Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Ozmış Kağan (Eski Türkçe: 𐰆𐰔𐰢𐱁𐱅𐰃𐰏𐰤 Ozmış Tégin,Orta Çince: 烏蘇米施可汗 Wu-su-mi-shih Ke-han), Göktürk Kağanlığı'nın son kağanıdır.
| Ozmış Kağan Eski Türkçe:         Çince: 乌苏米施可汗 | |
|---|---|
| İkinci Doğu Göktürk Kağanlığı'nın VII. kağanı | |
| Hüküm süresi | 742 – 6 Ocak 744 |
| Önce gelen | Tengri Kağan |
| Sonra gelen | Devlet yıkıldı. |
| Ölüm | 6 Ocak 744 Ordu Balık |
| Çocuk(lar)ı | Kulun Bey Ke-la-to |
| Hanedan | Aşina |
| Babası | Pan Kül Tigin |
| Dini | Tengricilik |
Adı
"Ozmış" Eski Türkçede kurtulmuş anlamına gelmektedir. Birçok kaynakta rastlanılan Özmiş adlandırması yanlıştır. Moyen Çor, Ozmış ile olan savaşını 'nda şu sözlerle anlatılmaktadır:
Ozmış Tigin kan bolmış. Kony yılka yorıdım, ikinti süngüş (düm i) ki ay altı yangıka t(okıdım). Tutdum, katunın anta altım. Türk bodun anta ınagaru yok boltu.
(Ozmış Tigin kağan olmuş. Koyun yılında (744) üzerine yürüdüm. İkince defa savaştım. İki ay altı gün vuruştum. K10. Tuttum, hatununu
orda tutsak ettim. Köktürk boyu orada tamamen yok oldu.)
Yaşamı
Babası, Bilge Kutluk Tengri Kağan'a bağlı bir şaddı. Buna rağmen, babası Pan Kül Tigin; Tengri Kağan'a isyan ederek, onu tahttan indirmişti. Ancak, bu karışıklıklardan yararlanmak isteyen Basmiller ile girdiği mücadelede Pan Kül Tigin öldürüldü. Bunun üzerine kısa bir süre tahta çıkan Kutluk Yabgu Kağan ülkedeki otoriteyi tekrar sağlamayı denediyse de başarılı olamadı. Bunun üzerine 742'de Ozmış, Toygun'da kağan olarak seçildi.
Bu yüzyılda, Tang Çini'nin politikası, Çin'in kuzey sınırlarındaki halkları derebeylikler hâline dönüştürmekti. Ozmış'tan de bu tutuma uyması bekleniyordu. Başlangıçta Ozmış, Çin'in bu isteğine uygun davrandı. İmparator Xuanzong'u sarayında ziyaret etti. Ancak, ülkedeki otoritesi sağlamlaşmaya başlayan Ozmış; bu politikasından vazgeçerek; tam bağımsız bir yönetim sergilemeye başladı. Bu politikadan rahatsız olan Çin, General Wang-Chung-ssu'yu Ozmış'ı tutuklaması için görevlendirdi. Bunun üzerine Basmiller, Uygurlar ve Karluk gibi Türk boylarının da desteğini alan Wang-Chung-ssu, Ozmış'ın üzerine yürüdü. Yapılan savaşta Ozmış yenildi. Ancak, Ozmış kaçmayı başardı. Çin ve müttefiki Türk boylarına karşı yaptığı son savaşta yenilerek, 744'te öldürüldü. Ozmış'ın ölümü üzerine, Çin egemenliğini tanımayan Türk boyları; onun oğlu Kulun Bey'i yeni kağan ilan edilse de, Ozmış öldükten sonra Türk Kağanlığı dağıldı.
Moyen Çor Yazıtı
Moyen Çor Yazıtı'nda, Uygur kumandanı 'un Çin ordusunun müttefiki olarak Ozmış Kağanı yenerek öldürmesi anlatılmaktadır.
Kaynakça
- ^ Alyılmaz, Cengiz (2013), Karı Çor Yazıtı, UTEKED, S. 2/2, s.4.
- ^ "TURK BITIG". bitig.kz. 26 Nisan 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 7 Şubat 2024.
- ^ "資治通鑑/卷215 - 维基文库，自由的图书馆". zh.wikisource.org (Çince). 25 Nisan 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Şubat 2024.
- ^ Ural-Altaische Jahrbücher - 28-29. ciltler - Sayfa 38
- ^ a b Kumilyov, Lev (1993), Qədim Türklər, s.298-9.
- ^ Gabain, Eski Türkçenin Grameri, TDK Yayınları.
- ^ Moyen Çor Yazıtı[], Kuzey: 9. ve 10. satır.
- ^ Ahmet Taşağıl:Göktürkler, AKDTYK yayınları, , p. 358-9
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Ozmis Kagan Eski Turkce 𐰆𐰔𐰢𐱁𐱅𐰃𐰏𐰤 Ozmis Tegin Orta Cince 烏蘇米施可汗 Wu su mi shih Ke han Gokturk Kaganligi nin son kaganidir Ozmis Kagan Eski Turkce Cince 乌苏米施可汗Ikinci Dogu Gokturk Kaganligi nin VII kaganiHukum suresi742 6 Ocak 744Once gelenTengri KaganSonra gelenDevlet yikildi Olum6 Ocak 744 Ordu BalikCocuk lar iKulun Bey Ke la toHanedanAsinaBabasiPan Kul TiginDiniTengricilikAdi Ozmis Eski Turkcede kurtulmus anlamina gelmektedir Bircok kaynakta rastlanilan Ozmis adlandirmasi yanlistir Moyen Cor Ozmis ile olan savasini nda su sozlerle anlatilmaktadir Ozmis Tigin kan bolmis Kony yilka yoridim ikinti sungus dum i ki ay alti yangika t okidim Tutdum katunin anta altim Turk bodun anta inagaru yok boltu Ozmis Tigin kagan olmus Koyun yilinda 744 uzerine yurudum Ikince defa savastim Iki ay alti gun vurustum K10 Tuttum hatununu orda tutsak ettim Kokturk boyu orada tamamen yok oldu YasamiBabasi Bilge Kutluk Tengri Kagan a bagli bir saddi Buna ragmen babasi Pan Kul Tigin Tengri Kagan a isyan ederek onu tahttan indirmisti Ancak bu karisikliklardan yararlanmak isteyen Basmiller ile girdigi mucadelede Pan Kul Tigin olduruldu Bunun uzerine kisa bir sure tahta cikan Kutluk Yabgu Kagan ulkedeki otoriteyi tekrar saglamayi denediyse de basarili olamadi Bunun uzerine 742 de Ozmis Toygun da kagan olarak secildi Bu yuzyilda Tang Cini nin politikasi Cin in kuzey sinirlarindaki halklari derebeylikler haline donusturmekti Ozmis tan de bu tutuma uymasi bekleniyordu Baslangicta Ozmis Cin in bu istegine uygun davrandi Imparator Xuanzong u sarayinda ziyaret etti Ancak ulkedeki otoritesi saglamlasmaya baslayan Ozmis bu politikasindan vazgecerek tam bagimsiz bir yonetim sergilemeye basladi Bu politikadan rahatsiz olan Cin General Wang Chung ssu yu Ozmis i tutuklamasi icin gorevlendirdi Bunun uzerine Basmiller Uygurlar ve Karluk gibi Turk boylarinin da destegini alan Wang Chung ssu Ozmis in uzerine yurudu Yapilan savasta Ozmis yenildi Ancak Ozmis kacmayi basardi Cin ve muttefiki Turk boylarina karsi yaptigi son savasta yenilerek 744 te olduruldu Ozmis in olumu uzerine Cin egemenligini tanimayan Turk boylari onun oglu Kulun Bey i yeni kagan ilan edilse de Ozmis oldukten sonra Turk Kaganligi dagildi Moyen Cor YazitiMoyen Cor Yaziti nda Uygur kumandani un Cin ordusunun muttefiki olarak Ozmis Kagani yenerek oldurmesi anlatilmaktadir Kaynakca Alyilmaz Cengiz 2013 Kari Cor Yaziti UTEKED S 2 2 s 4 TURK BITIG bitig kz 26 Nisan 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 7 Subat 2024 資治通鑑 卷215 维基文库 自由的图书馆 zh wikisource org Cince 25 Nisan 2023 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 7 Subat 2024 Ural Altaische Jahrbucher 28 29 ciltler Sayfa 38 a b Kumilyov Lev 1993 Qedim Turkler s 298 9 Gabain Eski Turkcenin Grameri TDK Yayinlari Moyen Cor Yaziti olu kirik baglanti Kuzey 9 ve 10 satir Ahmet Tasagil Gokturkler AKDTYK yayinlari ISBN 978 975 16 2460 4 p 358 9