Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Pardus, Türkiye'de TÜBİTAK ULAKBİM tarafından geliştirilen bir (GNU/Linux) dağıtımı olan işletim sistemi. Planlamasına 2003 yılında başlanmış olup, ilk kararlı sürümü 27 Aralık 2005’te yayınlanmıştır. Kamu kurum ve kuruluşlarına yönelik olarak geliştirilmekte olup bireysel kullanıcılar tarafından da kullanılabilmektedir. Masaüstü, bulut, ARM, sunucu, konteyner ve akıllı tahta sürümleri bulunur.
 | |
| Geliştirici(ler) | TÜBİTAK |
|---|---|
| Proje Durumu | Aktif |
| İşletim sistemi ailesi | Linux |
| Paket yöneticisi | dpkg |
| Kaynak türü | Açık kaynak |
| Lisans | GPL |
| Çekirdek türü | Monolitik çekirdek |
| Güncelleme yöntemi | APT |
| İlk Yayınlanma | 27 Aralık 2005) |
| Son kararlı sürümü | Pardus 23.1 / 17 Ocak 2024) |
| Platform desteği | AMD64, ARM64 |
| Kullanıcı arayüzü | GNOME, XFCE |
| Web sitesi | pardus.org.tr |
| Desteklenen Diller | Türkçe, İngilizce |
Pardus adı Anadolu parsının bilimsel adı olan Panthera pardus tulliana'dan gelmektedir.
2005 yılında yayınlanan ilk sürümden 2011 yılına kadar herhangi bir başka Linux dağıtımı temel alınmadan, kendine özgü projelerle geliştirilmiştir. 2011 yılı son aylarından itibaren TÜBİTAK bünyesinde yeniden yapılanma çalışmaları neticesinde yönetici ve geliştirici ekip dağıtılarak tasfiye edilmiştir.
2012 yılında TÜBİTAK tarafından Pardus projesi için tekrar geliştirici istihdam edilmiş ve o güne kadar Pardus projesi kapsamında geliştirilmiş olan PiSi paket yönetim sistemi, ÇOMAR yapılandırma yöneticisi, YALI kurulum aracı, Müdür açılış sistemi, Kaptan ilk ayar sihirbazı ve diğer tüm projeleri terk edilerek Debian tabanına geçilmiştir. 25 Ocak 2013'te yayımlanan "Pardus 2013 Anadolu Parsı" sürümü ile artık Debian tabanlı bir Linux dağıtımı haline gelmiştir. Ayrıca, projenin hedef kitlesi de kamu kurum ve kuruluşları olarak revize edilmiştir.
Geride bırakılan eski Pardus projeleri gönüllüler tarafından yürütülen Pisi Linux projesi kapsamında sürdürülmektedir.
Tarihçe
Pardus sürüm tarihçesi
Günümüzde Pardus'un 2 yılda bir ana, 4 ayda bir ara sürümü yayımlanmaktadır. Pardus sürüm numaraları ana sürümün yayımlandığı yılın numarası ile başlar.
Oluşum süreci (2003-2005)
2003 yılının önemli bir bölümünde TÜBİTAK tarafından ulusal bir işletim sistemi dağıtımının gerekliliği, dünyada benzer uygulamalar, yazılım sektörünün mevcut durumu ve eğilimleri araştırıldı. Ülkenin bilgi teknolojisi alanındaki insan kaynağı, yerel yazılım sektörünün yetenekleri ve rekabet unsurları incelendi. Tüm bulgular ışığında, 2003 yılı yazında bir ulusal işletim sistemi dağıtımı oluşturmanın yerinde bir karar olduğu sonucuna varılarak somut düzeyde planlama işine girişildi.
Mevcut işletim sistemleri, başta Linux olmak üzere incelendi, açık kaynak yazılım metodolojisi (yöntem bilimi) ve felsefesi ayrıntılı olarak çalışıldı. Hedef, bir dağıtım oluşturmanın ötesinde, bu dağıtımı sürekli kılabilecek düzenlemeci yapıyı da kurmak olduğundan, yazılım sektöründe, özellikle açık kaynak çerçevesinde, kullanılabilecek iş örnekleri irdelendi.
Bu incelemeler sonrasında, 2003 yılı sonbaharında Linux temelli, açık kaynaklı, olabildiğince GPL lisanslama yöntemini kullanan bir işletim sistemi dağıtımı oluşturulmasına karar verildi.
Pardus Projesi'nin hayata geçmesi 2004 yılı başında teknik ekibin çekirdeğinin oluşturulmasıyla başladı. Bu aşamada Türkiye'nin Linux geçmişi, mevcut ve planlanan dağıtımlar, açık kaynak ve Linux topluluğu ve girişimleri de göz önüne alınarak, var olan bilgi birikimi ve deneyimden en üst düzeyde yararlanmanın yolları arandı. Sonuçta ulusal işletim sistemi geliştirilmesinde görev alması en uygun kişiler Türkiye'nin dört bir yanından seçilerek TÜBİTAK/UEKAE bünyesinde bir araya geldiler.
2004 yılının önemli bir kısmı teknik seçeneklerin değerlendirilmesi ile geçti. Farklı Linux dağıtımları incelendi, mevcut dağıtımlardaki eksiklikler, olası gelişim alanları, yapılması gerekenler ve bunların iş gücü ve kaynak gereksinimleri irdelendi. Hedef kitlenin kim olacağı üzerinde beyin fırtınaları yapıldı, bunun sonucu olarak yol haritası seçenekleri belirlendi.
2004 yılı Ekim ayında bu teknik değerlendirmeler sonuçlandı ve yayımlanan Proje Ana Sözleşmesi ile amaç, yöntem ve takvim belirlendi. Pardus'un “bilişim okuryazarlığına sahip bilgisayar kullanıcılarının temel masaüstü ihtiyaçlarını hedefleyen” bir işletim sistemi olmasına, “mevcut Linux dağıtımlarının üstün taraflarını kavram, mimari ya da kod olarak kullanmasına”, ancak “otonom sisteme evrilebilecek bir yapılandırma çerçevesi ve araçları ile kurulum, yapılandırma ve kullanım kolaylığı sağlamasına” karar verildi.
Teknik hedefi ve yöntemi belirlenen tasarı hızla ilerlemeye başladı ve 1 Şubat 2005 tarihinde ilk ürün olan Pardus Çalışan CD 1.0 yayımlandı. Tasarının amaçları ve teknik yaklaşımı hakkında Linux topluluğunu ve kullanıcıları bilgilendirmeyi amaçlayan Çalışan CD (canlı CD) beklenenin üzerinde ilgi gördü. Sonrasında geliştirme daha çok özgün yenilik tasarılarına yoğunlaştı ve nihayet 27 Aralık 2005'te Pardus'un ilk kurulabilir sürümü olan Pardus 1.0, ağ üzerinden yayımlanmaya başladı. Pardus 2011.2 sürümüne kadar kendine özgü PiSi paket yönetim sistemini kullanan özgün bir Linux dağıtımı olarak yoluna devam etti.
Yeniden yapılanma dönemi (2011-2013)
2011 yılının son aylarından itibaren TÜBİTAK bünyesindeki yeniden yapılanma çalışmaları neticesinde proje yöneticileri ve geliştirici ekip dağıtılarak tasfiye edildi. İdari ve teknolojik olarak köklü değişikliklerin yaşandığı bu süreçte son sürüm olan Pardus 2011 sürümünün bakımı yapılmadı. Mevcut sürümlerin bakımlarının ve yeniden yapılanma çalışmalarının içeriği konusunda resmî açıklamaların yapılmaması Pardus kullanıcıları arasında projenin sona erdiğine dair haberlerin yayılmasına neden oldu. Ocak 2012'de Pardus 2011 bireysel sürümüne güncelleme desteğinin sona erdiği e-posta listeleri üzerinden duyuruldu.
2 Mart 2012'de projenin resmî sitesinden 23-24 Mart 2012 tarihlerinde projenin yeniden nasıl sürdürüleceğine dair “Pardus’un Yarını Çalıştayı” yapılacağı açıklandı. Sadece davetlilere açık olan çalıştayda Pardus hakkında kararlar alacak bir kurul oluşturulmasına ve bu kurulun aşağıdaki üyelerden oluşmasına karar verildi.
|
|
Ayrıca, kurul üyelerinin kendi temsil ettikleri topluluklardan seçim yoluyla belirleneceği ve Pardus’un en önemli hedefinin en iyi Türkçe desteği veren işletim sistemi haline gelmek olduğu belirtildi.
19 Haziran 2012 tarihinde ULAKBİM Başkanı Dr. Ahmet Kaplan ve Pardus Proje Yöneticisi Abdullah Erol projenin hedeflerini açıkladıkları bir basın toplantısı düzenlediler. Abdullah Erol'un proje yöneticisi olduğu bu toplantı ile kamuoyu tarafından öğrenildi. Toplantıda özetle FATİH Projesindeki akıllı tahtalarda Pardus kullanılacağı, yeni bir kurumsal sürüm hazırlandığı, sunucu ve mobil sürümler yapılacağı ve özel sektörle iş birliklerine gidileceği belirtildi. Bu vaatler Pardus topluluğu tarafından şüphe ile karşılandı. Abdullah Erol 2016 yılı Ağustos ayında FETÖ soruşturmaları kapsamında görevinden alındı.[1]
Pardus Danışma Kurulu ilk toplantısını 29 Haziran 2012 tarihinde Ankara'da ULAKBİM'de yaptı. Fakat toplantıdan bir gün önce projenin bir Debian derlemesini bazı ekran görüntülerini değiştirerek Pardus 2011 adı altında FATİH projesi kapsamındaki akıllı tahtalara yüklediği ve okullara dağıttığı ortaya çıktı.
Toplantıda TÜBİTAK'ın mevcut sözleşmeleri ve taahhütleri gereği akıllı tahtalara yüklemek ve bazı kurumlardaki masaüstü bilgisayarlardaki Pardus sürümlerini hızlıca güncellemek için Debian dağıtımını kullandığı, Pardus için geliştirilen PiSi gibi projelerin bu yeni Debian sürümüne eklenemediği, akıllı tahtaların da Pardus ile çalıştırılamadığı için Debian kullanıldığı, bu işlemler için Vestel firması ile iş birliği yapıldığı öğrenildi (oysa CEBİT 2011'de Pardus çalıştıran bir akıllı tahta sunulmuştu). Ayrıca, Danışma Kurulunun henüz resmî olarak kurulmamış olduğu, bunun için TÜBİTAK Bilim Kurulunun yetki devri işlemi yapması gerektiği ortaya çıktı. Bu şartlar altında üyeler (Debian sürümü hakkında) TÜBİTAK'ın onaylanmasını istediği bazı kararları onaylamadı ve kurulun resmî oluşumunun tamamlamasının beklenmesine karar verildi. Ayrıca, Pardus hakkında kararları vereceği çalıştayda tespit edilmiş olan Danışma Kurulu toplanmadan ve kamuoyuna bilgilendirme yapılmadan TÜBİTAK'ın Pardus'un yeni sürümünde Debian'ı kullanmaya karar vermiş olması ve toplantının kurulun resmî oluşumu açısından daha erken yapılmamış olması Pardus topluluğunda şaşkınlıkla karşılandı. Fakat TÜBİTAK Danışma Kurulunu bir daha toplamadı ve bu kurul işlev kazanamadı.
2012 yılı ilk yarısında Fatih Projesi kapsamında okullara gönderilen etkileşimli tahtalarda Pardus logolu Debian işletim sisteminin kullanıldığı görüldü. 2012 yılı ikinci yarısında TÜBİTAK yeni geliştiriciler istihdam ederek yeni sürüm hazırlıklarına başladı. 25 Ocak 2013'te Debian tabanlı ilk kararlı Pardus sürümü "Pardus 2013 Anadolu Parsı" adı ile yayımlandı. Böylece Pardus projesi kapsamında 2012 yılına kadar geliştirilmiş olan Pardus'a özgü PiSi paket yönetim sistemi, ÇOMAR yapılandırma yöneticisi, YALI kurulum aracı, Müdür açılış sistemi, Kaptan ilk ayar sihirbazı ve diğer irili ufaklı tüm projeler terk edilerek tamamen Debian tabanına geçilmiş oldu.
Sonraki gelişmeler (2013-günümüz)
- 2015 yılında geliştirici sayısı arttırılarak 14'e çıkarıldı.
- 2016 yılında Pardus Güvenli Kamu Sürümü yayımlandı ve bulut tabanlı altyapı kuruldu.
- 2021 yılında Pardus'un Bulut, ARM64 ve Konteyner sürümleri yayımlandı.
- 2022 yılında Gönüllü Pardus Platformu (gonullu.pardus.org.tr) ve Pardus Uzaktan Eğitim Merkezi (uzem.pardus.org.tr) açıldı.
Sürümler
2013 yılı öncesinde ağırlıklı olarak bireysel kullanıcılara yönelik sürümler yayımlanmış, sadece 2007 ve 2011 yıllarında kurumsal sürümleri yayımlanmıştır. Pardus 2013 sürümünden itibaren ise Kurumsal, Sunucu ve akıllı tahtalara yönelik Fatih sürümü yayımlanmaya başlamış, 2021 yılından itibaren ise Bulut, ARM64 ve Konteyner sürümleri da yayımlanmaya başlamıştır. Günümüzde Pardus projesi kapsamında aşağıdaki sürümler yayımlanmaktadır.
| Pardus Masaüstü | : | Kamu kurum ve kuruluşları, KOBİ'ler ve bireysel kullanıcıların kullanabileceği Pardus sürümüdür. Masaüstü ortamı olarak GNOME ve XFCE masaüstü ortamlarını içeren iki farklı sürümü bulunur. GNOME modern bir kullanıcı arayüzü sunarken, XCFE daha sade bir arayüz sunar. Xfce sürümü daha düşük sistem kaynağı tüketmesi nedeniyle eski bilgisayarlar için tercih edilebilir bir seçenektir. |
| Pardus ETAP | : | Etkileşimli Akıllı Tahta Projesi (ETAP) kapsamında, eğitim kurumlarındaki etkileşimli tahtalar ve dokunmatik cihazlar için özel olarak hazırlanmış bir arayüz içeren Pardus sürümüdür. |
| Pardus ARM | : | Gerek enerji tüketimi gerekse özelleştirilmiş işler için özellikle tercih edilen ARM64 mimarili işlemciler için geliştirilmiş Pardus sürümüdür. Ayrıca Pardus'un Raspberry Pi4 sürümü de bulunur. |
| Pardus Bulut | : | Azure ve Amazon AWS/EC platformları gibi, fiziksel ya da sanal herhangi bir platformda çalışması için tasarlanmış "Generic" sürümü gibi, çeşitli Pardus bulut sürümleri yayımlanmaktadır. |
| Pardus Konteyner | : | Pardus’u konteyner ortamında kullanabilmek için Docker ve Vagrant sürümleri yayımlanmaktadır. |
| Pardus Sunucu | : | Pardus'un sunucu sürümüdür. |
Alt projeler
Yeni dönemde Linux dağıtımının bileşenleri yerine, göç projelerinde kamu ve özel kurumların ihtiyaç duyacağı araçların geliştirilmesine ağırlık verilen projede alttaki ürünler geliştirilmiştir.
| Ahtapot | : | Tüm kamu ve özel sektor kuruluşlarında kullanılmak üzere tasarlanan tam teşekküllü açık kaynak kodlu bir bütünleşik siber güvenlik sistemidir. |
| Engerek | : | Web tabanlı geliştirilmiş bir kimlik yönetim sistemidir. Temel hedefi kurum kullanıcılarını ve hesaplarını merkezden yönetmektir. |
| ETAP | : | Açık adıyla Etkileşimli Tahta Arayüzü Projesi, eğitim kurumlarında kullanılmakta olan etkileşimli tahtalara özel olarak geliştirlen bir arayüzdür. Tasarım ve eklenen yeni özellikler dokunmatik ekranlı bir cihazın daha kolay ve etkili kullanımının sağlaması ve Öğretmenlerin sınıfta ders anlatırken ihtiyaç duyacağı gereklilikler düşünülerek geliştirilmiştir. |
| LiderAhenk | : | Kurumsal ağ üzerindeki, sınırsız sayıda farklı sistemi ve kullanıcıları tek merkezden yönetebilmeyi, izlemeyi ve denetlemeyi sağlayan, açık kaynaklı bir merkezi yönetim yazılımıdır. |
| Uygulamalar | : | Pardus kullanıcılarının istekleri ve talepleri göz önüne alınarak geliştirilen, özelleştirilen; Bilgisayarım, Giriş Ekranı, Hakkında, Disk Kalıbı Yazıcı, Güç Yöneticisi, Java Kurucu, Pardus Yazılım Merkezi, GNOME Karşılayıcı, XFCE Karşılayıcı gibi çeşitli uygulamalardır. |
Sosyal etkinlikler ve katılımlar
- Google Summer of Code: Pardus, Google'ın öğrencilere staj ve kendini geliştirme imkânı ile tasarılara geliştirici ve katkı sağlamayı amaçladığı açık kaynak tasarısı Google Summer of Code'a ilk olarak 2008 yılında katılmış olup bu organizasyona katılan ilk Türk tasarısıdır. Google Summer of Code'a ayrıca 2009, 2010, 2021 ve 2022 yıllarında katılım sağlanmıştır.
- CeBIT Eurasia Bilişim Fuarı: Bazı dönemlerde Pardus hakkındaki gelişmeleri kamuoyuna duyurmak ve tasarıya olan ilgiyi arttırmak amacıyla CeBIT Eurasia Bilişim Fuarı'na katılım sağlanmaktadır. 2006, 2008, 2009, 2010, 2011, 2013, 2014, 2019, 2022 fuarlarında Pardus standı kurulmuştur.
- Teknofest: 2021 yılından beri her yıl düzenlenen Teknofest yarışmasına öneri/hata yakalama, geliştirme kategorileri üzerinden katılım sağlanmaktadır.
Bunların dışında Türkiye genelinde çeşitli bilim festivalleri, yazılım kampları, çalıştay ve toplantılara katılım sağlanmakta olup katılım sağlanan tüm etkinlikler Pardus web sitesinde detaylı olarak yayınlanmaktadır.
Galeri
-
![image]()
Pardus 1.0 -
![image]()
Pardus 2007.1 -
![image]()
Pardus 2007.2 -
![image]()
Pardus 19.1 -
![image]()
Pardus 21
Ayrıca bakınız
Kaynakça
- ^ a b c d e f g h i . 27 Temmuz 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Temmuz 2011.
- ^ a b c "Tarihçe". TÜBİTAK. 19 Mart 2024 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 19 Mart 2024.
- ^ a b "Necdet Yücel'in " What about Pardus?" başlıklı yazısı". 4 Ekim 2013 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 28 Ağustos 2013.
- ^ . 11 Eylül 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Temmuz 2012.
- ^ . 5 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Nisan 2012.
- ^ . 17 Ağustos 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Ağustos 2012.
- ^ . 7 Ağustos 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Nisan 2012.
- ^ . 14 Ekim 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Nisan 2012.
- ^ . 30 Aralık 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Haziran 2012.
- ^ . 22 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Nisan 2012.
- ^ "Basın toplantısı hakkında Habertürk'ün haberi". 3 Ağustos 2014 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 2 Temmuz 2012.
- ^ "Basın toplantısı hakkında Haberler.com'un haberi". 10 Mart 2016 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 2 Temmuz 2012.
- ^ . 5 Ekim 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Temmuz 2012.
- ^ . 22 Haziran 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Temmuz 2012.
- ^ . 7 Nisan 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Temmuz 2012.
- ^ . 22 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Temmuz 2012.
- ^ "CEBİT 2011'de Pardus çalıştırılan bir akıllı tahtanın sunumu". 20 Aralık 2015 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 2 Temmuz 2012.
- ^ . 26 Nisan 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Temmuz 2012.
- ^ . 22 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Temmuz 2012.
- ^ . 3 Nisan 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Temmuz 2012.
- ^ a b "Bulut, Arm64 ve Konteyner sürümleri yayınlandı". TÜBİTAK. 8 Aralık 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 20 Mart 2024.
- ^ "Pardus Sürümleri". TÜBİTAK. 22 Aralık 2023 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 20 Mart 2024.
- ^ "Pardus Uygulamaları". TÜBİTAK. 21 Mart 2024 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 21 Mart 2024.
- ^ "Google Summer of Code 2008". 20 Mart 2024 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 20 Mart 2024.
- ^ "Google Summer of Code 2021". 20 Mart 2024 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 20 Mart 2024.
- ^ "Google Summer of Code 2022". 20 Mart 2024 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 20 Mart 2024.
- ^ "Teknofest 2021". 20 Mart 2024 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 20 Mart 2024.
- ^ "Pardus Etkinlikleri". TÜBİTAK. 25 Mart 2024 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 25 Mart 2024.
Dış bağlantılar
- pardus.org.tr
- gonullu.pardus.org.tr
- DistroWatch
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Pardus Turkiye de TUBITAK ULAKBIM tarafindan gelistirilen bir GNU Linux dagitimi olan isletim sistemi Planlamasina 2003 yilinda baslanmis olup ilk kararli surumu 27 Aralik 2005 te yayinlanmistir Kamu kurum ve kuruluslarina yonelik olarak gelistirilmekte olup bireysel kullanicilar tarafindan da kullanilabilmektedir Masaustu bulut ARM sunucu konteyner ve akilli tahta surumleri bulunur PardusGelistirici ler TUBITAKProje Durumu AktifIsletim sistemi ailesiLinuxPaket yoneticisidpkgKaynak turuAcik kaynakLisansGPLCekirdek turuMonolitik cekirdekGuncelleme yontemiAPTIlk Yayinlanma 27 Aralik 2005 18 yil once 2005 12 27 Son kararli surumu Pardus 23 1 17 Ocak 2024 4 ay once 2024 01 17 Platform destegiAMD64 ARM64Kullanici arayuzuGNOME XFCEWeb sitesipardus org trDesteklenen Diller Turkce Ingilizce Pardus adi Anadolu parsinin bilimsel adi olan Panthera pardus tulliana dan gelmektedir 2005 yilinda yayinlanan ilk surumden 2011 yilina kadar herhangi bir baska Linux dagitimi temel alinmadan kendine ozgu projelerle gelistirilmistir 2011 yili son aylarindan itibaren TUBITAK bunyesinde yeniden yapilanma calismalari neticesinde yonetici ve gelistirici ekip dagitilarak tasfiye edilmistir 2012 yilinda TUBITAK tarafindan Pardus projesi icin tekrar gelistirici istihdam edilmis ve o gune kadar Pardus projesi kapsaminda gelistirilmis olan PiSi paket yonetim sistemi COMAR yapilandirma yoneticisi YALI kurulum araci Mudur acilis sistemi Kaptan ilk ayar sihirbazi ve diger tum projeleri terk edilerek Debian tabanina gecilmistir 25 Ocak 2013 te yayimlanan Pardus 2013 Anadolu Parsi surumu ile artik Debian tabanli bir Linux dagitimi haline gelmistir Ayrica projenin hedef kitlesi de kamu kurum ve kuruluslari olarak revize edilmistir Geride birakilan eski Pardus projeleri gonulluler tarafindan yurutulen Pisi Linux projesi kapsaminda surdurulmektedir TarihcePardus surum tarihcesi Gunumuzde Pardus un 2 yilda bir ana 4 ayda bir ara surumu yayimlanmaktadir Pardus surum numaralari ana surumun yayimlandigi yilin numarasi ile baslar Olusum sureci 2003 2005 Pardus cekirdek ekibiPardus un ilk kararli surumu olan Pardus 1 0 da YALI kurulum aracindan bir goruntuPisi paket yoneticisi logosuKaptan logosu 2003 yilinin onemli bir bolumunde TUBITAK tarafindan ulusal bir isletim sistemi dagitiminin gerekliligi dunyada benzer uygulamalar yazilim sektorunun mevcut durumu ve egilimleri arastirildi Ulkenin bilgi teknolojisi alanindaki insan kaynagi yerel yazilim sektorunun yetenekleri ve rekabet unsurlari incelendi Tum bulgular isiginda 2003 yili yazinda bir ulusal isletim sistemi dagitimi olusturmanin yerinde bir karar oldugu sonucuna varilarak somut duzeyde planlama isine girisildi Mevcut isletim sistemleri basta Linux olmak uzere incelendi acik kaynak yazilim metodolojisi yontem bilimi ve felsefesi ayrintili olarak calisildi Hedef bir dagitim olusturmanin otesinde bu dagitimi surekli kilabilecek duzenlemeci yapiyi da kurmak oldugundan yazilim sektorunde ozellikle acik kaynak cercevesinde kullanilabilecek is ornekleri irdelendi Bu incelemeler sonrasinda 2003 yili sonbaharinda Linux temelli acik kaynakli olabildigince GPL lisanslama yontemini kullanan bir isletim sistemi dagitimi olusturulmasina karar verildi Pardus Projesi nin hayata gecmesi 2004 yili basinda teknik ekibin cekirdeginin olusturulmasiyla basladi Bu asamada Turkiye nin Linux gecmisi mevcut ve planlanan dagitimlar acik kaynak ve Linux toplulugu ve girisimleri de goz onune alinarak var olan bilgi birikimi ve deneyimden en ust duzeyde yararlanmanin yollari arandi Sonucta ulusal isletim sistemi gelistirilmesinde gorev almasi en uygun kisiler Turkiye nin dort bir yanindan secilerek TUBITAK UEKAE bunyesinde bir araya geldiler 2004 yilinin onemli bir kismi teknik seceneklerin degerlendirilmesi ile gecti Farkli Linux dagitimlari incelendi mevcut dagitimlardaki eksiklikler olasi gelisim alanlari yapilmasi gerekenler ve bunlarin is gucu ve kaynak gereksinimleri irdelendi Hedef kitlenin kim olacagi uzerinde beyin firtinalari yapildi bunun sonucu olarak yol haritasi secenekleri belirlendi 2004 yili Ekim ayinda bu teknik degerlendirmeler sonuclandi ve yayimlanan Proje Ana Sozlesmesi ile amac yontem ve takvim belirlendi Pardus un bilisim okuryazarligina sahip bilgisayar kullanicilarinin temel masaustu ihtiyaclarini hedefleyen bir isletim sistemi olmasina mevcut Linux dagitimlarinin ustun taraflarini kavram mimari ya da kod olarak kullanmasina ancak otonom sisteme evrilebilecek bir yapilandirma cercevesi ve araclari ile kurulum yapilandirma ve kullanim kolayligi saglamasina karar verildi Teknik hedefi ve yontemi belirlenen tasari hizla ilerlemeye basladi ve 1 Subat 2005 tarihinde ilk urun olan Pardus Calisan CD 1 0 yayimlandi Tasarinin amaclari ve teknik yaklasimi hakkinda Linux toplulugunu ve kullanicilari bilgilendirmeyi amaclayan Calisan CD canli CD beklenenin uzerinde ilgi gordu Sonrasinda gelistirme daha cok ozgun yenilik tasarilarina yogunlasti ve nihayet 27 Aralik 2005 te Pardus un ilk kurulabilir surumu olan Pardus 1 0 ag uzerinden yayimlanmaya basladi Pardus 2011 2 surumune kadar kendine ozgu PiSi paket yonetim sistemini kullanan ozgun bir Linux dagitimi olarak yoluna devam etti Yeniden yapilanma donemi 2011 2013 2011 yilinin son aylarindan itibaren TUBITAK bunyesindeki yeniden yapilanma calismalari neticesinde proje yoneticileri ve gelistirici ekip dagitilarak tasfiye edildi Idari ve teknolojik olarak koklu degisikliklerin yasandigi bu surecte son surum olan Pardus 2011 surumunun bakimi yapilmadi Mevcut surumlerin bakimlarinin ve yeniden yapilanma calismalarinin icerigi konusunda resmi aciklamalarin yapilmamasi Pardus kullanicilari arasinda projenin sona erdigine dair haberlerin yayilmasina neden oldu Ocak 2012 de Pardus 2011 bireysel surumune guncelleme desteginin sona erdigi e posta listeleri uzerinden duyuruldu 2 Mart 2012 de projenin resmi sitesinden 23 24 Mart 2012 tarihlerinde projenin yeniden nasil surdurulecegine dair Pardus un Yarini Calistayi yapilacagi aciklandi Sadece davetlilere acik olan calistayda Pardus hakkinda kararlar alacak bir kurul olusturulmasina ve bu kurulun asagidaki uyelerden olusmasina karar verildi TUBITAK yonetim temsilcisi STK temsilcisi Kullanici toplulugu temsilcisi Sezai Yeniay secildi Gelistirici temsilcileri biri topluluktan olmak uzere 2 kisi Pardus cozum ortaklarindan bir temsilci Universite temsilcisi akademisyen Kamu kurumlarindan temsilci Ayrica kurul uyelerinin kendi temsil ettikleri topluluklardan secim yoluyla belirlenecegi ve Pardus un en onemli hedefinin en iyi Turkce destegi veren isletim sistemi haline gelmek oldugu belirtildi 19 Haziran 2012 tarihinde ULAKBIM Baskani Dr Ahmet Kaplan ve Pardus Proje Yoneticisi Abdullah Erol projenin hedeflerini acikladiklari bir basin toplantisi duzenlediler Abdullah Erol un proje yoneticisi oldugu bu toplanti ile kamuoyu tarafindan ogrenildi Toplantida ozetle FATIH Projesindeki akilli tahtalarda Pardus kullanilacagi yeni bir kurumsal surum hazirlandigi sunucu ve mobil surumler yapilacagi ve ozel sektorle is birliklerine gidilecegi belirtildi Bu vaatler Pardus toplulugu tarafindan suphe ile karsilandi Abdullah Erol 2016 yili Agustos ayinda FETO sorusturmalari kapsaminda gorevinden alindi 1 Pardus Danisma Kurulu ilk toplantisini 29 Haziran 2012 tarihinde Ankara da ULAKBIM de yapti Fakat toplantidan bir gun once projenin bir Debian derlemesini bazi ekran goruntulerini degistirerek Pardus 2011 adi altinda FATIH projesi kapsamindaki akilli tahtalara yukledigi ve okullara dagittigi ortaya cikti Toplantida TUBITAK in mevcut sozlesmeleri ve taahhutleri geregi akilli tahtalara yuklemek ve bazi kurumlardaki masaustu bilgisayarlardaki Pardus surumlerini hizlica guncellemek icin Debian dagitimini kullandigi Pardus icin gelistirilen PiSi gibi projelerin bu yeni Debian surumune eklenemedigi akilli tahtalarin da Pardus ile calistirilamadigi icin Debian kullanildigi bu islemler icin Vestel firmasi ile is birligi yapildigi ogrenildi oysa CEBIT 2011 de Pardus calistiran bir akilli tahta sunulmustu Ayrica Danisma Kurulunun henuz resmi olarak kurulmamis oldugu bunun icin TUBITAK Bilim Kurulunun yetki devri islemi yapmasi gerektigi ortaya cikti Bu sartlar altinda uyeler Debian surumu hakkinda TUBITAK in onaylanmasini istedigi bazi kararlari onaylamadi ve kurulun resmi olusumunun tamamlamasinin beklenmesine karar verildi Ayrica Pardus hakkinda kararlari verecegi calistayda tespit edilmis olan Danisma Kurulu toplanmadan ve kamuoyuna bilgilendirme yapilmadan TUBITAK in Pardus un yeni surumunde Debian i kullanmaya karar vermis olmasi ve toplantinin kurulun resmi olusumu acisindan daha erken yapilmamis olmasi Pardus toplulugunda saskinlikla karsilandi Fakat TUBITAK Danisma Kurulunu bir daha toplamadi ve bu kurul islev kazanamadi 2012 yili ilk yarisinda Fatih Projesi kapsaminda okullara gonderilen etkilesimli tahtalarda Pardus logolu Debian isletim sisteminin kullanildigi goruldu 2012 yili ikinci yarisinda TUBITAK yeni gelistiriciler istihdam ederek yeni surum hazirliklarina basladi 25 Ocak 2013 te Debian tabanli ilk kararli Pardus surumu Pardus 2013 Anadolu Parsi adi ile yayimlandi Boylece Pardus projesi kapsaminda 2012 yilina kadar gelistirilmis olan Pardus a ozgu PiSi paket yonetim sistemi COMAR yapilandirma yoneticisi YALI kurulum araci Mudur acilis sistemi Kaptan ilk ayar sihirbazi ve diger irili ufakli tum projeler terk edilerek tamamen Debian tabanina gecilmis oldu Sonraki gelismeler 2013 gunumuz 2015 yilinda gelistirici sayisi arttirilarak 14 e cikarildi 2016 yilinda Pardus Guvenli Kamu Surumu yayimlandi ve bulut tabanli altyapi kuruldu 2021 yilinda Pardus un Bulut ARM64 ve Konteyner surumleri yayimlandi 2022 yilinda Gonullu Pardus Platformu gonullu pardus org tr ve Pardus Uzaktan Egitim Merkezi uzem pardus org tr acildi Surumler2013 yili oncesinde agirlikli olarak bireysel kullanicilara yonelik surumler yayimlanmis sadece 2007 ve 2011 yillarinda kurumsal surumleri yayimlanmistir Pardus 2013 surumunden itibaren ise Kurumsal Sunucu ve akilli tahtalara yonelik Fatih surumu yayimlanmaya baslamis 2021 yilindan itibaren ise Bulut ARM64 ve Konteyner surumleri da yayimlanmaya baslamistir Gunumuzde Pardus projesi kapsaminda asagidaki surumler yayimlanmaktadir Pardus Masaustu Kamu kurum ve kuruluslari KOBI ler ve bireysel kullanicilarin kullanabilecegi Pardus surumudur Masaustu ortami olarak GNOME ve XFCE masaustu ortamlarini iceren iki farkli surumu bulunur GNOME modern bir kullanici arayuzu sunarken XCFE daha sade bir arayuz sunar Xfce surumu daha dusuk sistem kaynagi tuketmesi nedeniyle eski bilgisayarlar icin tercih edilebilir bir secenektir Pardus ETAP Etkilesimli Akilli Tahta Projesi ETAP kapsaminda egitim kurumlarindaki etkilesimli tahtalar ve dokunmatik cihazlar icin ozel olarak hazirlanmis bir arayuz iceren Pardus surumudur Pardus ARM Gerek enerji tuketimi gerekse ozellestirilmis isler icin ozellikle tercih edilen ARM64 mimarili islemciler icin gelistirilmis Pardus surumudur Ayrica Pardus un Raspberry Pi4 surumu de bulunur Pardus Bulut Azure ve Amazon AWS EC platformlari gibi fiziksel ya da sanal herhangi bir platformda calismasi icin tasarlanmis Generic surumu gibi cesitli Pardus bulut surumleri yayimlanmaktadir Pardus Konteyner Pardus u konteyner ortaminda kullanabilmek icin Docker ve Vagrant surumleri yayimlanmaktadir Pardus Sunucu Pardus un sunucu surumudur Alt projelerYeni donemde Linux dagitiminin bilesenleri yerine goc projelerinde kamu ve ozel kurumlarin ihtiyac duyacagi araclarin gelistirilmesine agirlik verilen projede alttaki urunler gelistirilmistir Ahtapot Tum kamu ve ozel sektor kuruluslarinda kullanilmak uzere tasarlanan tam tesekkullu acik kaynak kodlu bir butunlesik siber guvenlik sistemidir Engerek Web tabanli gelistirilmis bir kimlik yonetim sistemidir Temel hedefi kurum kullanicilarini ve hesaplarini merkezden yonetmektir ETAP Acik adiyla Etkilesimli Tahta Arayuzu Projesi egitim kurumlarinda kullanilmakta olan etkilesimli tahtalara ozel olarak gelistirlen bir arayuzdur Tasarim ve eklenen yeni ozellikler dokunmatik ekranli bir cihazin daha kolay ve etkili kullaniminin saglamasi ve Ogretmenlerin sinifta ders anlatirken ihtiyac duyacagi gereklilikler dusunulerek gelistirilmistir LiderAhenk Kurumsal ag uzerindeki sinirsiz sayida farkli sistemi ve kullanicilari tek merkezden yonetebilmeyi izlemeyi ve denetlemeyi saglayan acik kaynakli bir merkezi yonetim yazilimidir Uygulamalar Pardus kullanicilarinin istekleri ve talepleri goz onune alinarak gelistirilen ozellestirilen Bilgisayarim Giris Ekrani Hakkinda Disk Kalibi Yazici Guc Yoneticisi Java Kurucu Pardus Yazilim Merkezi GNOME Karsilayici XFCE Karsilayici gibi cesitli uygulamalardir Sosyal etkinlikler ve katilimlarGoogle Summer of Code Pardus Google in ogrencilere staj ve kendini gelistirme imkani ile tasarilara gelistirici ve katki saglamayi amacladigi acik kaynak tasarisi Google Summer of Code a ilk olarak 2008 yilinda katilmis olup bu organizasyona katilan ilk Turk tasarisidir Google Summer of Code a ayrica 2009 2010 2021 ve 2022 yillarinda katilim saglanmistir CeBIT Eurasia Bilisim Fuari Bazi donemlerde Pardus hakkindaki gelismeleri kamuoyuna duyurmak ve tasariya olan ilgiyi arttirmak amaciyla CeBIT Eurasia Bilisim Fuari na katilim saglanmaktadir 2006 2008 2009 2010 2011 2013 2014 2019 2022 fuarlarinda Pardus standi kurulmustur Teknofest 2021 yilindan beri her yil duzenlenen Teknofest yarismasina oneri hata yakalama gelistirme kategorileri uzerinden katilim saglanmaktadir Bunlarin disinda Turkiye genelinde cesitli bilim festivalleri yazilim kamplari calistay ve toplantilara katilim saglanmakta olup katilim saglanan tum etkinlikler Pardus web sitesinde detayli olarak yayinlanmaktadir GaleriPardus 1 0 Pardus 2007 1 Pardus 2007 2 Pardus 19 1 Pardus 21Ayrica bakinizLinux Debian Pisi Linux Turkiye de ozgur yazilimin gecmisiKaynakca a b c d e f g h i 27 Temmuz 2011 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 27 Temmuz 2011 a b c Tarihce TUBITAK 19 Mart 2024 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 19 Mart 2024 a b Necdet Yucel in What about Pardus baslikli yazisi 4 Ekim 2013 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 28 Agustos 2013 11 Eylul 2014 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 4 Temmuz 2012 5 Mart 2016 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 11 Nisan 2012 17 Agustos 2012 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 6 Agustos 2012 7 Agustos 2012 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 11 Nisan 2012 14 Ekim 2012 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 11 Nisan 2012 30 Aralik 2012 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 1 Haziran 2012 22 Kasim 2012 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 11 Nisan 2012 Basin toplantisi hakkinda Haberturk un haberi 3 Agustos 2014 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 2 Temmuz 2012 Basin toplantisi hakkinda Haberler com un haberi 10 Mart 2016 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 2 Temmuz 2012 5 Ekim 2014 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 2 Temmuz 2012 22 Haziran 2012 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 2 Temmuz 2012 7 Nisan 2016 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 2 Temmuz 2012 22 Kasim 2012 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 2 Temmuz 2012 CEBIT 2011 de Pardus calistirilan bir akilli tahtanin sunumu 20 Aralik 2015 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 2 Temmuz 2012 26 Nisan 2016 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 2 Temmuz 2012 22 Kasim 2012 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 2 Temmuz 2012 3 Nisan 2016 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 2 Temmuz 2012 a b Bulut Arm64 ve Konteyner surumleri yayinlandi TUBITAK 8 Aralik 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 20 Mart 2024 Pardus Surumleri TUBITAK 22 Aralik 2023 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 20 Mart 2024 Pardus Uygulamalari TUBITAK 21 Mart 2024 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 21 Mart 2024 Google Summer of Code 2008 20 Mart 2024 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 20 Mart 2024 Google Summer of Code 2021 20 Mart 2024 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 20 Mart 2024 Google Summer of Code 2022 20 Mart 2024 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 20 Mart 2024 Teknofest 2021 20 Mart 2024 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 20 Mart 2024 Pardus Etkinlikleri TUBITAK 25 Mart 2024 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 25 Mart 2024 Dis baglantilarpardus org tr gonullu pardus org tr DistroWatch