Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Helotlar (Grekçe: εἵλωτες, heílotes) Sparta'nın egemenliği altındaki Lakonia ve Messinia bölgelerindeki halkın çoğunluğunu oluşturan özgür olmayan kesimdir. Antik dönemdeki tam durumları tartışmalıdır. Critias'a göre köle, Pollux'a göre köleyle özgür insan arasında bir konumdadırlar. Toprağa bağlı olan helotlar ekonomik alanda Sparta vatandaşlarını destekler konumdaydılar. Sparta hakimiyetindeki bölgelerde çok kötü davranılan Helotlar dönemsel olarak toplu şekilde cezalandırılmış, işkence edilmiş hatta cezai yaptırım olmadan öldürülmüşlerdir.
Etimoloji
Helot adının kökenlerine dair çok sayıda teori bulunmaktadır. Hellanicus'a göre ismin kökeni Sparta'nın güneyindeki Helos köyünden gelir. Pausanias da bu görüşe destek verse de etimolojik olarak pek değer verilen bir teori değildir.
Dilbilimciler ise kelimenin kökeninin ϝελ-(hel), ἁλίσκομαι (haliskomai) örneğinde olduğu gibi "esir etmek, tutsak etmek" anlamıyla benzediğini öne sürerler. İlk olarak helot olarak tanımlanan halklar incelendiğinde durum daha da karmaşık hale gelir. Theopompus'a göre helotlar Dorlar tarafından istilaya uğrayan Akalar'dan gelmiştir. Ancak bilindiği üzere tüm Akalar helot seviyesine düşürülmemiştir.
Daha modern tarihçilerden Sirakuzalı Antiochus ise helotların Lakonia halkının Sparta tarafında Messinia'ya karşı savaşa katılmadığı için köleleştirildiğini öne sürer.
Toplumsal düzen
Toplumsal konumları
Klēroi
Helotlar genellikle Spartalı vatandaşların hizmetinde olur veya klēroi adı verilen kendilerine ayrılan toprak parçasında çalışırlardı. Antik Yunan tarihçi Plutarkhos Sparta kralı 'in eşinin hamile olduğu çocuğunun babasının başka birisi olduğunu helot bakıcılarının olduğu bir yerde açıkça söylediğini anlatarak bu kişilere olan itimatın seviyesini bildirir. Helotların diğer özgür olmayan yurttaşlar gibi zanaat ve ticaretle uğraştıkları da görülmüştür.
Toprakla uğraşan helotlardan hasadın (ἀποφορά / apophorá) belirli bir yüzdesini teslim etmeleri istenirdi. Fazla üretim helotlara kalabilirdi. Plutarkhos'a göre helotlar tarafından belirli bir savaşçı ve ailesi için sağlaması gereken tahıl, yağ ve şarap miktarı belirlenmiştir. Tyrtaios ise üretilenin doğrudan yarısına el konulduğunu yazar. Vergilerini verdikten sonra helotların durumu oldukça iyidir. Verimli toprakları işleyen helotlar yılda iki kez hasat yapabilmektedir. Bazılarının özel mülkiyet edinebildiği ve kayık sahibi oldukları bilinmektedir. Çok nadir örneklerde ise özgürlüklerini satın alabildikleri görülmüştür.
Nüfus
Helotlar fiili olarak aile kabul edilebilen yapıda yaşıyorlardı. Antik Yunan toplumundaki diğer kölelerden farklı olarak aile dağıtılmalarıyla daha az karşılaşıyor ve üreyebildikleir için de sayılarını koruyabiliyorlardı. Zamanla tüm katliam ve savaşlara rağmen sayılarının arttığı ve özgür Spartalı nüfusunu geçtiği bilinir. Helotlar arasında herhangi bir nüfus sayımı yapılmamış olduğu için tam bir veri elde olmasa da Herodot'a göre MÖ 479 yılındaki sırasında helotların sayısı Spartalıların sayısının yedi katıdır.
Helot kadınlarının Spartalı erkekler tarafından üremek için de kullanıldığı bilinmektedir. Spartalı babadan olma erkek çocuklar Sparta toplumundaki milis kuvvetler için kaynak olarak kullanılmıştır. Helot kadınlarının bu tür ilişkileri onaylayarak mı yoksa zorla mı kabul ettiklerine dair veri bulunmamaktadır.
Özgürlük
Prieneli Myron'a göre helotların özgürlüklerini kazanmaları genel görülen bir olaydı. Özellikle zorlu askeri görevlere gönüllü olmaları istenen helotlara özgürlükleri vadedilirdi. Askeri seferberlikler döneminde de helotlardan savaşmaları için gönüllü olmaları istendiğinde özgürlükleri vadedilmiştir. Helotlar özgürlüklerini karşılığını parayla ödeyerek de alabiliyorlardı. Özgürlüğünü almış olan helotlara genellikle "neodamodes" deniliyordu. Özgürlüğünü almış olan helotların hoplit olarak Spartalı silahlı kuvvetlere alındığı bilinmektedir, bunun birlik disiplini içinde bir sınıfsal farklılığı ortaya çıkardığı ve sistemi olumsuz etkilediğine dair ise veri bulunmamaktadır.
Mothakeler
Sparta toplumunda özgür olsa da yurttaş sayılmayan bir kesim olan "mothake"lerin çoğunluğunu helotlar oluşturmaktaydı. Spartalı gibi eğitim alan bu kesimin bileşimi hakkında tarihçiler arasında ortak bir görüş yoktur. Özgürleşmiş köle, Spartalıların çocuklarıyla büyümüş ve sonradan özgürleşmiş köle çocukları gibi anlamlara gelebilmektedir.
Spartalılarla ilişkiler
Klasik dönemde Spartalıların toplam nüfusu Helotlarınkine göre oldukça azdır. Thucydides, Sparta kurumlarının ve toplumsal işleyişinin Helotlara karşı güvenlik akıldan çıkartılmadan inşa edildiğini vurgular. Aristo ise Helotları, Spartalıların başına bir felaket gelmesini bekleyen tetikteki düşman olarak tanımlar. Sparta karşıtlığı bilinen Priene'li Myron, Helotların köle olduklarını unutmamaları için sebepsiz yere dövüldüklerini ve aşağılanmaya maruz kaldıklarını söyler. Plutarkhos ise Helotlara zorla yaptırılan uygulamaları anlatarak aşağılamaları detaylandırır. Yapılan bu uygulamaların ardında ideolojik bir savaş olduğu ve Helotların kendilerini daima ikinci sınıf hissetmelerinin sağlanması olduğu modern tarihçiler tarafından öne sürülmüştür. Ancak buna rağmen Helotlara karşı örgütlü katliamların yapıldığı da bilinmektedir. MÖ 425 yılında Helotlara yapılan çağrıda savaş için gönüllü olacaklara özgürlükleri vadedilmiş, başvuran yaklaşık 2 bin Helot örgütlü bir şekilde ortadan kaldırılmıştır.
Helot ayaklanmaları
Pausanias
Tarihteki ilk kayıt altına alınan Helotların karıştığı ayaklanma girşimi General tarafından MÖ 5. yüzyılda başlatılmıştır. Kendi siyasi çıkarlarını gerçekleştirmek için Helotları kullanmak isteyen Pausanias ayaklanmaya katılmaları koşuluyla Helotlara özgürlüklerini vadetmiştir. Ancak yapılan vaatler imkânsız olarak değerlendirildiğinen ve Sparta'nın öfkesini üzerine çekmek istemeyen Helotlar henüz ayaklanma başlamadan Pausanias'ı devlet yetkililerine teslim ederler.
Taenarus
Taenarus Burnu bölgesinde yaşanan katliam Thucydides tarafından kaydedilmiştir. Buna göre Lakonyalılar Sparta'da yaşanan çok büyük bir depremden sonra çok sayıda Helotu sorumlu tutarak kurban etmek üzere katletmişlerdir. Bu olayın MÖ 464 yılındaki büyük depreme atıfta yaptığı düşünülür. Lakonya'da Helotların ayaklandığı ve bundan dolayı cezalandırıldığına dair vb bilgi de yoktur.
Ithome Dağı Ayaklanması
Antik Yunan tarihçilerine göre ardından çeşitli toplumsal olaylar yaşanmıştır. Thucydides'e göre depremin yarattığı kaos ortamını fırsat bilen Helotlar ayaklanmış ve Messinia kıyısındaki Thouria kasabası merkez haline gelmiştir. Bizanslı Stephanus ve Pausanias da benzer bir ayaklanmadan bahseder. Diodorus Siculus ise ayaklanmanın Messinialılar ve Helotlar tarafından çıkartıldığını belirtir. Plutarkhos da bu şekilde görüş belirtir. Plutrakhos Eurotas bölgesindeki Helotların depremi bahane ederek silahsız sandıkları Spartalılara saldırdıklarını, Lakonialıların seferberlik ederek direnişe geçmeleri üzerine Messianalıların desteğiyle Helotların açıktan savaşmaya başladıklarını yazar.
Tüm bu yorumlardan bir sonuca varmak zor olsa da depremin Sparta toplumunu derinden sarstığı görülebilmektedir. Yaşanan olayların ardından Helotların aşağılanmaları artmıştır. sürecin sonunda Atine ile ilişkiler yeniden gerilmiştir. Atina ile yaşanan sınır çarpışmalarında Helotlar Atinalılar tarafından koz olarak kullanılmak istense de büyük çaplı bir ayaklanma yaşanmamıştır.
Kaynakça
- ^ a b Oxford Classical Dictionary içindeki Helot maddesi 24 Eylül 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (İngilizce) 6 Mayıs 2020 tarihinde erişilmiştir
- ^ MÖ 223 yılında 6 bin helotun kişi başı 500 drahma karşılığında özgürlüklerini aldıkları bilinir. Bu tutar o dönem için oldukça önemli bir meblağdır.
- ^ Yunanca: νεοδαμώδεις
- ^ Yunanca: μόθακες
- ^ Ölümcül tehlikeli olarak addedilen sek şarap içmeye zorlamalar, çeşitli eğlencelerde zorla dans ettirmeler ve zorla aşağılayıcı şarkılar söyletmeler vb.
- ^ Jean Ducat, Suppléments au Bulletin de Correspondance Hellénique 1990 Les Hilotes 28 Kasım 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (Fransızca) 6 Ocak 2013 tarihinde erişilmiştir
- ^ Çok başarılı bir Sparta generali olan Pausanias, Platea Muharebesi'nde Sparta birliklerinin komutasını almıştır. Perslerle ittifak yaptığı iddiasıyla cezalandırılmıştır. livius.org sitesinde ilgili makale 12 Ekim 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (İngilizce) 8 Ocak 2013 tarihinde erişilmiştir
Ayrıca bakınız
Dış bağlantılar
- livius.org sitesinde Helotlar 22 Aralık 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (İngilizce) 31 Aralık 2012 tarihinde erişilmiştir
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Helotlar Grekce eἵlwtes heilotes Sparta nin egemenligi altindaki Lakonia ve Messinia bolgelerindeki halkin cogunlugunu olusturan ozgur olmayan kesimdir Antik donemdeki tam durumlari tartismalidir Critias a gore kole Pollux a gore koleyle ozgur insan arasinda bir konumdadirlar Topraga bagli olan helotlar ekonomik alanda Sparta vatandaslarini destekler konumdaydilar Sparta hakimiyetindeki bolgelerde cok kotu davranilan Helotlar donemsel olarak toplu sekilde cezalandirilmis iskence edilmis hatta cezai yaptirim olmadan oldurulmuslerdir EtimolojiHelot adinin kokenlerine dair cok sayida teori bulunmaktadir Hellanicus a gore ismin kokeni Sparta nin guneyindeki Helos koyunden gelir Pausanias da bu goruse destek verse de etimolojik olarak pek deger verilen bir teori degildir Dilbilimciler ise kelimenin kokeninin ϝel hel ἁliskomai haliskomai orneginde oldugu gibi esir etmek tutsak etmek anlamiyla benzedigini one surerler Ilk olarak helot olarak tanimlanan halklar incelendiginde durum daha da karmasik hale gelir Theopompus a gore helotlar Dorlar tarafindan istilaya ugrayan Akalar dan gelmistir Ancak bilindigi uzere tum Akalar helot seviyesine dusurulmemistir Daha modern tarihcilerden Sirakuzali Antiochus ise helotlarin Lakonia halkinin Sparta tarafinda Messinia ya karsi savasa katilmadigi icin kolelestirildigini one surer Toplumsal duzenToplumsal konumlari Kleroi Helotlar genellikle Spartali vatandaslarin hizmetinde olur veya kleroi adi verilen kendilerine ayrilan toprak parcasinda calisirlardi Antik Yunan tarihci Plutarkhos Sparta krali in esinin hamile oldugu cocugunun babasinin baska birisi oldugunu helot bakicilarinin oldugu bir yerde acikca soyledigini anlatarak bu kisilere olan itimatin seviyesini bildirir Helotlarin diger ozgur olmayan yurttaslar gibi zanaat ve ticaretle ugrastiklari da gorulmustur Toprakla ugrasan helotlardan hasadin ἀpofora apophora belirli bir yuzdesini teslim etmeleri istenirdi Fazla uretim helotlara kalabilirdi Plutarkhos a gore helotlar tarafindan belirli bir savasci ve ailesi icin saglamasi gereken tahil yag ve sarap miktari belirlenmistir Tyrtaios ise uretilenin dogrudan yarisina el konuldugunu yazar Vergilerini verdikten sonra helotlarin durumu oldukca iyidir Verimli topraklari isleyen helotlar yilda iki kez hasat yapabilmektedir Bazilarinin ozel mulkiyet edinebildigi ve kayik sahibi olduklari bilinmektedir Cok nadir orneklerde ise ozgurluklerini satin alabildikleri gorulmustur Nufus Helotlar fiili olarak aile kabul edilebilen yapida yasiyorlardi Antik Yunan toplumundaki diger kolelerden farkli olarak aile dagitilmalariyla daha az karsilasiyor ve ureyebildikleir icin de sayilarini koruyabiliyorlardi Zamanla tum katliam ve savaslara ragmen sayilarinin arttigi ve ozgur Spartali nufusunu gectigi bilinir Helotlar arasinda herhangi bir nufus sayimi yapilmamis oldugu icin tam bir veri elde olmasa da Herodot a gore MO 479 yilindaki sirasinda helotlarin sayisi Spartalilarin sayisinin yedi katidir Helot kadinlarinin Spartali erkekler tarafindan uremek icin de kullanildigi bilinmektedir Spartali babadan olma erkek cocuklar Sparta toplumundaki milis kuvvetler icin kaynak olarak kullanilmistir Helot kadinlarinin bu tur iliskileri onaylayarak mi yoksa zorla mi kabul ettiklerine dair veri bulunmamaktadir Ozgurluk Prieneli Myron a gore helotlarin ozgurluklerini kazanmalari genel gorulen bir olaydi Ozellikle zorlu askeri gorevlere gonullu olmalari istenen helotlara ozgurlukleri vadedilirdi Askeri seferberlikler doneminde de helotlardan savasmalari icin gonullu olmalari istendiginde ozgurlukleri vadedilmistir Helotlar ozgurluklerini karsiligini parayla odeyerek de alabiliyorlardi Ozgurlugunu almis olan helotlara genellikle neodamodes deniliyordu Ozgurlugunu almis olan helotlarin hoplit olarak Spartali silahli kuvvetlere alindigi bilinmektedir bunun birlik disiplini icinde bir sinifsal farkliligi ortaya cikardigi ve sistemi olumsuz etkiledigine dair ise veri bulunmamaktadir Mothakeler Sparta toplumunda ozgur olsa da yurttas sayilmayan bir kesim olan mothake lerin cogunlugunu helotlar olusturmaktaydi Spartali gibi egitim alan bu kesimin bilesimi hakkinda tarihciler arasinda ortak bir gorus yoktur Ozgurlesmis kole Spartalilarin cocuklariyla buyumus ve sonradan ozgurlesmis kole cocuklari gibi anlamlara gelebilmektedir Spartalilarla iliskilerKlasik donemde Spartalilarin toplam nufusu Helotlarinkine gore oldukca azdir Thucydides Sparta kurumlarinin ve toplumsal isleyisinin Helotlara karsi guvenlik akildan cikartilmadan insa edildigini vurgular Aristo ise Helotlari Spartalilarin basina bir felaket gelmesini bekleyen tetikteki dusman olarak tanimlar Sparta karsitligi bilinen Priene li Myron Helotlarin kole olduklarini unutmamalari icin sebepsiz yere dovulduklerini ve asagilanmaya maruz kaldiklarini soyler Plutarkhos ise Helotlara zorla yaptirilan uygulamalari anlatarak asagilamalari detaylandirir Yapilan bu uygulamalarin ardinda ideolojik bir savas oldugu ve Helotlarin kendilerini daima ikinci sinif hissetmelerinin saglanmasi oldugu modern tarihciler tarafindan one surulmustur Ancak buna ragmen Helotlara karsi orgutlu katliamlarin yapildigi da bilinmektedir MO 425 yilinda Helotlara yapilan cagrida savas icin gonullu olacaklara ozgurlukleri vadedilmis basvuran yaklasik 2 bin Helot orgutlu bir sekilde ortadan kaldirilmistir Helot ayaklanmalariPausanias Tarihteki ilk kayit altina alinan Helotlarin karistigi ayaklanma girsimi General tarafindan MO 5 yuzyilda baslatilmistir Kendi siyasi cikarlarini gerceklestirmek icin Helotlari kullanmak isteyen Pausanias ayaklanmaya katilmalari kosuluyla Helotlara ozgurluklerini vadetmistir Ancak yapilan vaatler imkansiz olarak degerlendirildiginen ve Sparta nin ofkesini uzerine cekmek istemeyen Helotlar henuz ayaklanma baslamadan Pausanias i devlet yetkililerine teslim ederler Taenarus Taenarus Burnu bolgesinde yasanan katliam Thucydides tarafindan kaydedilmistir Buna gore Lakonyalilar Sparta da yasanan cok buyuk bir depremden sonra cok sayida Helotu sorumlu tutarak kurban etmek uzere katletmislerdir Bu olayin MO 464 yilindaki buyuk depreme atifta yaptigi dusunulur Lakonya da Helotlarin ayaklandigi ve bundan dolayi cezalandirildigina dair vb bilgi de yoktur Ithome Dagi Ayaklanmasi Antik Yunan tarihcilerine gore ardindan cesitli toplumsal olaylar yasanmistir Thucydides e gore depremin yarattigi kaos ortamini firsat bilen Helotlar ayaklanmis ve Messinia kiyisindaki Thouria kasabasi merkez haline gelmistir Bizansli Stephanus ve Pausanias da benzer bir ayaklanmadan bahseder Diodorus Siculus ise ayaklanmanin Messinialilar ve Helotlar tarafindan cikartildigini belirtir Plutarkhos da bu sekilde gorus belirtir Plutrakhos Eurotas bolgesindeki Helotlarin depremi bahane ederek silahsiz sandiklari Spartalilara saldirdiklarini Lakonialilarin seferberlik ederek direnise gecmeleri uzerine Messianalilarin destegiyle Helotlarin aciktan savasmaya basladiklarini yazar Tum bu yorumlardan bir sonuca varmak zor olsa da depremin Sparta toplumunu derinden sarstigi gorulebilmektedir Yasanan olaylarin ardindan Helotlarin asagilanmalari artmistir surecin sonunda Atine ile iliskiler yeniden gerilmistir Atina ile yasanan sinir carpismalarinda Helotlar Atinalilar tarafindan koz olarak kullanilmak istense de buyuk capli bir ayaklanma yasanmamistir Kaynakca a b Oxford Classical Dictionary icindeki Helot maddesi 24 Eylul 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde Ingilizce 6 Mayis 2020 tarihinde erisilmistir MO 223 yilinda 6 bin helotun kisi basi 500 drahma karsiliginda ozgurluklerini aldiklari bilinir Bu tutar o donem icin oldukca onemli bir meblagdir Yunanca neodamwdeis Yunanca mo8akes Olumcul tehlikeli olarak addedilen sek sarap icmeye zorlamalar cesitli eglencelerde zorla dans ettirmeler ve zorla asagilayici sarkilar soyletmeler vb Jean Ducat Supplements au Bulletin de Correspondance Hellenique 1990 Les Hilotes 28 Kasim 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde Fransizca 6 Ocak 2013 tarihinde erisilmistir Cok basarili bir Sparta generali olan Pausanias Platea Muharebesi nde Sparta birliklerinin komutasini almistir Perslerle ittifak yaptigi iddiasiyla cezalandirilmistir livius org sitesinde ilgili makale 12 Ekim 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde Ingilizce 8 Ocak 2013 tarihinde erisilmistirAyrica bakinizIII Kole SavasiDis baglantilarlivius org sitesinde Helotlar 22 Aralik 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde Ingilizce 31 Aralik 2012 tarihinde erisilmistir