Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Nogay Ordası (Nogayca: Noğay ordası, Ногай ордасы, Tatarca: Nuğay urdası, Нугай урдасы, Kırım Tatarca: Noğay ordası), Altın Orda yıkıldıktan sonra 14. yüzyılın sonlarında Kafkasya ve Deşt-i Kıpçak bölgesinde Cengiz Han'ın sülalesinden olmayan Moğol Mangıt boyunun önderi Edige tarafından kurulmuş bir Türk devleti.
Noğay ordası / Ногай ордасы Nogay Ordası | |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 1398-1642 | |||||||||
 Bayrak | |||||||||
 | |||||||||
| Başkent | Saray-Jük | ||||||||
| Yaygın dil(ler) | Nogayca | ||||||||
| Hükûmet | Monarşi | ||||||||
| Han | |||||||||
| |||||||||
| Emir | |||||||||
| |||||||||
| Tarihçe | |||||||||
| |||||||||
| |||||||||
Edige liderliğindeki boyların konfederasyonuna Mangıt dışında Kongirat başta olmak üzere çeşitli boylar katılmaktaydı.
Edige önce Timur'un desteğini alan Cuci ulusunun hanı Toktamış ile mücadele etmiş ancak Toktamış'ın Timur'a karşı meydan okumasından sonra Timur ile işbirliği yaparak Toktamış'ı yenmiştir.
Ancak Edige, Cengiz Han'ın soyundan gelmediği için dönemin töresine göre Han olamamıştır. 1398'de Cuci ulusunun Toka Temür sülalesinden 'u han olarak seçmiş ve kendisi tarafından emirlerin başına tayin edilmiştir. Edige'nin torunları da "Biy" (Bey) ya da "Emir" unvanlarını kullanmıştır.
İdil ve Ural Nehirleri arasındaki bölgede hakimiyeti kuran Edige 1419'de öldürülmüş ve konfederasyon Nureddin önderliğinde devam etmiştir. Nureddin Azak Denizi'nden Aral Gölü'ne kadar toprağını genişletmiştir. Bu konfederasyonun desteğiyle Astrahan Hanlığı kurulmuştur.
15. yüzyılda bu konfederasyona Nogay olarak hitap edilmeye başlamıştır. Nogay adının Cengiz Han'ın oğullarından Boal'ın oğlu Nogay Han'dan geldiği düşünülmektedir.
Doğudan gelen Oyrat ve boylarının (günümüzdeki Kalmıklar) Nogay ovasına yerleşmesiyle oradan kovulmuş olan Nogaylar, 1642'de Rusya'ya itaat etmişler ve Nogay Orda ortadan kalkmıştır.
Yusuf'un sülalesi (Юсупов), Urus'un sülalesi (Урусов) adlı Çarlık Rusyası'nın Dük aileleri olmuştur.
Nogay Orda yıkıldıktan sonra da Kuban Nogay, Cedisikul Nogay, Bucak Nogay, Canboyluk Nogay, Yedisan Nogay adıyla bilinen Nogaylar varlığını korumuştur. Bunlardan bir kısmı Kırım Hanlığı'nın askerî gücü olarak kullanılmışlardır. Geri kalanlar ise bir müddet aşağı İdil boyunda yaşamışlardır.
Günümüzde Nogay adını kullanan etnik grup sadece Dağıstan'daki sülaleden olanlardır. Osmanlı İmparatorluğu ve Türkiye'de Nogay adı tıpkı Kuzey Kafkasya Halkları gibi Çerkes olarak nitelendirilir. Sultan II. Abdülhamit döneminde 1882 yılında kaleme alınan Çerkesistan Tarih-i Umûmiyesinin Sûret-i Tanzîmine Dair Lâyihadır başlıklı kapsamlı bir Çerkes Tarihi tasarısında kıt’a-i mezkûrede sâkin olub lisân ve ahlâk ve ahvâl ve kavmiyetce biri birine mübâyin bulunan Adiga, Abaza, Lezgi, Çeçan, Nogay, Dağıstan vesâire gibi akvâm ve kabâil-i müte’addide kisvelerinin müşâbeheti cihetiyle ecânib nazarında umûmen Çerkes zann olunmuşdur denmekte ve görüldüğü üzere bütün Kuzey Kafkasya Halkları için Çerkes nitelemesi yapılmaktadır.
Nogay Ordası hükümdarları
Nogay Ordası
- Edige Biy, Biy 1392-1412, ö. 1419
- Nureddin Batur Biy, Edige'nin oğlu, Biy 1412-1419
- Mansur Biy, Edige'nin oğlu, Biy 1419-1427
- Gazi Biy, Edige'nin oğlu, Biy 1427-1428
- Vakkas Biy, Nureddin'in oğlu, Biy 1428-1447
- Horazmi Biy, Vakkas'ın oğlu, Biy 1447-1473
- Abbas Biy, Nureddin'in oğlu, Biy 1473-1491
- Musa Biy, Vakkas'ın oğlu, Biy 1491-1502
- Yağmurçi Biy, Vakkas'ın oğlu, Biy 1502-1504
- Hasan Biy, Vakkas'ın oğlu, Biy 1504-1508
- Şeyh Muhammed Biy, Musa'nın oğlu, Biy 1508-1510, 1516-1519
- Alçagir Biy, Musa'nın oğlu, Biy 1508-1516
- Agiş Biy, Yağmurçi'nin oğlu, Biy 1521-1524
- Sayid Ahmed Biy, Musa'nın oğlu, Biy 1524-1541
- Hacı Muhammed Mirza, Musa'nın oğlu, Nuraddin 1537-1541
- Şeyh Mamai Biy, Musa'nın oğlu, Kekobat 1537-1541, Biy 1541-1549
- Yusuf Biy, Musa'nın oğlu, Biy 1549-1554, ö. 1556
- Uras Ali Mirza, Şeyh Muhammed'in oğlu, Kekobat 1549-1554
Mansur'un ordası
- Din Sufi Biy, Mansur'un oğlu, Biy
- Timur Biy, Mansur'un oğlu, Biy 1440-1486
- Can Kubad Biy, Din Sufi'nin oğlu, Biy 1486-1490
- Hacı Ahmed Biy, Din Sufi'nin oğlu, Biy 1490-
- Baki Biy, Hasan Mirza'nın oğlu, Biy 1532-1535, 1540-1542
- Hoca Ahmed Biy, Hasan Mirza'nın oğlu, Biy 1535-1540
- Divey Biy, Hasan Mirza'nın oğlu, Biy 1542-1573
- İsanay Biy, Divey'ın oğlu, Biy 1573-1588
- Arclanay Biy, Divey'in oğlu, Biy 1588-1595
- Muhammed Biy, Arslanay'ın oğlu, Biy 1595-
Altülis'in ordası
- Kasım Biy, Şeyh Mamai'nin oğlu, Kekobat 1541-1549, Biy 1549-1555
Büyük Nogay Ordası
- İsmail Biy, Musa'nın oğlu, Nuraddin 1541—1554, Biy 1554-1557, 1557-1563
- Yunus Biy,Yusuf'un oğlu, Nuraddin 1556-1557, Biy 1557, ö. 1561
- Ali Ekrem Mirza, Yusuf'un oğlu, Nuraddin 1557
- Muhammed Mirza, İsmail'in oğlu, Nuraddin 1557-1562
- Din Ahmed Biy, İsmail'in oğlu, Nuraddin 1562-1563, Biy 1563-1578
- Urus Biy, İsmail'in oğlu, Nuraddin 1563-1578, Biy 1578-1590
- Dinbay Mirza, İsmail'in oğlu, Nuraddin 1578-1584
- Said Ahmed Mirza, Muhammed Mirza'nın oğlu, Nuraddin 1584-1587
- Uraz Muhammed Biy, Din Ahmed'in oğlu, Taybuga 1584-1590, Biy 1590-1598
- Din Muhammed Biy, Din Ahmed'in oğlu, Nuraddin 1590-1598, Biy 1598-1600
- Yaş Tarak Biy, Din Ahmed'in oğlu, Biy 1600-1619
- Küçük Mirza, Din Ahmed'in oğlu, Buraddin 1600-1604
- Yaş Tarak Mirza, Küçük Mirza'nın oğlu, Kekobat 1600-1619
- Şay Tarak Mirza, Küçük Mirza'nın oğlu, Nuraddin 1604-1619
- Karakuli Muhammed Mirza, Uraz Muhammed'in oğlu, Taybuga 1604-1622, Nuraddin 1622-1631
- Kanay Biy, Dinbay Mirza'nın oğlu, Biy 1622-1634
Küçük Nogay Ordası (Azak Denizi tarafı)
- Gazi Biy, Urak Mirza'nın oğlu, Mirza 1554-1569, Biy 1569-1576
- Yahşisaad Biy, Mamai Mirza'nın oğlu, Biy 1576-1590
- Bapan Gazi Biy, Said Ahmed Mirza'nın oğlu, Biy 1600-1621
- Kasım Biy, İslam Mirza'nın oğlu, Biy 1621-1639
Ayrıca bakınız
Kaynakça
- ^ a b Başer, Ahmet (2011). Evliya Çelebi Seyahatnamesi'nde Nogaylar 14 Ekim 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde .. Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi / Journal of Turkish World Studies, XI/2 (Kış 2011), s.117-128.
- ^ Hamad, Subani (2013). The Secret History of Iran. s. 90. ISBN .
- ^ Oral, Mustafa (2008). Sultan II. Abdülhamit döneminde bir "Çerkes Tarihi" yazılması girişimi 30 Mart 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Nogay Ordasi Nogayca Nogay ordasi Nogaj ordasy Tatarca Nugay urdasi Nugaj urdasy Kirim Tatarca Nogay ordasi Altin Orda yikildiktan sonra 14 yuzyilin sonlarinda Kafkasya ve Dest i Kipcak bolgesinde Cengiz Han in sulalesinden olmayan Mogol Mangit boyunun onderi Edige tarafindan kurulmus bir Turk devleti Nogay ordasi Nogaj ordasy Nogay Ordasi1398 1642BayrakBaskentSaray JukYaygin dil ler NogaycaHukumetMonarsiHan 1398Timur KutlukEmir 1398 1419EdigeTarihce Kurulusu1398 Dagilisi1642Onculler ArdillarAltin Orda Rusya Carligi Edige liderligindeki boylarin konfederasyonuna Mangit disinda Kongirat basta olmak uzere cesitli boylar katilmaktaydi Edige once Timur un destegini alan Cuci ulusunun hani Toktamis ile mucadele etmis ancak Toktamis in Timur a karsi meydan okumasindan sonra Timur ile isbirligi yaparak Toktamis i yenmistir Ancak Edige Cengiz Han in soyundan gelmedigi icin donemin toresine gore Han olamamistir 1398 de Cuci ulusunun Toka Temur sulalesinden u han olarak secmis ve kendisi tarafindan emirlerin basina tayin edilmistir Edige nin torunlari da Biy Bey ya da Emir unvanlarini kullanmistir Idil ve Ural Nehirleri arasindaki bolgede hakimiyeti kuran Edige 1419 de oldurulmus ve konfederasyon Nureddin onderliginde devam etmistir Nureddin Azak Denizi nden Aral Golu ne kadar topragini genisletmistir Bu konfederasyonun destegiyle Astrahan Hanligi kurulmustur 15 yuzyilda bu konfederasyona Nogay olarak hitap edilmeye baslamistir Nogay adinin Cengiz Han in ogullarindan Boal in oglu Nogay Han dan geldigi dusunulmektedir Dogudan gelen Oyrat ve boylarinin gunumuzdeki Kalmiklar Nogay ovasina yerlesmesiyle oradan kovulmus olan Nogaylar 1642 de Rusya ya itaat etmisler ve Nogay Orda ortadan kalkmistir Yusuf un sulalesi Yusupov Urus un sulalesi Urusov adli Carlik Rusyasi nin Duk aileleri olmustur Nogay Orda yikildiktan sonra da Kuban Nogay Cedisikul Nogay Bucak Nogay Canboyluk Nogay Yedisan Nogay adiyla bilinen Nogaylar varligini korumustur Bunlardan bir kismi Kirim Hanligi nin askeri gucu olarak kullanilmislardir Geri kalanlar ise bir muddet asagi Idil boyunda yasamislardir Gunumuzde Nogay adini kullanan etnik grup sadece Dagistan daki sulaleden olanlardir Osmanli Imparatorlugu ve Turkiye de Nogay adi tipki Kuzey Kafkasya Halklari gibi Cerkes olarak nitelendirilir Sultan II Abdulhamit doneminde 1882 yilinda kaleme alinan Cerkesistan Tarih i Umumiyesinin Suret i Tanzimine Dair Layihadir baslikli kapsamli bir Cerkes Tarihi tasarisinda kit a i mezkurede sakin olub lisan ve ahlak ve ahval ve kavmiyetce biri birine mubayin bulunan Adiga Abaza Lezgi Cecan Nogay Dagistan vesaire gibi akvam ve kabail i mute addide kisvelerinin musabeheti cihetiyle ecanib nazarinda umumen Cerkes zann olunmusdur denmekte ve goruldugu uzere butun Kuzey Kafkasya Halklari icin Cerkes nitelemesi yapilmaktadir Nogay Ordasi hukumdarlariNogay Ordasi Edige Biy Biy 1392 1412 o 1419 Nureddin Batur Biy Edige nin oglu Biy 1412 1419 Mansur Biy Edige nin oglu Biy 1419 1427 Gazi Biy Edige nin oglu Biy 1427 1428 Vakkas Biy Nureddin in oglu Biy 1428 1447 Horazmi Biy Vakkas in oglu Biy 1447 1473 Abbas Biy Nureddin in oglu Biy 1473 1491 Musa Biy Vakkas in oglu Biy 1491 1502 Yagmurci Biy Vakkas in oglu Biy 1502 1504 Hasan Biy Vakkas in oglu Biy 1504 1508 Seyh Muhammed Biy Musa nin oglu Biy 1508 1510 1516 1519 Alcagir Biy Musa nin oglu Biy 1508 1516 Agis Biy Yagmurci nin oglu Biy 1521 1524 Sayid Ahmed Biy Musa nin oglu Biy 1524 1541 Haci Muhammed Mirza Musa nin oglu Nuraddin 1537 1541 Seyh Mamai Biy Musa nin oglu Kekobat 1537 1541 Biy 1541 1549 Yusuf Biy Musa nin oglu Biy 1549 1554 o 1556 Uras Ali Mirza Seyh Muhammed in oglu Kekobat 1549 1554Mansur un ordasi Din Sufi Biy Mansur un oglu Biy Timur Biy Mansur un oglu Biy 1440 1486 Can Kubad Biy Din Sufi nin oglu Biy 1486 1490 Haci Ahmed Biy Din Sufi nin oglu Biy 1490 Baki Biy Hasan Mirza nin oglu Biy 1532 1535 1540 1542 Hoca Ahmed Biy Hasan Mirza nin oglu Biy 1535 1540 Divey Biy Hasan Mirza nin oglu Biy 1542 1573 Isanay Biy Divey in oglu Biy 1573 1588 Arclanay Biy Divey in oglu Biy 1588 1595 Muhammed Biy Arslanay in oglu Biy 1595 Altulis in ordasi Kasim Biy Seyh Mamai nin oglu Kekobat 1541 1549 Biy 1549 1555Buyuk Nogay Ordasi Ismail Biy Musa nin oglu Nuraddin 1541 1554 Biy 1554 1557 1557 1563 Yunus Biy Yusuf un oglu Nuraddin 1556 1557 Biy 1557 o 1561 Ali Ekrem Mirza Yusuf un oglu Nuraddin 1557 Muhammed Mirza Ismail in oglu Nuraddin 1557 1562 Din Ahmed Biy Ismail in oglu Nuraddin 1562 1563 Biy 1563 1578 Urus Biy Ismail in oglu Nuraddin 1563 1578 Biy 1578 1590 Dinbay Mirza Ismail in oglu Nuraddin 1578 1584 Said Ahmed Mirza Muhammed Mirza nin oglu Nuraddin 1584 1587 Uraz Muhammed Biy Din Ahmed in oglu Taybuga 1584 1590 Biy 1590 1598 Din Muhammed Biy Din Ahmed in oglu Nuraddin 1590 1598 Biy 1598 1600 Yas Tarak Biy Din Ahmed in oglu Biy 1600 1619 Kucuk Mirza Din Ahmed in oglu Buraddin 1600 1604 Yas Tarak Mirza Kucuk Mirza nin oglu Kekobat 1600 1619 Say Tarak Mirza Kucuk Mirza nin oglu Nuraddin 1604 1619 Karakuli Muhammed Mirza Uraz Muhammed in oglu Taybuga 1604 1622 Nuraddin 1622 1631 Kanay Biy Dinbay Mirza nin oglu Biy 1622 1634Kucuk Nogay Ordasi Azak Denizi tarafi Gazi Biy Urak Mirza nin oglu Mirza 1554 1569 Biy 1569 1576 Yahsisaad Biy Mamai Mirza nin oglu Biy 1576 1590 Bapan Gazi Biy Said Ahmed Mirza nin oglu Biy 1600 1621 Kasim Biy Islam Mirza nin oglu Biy 1621 1639Ayrica bakinizKaynakca a b Baser Ahmet 2011 Evliya Celebi Seyahatnamesi nde Nogaylar 14 Ekim 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde Turk Dunyasi Incelemeleri Dergisi Journal of Turkish World Studies XI 2 Kis 2011 s 117 128 Hamad Subani 2013 The Secret History of Iran s 90 ISBN 9781304082893 erisim tarihi kullanmak icin url gerekiyor yardim Oral Mustafa 2008 Sultan II Abdulhamit doneminde bir Cerkes Tarihi yazilmasi girisimi 30 Mart 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde