donusturme gorevi ile Buxhoevenden li bazen Rigali olarak anilan Albert i gorevlendirip Riga Prens Piskoposu olarak atadi Albert bu tarihten 30 yil sonra oldugunde Baltik gunumuzde Estonya ve kuzey Letonya bolgelerinin tumu Haclilar tarafindan istila edilip buralardaki halkin Hristiyanliga donusturulmesi basari ile tamamlanmisti Albert Riga da gorevi basina gecmeden once Kutsal Roma Germen Imparatorlugu nu yani gunumuzdeki Almanya yi gezip Baltik Denizi etrafindaki paganlara karsi Hacli Seferi yapmak icin gonullu Hacli asker toplamaya basladi Bu Hacli ordusunu toplamada kendine verilen en buyuk destek Papalik tarafindan cikartilmis bir Papalik Fermani oldu bunda Baltik paganlarina karsi yapilacak savasin aynen Filistin deki Kutsal Topraklara Muslumanlara karsi yapilacak bir sefere esit oldugu belirtilmekte idi 1200 de Piskopos Rigali Albert topladigi 200 gonullu asker ve 23 gemiden olusan bir filo ile Daugava Nehri agzindaki gunumuzde Riga olan bir mevkiiye cikartma yapti Burada bir kale kurup bir Hacli ordusuna bir us kurdu Bu ufak bir birlik olmakla beraber Albert in unu Almanya ya ve hatta daha uzaklara yayilip bu mevkiye buyuk gruplar halinde gonullu Hacli askerleri gelmeye basladilar Bu yeni Hacli gonulluler daha cok kirsal alanlardan olup ilkbahar basinda kis sona erip yollar ve deniz seferleri acildiktan sonra gelmekte idiler ve sonbaharda evlerine geri donmekte idiler 1202 de devamli bir Hacli askeri ordusu bulunmasini saglamak geregi anlasildi O yil uyeleri Hristiyan kesis statulu olan yeni bir asker tarikati kuruldu ve bu askeri tarikata Livonyali Kilic Kardesleri ismi verildi 1201 de Piskopos Albert Riga da bir pazar acti Bu pazar Almanya diger Imparatorluk bolgeleri ve hatta diger Atlas Okyanusu kiyisi ulkeleri tuccarlari tarafindan cok ragbet gordu Bu pazarin ragbet gormesi Riga ve yakinindaki bolgelerin devamli olarak iktisadi olarak ayakta durmasini sagladi Albert in istegi uzerine Papa II Innocentius Baltik ulkelerini Isa nin Annesi Meryem Ana ya adadi Bu yeni isimlendirme Hacli gonullu askeri cekmek icin bir ilan gorevi yapti Bu Baltik ulkeleri buna atifla gunumuzde bile Meryem in Ulkesi Terra Mariana olarak anilmaya baslandi Sigulda yikik kalesi kalintisi 1206 da Livonyali Kilic Kardesleri sovalyeleri ve Hacli ordusu kuzeybati Rusya ya giden onemli bir ticaret yolu uzerinde bir anahtar sehir olan ve yerli Livonyalilarin onemli bir askeri mustahkem mevkii olan Gauja Nehir nin sol kiyisinda bulunan yi ellerine gecirdiler 1210 da once Haclilar bu mevkide Sigulda adini verdikleri tastan yapilmis cok korunakli bir kale insa ettiler ve boylece Gauja Nehri nin sol sahillerinin kontrolunu de ellerine gecirdiler 1211 e gelindiginde Livonya Metsepole vilayeti gunumuzde Limbazi ilcesi ve Livonyalilar ve Latgalyalilar kavimlerinin karisik olarak yerlestikleri Idumae vilayeti gunumuzde ilcesi Haclilar tarafindan fethedilerek buralarin halki da vaftiz edilerek Katolik Hristiyanliga donusturuldu Pagan Livonyalilara karsi katolik Hristiyan Hacli ordusunun yaptigi en son silahli catisma Hacli ordusunun Sigulda yakininda bulunan Livonyalilara ait olan Satezele tepe kalesini kusatmaya almalari ve cok uzun surmeden bu kaleyi ellerine gecirmeleri ile oldu Livonyalilar once Almanlari kendilerine destek saglayan bir muttefik olarak kabul etmislerdi Bir Dogu Islav Prensligi olan Polotsk hukumdarlik bolgesine Livonyalilar yillik tazminat odemekteydiler ve Almanlarin onlara karsi kendilerine destek saglayacaklarini beklemekteydiler Livonyalilarin lideri olan Turaidali Caupo Alman Haclilar tarafindan vaftiz edilip Hristiyanligi kabul eden en onemli Livonyali lider oldu Fakat Hacli Almanlar idaresi yerlilere karsi gittikce daha siki tedbirler almaya basladilar Bu zaman Livonyalilar Alman Haclilara ve onlara bagli olan Hristiyanliga donen liderlerine karsi bir ayaklanma baslattilar Turaidali Caupo Alman Haclilarina bagligini 1217 de ayaklanmacilara karsi yapilan San Mata Gunu Muharebesi nde hayatini kaybedinceye kadar devam ettirdi Alman Haclilar yeni vaftiz edilip Hristiyanliga donusmus olan Livonyali savasci askerleri diger pagan Baltiklilara karsi yaptiklari Hacli Seferlerinde kullandilar 1208 1209 doneminde Latgalyalilar ve Selonyalilar a karsi seferlerde 1208 1227 doneminde Estonyalilara karsi seferlerde ve 1219 1290 doneminde Semigalyalilar Samogityalilar ve Kuronyallar a karsi Hacli seferlerinde Hristiyanliga yeni donusmus Livonyali savascilar cok onemli roller oynamislardir Latgalyalilar ve Selonyalilara Karsi Seferler 1208 1224 Livonlari yenip onlari Hristiyanliga donusturdukten sonra Alman Haclilari doguda Gauja Nehri ile Daugava Nehri sahillerinde yerlesik yasayan Latgalyali kavimlerinden paganlara yoneldiler 1208 de Haclilara ve bu kavime dahil olan hukumdarlik bolgesinde yasayanlar arasina bir askeri muttefiklik antlasmasi yapildi Sonra bu bolgenin Ortodoks Hristiyan olan halki Roma Katolik Hristiyan mezhebine inanisa donusturuldu Talava nin hukumdari olan Talivaldis Talibaldus de Tolowa 1215 te Alman Haclilarinin Estonyalilar uzerine Hacli Seferleri sirasinda Almanlarin sadik muttefiki olarak savasa katildi ve Estonylilarla yapilan bir muharebede olerek Katolikler tarafindan kutsal savasci olarak anilmasina yol acti Bu her ne turlu tanimlanirsa tanimlansin Kuzey Hacli Seferleri sirasinda bir Baltik kavminin bariscil olarak Katolik Hristiyanliga donusturulmesinin sadece bariscil yollarla basarilmasinin tek ornegi oldu Dauvaga havzasinda yerlesik yasayan Latgalyalilar ve Selonyalilara kavimlerine karsi savas 1208 de basladi Sefer basinda 1208 de hucuma gecen Katolik Hristiyan Haclilar ordusu halki Ortodoks Hristiyan olmus olan Koknese adli bir hukumdarlik bolgesini ve Selonyalilara ait bulunan Selpils tepe kalesini ellerine gecirdiler Bu sefer 1209 da devam etti ve Alman Haclilar Litvanyali paganlarla gizli antlasma yaptiklari itham ile Ortodoks Hristiyanligi kabul etmesi olan Jariska bazen Lettiya Hukumdarligi na hucuma gectiler Jersilkka hukumdari olan Visdalis Livoniya Prens Piskoposu nun bir vasali olmayi kabul etmek zorunda kaldi ve bu piskoposun vassali oldu Bu vassalligi kabul etme nedeni zaten yillardir kendine ve cedleren ait olan Guney Latgalya ona malikane olarak Katolik Piskopos tarafindan ona verildi 1218 1226 da Selonyalilarin en onemli mustahkem mevkii olan Selpis bir Selonya Piskoposulu nun merkezi oldu Ama sonra Haclilar bu mustahkem kaleyi Livonyali Kilic Kardesleri hukumdarligina verdiler 1224 te Talava ve Adzele hukumdarlik bolgeleri bulunup bir kismi Riga Prens Piskoposlugu na ve diger kismi ise Livonyali Kilic Kardesleri tarikatina baglandi 1239 da ise Jeriska eski hukumdarlik bolgesi arazileri de Riga Prens Piskoposlugu ile Livonyali Kilic Kardesleri tarikati arasinda paylasildi Boylece Latgalyalilar ve Selonyalilar kavimlerine ait olan arazilerin tumu Alman Haclilar arasinda paylasilmis oldu Estonya lilara Karsi Seferler 1208 1224 1208 e gelindiginde Alman Haclilarinin Estonyalilara karsi cok daha guclu olduklari ortaya cikti Estonyalilar bu tarihte 8 buyuk ve birkac kucuk yerel hukumdarliga bolunmuslerdi bunlardan her biri birkac ileri gelen tarafindan idare edilmekteydi ve bu ileri gelenler arasinda cok sinirli birlik ve beraberlik bulunmaktaydi 1208 1227 doneminde Alman haclilari ve degisik muttefiklerin olusturduklari savas birlikleri Livonya Kuzey Lagalya ve Estonya hukumdarlik bolgelerini savas akinlari ve talan ile kasip kavurdular Bu savas akinlarinda Livonya lilar ve Latgalya lilar normal olarak cok kere Alman Haclilarinin muttefiki idiler Polotsk ve Pakovi hukumdarlik bolgeleri bazen Haclilar tarafinda bazen de onlar aleyhinde olan tarafta idiler Estonya hukumdarlik bolgelerinin anahtar merkezleri olan mustahkem tepe kaleleri Hacli capulcu birlikleri tarafindan birkac kere kusatmaya ve bazen ele gecirilip talan edilmeye ugradilar 1213 e gelince her iki taraf da savas ve talandan usanmisti 1213 1215 doneminde her iki taraf da bir ateskes uyguladilar Fakat bu ateskes doneminden politik olarak nispeten birlik ve beraberlik icinde bulunan Alman Haclilar daha iyi hazirlanarak daha cok faydalandilar Estonyalilar cok gevsek olan muttefikliklerini pekistirerek bir merkezlestirilmis ulke ve devlet idaresi haline gelemediler ve degisik Estonya hukumdarliklari arasinda olan anlasmazliklar ve hatta ufak catismalar devam etti Ateskes boylece sonucsuz kaldi ve Estonya topraklari uzerindeki kesmekes yeniden basladi 21 Eylul 1217 de Viljandi Fellin yakinlarinda Estonyalilara ve Alam Haclilara arasinda yapilan muharebe bu sava surecinde cok karar verici oldu Bu muharebede Livonyali idareci Kaupo olduruldu Ama muharebeyi Estonyalilar kaybettiler Estonyalilarain Haclilara karsi direnisinde merkezi rolu oynayan Estonyalilarin bir nebze birlesik hareket etmesini saglayan ve 1211 den itibaren Alman kronikcilerinin eserlerinde ismi gecen bir Estonya hukumdarlik ilerigeleni olan Lambitu da bu muharebede olduruldu Her ikisi de Hristiyan olan Danimarka Kralligi ve Isvec Kralligi Baltik Denizi nin dogusunda toprak edinmek icin firsat kollamaktaydilar Estonyalilarin Viljandi Fellin Muharebesi yenilgisi bu iki acgozlu Hristiyan kralligina bu hedeflerine erisebilmek icin imkan ve firsat sagladi 1219 da Danimarka Krali II Valdemar Danimarka donanmasi ile Estonya sehri olan gunumuzde Estonya baskenti Tallinn olan Lindanisse ye bir cikartma yapip bu sehri eline gecirdi Estonya lilarla Danimarkalilar arasinda yapilan Lindanisse Muharebesi nden sonra Danimarkalilara bu sehirde bir kale insa edilip bu mevkiye yerlestiler 1220 de Isvec Krali bati Estonya ya pek basarili olmayan denizden bir akin yapti 1220 de ve 1221 de Estonyalilar Danimarkalilar elinde bulunan Lindanisse kalesine hucum edip kaleyi kusattilar ama her iki defa da basarisiz kalip kaleyi ellerine gecirmediler Bu kaleyi askeri us olarak kullanan Danimarkalilar sonunda Kuzey Estonya nin tumunu kontrol altina aldilar Saaremaa ya Karsi Seferler 1206 61 Hacli istilacilara karsi direnen ve Haclilar tarafindan arazileri ele gecirilemeyen tek Estonyalilar kaviminden olan ama daha uygun bir isimle Osseliyalilar adini tasiyan kavmine ait araziler Saaremaa adasi idi Bu adada daha cok denizcilikle ugrasanlar yasamaktaydi Ada halkina ait bir gemi filosu bulunmaktaydi ve bu ada halki cok becerikli denizciler olarak taninmislardi Alman Haclilara karsi diger Estonyali altkavimleri savasmakta oldugu donemlerde Saaremaa deniz filosu ve denizcileri Danimarka ya ve Isvec e denizden akinlar duzenlemislerdi 1206 da bir Danimarka ordusu Danimarka Krali II Valdemar ve Lund Piskoposu Anders Sunesen komutalari altinda Saaremaa adasina bir cikartma yapip bu adada bir mustahkem mevkii kurmaya giristi ama bunda Danimarkalilar basarili olamayip adalilar tarafindan denize geri puskurtulduler 1216 kisinda Saaremaa adasi etrafinda bulunan Baltik Denizi buz tutunca Livonyali Kilic Kardesleri sovalyeleri ve Piskopos Theodorich guclerini birlestirerek bir Hacli ordusunu buz kapli deniz uzerinden yuruterek adaya bir talan hucumuna gectiler Buna karsilik veren adali Oselliyalilar o ilkbaharda deniz filolarini kullanarak o zaman Alman Haclilari idaresinde bulunan Letonya arazilerine akinlar yaptilar 1220 de Isvec ordusu Isvec Krali I John ve Linkoping Piskoposu Karel Magnusson komutasi altinda Bati Estonya da bulunan Rotaliya da Lihuia kalesini ellerine gecirdi Saaremaa adali Osaliyali denizciler ayni yil bu mustahkem mevkiyi korumak icin geride birakilan Isvec guclerine karsi hucuma gecti Bu denizciler ordusu Lihuia kalesini zaptettiler ve bu kalede geride birakilmis olan Isvec garnizonu askerlerini ve komutanlari olan Lankopig Piskoposu nu tumuyle oldurup bu kaleyi Isvec istilasindan kurtardilar 1222 de Danimarka Krali II Valdemar Saaremaa adasina ikinci defa bir sefer tertip etti Bu seferde Danimarkalilar bu adada bir tastan kale kurup bir askeri us elde etmeye muvaffak oldular Danimarkalilar bu uste guclu bir savunma garnizonu geride birakarak ulkelerine geri donduler Bu sefer de adali Oseliyalilar bu tastan kaleye hucum edip kusatmaya aldilar ve kale bes gun sonra teslim olmak zorunda kaldi Kalede birakilan Danimarka garnizonu arkada Rigali Albert in kardesi olan Piskoposu ve diger birkac Isvecliyi Oseliyalilsr eline rehine birakarak fidye odemeye soz vererek Tallinn e geri gonderildi Adali Oseliyalilar bu tas kaleyi yikip yerle bir ettiler Ocak 1227 de Baltik Denizi nin donmasi ile deniz filolari limanlarda kapali bulunmakta iken bir Alman Hacli ordusu Papa Temsilcisi Modenali Giyom komutasinda buz ustunden yuruyerek Saaremaa adasina hucuma gecti Adada bulunan iki mustahkem mevkii Muhu ve Valjala bu ordunun eline gecti Bunun uzerine adali Oseliyalilar resmen teslim oldular ve hepsi bir vaftiz toreni ile Katolik Hristiyanliga donusturulduler Ama 1236 da Livonyali Kilic Kardesleri sovalye ordusu Saule Muharebesi nde yenilip hemen hemen elimine edildikten sonra Saaremalilar ile Alman Haclilar arasindaki silahli mucadele yeniden basladi 1361 de Saaremaa adalilar tumden Katolik Hristiyanligi biraktiklarini ve tekrar eski kendi pagan dinlerini kabul ettiklerini ilan ettiler ve adada bulunan tum Alman Haclilarini oldurduler Bu sefer Haclilar Livonyali Tarikati sovalyeleri Osek Wink Prens Piskoposu gucleri ve Danimarkali Estonyalilar ile anakarada bulunan Estonyalilar ve Letonyalilardan bir ordu kurdular Bu ordu Saaremaa adasina hucum edip adalilarin ordusunu maglup etti Adanin en onemli tepe kalesi olan Kaarma yi Haclilar ordusu eline gecirdi Bundan sonra Saaremaa da adali Oselyalilar ile Haclilar arasinda bir baris antlasmasi imzalandi Saaremaali Oseliyalilar tekrar Katolik Hristiyanliga donusturulduler Bundan hemen sonra Livonyali Tarikati Poide de cok korunakli bir tas kale insa ettirdi ve bu mevkiden tum adayi kontrol etmeye basladi Kuronya lilar ve Semigalya lilara Karsi Savaslar 1201 1290 lilar Riga ya 1201 ve 1210 da hucum etmislerdi Fakat Kurlandiya nin Danimarka Krali II Valdemar a bagli bir arazi oldugunu kabul ederek bu hucumlara karsilik bir buyuk askeri sefer acmaktan kacinmaktaydi 1229 da Albert in olumunden sonra Hacli ordusu idarecileri Livoniyali li ve Kuronya li karisik bir nufus ihtiva eden ve Kurlandiya in kuzeydogusunu olusturan Vanemane bolgesini 1230 bir antlasma imzalayarak bariscil bir yolla teslim olmasini sagladilar Fakat ayni yil papalik gecici temsilcisi olan Alnea li Baldouin bu antlasmanin gecersiz oldugunu ilan etti Baldouin merkezi Kurlandiya da Bandava nin hukumdari olan Lamakins Lammechinus rex ile yeni bir antlasma imzaladi Bu antlasma ile bu hukumdarlik dogrudan dogruya papalik idaresine baglandi Baldouin Kurlandiya a devamli Papalik temsilcisi yapildi Fakat Almanlar bu gelismeyi Roma Papalik idaresinin en yuksek icra organi olan Kuria ya sikayette bulundular Bunun uzerine 1234 te Papa IX Gregorius Baldouin i papalik delegesi gorevinden azletti Livoniya li Sovalye tarikatinin Kilic Kardesleri sovalyeler ordusu Sauke Muharebesi nde Samogitya lilar ve Semigalya lilar muttefik ordusu tarafindan buyuk ve cok onemli sonuclu bir yenilgiye ugratilip hemen hemen elimine edildi Bu bagimsiz tarikatin kesis sovalyelerinden cok az sayida geriye kalanlar Toton Sovalyeleri nin adli bir alt grubu olarak yeniden organize edildiler 1237 de Toton Sovalyeleri ne yeni olarak baglanmis Livoniyali Tarikati Buyuk Ustadlari Groningen li Andrew komutasinda yeni olusan bir Hacli ordusu Kurlandiya da hucum ederek bu arazileri fetih etmeye basladi Buralarda yerlesik bulunan Kuronya lilari guneye gunumuzdeki Litvanya siniri yakininda bulunan Embute ye kadar carpismalarla geri ittiler Haclilar Kuldiga adli bir mevkide bir esas askeri us olarak kullanmak uzere bir buyuk kale yaptirdilar 1245 te Papa IV Innocentius bu yeni fethedilmis olan Kurlandiya arazilerinin ucte ikisini Livoniyali Tarikati na ve geri kalan ucte birini Kurlandiya Piskoposlugu na bagisladigini ilan etti 1260 bir Samogitya li ve Kuronya lilar birlesik ordusu Durbe Muharebesi nde birlesik Toton Sovalyeleri ve Livoniyali Sovalyeler Tarikati ordusunu maglubiyete ugratti Fakat Haclilar buyuk muharebeler yapmadan yavas yavas parca parca Kuronya lilarin arazilerini ele gecirmeye devam ettiler 1267 de Haclilar bu yenik Kuronya lilar ile bir antlasma imzaladilar Bu antlasmada yenik dusmus olan Kuronya halkinin haklari ve daha genel olarak yukumlukleri gayet acik secik olarak siralandi Daha guneyde bulunan ve o zamana kadar yenik dusmeyen bir kisim Kuronya lilarin arazileri yani Ceklis ve Megava bolgeleri Litvanya Buyuk Dukaligi hukumdarligi altinda birlestirildiler Tervete kalesinin uzerinde bulundugu tepe 2010 Semigalyalilarin arazilerinin Haclilar tarafindan fethedilmesine baslangic tarihi 1219 da Riga dan gelen bir Haclilar ordusunun Lielupe su kanali uzerinde en buyuk liman olan Mezotne yi isgal etmeleri ile basladigi kabul edilmektedir Fakat bundan sonraki Haclilarin pagan Viestard Dukleri emri altinda bulunan Semigalya lilara karsi hucumlarinin hepsi de basarisiz kaldi Bunun uzerine Papaligin Roma daki yuksek icra organi olan Kuria idaresi 1251 de daha once Hristiyanliga donusecekleri kabul edilen Semigalya lilari idare etmesi dusunulerek kurduklarii Semigalya Piskoposlugu nu ilga etmeye karar verdi Bunun yerine Katolik kilisesi tarafindan Haclilarin ellerine geciremedikleri Semigalya arazileri papalik icra organi olan Kuria planina gore ikiye bolundu Papalik bu Haclilar tarafindan ele gecirilememis arazilerin yarisini Riga Baspiskoposlugu na bagisladigini ve diger yarisi da Livoniyali Tarikati na bagisladigini ilan etti Bundan sonra Papa nin kendilerine bagisladigi Semigalya arazilerini isgal etmek ve orada yerlesik halki Hristiyanliga donusturmek icin Haclilar Livoniyali Tarikati uzun bir sure suren bir askeri mucadeleye giristiler 1265 te Haclilar Leilupe su yolu uzerinde Jelgava da bir kale insa ettiler Bu tastan yapilmis cok korunakli kale Haclilarin Semigalya arazilerine tecavuz etmeleri icin bir askeri us oldu 1271 de Haclilar tepe ustunde mustahkem bir kale olan ve Semigalya lilarin idare merkezi olan Tervete yi ellerine gecirdiler Fakat 1292 de Duk Nemeisis idaresi altinda Semigalya lilar Haclilar Livoniyali Tarikati idaresine karsi ayaklandilar Traidenis komutasinda bir Litvanya ordusu Hacli Livonyali Tarikati ordusunu Aizkraule Muharebesi nde maglup etti Duk Nameisis komutasindaki Semigalya li ordular 1280 de Haclilar Livoniyali Tarikati merkezi olan Riga kalesini kusattiysa da bu kaleyi ele gecirmeye basarili olmadi Buna karsilik olarak 14 000 kisilik bir Livoniyali Tarikati Hacli ordusu Semigalya lilar elinde bulunan Traidenis kalesine hucum ederek bu kaleyi kusatmaya aldilar Semigalya arazilerini tarikat eline gecmesini saglamak icin Livoniyali Tarikati Buyuk Ustadi Endrope li Villakin 1287 de Tervete kalesinin hemen bitisiginde Heiligengenber Kalesi adli bir kale yaptirdi Ayni yil Semigalya lilar ordusu Livonyali Tarikati nin merkezi Riga kalesine hucum edip bu kaleyi kusatmaya aldi ama kaleyi ellerine gecirmeyip eli bos donmek zorunda kaldilar Fakat bu basarisiz Semigalya ordusu geri donme yolunda iken Livoniyali Tarikati ordusu ve sovalyeleri tarafindan pusuya dusuruldu Fakat Semigalya ordusu bu pusu mevkiinde yapilan Garoza Mugarebesi ni kazanmayi basardi Bu muharebede asgari 35 tane Livoniyali Tarikat Sovalyesi ve tarikatin Buyuk Ustadi Villekin de olduruulduler Livoniyali Tarikati Buyuk Ustatligi mevkine Haciginstein li Cuno geldi Cuno Haclilar mucadelesine devam etti 1289 da ve 1290 da yapilan son kampanyalarda Hacli Livoniyali Tarikati ordulari Semigalya lilar elinde bulunan mustahkem Dobele Rakte ve Sibarde tepe kalelerini fetih etmeyi basardi Boylece Semigalya nin Papalik tarafindan kagit uzerinde tarikata bagislanmis arazileri gercekten tarikat idaresi altina gecti Semigalya savascilarinin hemen hepsi ise Haclilara karsi direnise devam eden Samogitya li ve Litvanya li ordulara katildilar Eski Prusyalilara Karsi Hacli SeferleriLeh Masovya li Duk Konrad in Seferleri Leh Masovya Duku olan I Konrad 1219 da ve 1222 de genellikle Lehlerden olusan Hacli ordulariyla pagan olan Eski Prusyalilari Hristiyanliga donusturme amaciyla Prusya yi fethetmek icin iki Hacli seferi duzenledi ve her ikisinde de amacina ulasamadi Prusya nin birinci piskoposu olan Oliva li Christian in tavsiyelerine uyarak 1220 de Dobrzyn veya Dobrin Tarikati adini verdigi Hacli seferi yapmaya daima hazir olacak kesis statulu savascilardan olusan bir askeri tarikat kurdu Bu savascilar tarikati da eski Prusya lilara karsi yaptigi hucumlarda etkisiz kaldi Duk I Konrad in bu tarikat savasci sovalyelerini da kullanarak eski Prusyalilar uzerine yaptigi hucumlar pagan olan eski Prusyalilar tarafindan geri puskurtuldugu gibi bu hucumlar Haclilarin eline zaten gecmis olan Culmerland Chelmno Arazisi uzerine eski Prusya lilarin intikam almak emeliyle karsi hucumlar yapmalarina da neden oldular Devamli eski Prusyali hucumlarina maruz kalan Duk Konrad Mosavya Duklugu nun Chelmno Arazisi sinirlarinda istikrar saglanmasinin elzem olduguna karar verdi Bu bolge Masovyali Lehler tarafindan 10 yuzyilda fethedilmisti Ama hala bu sinir bolgesinde paganlar hala yerlesik olarak yasamaktaydilar Yerlesik olarak yasayan paganlar arasinda Peski Prusya lilar Totvingia lilar ve Litvanya lilar vardi ve sinirlari daha iyice tanimlanan komsu bolgeler bulunmamaktaydi Duk Konrad sinirda istikrari saglamak icin yeterli ve yetenekli bir ordusu bulunmadigini anlamisti Duk Konrad bu askeri zayifligini gidermek icin Toton Sovalyeleri ni Masovya ya gelip orada uslenmeye ve buradan pagan olan yerli Prusyalilari zorla Hristiyanliga donusturmek uzere hucumlar yapmaya davet etti Toton Sovalyeleri Tarikati Devleti ve Hacli Akinlari Eski Prusyalilara Karsi Akinlar ve Devletin Kurulmasi Bu destegi saglamak icin Baltik kiyilarina gelen ve Masovya duklugunde yerlesim Hacli seferlerine baslayan Alman asilli Toton Sovalyeleri Tarikati hacli ordusu once eski Prusyalilari yenik dusurup onlarin topraklarini eline gecirip onlari Hristiyanliga donusturdu 1236 da Livonyali Kilic Kardesleri sovalyeleri Samogityalilara karsi yaptiklari Hacli seferinde nde gayet buyuk bir yenilgiye ugrayip hemen hemen elimine edildiler ve geriye kalan Livonyali sovalyeler Livonyali Tarikati ismi ile Toton Sovalyeleri nin bir kismi haline girdi Bu arada Toton Sovalyeleri Estonya da ortaya cikan bircok isyani da bastirmisti Bu gelismeler sonunda Toton Sovalyeleri Tarikati Baltik Denizi kiyilarinda buyukce araziler uzerinde politik kontrol edebilir bir duruma gecmisti Litvanya lilara Karsi Hacli Akinlari 1253 te tahta gectikten hemen sonra Litvanya Krali Mindaugas kralicesi ile birlikte Hristiyan olarak vafiz edilmeye kabul etmisti ve bundan dolayi ulkesi olan Litvanaya nin Toton Sovalyeleri Hacli hucumlarina maruz kalmayacagini beklemekteydi Fakat ulkenin cogunlugunun hala pagan oldugu bahanesi Toton Sovalyeleri Hacli seferleri Litvanya ya olan Hacli akinlarinda devan etti Toton Sovalyeleri nin akinlari Litvanyalilari pagan inanclarindan vazgecirip Hristiyan olmalarini amaclarinda basarisiz kaldilar Litvanya nin resmen Katolik Hristiyan oldugunun ilani 1386 da Buyuk Duk Jogaila nin 11 yasinda olan Polonya Kralicesi ile evlenmesi ile oldu Fakat Litvanya resmen Katolik Hristiyan olarak ilan edilmesinden sonra bile Toton Sovalyeleri nin bu ulke arazilerine karsi Hacli akinlari devam etti Bu akinlara ancak 1410 da Lehler Litvanyalilar in ve Tatarlar Eflaklilar ve Ceklerin destegi ile Toton Sovalyeleri Hacli ordusunu Grunwald Muharebesi nde buyuk bir hezimete ugratmasina kadar devam etti Ortodoks Hristiyan Rus Prensliklerine Karsi Hacli Akinlari1240 ta Toton Sovalyeleri Pakov da Direktor Sergei Eisenstein in filminden bir sahne Kuzey Hacli Seferleri serisine ek olarak kabul edilebilecek en son Hacli akinlari Ortodoks Hristiyan olan Ruslara karsi yapilan ve onlari Katolik Hristiyanliga donusturme amacli Hacli seferleridir Toton Sovalyeleri Tarikati daha doguda bulunan ve Ortodoks Hristiyan olan Rus Prensliklerine ozellikle Pskov Cumhuriyeti ve Novgorod Cumhuriyeti ne de onlari Katolik Hristiyanliga donusturme amaci ve bahanesi ile Hacli akinlari tertip etti Onlarin bu girisimleri Papa IX Gregorius tarafindan tasdik edildi Bu Hacli seferleri sirasinda 1242 de Novgorod Prensi komutasindaki Ruslarla yapilan bu seferde Toton Sovalyeleri nin yenik dusmesi onlarin bu girisimine buyuk bir set cekmis oldu Bu donemde Isvec Kralligi da bazen papanin tasdiki ile Rus Ortodoks Novgorod Prensligi ne karsi birkac Hacli akini yapmistir Kaynakca a b c d e f g Christiansen Erik 1997 The Northern Crusades Londra Penguin Books s 287 ISBN 0 14 026653 4 Ingilizce Bunu tarihleri bazi tarihciler kabul etmemektedirler Hristiyanliga donusturmek icin bu Finlerin yerlestikleri arazilere yapilan Isvecli hucumlarinin cok daha once basladigini ve bu hucumlar sonunda Finlerin Hristiyanliga donusturmelerin bazi basarilara erisilmesinin verilen Hacli Seferi baslangic tarihlerinden once oldugu iddia edilmektedir Herrmann Joachim 1970 Die Slawen in Deutschland Berlin Akademie Verlag GmbH Almanca The Chronicle of Henry of Livonia Columbia University Press 1961 ISBN 0 231 12889 4 18 Mayis 2011 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 13 Kasim 2013 Ingilizce Estland Salmonsens konversationsleksikon 10 Ekim 2015 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 13 Kasim 2013 Danca Urban William L 1994 The Baltic Crusade Lithuanian Research and Studies Center ss 113 114 ISBN 0 929700 10 4 3 Ocak 2014 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 13 Kasim 2013 Ingilizce Lewinski Corwin Edward Henry 1917 A History of Prussia New York The Polish Book Importing Company s 628 Ingilizce Ayrica bakinizHacli Seferleri Toton SovalyeleriDis baglantilar Crusades Wiki Hacli Seferleri Wikisi websitesinde Kuzey Hacli seferleri maddesi 13 Kasim 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde Ingilizce Christiansen Erik 1997 The Northern Crusades Londra Penguin Books ISBN 0 14 026653 4 Ingilizce