Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Ulusal Demokrasi (Lehçe: Narodowa Demokracja, kısaltması "Endecja" olarak da bilinir), 19. yüzyılın ikinci yarısında ülkenin yabancı nüfusun yoğun yaşadığı bölgelerde güçlü olan Polonya'daki siyasal örgüttü. Kurucu ve ana ideolog Roman Dmowski idi. Hareketin diğer ideolojik babaları arasında Zygmunt Balicki ve Jan Ludwik Popławski vardı.
Ulusal Demokrasinin ana kalesi Büyük Polonya'ydı (Batı Polonya), burada hareketin itici gücü, İmparatorluk Almanya'sının Polonya topraklarını Almanlaştırma politikasına karşı koyma çabalarından kaynaklanıyordu. Daha sonra, UD'nin odak noktası, Yahudi ekonomik gücünü ortadan kaldırmaktı. Parti desteği etnik olarak Polonyalı aydınlardan, şehirli alt orta sınıftan, daha büyük orta sınıfın bazı unsurlarından ve onun kapsamlı gençlik hareketinden oluşuyordu.
İki savaş arası döneminde UD, ülkenin batı sınırında bulunan Alman azınlığının ve Polonya'nın doğu sınır bölgelerindeki (Kresy) diğer Polonyalı olmayan (çoğunlukla Ukrayna ve Belarus) nüfusun güçlü bir savunucusuydu. II.Dünya Savaşı'nın sona ermesi ve ülkenin Sovyetler Birliği ve komünist rejimi tarafından ele geçirilmesiyle birlikte, Ulusal Demokrasi hareketi fiilen ortadan kalktı.
Kökenleri
Ulusal Demokrasi'nin kökenleri, 1863-1864 yılları arasındaki Ocak Ayaklanması başarısızlığına ve 'in doğuşuna kadar götürülebilir. 19'uncu yüzyıl Polonya ayaklanmalarının sonuncusu olan bu ayaklanmanın ardından yeni nesil Polonyalı yurtseverler ve politikacılar, Polonya'nın bağımsızlığının savaş alanında değil, eğitim ve kültür yoluyla sağlanabileceğini savunmuştur.
1886'da gizli (Liga Polska) kuruldu. 1893'te Ulusal Lig (Liga Narodowa) olarak yeniden adlandırıldı. 1895'ten itibaren, Birlik Przegląd Wszechpolski (The All-Polish Review) adlı bir gazete yayınladı ve 1897 yılına gelindiğinde ise resmi bir siyasi parti olan Ulusal Demokrat Partisi (Stronnictwo Narodowo-Demokratyczne) kurulmuştu. 'nin (PSP) aksine, UD silahlı direnişi değil barışçıl müzakereleri savundu. Roman Dmowski'nin radikal milliyetçi ve sosyal-Darwinist fikirlerinden etkilenen Ulusal Demokratlar, çok geçmeden Polonya topraklarındaki diğer milletlere, özellikle de Yahudilere karşı, ırkçı fikirler beslediler.
I.Dünya Savaşı sırasında, Józef Piłsudski komutasındaki PSP, Polonya Lejyonları aracılığıyla İttifak Devletleri ile birlikte Rusya'ya karşı savaşırken, UD önce Rus İmparatorluğu ile 'nun oluşumunu destekleyerek ve daha sonra Batı Güçleri (özellikle Fransa) ile oluşumunu destekleyerek ittifak kurdu. Savaşın sonunda UD, Polonya'dan ziyade Polonya dışında daha fazla nüfuza sahipti. Bu nedenle UD, orduda ve ülkede kendilerinden çok daha fazla desteğe ve güce sahip olan Piłsudski ile iktidarı paylaştı. Diaspora gücü sayesinde Roman Dmowski ve Ignacy Jan Paderewski gibi UD politikacıları, Paris Barış Konferansı'nda ve Versay Barış Antlaşması'nda katılmayı ve orada istediklerini almayı başardılar.
Bağımsızlığını yeni kazanan İkinci Polonya Cumhuriyeti'nde, UD ilk olarak, programlarını muhafazakar bir siyasi parti olan (Związek Ludowo-Narodowy) aracılığıyla demokratik ve parlamenter siyasi yollarla temsil etti. Józef Piłsudski'nin 'nden sonra UD, darbeden sonra kurulan hükûmetine karşı muhalefet etmeye başladı. Sanacja'nın muhalefet partileri üzerindeki kontrollerinin sıkılaştırılması, UD hareketini radikalleştirmeye başladı. Aralık 1926'da (Obóz Wielkiej Polski), Sanacja hükûmetine karşı parlamento dışı bir örgüt olarak kuruldu. Büyük Polonya Kampı'nın gençlik fraksiyonu kademeli olarak tüm örgütün kontrolünü ele geçirdi ve 1931'den itibaren kamp hızla radikalleşti ve hatta bazı militarist unsurları benimsedi.
1928'de (Stronnictwo Narodowe), 'in ardılı partisi olarak kuruldu. Başlangıçta, yeni parti selefiyle aynı siyasi çizgiyi benimsedi. Büyük Polonya Kampı'nın resmi olarak yasaklanmasının ardından, radikalleşmiş gençler 'ye girdi. Eski ve yeni nesil Ulusal Demokratlar arasındaki ideolojik çatışma, daha genç aktivistlerin 1935'te parti liderliğini ele geçirmesiyle doruğa ulaştı. 1936-1939'da eski kuşak Ulusal Demokratlar, gidişata karşı çıkarak partiden istifa ettiler. Roman Dmowski ve Stanisław Grabski, tarafından önerilen Międzymorze federasyonunun başarısız olduğunu ve bir an evvel başlatılması gerektiğini vurguladılar.
Aynı zamanda UD, Yahudileri Polonya'nın sosyal ve ekonomik hayatından dışlamak ve nihayetinde onları Polonya'dan göç etmeye zorlamak niyetiyle Yahudi karşıtı tutum sergilediler. 1930'larda Ulusal Demokratlar tarafından antisemitik boykotlar, gösteriler, hatta saldırılar organize edildi. En kötü şöhretli eylemler, faşistlerden esinlenen bir grup radikal genç ve eski UD mensubunun oluşturduğu (Obóz Narodowo-Radykalny) tarafından gerçekleştirildi.
II. Dünya Savaşı
II.Dünya Savaşı sırasında UD, Sürgündeki Polonya Hükûmeti'ni oluşturan bir koalisyonun parçası oldu. bir parçası haline gelen bir yeraltı örgütü olan (Narodowe Siły Zbrojne) ile yakından bağlantılıydı. UD silahlı örgütleri sadece Nazi Almanyası'na değil, Sovyetler Birliği'ne de karşı savaştı. Her iki işgalci güç de hareketin üyelerini ölümcül düşmanları olarak görüyordu ve liderleri toplu infazlarda, toplama kamplarında ve Katyn Katliamında yakalanıp öldürüldü. Öldürülenler arasında:
- 1940 başlarında NKVD tarafından tutuklanan Leopold Bieńkowski (Zygmunt Witymir Bieńkowski'nin babası), 1941'de Arkhangelsk yakınlarındaki bir Sovyet toplama kampında öldü.
- Polonya Cumhuriyeti senatörü Feliks Bolt, 1940'ta Stutthof'ta öldürüldü
- Avukat Tadeusz Fabiani, 1940'ta Pawiak'ta öldürüldü
- Stanisław Głąbiński, 1940'ta Lubyanka'daki NKVD hapishanesinde öldü
- Doktor Wincenty Harembski, 1940'ta Harkiv'de NKVD hapishanesinde öldürüldü
- Gazeteci Tadeusz Zygmunt Hernes, Katyn Katliamında öldürüldü
- Czesław Jóźwiak, 1940 yılında Dresden hapishanesinde Gestapo tarafından öldürüldü
- Jan Mosdorf, Auschwitz'de öldü
- Marceli Nowakowski, Aralık 1939'da Varşova'da öldürüldü
- Yazar Stanisław Piaseck, Haziran 1941'de Palmiry'de öldürüldü
- Józef Prądzyński, 1942'de Dachau toplama kampında öldü
- Jozefat Sikorski, 1942'de Berlin-Plotzensee hapishanesinde Gestapo tarafından öldürüldü.
- Michał Starczewski, Katyn Katliamında öldürüldü
- Tadeusz Szefer, Katyn Katliamında öldürüldü
- Jan Szturmowski, Eylül 1939'da Almanlar tarafından öldürüldü
- Jan Waliński, 1940'ta Harkiv'de NKVD tarafından öldürüldü.
- Antoni Wolniewicz, 1942'de Berlin-Plotzensee hapishanesinde Gestapo tarafından öldürüldü.
- Jan Wujastyk, Katyn Katliamında öldürüldü
Savaştan sonra
Savaştan sonra, Polonya'da komünist, Sovyet yanlısı bir hükûmet iktidara geldiğinde, kalan UD'lerin çoğu ya Batı'ya göç etti. Bir kısmı komünist rejimine karşı çıkmaya devam ederken, diğerleri yeni rejime katıldı (en önemlisi, Katolik hareketi organize eden RNR-Falanga lideri Bolesław Piasecki'dir)
Bugünün Polonya'sı
Komünizmin çöküşünden bu yana Polonya'da birkaç siyasi parti bazı UD geleneğini yeniden oluşturmaya çalıştı; yandaşları kendilerine "ulusal hareket" (ruch narodowy) demeyi tercih ederler. Kendisini UD'nin halefi ilan eden tek önemli parti, 2001 yılında savaş öncesi UD politikacılarından Jędrzej Giertych'in torunu Roman Giertych tarafından kurulan Polonya Aileleri Birliği (Liga Polskich Rodzin) idi. 2001'de parlamento oylarının %8'ini ve 2004'te %16'sını aldı, ancak daha sonra 2007'de %5 barajının altına düştü ve parlamentodaki tüm koltuklarını kaybetti.
Bugün Ulusal Demokrasiyi benimseyen en büyük parti Ulusal Hareket'tir. Parti aslen Robert Winnicki, Krzysztof Bosak ve LPR'den ayrılan diğer kişiler tarafından milliyetçi bir koalisyon olarak kuruldu. 2019 itibarıyla Sejm'de 5 milletvekili var.
Nasz Dziennik gazetesi ulusal demokrasi bakış açılarını temsil eder.
Kaynakça
- ^ Michał Szukała interview with Aleksander Hall (5 Ağustos 2014). (Lehçe). 2013 © Muzeum Historii Polski (Museum of Poland's History). 19 Ağustos 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Ağustos 2014.
Podzielam pogląd Wiesława Chrzanowskiego, który był moim zdaniem najwybitniejszym kontynuatorem endecji, który uważał, że Narodowa Demokracja należy do przeszłości, ponieważ wypełniła z powodzeniem swoje najważniejsze zadanie polegające na stworzeniu nowoczesnego narodu obejmującego wszystkie warstwy społeczne. Podobnie jak swoje misje wypełniły kształtujące się w tej samej epoce ruch ludowy, czy patriotyczny nurt PPS nadający świadomość narodową warstwie robotniczej. — Aleksander Hall, under communism, minister during Solidarity years, member of Parliament Sejm, recipient of the .
- ^ (1989). Narodowa Demokracja wobec faszyzmu 1922–1939: Ze studiów nad dziejami myśli politycznej obozu narodowego. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy. s. 115. ISBN .
- ^ Terej, Jerzy Janusz (1979). Rzeczywistość i polityka: Ze studiów nad dziejami najnowszymi Narodowej Demokracji (2.2sayfa= 18 bas.). Warszawa: Książka i Wiedza. OCLC 7972621.
- ^ Terej, Jerzy Janusz (1979). Rzeczywistość i polityka: Ze studiów nad dziejami najnowszymi Narodowej Demokracji (2.2sayfa= 28 bas.). Warszawa: Książka i Wiedza. OCLC 7972621.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Ulusal Demokrasi Lehce Narodowa Demokracja kisaltmasi Endecja olarak da bilinir 19 yuzyilin ikinci yarisinda ulkenin yabanci nufusun yogun yasadigi bolgelerde guclu olan Polonya daki siyasal orguttu Kurucu ve ana ideolog Roman Dmowski idi Hareketin diger ideolojik babalari arasinda Zygmunt Balicki ve Jan Ludwik Poplawski vardi Ulusal Demokrasinin ana kalesi Buyuk Polonya ydi Bati Polonya burada hareketin itici gucu Imparatorluk Almanya sinin Polonya topraklarini Almanlastirma politikasina karsi koyma cabalarindan kaynaklaniyordu Daha sonra UD nin odak noktasi Yahudi ekonomik gucunu ortadan kaldirmakti Parti destegi etnik olarak Polonyali aydinlardan sehirli alt orta siniftan daha buyuk orta sinifin bazi unsurlarindan ve onun kapsamli genclik hareketinden olusuyordu Iki savas arasi doneminde UD ulkenin bati sinirinda bulunan Alman azinliginin ve Polonya nin dogu sinir bolgelerindeki Kresy diger Polonyali olmayan cogunlukla Ukrayna ve Belarus nufusun guclu bir savunucusuydu II Dunya Savasi nin sona ermesi ve ulkenin Sovyetler Birligi ve komunist rejimi tarafindan ele gecirilmesiyle birlikte Ulusal Demokrasi hareketi fiilen ortadan kalkti KokenleriUlusal Demokrasi nin kokenleri 1863 1864 yillari arasindaki Ocak Ayaklanmasi basarisizligina ve in dogusuna kadar goturulebilir 19 uncu yuzyil Polonya ayaklanmalarinin sonuncusu olan bu ayaklanmanin ardindan yeni nesil Polonyali yurtseverler ve politikacilar Polonya nin bagimsizliginin savas alaninda degil egitim ve kultur yoluyla saglanabilecegini savunmustur 1886 da gizli Liga Polska kuruldu 1893 te Ulusal Lig Liga Narodowa olarak yeniden adlandirildi 1895 ten itibaren Birlik Przeglad Wszechpolski The All Polish Review adli bir gazete yayinladi ve 1897 yilina gelindiginde ise resmi bir siyasi parti olan Ulusal Demokrat Partisi Stronnictwo Narodowo Demokratyczne kurulmustu nin PSP aksine UD silahli direnisi degil bariscil muzakereleri savundu Roman Dmowski nin radikal milliyetci ve sosyal Darwinist fikirlerinden etkilenen Ulusal Demokratlar cok gecmeden Polonya topraklarindaki diger milletlere ozellikle de Yahudilere karsi irkci fikirler beslediler I Dunya Savasi sirasinda Jozef Pilsudski komutasindaki PSP Polonya Lejyonlari araciligiyla Ittifak Devletleri ile birlikte Rusya ya karsi savasirken UD once Rus Imparatorlugu ile nun olusumunu destekleyerek ve daha sonra Bati Gucleri ozellikle Fransa ile olusumunu destekleyerek ittifak kurdu Savasin sonunda UD Polonya dan ziyade Polonya disinda daha fazla nufuza sahipti Bu nedenle UD orduda ve ulkede kendilerinden cok daha fazla destege ve guce sahip olan Pilsudski ile iktidari paylasti Diaspora gucu sayesinde Roman Dmowski ve Ignacy Jan Paderewski gibi UD politikacilari Paris Baris Konferansi nda ve Versay Baris Antlasmasi nda katilmayi ve orada istediklerini almayi basardilar Ikinci Polonya CumhuriyetiBagimsizligini yeni kazanan Ikinci Polonya Cumhuriyeti nde UD ilk olarak programlarini muhafazakar bir siyasi parti olan Zwiazek Ludowo Narodowy araciligiyla demokratik ve parlamenter siyasi yollarla temsil etti Jozef Pilsudski nin nden sonra UD darbeden sonra kurulan hukumetine karsi muhalefet etmeye basladi Sanacja nin muhalefet partileri uzerindeki kontrollerinin sikilastirilmasi UD hareketini radikallestirmeye basladi Aralik 1926 da Oboz Wielkiej Polski Sanacja hukumetine karsi parlamento disi bir orgut olarak kuruldu Buyuk Polonya Kampi nin genclik fraksiyonu kademeli olarak tum orgutun kontrolunu ele gecirdi ve 1931 den itibaren kamp hizla radikallesti ve hatta bazi militarist unsurlari benimsedi 1928 de Stronnictwo Narodowe in ardili partisi olarak kuruldu Baslangicta yeni parti selefiyle ayni siyasi cizgiyi benimsedi Buyuk Polonya Kampi nin resmi olarak yasaklanmasinin ardindan radikallesmis gencler ye girdi Eski ve yeni nesil Ulusal Demokratlar arasindaki ideolojik catisma daha genc aktivistlerin 1935 te parti liderligini ele gecirmesiyle doruga ulasti 1936 1939 da eski kusak Ulusal Demokratlar gidisata karsi cikarak partiden istifa ettiler Roman Dmowski ve Stanislaw Grabski tarafindan onerilen Miedzymorze federasyonunun basarisiz oldugunu ve bir an evvel baslatilmasi gerektigini vurguladilar Ayni zamanda UD Yahudileri Polonya nin sosyal ve ekonomik hayatindan dislamak ve nihayetinde onlari Polonya dan goc etmeye zorlamak niyetiyle Yahudi karsiti tutum sergilediler 1930 larda Ulusal Demokratlar tarafindan antisemitik boykotlar gosteriler hatta saldirilar organize edildi En kotu sohretli eylemler fasistlerden esinlenen bir grup radikal genc ve eski UD mensubunun olusturdugu Oboz Narodowo Radykalny tarafindan gerceklestirildi II Dunya SavasiII Dunya Savasi sirasinda UD Surgundeki Polonya Hukumeti ni olusturan bir koalisyonun parcasi oldu bir parcasi haline gelen bir yeralti orgutu olan Narodowe Sily Zbrojne ile yakindan baglantiliydi UD silahli orgutleri sadece Nazi Almanyasi na degil Sovyetler Birligi ne de karsi savasti Her iki isgalci guc de hareketin uyelerini olumcul dusmanlari olarak goruyordu ve liderleri toplu infazlarda toplama kamplarinda ve Katyn Katliaminda yakalanip olduruldu Oldurulenler arasinda 1940 baslarinda NKVD tarafindan tutuklanan Leopold Bienkowski Zygmunt Witymir Bienkowski nin babasi 1941 de Arkhangelsk yakinlarindaki bir Sovyet toplama kampinda oldu Polonya Cumhuriyeti senatoru Feliks Bolt 1940 ta Stutthof ta olduruldu Avukat Tadeusz Fabiani 1940 ta Pawiak ta olduruldu Stanislaw Glabinski 1940 ta Lubyanka daki NKVD hapishanesinde oldu Doktor Wincenty Harembski 1940 ta Harkiv de NKVD hapishanesinde olduruldu Gazeteci Tadeusz Zygmunt Hernes Katyn Katliaminda olduruldu Czeslaw Jozwiak 1940 yilinda Dresden hapishanesinde Gestapo tarafindan olduruldu Jan Mosdorf Auschwitz de oldu Marceli Nowakowski Aralik 1939 da Varsova da olduruldu Yazar Stanislaw Piaseck Haziran 1941 de Palmiry de olduruldu Jozef Pradzynski 1942 de Dachau toplama kampinda oldu Jozefat Sikorski 1942 de Berlin Plotzensee hapishanesinde Gestapo tarafindan olduruldu Michal Starczewski Katyn Katliaminda olduruldu Tadeusz Szefer Katyn Katliaminda olduruldu Jan Szturmowski Eylul 1939 da Almanlar tarafindan olduruldu Jan Walinski 1940 ta Harkiv de NKVD tarafindan olduruldu Antoni Wolniewicz 1942 de Berlin Plotzensee hapishanesinde Gestapo tarafindan olduruldu Jan Wujastyk Katyn Katliaminda oldurulduSavastan sonraSavastan sonra Polonya da komunist Sovyet yanlisi bir hukumet iktidara geldiginde kalan UD lerin cogu ya Bati ya goc etti Bir kismi komunist rejimine karsi cikmaya devam ederken digerleri yeni rejime katildi en onemlisi Katolik hareketi organize eden RNR Falanga lideri Boleslaw Piasecki dir Bugunun Polonya siKomunizmin cokusunden bu yana Polonya da birkac siyasi parti bazi UD gelenegini yeniden olusturmaya calisti yandaslari kendilerine ulusal hareket ruch narodowy demeyi tercih ederler Kendisini UD nin halefi ilan eden tek onemli parti 2001 yilinda savas oncesi UD politikacilarindan Jedrzej Giertych in torunu Roman Giertych tarafindan kurulan Polonya Aileleri Birligi Liga Polskich Rodzin idi 2001 de parlamento oylarinin 8 ini ve 2004 te 16 sini aldi ancak daha sonra 2007 de 5 barajinin altina dustu ve parlamentodaki tum koltuklarini kaybetti Bugun Ulusal Demokrasiyi benimseyen en buyuk parti Ulusal Hareket tir Parti aslen Robert Winnicki Krzysztof Bosak ve LPR den ayrilan diger kisiler tarafindan milliyetci bir koalisyon olarak kuruldu 2019 itibariyla Sejm de 5 milletvekili var Nasz Dziennik gazetesi ulusal demokrasi bakis acilarini temsil eder Kaynakca Michal Szukala interview with Aleksander Hall 5 Agustos 2014 Lehce 2013 c Muzeum Historii Polski Museum of Poland s History 19 Agustos 2014 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 15 Agustos 2014 Podzielam poglad Wieslawa Chrzanowskiego ktory byl moim zdaniem najwybitniejszym kontynuatorem endecji ktory uwazal ze Narodowa Demokracja nalezy do przeszlosci poniewaz wypelnila z powodzeniem swoje najwazniejsze zadanie polegajace na stworzeniu nowoczesnego narodu obejmujacego wszystkie warstwy spoleczne Podobnie jak swoje misje wypelnily ksztaltujace sie w tej samej epoce ruch ludowy czy patriotyczny nurt PPS nadajacy swiadomosc narodowa warstwie robotniczej Aleksander Hall under communism minister during Solidarity years member of Parliament Sejm recipient of the 1989 Narodowa Demokracja wobec faszyzmu 1922 1939 Ze studiow nad dziejami mysli politycznej obozu narodowego Warszawa Panstwowy Instytut Wydawniczy s 115 ISBN 83 06 01728 5 Terej Jerzy Janusz 1979 Rzeczywistosc i polityka Ze studiow nad dziejami najnowszymi Narodowej Demokracji 2 2sayfa 18 bas Warszawa Ksiazka i Wiedza OCLC 7972621 Terej Jerzy Janusz 1979 Rzeczywistosc i polityka Ze studiow nad dziejami najnowszymi Narodowej Demokracji 2 2sayfa 28 bas Warszawa Ksiazka i Wiedza OCLC 7972621