Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Vani Sit Alanı (Gürcüce: ვანის ნაქალაქარი, anlamı, "harabe Vani kenti"), Batı Gürcistan'ın İmereti bölgesindeki Vani kentinde, bir tepenin üzerinde konumlanmış çok katmanlı arkeolojik sittir. Klasik dünyada "Kolhis" olarak bilinen antik bölgenin iç kesimlerinde konumlanmıştır. Antik Kolhis'teki yerler içerisinde en fazla araştırmanın yapıldığı alandır. Ayrıca Ulusal Öneme Sahip Taşınmaz Kültür Anıtları listesine eklenmiştir.
ვანის ნაქალაქარი | |
 Vani. Antik yerleşimin kalıntıları | |
 | |
| Genel bilgiler | |
|---|---|
| Tür | Arkeolojik |
| Konum | Vani, Vani Belediyesi İmereti, Gürcistan |
| Koordinatlar | 42°05′06″K 42°30′14″D / 42.08500°K 42.50389°D |
Bölgede bulunan, tahkimat ve tapınağın kalıntıları, yerel olarak üretilen ve ithal edilen Yunan çanak çömlekler ve sofistike yerel altın işlerinin kalıntıları, Vani'nin, MÖ 1. yüzyılın ortalarından 8. yüzyıla kadar canlı kalmış bir kentsel yerleşim olduğunu göstermektedir. Eserler, günümüzde Vani Arkeoloji Müzesi ve Tiflis'teki Simon Canaşia Müzesi'nde sergilenmektedir. Birbiriyle çelişen iki iddia olmakla beraber, Vani'nin antik dönemde kullanılan ismi bilinmemektedir: bölgeyi Büyük Plinius "Surium" olarak tanımlarken, Strabon "Leucothea" olarak tanımlamaktadır.
Konumu
Yaklaşık 8,5 hektarlık alçak teraslı üçgen tepe "Ahvlediani Gora"'da konumlanmış olan Vani bölgesi, modern kentin batı eteklerinde, iki taraftan da dağ geçitler ile çevrilidir. Antik Çağda Yunan kolonilerinin ele geçirmek istediği, merkezi Doğu Karadeniz sahili boyunca uzanan Kolhis'teki, Vani'nin eteklerinde, neredeyse üçgen şekilli bir sulak alan bulunmaktadır. Sit alanı, eski ticaret yollarının kesiştiği bir noktada bulunmakta, bitişiğindeki ovaya hakim bir konumda yer almaktadır.
Arkeolojik çalışmalar
Vani'deki tek tük arkeolojik buluntular, ilk kez Fransız akademisyen Marie-Félicité Brosset tarafından 1851'de bildirilmiştir. Bunu, 1870'lerde Gürcü basınının yayımladığı notlar dizisi takip etmiştir. 1889'da yapılan ön arkeolojik araştırmalara Alexander Stoyanov başkanlık etmiştir. Daha büyük ölçekli araştırmalar, Ekvtime Takaişvili başkanlığında 1896 yılında ve 1901 ile 1903 yılları arasında yapılmıştır. 1936'da daha fazla keşif yapılmış, ardından 1947'den 1962'ye kadar Nino Hoştaria başkanlığında daha sistematik, ancak düzensiz kazılar yapılmıştır. 1966'da, Arkeoloji Merkezi keşifleri kapsamında düzenli olarak tekrar başlayan kazılar, 2002'deki ölümüne kadar Otar Lordkipanidze tarafından yürütülmüş, ardından keşiflerin başına Darecan Kaçarava geçmiştir.
Özellikleri
Vani, Kolhis'in denizden uzak bölgelerinde en çok kazı çalışması yapılan alandır. Sit alanı, Antik Roma ve daha spesifik olarak kıyı şeridindeki Yunan sömürgeleştirmesinin yaşandığı dönemde, bölgede yaşanan gelişmeleri gösteren en iyi kanıtları sunar. Vani bölgesinde, MÖ 8. yüzyıldan MÖ 1. yüzyılın ortalarına kadar dört evre tanımlanmıştır.
Birinci ve ikinci evreler
Vani'nin tarihi ile ilgili bulunan en eski bulgular, alanın o dönemde küçük bir yerleşim yeri olduğunu göstermektedir. Yapılar, Kolhis'in diğer yerlerinde olduğu gibi kütükten yapılmış kulübelerden oluşmaktaydı. Birinci evreye tarihlenen katmanlarda (M.Ö. 800-600), hasır izleri görülen pişirilmiş harç mahsullerinin parçaları, çömlekten yapılmış teker ve çeşitli hayvanların siyaha boyanmış ve iyi pişirilmiş cilalı terakota heykelcikleri bulunmaktadır. O dönemde, Lordkipanidze, Vani'nin gelişmekte olan bir tarikat merkezi olduğunu ve çevresindeki yerleşimler üzerinde önemli bir etkiye sahip olduğunu düşünmekteydi.
İkinci evrede (c. MÖ 600 - MÖ 350) Vani'nin servetinde somut bir artış oldu; yerel olarak üretilen toprak işi depolama kavanozları, zengin gömme ve mezarlar, hem Yunan, hem de Yakın Doğu kültürlerindeki altın işlerine benzeyen yerel üretim altın işleri ve bulunmuş en eski örneği 6. yüzyılın başlarına tarihlenmiş Çiot kadehi olan, ithal edilmiş Yunan çömlekleri ortaya çıkarılmıştır. Vani'de yaşayan topluluğun, ülkedeki tabakalı sosyal hiyerarşiye egemen olan yerel soylular olduğu düşünülmektedir.
Üçüncü evre
Vani'deki üçüncü evrede (c. MÖ 350 - MÖ 250), kullanılan malzeme kültüründe belirgin değişiklikler görülmüştür. Tepenin üzerindeki başlıca sığınak yakılıp yok edilmiş, ayin hendekleri işlevini yitirmiştir; surlarla çevrelenmiş taş binalar ortaya çıkmıştır. Ayrıca, antik dönemde "İberya" olarak Doğu Gürcistan'da yaygın olan geleneksel Kolhis çanak çömleklerinin (özellikle aydınlık zeminde kırmızı gözüken armut şekilli sürahilerin) şekli değişmiştir. Buna ek olarak altın işlerinde Yunan etkisi daha belirgin hale gelmiştir. Depolama kavanozlarıyla gömme yaygınlaşmıştır. Bölgede bulunan önemli eserlerden biri, MÖ 4. yüzyıldan kalma mühür yüzüğüdür. Yüzükte, Yunan harfleriyle "Dedatos" yazmaktadır. Dedatos, muhtemelen yerel bir yöneticiydi. Lordkipanidze, bu değişikliklerin bir kısmının, İberya’dan kabilelerin bölgeye yayılmasıyla olmuş olabileceğini varsaymaktadır. İberya'da, o dönemde kentleşme, devlet oluşumu ve genişleme yaşanmıştır.
Dördüncü evre
Vani'deki dördüncü evre MÖ 250 ve MÖ 47 yılları arasında yaşanmıştır. Bu dönem, Kolhis'in merkezindeki göreceli gerileme dönemiydi: zengin mezarlar ve pek çok yerleşim yeri ortadan kaybolmuştur. Vani bölgesi, kuleleri ve taş temelin üzerine kerpiçten inşa edilmiş sağlam şekilde korunan kapısıyla, güçlü bir savunma duvarı işlevi görmekteydi. Yaklaşık MÖ 150 yılında, Vani'de ortaya çıkarılan mühürlü Rodos amforası, şehrin çoğunluğunun yok edildiğini göstermektedir. MÖ 2. yüzyılın sonlarında, binalar yenilenmiştir: kalıntıların bir kısmı sistematik olarak tesviye edilmiş ve yeni binalar inşa edilmiştir. Tepenin kuzey kesimi kapı ve savunma yapılarından, alt teras ise büyük bir tapınak kompleksinden oluşmaktadır. Şehirdeki büyük binalar, Korint düzeni ile dekore edilmiş ve aslan başı oluklarla süslenmiştir. Bronzdan yapılmış Helenistik heykeller, Yunan kültürünün etkilerini göstermektedir. Lordkipanidze'ye göre, Vani, antik Anadolu'daki tapınak topluluklarına benzeyen bir sığınak şehirdir; David Braund, Vani'deki birçok binanın işleviyle ilgili kanıt bulunmadığını ve binaların yanlış şekilde tanımlandıklarını savunmaktadır.
Yıkımı
MÖ 1. yüzyılın ortalarında, Vani'deki antik kent saldırıya uğradı ve yıkıldı. Mozaik zemine sahip sığınak kapısında, kademeli sunakta ve tepenin orta terasındaki yuvarlak tapınakta çatışma ve yangının izleri görülmektedir: duvarlar temelinden yıkılmış, taşlar yanmış, çini ve kerpiçler pişmiş ve kirişler kömürleşmiştir. Şehrin yıkımından kimin sorumlu olduğu bilinmemekle beraber, bu kişilerden biri olması kuvvetle muhtemeldir: MÖ 65'te Kafkasya'nın iç bölgelerine ilk Roma saldırısını yapan Pompey, MÖ 49'da Kolhis ve Pontus'u fethetmeyi deneyen II. Farnakis ve MÖ 47 yılında Jül Sezar tarafından Farnakis'in halefisi olarak atanan Pergamonlu Mithridatis. Lordkipanidze'ye göre, aralarında birkaç yıl olan iki farklı yıkım katmanı görülebilmektedir: Lordkipanidze, bunlardan birini Farnakis'in işgaline, diğerini ise Mithridatis'in işgaline dayandırmaktadır.
Vani hiçbir zaman geçmişteki ihtişamına kavuşamadı. Roma ve Orta Çağ döneminden kalan eserler bölük pörçüktür. Örnek olarak, MS 200 yılından kalma, bronz lahitteki soyulmuş mezar, bir Orta Çağ kilisesinin kalıntıları, tepe fırını ve bir savaşçının mezarı verilebilir.
Antik adı
Vani'de ortaya çıkarılan antik kentin adı bilinmemektedir. İki hipotez öne sürülmüştür. Nino Hoştaria tarafından öne sürülen iddiaya göre, MS 1. yüzyıl yazarı Romalı Büyük Plinius'un "Surium" olarak bahsettiği Kolhis kenti aslında Vani'dir. Batlamyus da Surium'dan bahsetmiştir. “Ravenna Cosmography” adlı eserde, Kolhis'in kalbinde "Surtum" adlı bir yerleşim yeri bulunur. Surtum, Rhodopolis ve Sarapanis köyleri arasında, kabaca Vani'ye karşılık gelen yerde konumlanmıştır. Souris kelimesi ayrıca Vani'de bulunmuş bir bronz yazıtta da görülmektedir.
Otar Lordkipanidze'nin önerdiği alternatif bir hipotezde, Vani, Strabon'un, Pontuslu II. Farnakis ve daha sonra Pergamumlu Mithridatis tarafından yağmalandığını bildirdiği Kolhis'teki Leucothea tapınağının bulunduğu yer olarak belirtilmektedir. Bu görüşe karşı çıkanlar, Strabon'a göre tapınağın, Kolhis, İberya ve Ermenistan ortak sınırına yakın olduğunu belirtir; bu konum Vani'ye uymamaktadır.
Atıflar
- ^ "List of Immovable Cultural Monuments" (PDF) (Gürcüce). National Agency for Cultural Heritage Preservation of Georgia. 12 Mayıs 2019 tarihinde kaynağından (PDF). Erişim tarihi: 25 Temmuz 2019.
- ^ a b Lordkipanidze 1991, s. 155.
- ^ Braund 1994, s. 123.
- ^ "The former city-site of Vani" [Vani site] (İngilizce). Georgian National Museum. 12 Haziran 2018 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 11 Ağustos 2019.
- ^ a b Braund 1994, s. 127.
- ^ Lordkipanidze 1991, ss. 156-157.
- ^ Lordkipanidze 1991, ss. 159-160.
- ^ Lordkipanidze 1991, ss. 161-166.
- ^ Braund 1994, ss. 128-129.
- ^ Lordkipanidze 1991, ss. 173-174.
- ^ Lordkipanidze 1991, s. 177.
- ^ Braund 1994, ss. 135-136.
- ^ a b Braund 1994, s. 136.
- ^ a b c d Lordkipanidze 1991, s. 184.
- ^ Lordkipanidze 1991, s. 183.
- ^ Braund 1994, s. 144.
- ^ Lordkipanidze 1991, ss. 186-187.
- ^ a b Braund 1994, s. 147.
- ^ Braund 1994, s. 146.
- ^ a b Lordkipanidze 1991, s. 195.
- ^ Lordkipanidze 1991, s. 194.
- ^ Braund 1994, s. 148.
- ^ Braund 1994, ss. 148-149.
Kaynakça
- Braund, David (1994). Georgia in antiquity: a history of Colchis and Transcaucasian Iberia, 550 BC–AD 562. Oxford University Press. ISBN .
- Lordkipanidze, Otar (1991). "Vani: An Ancient City of Colchis". Greek, Roman, and Byzantine Studies. 32 (1). ss. 151-195. 28 Nisan 2018 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 12 Ağustos 2019.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Vani Sit Alani Gurcuce ვანის ნაქალაქარი anlami harabe Vani kenti Bati Gurcistan in Imereti bolgesindeki Vani kentinde bir tepenin uzerinde konumlanmis cok katmanli arkeolojik sittir Klasik dunyada Kolhis olarak bilinen antik bolgenin ic kesimlerinde konumlanmistir Antik Kolhis teki yerler icerisinde en fazla arastirmanin yapildigi alandir Ayrica Ulusal Oneme Sahip Tasinmaz Kultur Anitlari listesine eklenmistir Vani Arkeolojik Sit Alaniვანის ნაქალაქარიVani Antik yerlesimin kalintilariGenel bilgilerTurArkeolojikKonumVani Vani Belediyesi Imereti GurcistanKoordinatlar42 05 06 K 42 30 14 D 42 08500 K 42 50389 D 42 08500 42 50389 Bolgede bulunan tahkimat ve tapinagin kalintilari yerel olarak uretilen ve ithal edilen Yunan canak comlekler ve sofistike yerel altin islerinin kalintilari Vani nin MO 1 yuzyilin ortalarindan 8 yuzyila kadar canli kalmis bir kentsel yerlesim oldugunu gostermektedir Eserler gunumuzde Vani Arkeoloji Muzesi ve Tiflis teki Simon Canasia Muzesi nde sergilenmektedir Birbiriyle celisen iki iddia olmakla beraber Vani nin antik donemde kullanilan ismi bilinmemektedir bolgeyi Buyuk Plinius Surium olarak tanimlarken Strabon Leucothea olarak tanimlamaktadir KonumuYaklasik 8 5 hektarlik alcak terasli ucgen tepe Ahvlediani Gora da konumlanmis olan Vani bolgesi modern kentin bati eteklerinde iki taraftan da dag gecitler ile cevrilidir Antik Cagda Yunan kolonilerinin ele gecirmek istedigi merkezi Dogu Karadeniz sahili boyunca uzanan Kolhis teki Vani nin eteklerinde neredeyse ucgen sekilli bir sulak alan bulunmaktadir Sit alani eski ticaret yollarinin kesistigi bir noktada bulunmakta bitisigindeki ovaya hakim bir konumda yer almaktadir Arkeolojik calismalarVani deki tek tuk arkeolojik buluntular ilk kez Fransiz akademisyen Marie Felicite Brosset tarafindan 1851 de bildirilmistir Bunu 1870 lerde Gurcu basininin yayimladigi notlar dizisi takip etmistir 1889 da yapilan on arkeolojik arastirmalara Alexander Stoyanov baskanlik etmistir Daha buyuk olcekli arastirmalar Ekvtime Takaisvili baskanliginda 1896 yilinda ve 1901 ile 1903 yillari arasinda yapilmistir 1936 da daha fazla kesif yapilmis ardindan 1947 den 1962 ye kadar Nino Hostaria baskanliginda daha sistematik ancak duzensiz kazilar yapilmistir 1966 da Arkeoloji Merkezi kesifleri kapsaminda duzenli olarak tekrar baslayan kazilar 2002 deki olumune kadar Otar Lordkipanidze tarafindan yurutulmus ardindan kesiflerin basina Darecan Kacarava gecmistir OzellikleriVani den Helenistik bir bronz govde Tarihi belirsiz Vani Kolhis in denizden uzak bolgelerinde en cok kazi calismasi yapilan alandir Sit alani Antik Roma ve daha spesifik olarak kiyi seridindeki Yunan somurgelestirmesinin yasandigi donemde bolgede yasanan gelismeleri gosteren en iyi kanitlari sunar Vani bolgesinde MO 8 yuzyildan MO 1 yuzyilin ortalarina kadar dort evre tanimlanmistir Birinci ve ikinci evreler Vani nin tarihi ile ilgili bulunan en eski bulgular alanin o donemde kucuk bir yerlesim yeri oldugunu gostermektedir Yapilar Kolhis in diger yerlerinde oldugu gibi kutukten yapilmis kulubelerden olusmaktaydi Birinci evreye tarihlenen katmanlarda M O 800 600 hasir izleri gorulen pisirilmis harc mahsullerinin parcalari comlekten yapilmis teker ve cesitli hayvanlarin siyaha boyanmis ve iyi pisirilmis cilali terakota heykelcikleri bulunmaktadir O donemde Lordkipanidze Vani nin gelismekte olan bir tarikat merkezi oldugunu ve cevresindeki yerlesimler uzerinde onemli bir etkiye sahip oldugunu dusunmekteydi Ikinci evrede c MO 600 MO 350 Vani nin servetinde somut bir artis oldu yerel olarak uretilen toprak isi depolama kavanozlari zengin gomme ve mezarlar hem Yunan hem de Yakin Dogu kulturlerindeki altin islerine benzeyen yerel uretim altin isleri ve bulunmus en eski ornegi 6 yuzyilin baslarina tarihlenmis Ciot kadehi olan ithal edilmis Yunan comlekleri ortaya cikarilmistir Vani de yasayan toplulugun ulkedeki tabakali sosyal hiyerarsiye egemen olan yerel soylular oldugu dusunulmektedir Ucuncu evre Vani deki ucuncu evrede c MO 350 MO 250 kullanilan malzeme kulturunde belirgin degisiklikler gorulmustur Tepenin uzerindeki baslica siginak yakilip yok edilmis ayin hendekleri islevini yitirmistir surlarla cevrelenmis tas binalar ortaya cikmistir Ayrica antik donemde Iberya olarak Dogu Gurcistan da yaygin olan geleneksel Kolhis canak comleklerinin ozellikle aydinlik zeminde kirmizi gozuken armut sekilli surahilerin sekli degismistir Buna ek olarak altin islerinde Yunan etkisi daha belirgin hale gelmistir Depolama kavanozlariyla gomme yayginlasmistir Bolgede bulunan onemli eserlerden biri MO 4 yuzyildan kalma muhur yuzugudur Yuzukte Yunan harfleriyle Dedatos yazmaktadir Dedatos muhtemelen yerel bir yoneticiydi Lordkipanidze bu degisikliklerin bir kisminin Iberya dan kabilelerin bolgeye yayilmasiyla olmus olabilecegini varsaymaktadir Iberya da o donemde kentlesme devlet olusumu ve genisleme yasanmistir Dorduncu evre Vani deki dorduncu evre MO 250 ve MO 47 yillari arasinda yasanmistir Bu donem Kolhis in merkezindeki goreceli gerileme donemiydi zengin mezarlar ve pek cok yerlesim yeri ortadan kaybolmustur Vani bolgesi kuleleri ve tas temelin uzerine kerpicten insa edilmis saglam sekilde korunan kapisiyla guclu bir savunma duvari islevi gormekteydi Yaklasik MO 150 yilinda Vani de ortaya cikarilan muhurlu Rodos amforasi sehrin cogunlugunun yok edildigini gostermektedir MO 2 yuzyilin sonlarinda binalar yenilenmistir kalintilarin bir kismi sistematik olarak tesviye edilmis ve yeni binalar insa edilmistir Tepenin kuzey kesimi kapi ve savunma yapilarindan alt teras ise buyuk bir tapinak kompleksinden olusmaktadir Sehirdeki buyuk binalar Korint duzeni ile dekore edilmis ve aslan basi oluklarla suslenmistir Bronzdan yapilmis Helenistik heykeller Yunan kulturunun etkilerini gostermektedir Lordkipanidze ye gore Vani antik Anadolu daki tapinak topluluklarina benzeyen bir siginak sehirdir David Braund Vani deki bircok binanin isleviyle ilgili kanit bulunmadigini ve binalarin yanlis sekilde tanimlandiklarini savunmaktadir YikimiMO 1 yuzyilin ortalarinda Vani deki antik kent saldiriya ugradi ve yikildi Mozaik zemine sahip siginak kapisinda kademeli sunakta ve tepenin orta terasindaki yuvarlak tapinakta catisma ve yanginin izleri gorulmektedir duvarlar temelinden yikilmis taslar yanmis cini ve kerpicler pismis ve kirisler komurlesmistir Sehrin yikimindan kimin sorumlu oldugu bilinmemekle beraber bu kisilerden biri olmasi kuvvetle muhtemeldir MO 65 te Kafkasya nin ic bolgelerine ilk Roma saldirisini yapan Pompey MO 49 da Kolhis ve Pontus u fethetmeyi deneyen II Farnakis ve MO 47 yilinda Jul Sezar tarafindan Farnakis in halefisi olarak atanan Pergamonlu Mithridatis Lordkipanidze ye gore aralarinda birkac yil olan iki farkli yikim katmani gorulebilmektedir Lordkipanidze bunlardan birini Farnakis in isgaline digerini ise Mithridatis in isgaline dayandirmaktadir Vani hicbir zaman gecmisteki ihtisamina kavusamadi Roma ve Orta Cag doneminden kalan eserler boluk porcuktur Ornek olarak MS 200 yilindan kalma bronz lahitteki soyulmus mezar bir Orta Cag kilisesinin kalintilari tepe firini ve bir savascinin mezari verilebilir Antik adiVani de ortaya cikarilan antik kentin adi bilinmemektedir Iki hipotez one surulmustur Nino Hostaria tarafindan one surulen iddiaya gore MS 1 yuzyil yazari Romali Buyuk Plinius un Surium olarak bahsettigi Kolhis kenti aslinda Vani dir Batlamyus da Surium dan bahsetmistir Ravenna Cosmography adli eserde Kolhis in kalbinde Surtum adli bir yerlesim yeri bulunur Surtum Rhodopolis ve Sarapanis koyleri arasinda kabaca Vani ye karsilik gelen yerde konumlanmistir Souris kelimesi ayrica Vani de bulunmus bir bronz yazitta da gorulmektedir Otar Lordkipanidze nin onerdigi alternatif bir hipotezde Vani Strabon un Pontuslu II Farnakis ve daha sonra Pergamumlu Mithridatis tarafindan yagmalandigini bildirdigi Kolhis teki Leucothea tapinaginin bulundugu yer olarak belirtilmektedir Bu goruse karsi cikanlar Strabon a gore tapinagin Kolhis Iberya ve Ermenistan ortak sinirina yakin oldugunu belirtir bu konum Vani ye uymamaktadir Atiflar List of Immovable Cultural Monuments PDF Gurcuce National Agency for Cultural Heritage Preservation of Georgia 12 Mayis 2019 tarihinde kaynagindan PDF Erisim tarihi 25 Temmuz 2019 a b Lordkipanidze 1991 s 155 Braund 1994 s 123 The former city site of Vani Vani site Ingilizce Georgian National Museum 12 Haziran 2018 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 11 Agustos 2019 a b Braund 1994 s 127 Lordkipanidze 1991 ss 156 157 Lordkipanidze 1991 ss 159 160 Lordkipanidze 1991 ss 161 166 Braund 1994 ss 128 129 Lordkipanidze 1991 ss 173 174 Lordkipanidze 1991 s 177 Braund 1994 ss 135 136 a b Braund 1994 s 136 a b c d Lordkipanidze 1991 s 184 Lordkipanidze 1991 s 183 Braund 1994 s 144 Lordkipanidze 1991 ss 186 187 a b Braund 1994 s 147 Braund 1994 s 146 a b Lordkipanidze 1991 s 195 Lordkipanidze 1991 s 194 Braund 1994 s 148 Braund 1994 ss 148 149 KaynakcaBraund David 1994 Georgia in antiquity a history of Colchis and Transcaucasian Iberia 550 BC AD 562 Oxford University Press ISBN 9780198144731 Lordkipanidze Otar 1991 Vani An Ancient City of Colchis Greek Roman and Byzantine Studies 32 1 ss 151 195 28 Nisan 2018 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 12 Agustos 2019