Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Sözlü gelenek, İrfan, bilgi, sanat, fikir ve kültürel materyalin işitilerek alındığı, bireysel hafızalarda korunduğu ve bir nesilden diğerine sözlü olarak iletildiği bir insan iletişim biçimidir.
Özellikler
Aktarım, konuşma veya şarkı yoluyla yapılır ve halk masalları, şiirler, destanlar, ilahileri içerebilir. Böylelikle bir toplumun sözlü tarihi, sözlü edebiyatı, sözlü hukuku ve diğer bilgileri bir yazı sistemi olmadan veya bir yazı sistemine paralel olarak sonraki nesillere aktarmask mümkün olmaktadır. Örneğin Budizm, Hinduizm, Katoliklik ve Jaynaizm gibi dinler, kanonik kutsal yazılarını, ritüellerini, ilahilerini ve mitolojilerini bir nesilden diğerine aktarmak için bir yazı sistemine paralel olarak sözlü bir gelenek kullanmışlardır.
Sözlü gelenek, bir grup insan tarafından nesiller boyunca ortak olarak tutulan anılar ve bilgi birikimidir. Tanıklık veya sözlü tarih ile aynı şey değildir. Genel anlamda, belirli ve korunmuş bir metnin ve kültürel bilginin sesli ifade yoluyla hatırlanması ve aktarılması anlamına gelir.
İnsanın zihinsel evrim süreci içerisinde yazıdan önce konuşma mevcuttu. Dolayısıyla tarih içerisinde uzun bir dönem boyunca duygu, düşünce ve deneyimler sözel yoldan geleceğe aktarılmıştır. Sözlü gelenek, insanlığın ilk kavrama ve anlama yöntemidir, aynı zamanda ilk eğitim tarzıdır. Günümüzde dahi sözlü geleneğin eğitime ve sanata katkısı devam etmektedir.
Asya
Farklı Hint dinlerinde kutsal metinlerin aktarımı ilk dönemlerde sözlü gelenekle yapıldı ve ayrıntılı anımsatıcı tekniklerin yardımıyla hassas bir şekilde korundu.
Türk Dünyası
Altaylarda Kayçı olarak bilinen, Kazak ve Kırgız coğrafyasında Manasçı adı verilen destan anlatıcıları çok uzun destanları akıllarında tutarak anlatan kişilerdir.
Avustralya
Avustralya'daki Aborjin kültürü, binlerce yıl boyunca aktarılan sözlü gelenekler ve sözlü tarihler üzerinde gelişmiştir. Kimi zaman çizilmiş tek bir resimden bütün öyküyü anımsamakta yararlanıldı.
Amerika
Kolomb öncesi dönemde sözlü hikâye anlatımı gelenekleri, tarihi, bilimsel bilgiyi ve sosyal uygulamaları kaydetmek ve korumak için yazı kullanılmadan gelişti. Bazı hikâyeler boş zamanları eğlenceli hale getirmek için anlatılırken; çoğu ahlaki, sosyal, psikolojik ve doğayla olan ilişkilere dayalı kabile deneyimlerinden çıkarılan pratik dersler olarak da işlevleri yerine getirdi. Tek bir hikâye onlarca ders sağlayabilmekteydi.
Türkiye'de
Köy odaları uzun bir dönem boyunca sözlü birikimin aktarıldığı en önemli yerler olmuştur. Her bir köyün kendine özgü sözlü gelenekleri buralarda anlatılmıştır.
Sözlü ürünlerin yazıya geçirilmesi
Türkiye’de sözlü halk edebiyatı unsurlarının derlenmesi ve yazıya aktarılması Cumhuriyet dönemi ile başlamıştır. Halkevleri bu konuda önemli işlevleri yerine getirmiştir. Hamit Zübeyir Koşay, Pertev Naili Boratav, Eflâtun Cem Güney, Ahmet Caferoğlu, Ali Rıza Yalgın gibi isimlerin derlemeleri, 1940’lardan itibaren yayımlanmaya başladı. Kültür Bakanlığı'na bağlı Milli Folklor Dairesi ve daha sonra Halk Kültürü Araştırma ve Geliştirme Merkezi kendi envanterlerini oluşturdular. Dergiler ise önemli bir katkı sağlamış hatta "Dergici Dönem" adı verilen bir süreçten geçilmiştir.
Kaynakça
- ^ Jan Vansina: Oral Tradition as History, 1985 ("mesajın sadece müzik aletleriyle söylenen sözlü ifadeler olması gerektiği", "en az bir nesil boyunca şifahi aktarım olması")
- ^ Oral Tradition 9 Ağustos 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., Encyclopædia Britannica, John Miles Foley
- ^ Ki-Zerbo, Joseph: "Methodology and African Prehistory", 1990, UNESCO International Scientific Committee for the Drafting of a General History of Africa; James Currey Publishers, , 9780852550915; see Ch. 7;
- ^ David Henige, "Oral, but Oral What? The Nomenclatures of Orality and Their Implications" Oral Tradition, 3/1-2 (1988): 229-38. p 232
- ^ John Foley (1999). E. Anne MacKay (ed.). Signs of Orality. BRILL Academic. pp. 1–2. .
- ^ Prof.Dr Vefa TAŞDELEN, Felsefe Kültürü ve Sözlü Geleneğin İmkanı, 2013, Turkish Studies, cilt.8, ss.283-296
- ^ Kroeber, Karl, ed. (2004). Native American Storytelling: A Reader of Myths and Legends. Malden, MA: Blackwell Publishing. pp. 1. .
- ^ Caduto, Michael; Bruchac, Michael (1991). Native American Stories, Told by Joseph Bruchac. Golden, Colorado: Fulcrum Publishing. .
- ^ Şarkışla'nın Akçakışla Bucağındaki Köy Odaları ve Kültürümüze Hizmetleri, Emin Kuzucular, Türk Folkloru, Cilt: 4, Sayı: 38, Sayfa: 20 - 25, Milli Kütüphane Yer No: (1980) SB 14
- ^ Halk Bilimi - Sözlü Anlatımlar, Doç.Dr. Suavi Aydın, Kültür ve Turizm Bakanlığı, Türkiye Kültür Portalı Projesi, 2009, Ankara
- ^ Türkiye’de Folklor Araştırmaları, Dr. Seval Kasımoğlu, Turnalar (Uluslararası Hakemli Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi), Temmuz/Ağustos/Eylül 2018, Yıl: 20, Sayı: 71
Kitaplar
- Dundes, Alan (2003). Fables of the Ancients?: Folklore in the Qur'an. Rowman & Littlefield Publishers. . Retrieved 2 May 2019. (İngilizce)
- Foley, John Miles. Oral Formulaic Theory and Research: An Introduction and Annotated Bibliography. NY: Garland, 1985 (İngilizce)
- Foley, John Miles. The Theory of Oral Composition. Bloomington: IUP, 1991 (İngilizce)
- Edward R. Haymes: Das mündliche Epos. Eine Einführung in die „Oral-poetry-Forschung“, Metzler, Stuttgart 1977, . (Almanca)
- Ueli Haefeli-Waser: Oral history. In: Historisches Lexikon der Schweiz. (Almanca)
- David R. Olson, Nancy Torrance (Hrsg.): Literacy and Orality. Cambridge University Press, Cambridge u. a. 1991, . (Almanca)
- Walter J. Ong: Oralität und Literalität. Die Technologisierung des Wortes. Westdeutscher Verlag, Opladen 1987, . (Almanca)
- Merve Yazıcı, Mustafa Arslan, M. Surur Çelebi; Sözlü Gelenek ve Anlatımlar 1 - Maniler, Boy Yayınları, 2020
Ayrıca bakınız
Dış bağlantılar
- Türk sözlü geleneği arşivleri Texas Tech Üniversitesi 9 Haziran 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
 | Toplum ile ilgili bu madde seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz. |
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Sozlu gelenek Irfan bilgi sanat fikir ve kulturel materyalin isitilerek alindigi bireysel hafizalarda korundugu ve bir nesilden digerine sozlu olarak iletildigi bir insan iletisim bicimidir OzelliklerAktarim konusma veya sarki yoluyla yapilir ve halk masallari siirler destanlar ilahileri icerebilir Boylelikle bir toplumun sozlu tarihi sozlu edebiyati sozlu hukuku ve diger bilgileri bir yazi sistemi olmadan veya bir yazi sistemine paralel olarak sonraki nesillere aktarmask mumkun olmaktadir Ornegin Budizm Hinduizm Katoliklik ve Jaynaizm gibi dinler kanonik kutsal yazilarini rituellerini ilahilerini ve mitolojilerini bir nesilden digerine aktarmak icin bir yazi sistemine paralel olarak sozlu bir gelenek kullanmislardir Sozlu gelenek bir grup insan tarafindan nesiller boyunca ortak olarak tutulan anilar ve bilgi birikimidir Taniklik veya sozlu tarih ile ayni sey degildir Genel anlamda belirli ve korunmus bir metnin ve kulturel bilginin sesli ifade yoluyla hatirlanmasi ve aktarilmasi anlamina gelir Insanin zihinsel evrim sureci icerisinde yazidan once konusma mevcuttu Dolayisiyla tarih icerisinde uzun bir donem boyunca duygu dusunce ve deneyimler sozel yoldan gelecege aktarilmistir Sozlu gelenek insanligin ilk kavrama ve anlama yontemidir ayni zamanda ilk egitim tarzidir Gunumuzde dahi sozlu gelenegin egitime ve sanata katkisi devam etmektedir Asya Farkli Hint dinlerinde kutsal metinlerin aktarimi ilk donemlerde sozlu gelenekle yapildi ve ayrintili animsatici tekniklerin yardimiyla hassas bir sekilde korundu Turk Dunyasi Altaylarda Kayci olarak bilinen Kazak ve Kirgiz cografyasinda Manasci adi verilen destan anlaticilari cok uzun destanlari akillarinda tutarak anlatan kisilerdir Avustralya Avustralya daki Aborjin kulturu binlerce yil boyunca aktarilan sozlu gelenekler ve sozlu tarihler uzerinde gelismistir Kimi zaman cizilmis tek bir resimden butun oykuyu animsamakta yararlanildi Amerika Kolomb oncesi donemde sozlu hikaye anlatimi gelenekleri tarihi bilimsel bilgiyi ve sosyal uygulamalari kaydetmek ve korumak icin yazi kullanilmadan gelisti Bazi hikayeler bos zamanlari eglenceli hale getirmek icin anlatilirken cogu ahlaki sosyal psikolojik ve dogayla olan iliskilere dayali kabile deneyimlerinden cikarilan pratik dersler olarak da islevleri yerine getirdi Tek bir hikaye onlarca ders saglayabilmekteydi Turkiye deKoy odalari uzun bir donem boyunca sozlu birikimin aktarildigi en onemli yerler olmustur Her bir koyun kendine ozgu sozlu gelenekleri buralarda anlatilmistir Sozlu urunlerin yaziya gecirilmesi Turkiye de sozlu halk edebiyati unsurlarinin derlenmesi ve yaziya aktarilmasi Cumhuriyet donemi ile baslamistir Halkevleri bu konuda onemli islevleri yerine getirmistir Hamit Zubeyir Kosay Pertev Naili Boratav Eflatun Cem Guney Ahmet Caferoglu Ali Riza Yalgin gibi isimlerin derlemeleri 1940 lardan itibaren yayimlanmaya basladi Kultur Bakanligi na bagli Milli Folklor Dairesi ve daha sonra Halk Kulturu Arastirma ve Gelistirme Merkezi kendi envanterlerini olusturdular Dergiler ise onemli bir katki saglamis hatta Dergici Donem adi verilen bir surecten gecilmistir Kaynakca Jan Vansina Oral Tradition as History 1985 mesajin sadece muzik aletleriyle soylenen sozlu ifadeler olmasi gerektigi en az bir nesil boyunca sifahi aktarim olmasi Oral Tradition 9 Agustos 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde Encyclopaedia Britannica John Miles Foley Ki Zerbo Joseph Methodology and African Prehistory 1990 UNESCO International Scientific Committee for the Drafting of a General History of Africa James Currey Publishers 0 85255 091 X 9780852550915 see Ch 7 David Henige Oral but Oral What The Nomenclatures of Orality and Their Implications Oral Tradition 3 1 2 1988 229 38 p 232 John Foley 1999 E Anne MacKay ed Signs of Orality BRILL Academic pp 1 2 ISBN 978 9004112735 Prof Dr Vefa TASDELEN Felsefe Kulturu ve Sozlu Gelenegin Imkani 2013 Turkish Studies cilt 8 ss 283 296 Kroeber Karl ed 2004 Native American Storytelling A Reader of Myths and Legends Malden MA Blackwell Publishing pp 1 ISBN 978 1 4051 1541 4 Caduto Michael Bruchac Michael 1991 Native American Stories Told by Joseph Bruchac Golden Colorado Fulcrum Publishing ISBN 978 1 55591 094 5 Sarkisla nin Akcakisla Bucagindaki Koy Odalari ve Kulturumuze Hizmetleri Emin Kuzucular Turk Folkloru Cilt 4 Sayi 38 Sayfa 20 25 Milli Kutuphane Yer No 1980 SB 14 Halk Bilimi Sozlu Anlatimlar Doc Dr Suavi Aydin Kultur ve Turizm Bakanligi Turkiye Kultur Portali Projesi 2009 Ankara Turkiye de Folklor Arastirmalari Dr Seval Kasimoglu Turnalar Uluslararasi Hakemli Turk Dili ve Edebiyati Dergisi Temmuz Agustos Eylul 2018 Yil 20 Sayi 71KitaplarDundes Alan 2003 Fables of the Ancients Folklore in the Qur an Rowman amp Littlefield Publishers ISBN 9780585466774 Retrieved 2 May 2019 Ingilizce Foley John Miles Oral Formulaic Theory and Research An Introduction and Annotated Bibliography NY Garland 1985 Ingilizce Foley John Miles The Theory of Oral Composition Bloomington IUP 1991 Ingilizce Edward R Haymes Das mundliche Epos Eine Einfuhrung in die Oral poetry Forschung Metzler Stuttgart 1977 ISBN 3 476 10151 7 Almanca Ueli Haefeli Waser Oral history In Historisches Lexikon der Schweiz Almanca David R Olson Nancy Torrance Hrsg Literacy and Orality Cambridge University Press Cambridge u a 1991 ISBN 0 521 39217 9 Almanca Walter J Ong Oralitat und Literalitat Die Technologisierung des Wortes Westdeutscher Verlag Opladen 1987 ISBN 3 531 11768 8 Almanca Merve Yazici Mustafa Arslan M Surur Celebi Sozlu Gelenek ve Anlatimlar 1 Maniler Boy Yayinlari 2020Ayrica bakinizKay Hoomey UligerDis baglantilarTurk sozlu gelenegi arsivleri Texas Tech Universitesi 9 Haziran 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde Toplum ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir Madde icerigini genisleterek Vikipedi ye katki saglayabilirsiniz