Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Priene, Aydın Söke'de Selçuk-Efese yaklaşık 100 km uzaklıkta kurulmuş bir İyon (Antik Yunan) şehridir. Şehir Menderes nehrinin 10 km kuzeyindedir. Şehir kurulduğunda deniz kıyısındaydı. Menderesin alüvyonu nedeniyle şehir şimdi kilometrelerce kara içerisindedir.
 Priene antik kenti | |
| Konum |  Aydın, Söke |
|---|---|
| Bölge | Karya |
| Koordinatlar | 37°39′39″K 27°17′49″D / 37.66083°K 27.29694°D |
| Tür | Yerleşim |
| Tarihçe | |
| Kuruluş | MÖ.6.yüzyıl |
| Kültür(ler) | Hellenistik Dönem, Roma Dönemi |
| Buluntu(lar) | Akropolis, Athena tapınağı, |
Konumu ve Çevresel Özellikleri
Priene kenti Samsun (Mykale) Dağı'nın eteğinde kurulmuştur. Strabon, Mykale'nin yabani hayvanlarla dolu ve çevresinin ağaçlarla kaplı olduğundan bahsetmiştir. Kentin bulunduğu yükseklikten bakıldığında geniş ve düz bir ova görülmektedir. Eskiden bu ovanın bulunduğu yerde deniz yer almaktaydı. Strabon, Maiandros Nehri'nin getirmiş olduğu alüvyonların, önceleri deniz kıyısında olan Priene'yi bir iç kent yaptığından bahsetmiştir. Skylaks ise Priene'nin iki limanı olduğundan söz eder. Büyük İskender'in kente armağanı olan Naulokhon Limanı'nın da Priene'nin toprakları içinde yer aldığı bilinmektedir.
Tarihçe
Belus'un oğlu yönetiminde İyonlar tarafından kurulduğu kabul edilir. Şehir sonra Lidyalı tarafından alınır. MÖ 6. yüzyılın ortalarında şehrin "Bilge"si yönetiminde, şehir tekrar canlandı ve zenginleşti. MÖ 545 yılında Pers Kralı (Kurash) tarafından ele geçirildi. Şehir Perslere karşı na () 12 gemi ile katildi. Komşusu Samos (Sisam) ile ortaya çıkan anlaşmazlıklar ve Büyük İskender in ölümünün ardından çıkan karışıklar dolayısıyla şehir güçsüzleşti. Roma 155 yılında şehri, Bergama (Pergamon) ve Kapadokya krallarının elinden kurtarmak durumunda kaldı. Kapadokya kralının asi oğlu , Romalıların şehri alması ile Priene’ye gömdüğü hazinesine ulaştı ve adak olarak şehirdeki Athena tapınağını onardı. Roma ve Bizans yönetimi altında zengin bir şehir olarak kaldı. MS 13. yüzyılda şehir Türklerin eline geçti. İngiliz (sanat ve eski eser ticareti yapan ve Francis Dashwood tarafından kurulan) 1765 ve 1868 de, taraçalanmış planlı şehrin kalıntılarını araştırma ile görevli bir grup gönderdi. Bu grubun çalışmaları ve daha sonra Berlin Müzesinden Theodor Wiegand'ın çalışmalarından sonra şehrin tamamen soyulduğu ve harap edildiği görülüyor. Şehir, 4. yüzyıl da tekrar kuruldu. Şehrin yeni planı, yolların birbirini dik açı ile kestiği bir dikdörtkendir. Bu plan günümüzün modern şehir planı Grid in öncüsünü oluşturur. Şehrin üzerine kurulduğu dik yamaç güneye bakar. Şehrin akropolisi 230 m yukarıdadır. Şehir güvenlik kuleleri olan 2 metre kalınlığında taş duvar ile çevrilidir. Şehre giriş, üç ana kapıdan yapılır. Akropolisin aşağısındaki yamaçta Demeter tapınağı bulunmakta idi. Şehrin, 7 m genişliğinde doğu-batı doğrultusunda altı ana yolu ve buları dik kesen genişliği 3,5 m olan 15 tali yolu vardır. Şehirdeki tüm kavşaklar arasındaki mesafe aynıdır. Dolayısıyla şehir 80 eşit alanlı bloğa ayrılmıştır. Özel evler, her bloğa sekiz ev seklinde düzenlenmiştir. Şehirde temiz su ve kanalizasyon yapıları açıkça görülebilir. Priene evleri ile eski Pompei evleri arasında benzerlikler vardır. Athena Polias tapınağı, şehrin bati yarısında, ana yolun kuzeyinde yüksek bir terasa kurulmuştu. Yüksek bir isçiliğin eseri bir merdivenle çıkılan bu tapınak ön yüzünde 6 kolonu bulunan (hexastyle) bir yapıya sahiptir. Tapınağın mimarı aynı zamanda Dünyanın Yedi Harikasından biri Mausoleum'un da mimari 'tur. 1870'te Athena heykelinin kaidesinin altında, Kapadokya tarafından yapılan restorandan kalması olası, Orophernes resimli gümüş yirmi-drahmiler ve bazi mücevherler bulunmuştur. (Büyük bir olasılıkla Dilettanti Sosyetesinin kazıları sırasında.) Ana yolun bir yanında, yüzü yola bakan bir seri toplantı binaları diğer yanında ise güzel bir alışveriş merkezi vardır. Kuzeyde, Belediye binaları, Roma tipi gymnasium ve iyi korunmuş bir tiyatro vardır. Şehir planının ortasındaki tüm yapılar gibi, Isis ve Asklepios tapınakları tamamen harap haldedir. Büyük bir stadyum, şehrin en alçak yerinde, güneyde duvarların içinde kurulmuştu ve İyon zamanından kalan gymnasium ile bağlantısı vardı.
Araştırma ve Kazı
Priene'deki ilk arkeolojik kazılar 1895'te C. Humann tarafından gerçekleştirilmiş ve sonradan Th. Wiegand yönetiminde 1898'e kadar sürdürülmüştür. Fakat bu kazılardan önce British Society of Dilettanti tarafından yürütülen araştırmaların sonuçları yayımlanmıştır. Kazılar 1992 yılından 2000 yılına dek Frankfurt Üniversitesi'nden W. Raeck ile Münih Teknik Üniversitesi'nden W. Koenigs tarafından sürdürülmüştür. 2001 yılından 2013 yılına kadar W. Raeck tarafından gerçekleştirilmiştir. Kazılar 2014 yılından 2017 Milet Müze Müdürlüğü başkanlığında sürdürülmüştür. 2018 yılından beri H. Mert tarafından kazılar gerçekleştirilmektedir.
Buluntular
Mimari
Yeni Priene'nin MÖ 350'deki kuruluşundan hemen sonra güzel ve sağlam kent duvarları inşa edilmiştir. Priene'nin en eski ve en önemli yapısı olan Athena Tapınağı ise kentin en yüksek yerinde kurulmuş ve MÖ 4. yüzyılın üçüncü çeyreğine tarihlendirilmiştir. Priene'de, Hellenistik Dönem'in olduğu kadar antik çağın da en önemli yapılarından biri olan Priene Tiyatrosu, MÖ 4. yüzyılın ikinci yarısında inşa edilmiştir. Kentteki en eski tapınma yerlerinden biri olan ve bereket tanrıçalarından Demeter ve Kore'ye sunulan Demeter Kutsal Alanı ile burada yer alan sunağın Hellenistik Dönem'de yapıldığı kabul edilmektedir. Kentin en eski okulu ve beden hareketleri merkezi olan Yukarı Gymnasion'un MÖ 4. yüzyılın ikinci yarısında ya da MÖ 4. yüzyılda yapıldığı düşünülmektedir.
Kalıntılar
Priene Kent Planı
Şehir, Milet’li Hippodamos (İ.Ö. 6. yy)’un planına göre kurulmuştur. Sokaklar birbirlerini dik açılı bir şekilde kesmektedir. Priene Hippodamos Planı’nın uygulandığı ilk ve en önemli kent olarak tanınır. İlk olduğu söyleniyor ama biz Urartu kenti Zernaki Tepe (İ.Ö. 8yy) ve Filistin kenti Megiddo’nun Asur katmanlarında uygulandığını biliyoruz. Kentte anayollar doğu-batı yönünde yan yollar ise kuzey-güney yönünde uzanmaktadır ve birçoğu merdivenlerden oluşan sokak şeklindedir. Fakat kenti çevreleyen yaklaşık 2.5 km uzunluğundaki sur duvarları bu plana uyum göstermez, daha çok topografik yapıya bağlıdır. Ayrıca surlar dışta ham bırakılmış ve harç kenet gibi hiçbir malzeme kullanılmamıştır surlarda. Kendi doğu-batı yönünde ortadan ikiye kesen caddenin genişliği 7,10 – 7,50 metredir ve kutsal stoannın önünden geçmektedir. Bu sokağa paralel olan diğer sokakların genişliği ortalama 4,5 metredir. Kuzey-güney yönünde uzanan sokakların genişliği ise 3,5 metre genişliğindedir. Tiyatro caddesi ise 4 metre civarında bir genişliğe sahiptir. Priene’de sokak anıtsal bir planlama öğesi değildir. Ana caddeler parke taşı döşenmiştir. Yan sokaklar ise gerekli olduğu durumlarda ana kayadan oluşmaktadır. Sokakların zemini ise genelde sertleştirilmiş topraktı ve yağmur sularının akıp gitmesi için yer yer taş döşenmiş, kanallar oluşturulmuştur. Kanallar konusunda kentteki yapı oldukça gelişkindir. Yukarıdan gelen temiz su künkler aracılığıyla tiyatronun üst tarafında bir arıtma havuzunda toplanmaktaydı. Kent güneyinde bulunan bir depolama sisteminden dolayı kuşatma altında kalsa bile uzun süre dayanabilecek suya sahip oluyordu. Yağmur sularının surlarda birikmemesi içinse, surlara yağmur delikleri açılmıştı. Şehrin plansal yapısı Roma ve sonraki dönemlerde pek değişikliğe uğramamış ve kent Helenistik yapısını büyük oranda korumuştur. Her bir yapı adacığı ortalama olarak 35,40 metre x 47,20 metre boyutlarında dikdörtgen plandadır. Bu yapı adacıklarına kentin kurulduğu zamanlarda sekizer tane uzun ve dar konut yerleştirilmişti. Ancak zamansal süreçte bu yapı adacıklarının iç düzenlemesinde çeşitli değişikler gözlemlenmiştir. Priene kenti uzun bir süre kurulma evresi geçirmiştir ve kent bir Milet kadar zengin değildi. Buradaki yapı faaliyetleri Büyük İskender ya da Kapadokya Kralı gibi kişilerin destekleriyle gerçekleşmiştir.
Yapılar
Priene Tiyatrosu
Tiyatro Roma çağında gerçekleştirilen değişikliklere rağmen Helenistik geleneği korumuştur, bu yönüyle önemlidir. Tiyatronun İ.Ö. 3 yüzyılda inşa edildiği bilinmektedir. Toplamda 50 sıralı bir cavea ile 5000 kişi kapasiteli bir tiyatrodur. Cavea 6 kerkidese sahiptir, prohyria ve tente delikler gözlemlenmektedir. Proscene 21 metre uzunluğunda ve 2,74 metre genişliğindedir. Scene 2 katlıdır, bugün sadece alt katı görünmektedir. Her iki katta da üçer oda bulunmaktaydır ve alt kattaki odalar birer kapı ile prosceneye açılmaktaydı.
Athena Tapınağı
Antik yerleşim Priene’nin en eski ve en önemli yapılarından birisidir Athena Tapınağı. Yapı Deniz seviyesinden yaklaşık 97 metre yüksekliktedir. Tapınağın mimarisi klasik dönem helen mimarisine uyum göstermektedir. Tapınak naos, pronaos, opisthodomos’dan oluşmaktadır. 6 x 11 sütunlu ion düzeninde inşa edilmiştir. Tapınağın mimari Pytheos’tur. (Mauseleum ve Didyma Apollon Tapınağının mimarı) Opisthodomos’u dor düzeninden alıp, ion düzenine uygulayan mimardır kendisi.Antik Tapınakta 24 yivli sütunlar kullanılmıştır. Vitrivius, De Architectura adlı kitabında ion tapınaklarına örnek olarak bu tapınağı vermektedir.
Demeter Kutsal Alanı
Şehrin en eski tapınaklarından biri olup bereket tanrıçaları olan Demeter ve Koreye adanmıştır. Tapınak anteli bir yapıdır ancak alışılmışın dışında bir plana sahiptir. Antik kent akropolisi içinde kalan kutsal alan, Anteler arasında duran iki dor sütununun gövdeleri düzdür ve bu sütunlar iki basamaklı bir altyapı üzerinde yükseliyordu. Kutsal alan Temenosun giriş kapısının yanında yapılan arkeolojik çalışmalar neticesinde heykel kaideleri bulunmuştur. Ayrıca bulunan Yazıtlardan bunların Rahibe Tmanossa ve Nikeso ya ait heykel kaideleri olduğu belirlenmiştir. Antik yapı Tapınağa ait sunak ise girişin hemen biraz ilerisinde bulunuyordu. Bir pronaos ve buna bağlı dörtgen formlu bir naos bulunmaktaydı. Kült odasının batı duvarında steller için yapılmış kaplama taşlar üzerinde oyuklar bulunmuştur. Yapının Naos enlemesine yerleştirilmiştir. Naos güneye doğru devam ettiği için pronaosun enini aşan ölçülere sahiptir. Tapınağın güneyinde kesme taş duvardan inşa eilmiş adak kuyusu tespit edilmiştir. Kare formda 2m derinliğindedir.
Bouleuterion ve Prytaneion
Bouleuterion kentteki en iyi korunmuş yapılardan birisidir. Hemen yanındaki Prytaneion ile beraber bir yapı blok oluşturur. Bouleterion 20x21m boyutları ile kareye yakın bir formdadır. Tam ortada bir sunak bulunmaktadır ve 3 duvara paralel oturma sıraları bulunmaktadır. Kuzey kısımda 16, doğu ve batı taraflarında 10’ar basamağa sahiptir. Toplam kapasitesinin 640 kişi olduğu söylenmektedir. Yapının üstü ahşap çatı ile örtülüdür. Prytaneion’u oluşturan Prytanlar, Bouleuterion’un yürütme kuruludur. Prytaneion aynı zamanda devletin temsil edildiği bir yerdi.
Bouleuterion
Tiyatro ile birlikte Priene’nin en iyi korunmuş yapısıdır. Bitişiğindeki Prylaneion ile birlikte birinsulayı kaplar. Kareye yakın bir form gösterip 20 x 21 m ölçülerindedir. Ortasında bir sunak olan ve üç kenarında duvarlara paralel yükselen basamaklar şeklinde oturma yerleri olan kapalı bir salondur. Kuzeyinde 16, doğu ve batısında ise 10’ar basamağa sahiptir. Komşu kent Miletos’unHelenistik Bouleuterion’unda görüldüğü şekilde yuvarlak değil aynen yakınındaki Herakleia ad Latmos ve Notion şehirleri bouleuterionları gibi köşeli oturma basamaklarına sahiptir. Toplam oturma kapasitesi 640 kişidir. İki kapı arasında kalan loca şeklindeki dörtgen niş ise konuşmacılar içindir. Dinleyici salonunun ortasında mermerden bir sunak bulunmaktadır. Sunağın dört yanında defne dallarından oluşan girlantları taşıyan bukranionlar mevcuttur. Bouleuterionun üstü ahşapçatı ile örtülü idi. Yapının pencereleri ise yan taraftaki duvarlar içinde idi. Bouleuterion iyikorunmuş yerlerden biri olarak antik dönemdeki hayatı göz önüne serebilmektedir. Üç tarafında yükselen oturma basamakları ve diyagonal merdivenli dikdörtgen dinleyici mekanıyla günümüzde bile modern sayılan bir plana sahiptir. Plan Jens Misiakiewicz tarafından neredeyse hiç değiştirilmeden Mannhein Üniversitesi patoloji amfisinde uygulanmıştır. Yalnız burada sunak yerine bir otopsi masası bulunur.
Prytaneion
Hemen bouleuterionun yanındadır. Peristylli ev şeklindedir yani etrafındaki sütungalerisinin üzeri çatıyla örtülmüş, bir avlunun çevresine dizili mekanlardan oluşmaktaydı. toplam 8 odasının açıldığı kare şeklinde bir avlusu vardı. İki odanın fonksiyonu hakkında kesin bilgilerimizvardır. Güneydeki orta mekân agoranın kuzey galerisinden avluya geçiş vazifesi görüyordu. Hemendoğusundaki bir mekanda ise dikdörtgen şekilli bir ocak ortaya çıkmıştır. Olasılıkla bu ocaktatanrıça Hestia’ya adanan kutsal ateş yanmaktadır. M. Ö. 2. Yüzyıla tarihlenmektedir. Prytaneioniçindeki yarım sütun formundaki kitabede Prytaneionda görev üstlenmiş kişilerin isimleri yeralmaktadır.
Priene Kutsal Alan Stoası
Agora’nın hemen kuzeyinde M.Ö. 2 yüzyılda yapılmış bir “Kutsal Stoa” bulunmaktadır. Burada bulunan bir yazıta göre bu stoa Kapadokya Kralı VI. Ariarathes tarafından yatırılmıştır ve bu yazıt ile İ.Ö. 130 yılına tarihlendirilmektedir. Agoradan stoaya 6 basamaklı bir merdiven ile çıkılmaktadır. Stoa’nın ön yüzünde 49 tane dor sütunu iç kısımda ise 24 tane ion sütunu gözlemlenmektedir. Stoa’nın çatısı muhtemelen ahşaptı. Stoa’nın arka kısmında ise 15 tane oda yer almaktaydı. Batıdan 9 odada İmparator Augustus’un tapınım gördüğü bilinmektedir. Odanın duvarındaki kitabeden, o dönemde Julian takviminin kullanıldığı anlaşılmaktadır.
Agora
İ.Ö. 3 yüzyılda inşa edilmiştir ve şehrin merkezinde yer almaktadır. Üç tarafı stoalarla çevrilidir ve stoaların arkasında da magazinler bulunmaktadır. Agora toplamda 2 blokluk bir araziyi kapsamaktadır ve 75,60 x 46,35 metre boyutlarındadır. Agoranın ortasında Hermes’e adanmış bir sunak bulunmaktadır. Bu sunağında doğusunda da taşlarla oluşturulmuş 2 platform yer almaktadır. Agorada birçok heykel altlığı ele geçirilmiştir.
Ayrıca bakınız
Literatür
- Society of Dilettanti, Ionian Antiquities (1821), vol. ii.; Th. Wiegand and H. Schrader, Priene (1904); on inscriptions (360)
- Hiller von Gartringen, Inschriften von Priene (Berlin, 1907)
- Frank Rumscheid, Priene. A Guide to the Pompeii of Asia Minor (1998)
Kaynakça
- ^ a b c d e f g "Türkiye Arkeolojik Yerleşmeleri - TAY Projesi". 4 Kasım 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 4 Kasım 2021.
- ^ a b AKURGAL.Ekrem, Anadolu Uygarlıkları - Ankara (2014)
- ^ GÜR.Selçuk, Anadolu Uygarlıkları ve Antik Kentleri - İstanbul (2007)
- ^ a b c d e f g GÜN, Gültekin (2018). Priene Antik Kenti Tarihi ve Yapıları, (2018) Belgesel Araştırma Çalışmaları. academia edu. ss. 1,3. 4 Kasım 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 4 Kasım 2021.
- ^ a b c d Priene Antik Kenti (PDF). Aydın-Kültür ve Turizm Bakanlığı. 2018. ss. 1,2. 4 Kasım 2021 tarihinde kaynağından (PDF). Erişim tarihi: 4 Kasım 2021.
- ^ GATES, Charles, Antik kentler: Antik Yakındoğu, Mısır, Yunan ve Roma'da kentsel yaşamın arkeolojisi (2015)
- ^ a b c d e f TOKUŞTEPE, Müslime. Helenistik Dönemde Priene. Academia Edu. ss. 1,3,4. 4 Kasım 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 4 Kasım 2021.
Dış bağlantılar
- Livius Picture Archive: Priene[]
- Uzaydan Priene
![image]()
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Priene Aydin Soke de Selcuk Efese yaklasik 100 km uzaklikta kurulmus bir Iyon Antik Yunan sehridir Sehir Menderes nehrinin 10 km kuzeyindedir Sehir kuruldugunda deniz kiyisindaydi Menderesin aluvyonu nedeniyle sehir simdi kilometrelerce kara icerisindedir PrienePriene antik kentiKonumAydin SokeBolgeKaryaKoordinatlar37 39 39 K 27 17 49 D 37 66083 K 27 29694 D 37 66083 27 29694TurYerlesimTarihceKurulusMO 6 yuzyilKultur ler Hellenistik Donem Roma DonemiBuluntu lar Akropolis Athena tapinagi Athena tapinaginin sutunlari TiyatroPriene lilerin mermer cikardiklari tepePriene Afroditi Istanbul Arkeoloji MuzesiKonumu ve Cevresel OzellikleriPriene kenti Samsun Mykale Dagi nin eteginde kurulmustur Strabon Mykale nin yabani hayvanlarla dolu ve cevresinin agaclarla kapli oldugundan bahsetmistir Kentin bulundugu yukseklikten bakildiginda genis ve duz bir ova gorulmektedir Eskiden bu ovanin bulundugu yerde deniz yer almaktaydi Strabon Maiandros Nehri nin getirmis oldugu aluvyonlarin onceleri deniz kiyisinda olan Priene yi bir ic kent yaptigindan bahsetmistir Skylaks ise Priene nin iki limani oldugundan soz eder Buyuk Iskender in kente armagani olan Naulokhon Limani nin da Priene nin topraklari icinde yer aldigi bilinmektedir TarihceBelus un oglu yonetiminde Iyonlar tarafindan kuruldugu kabul edilir Sehir sonra Lidyali tarafindan alinir MO 6 yuzyilin ortalarinda sehrin Bilge si yonetiminde sehir tekrar canlandi ve zenginlesti MO 545 yilinda Pers Krali Kurash tarafindan ele gecirildi Sehir Perslere karsi na 12 gemi ile katildi Komsusu Samos Sisam ile ortaya cikan anlasmazliklar ve Buyuk Iskender in olumunun ardindan cikan karisiklar dolayisiyla sehir gucsuzlesti Roma 155 yilinda sehri Bergama Pergamon ve Kapadokya krallarinin elinden kurtarmak durumunda kaldi Kapadokya kralinin asi oglu Romalilarin sehri almasi ile Priene ye gomdugu hazinesine ulasti ve adak olarak sehirdeki Athena tapinagini onardi Roma ve Bizans yonetimi altinda zengin bir sehir olarak kaldi MS 13 yuzyilda sehir Turklerin eline gecti Ingiliz sanat ve eski eser ticareti yapan ve Francis Dashwood tarafindan kurulan 1765 ve 1868 de taracalanmis planli sehrin kalintilarini arastirma ile gorevli bir grup gonderdi Bu grubun calismalari ve daha sonra Berlin Muzesinden Theodor Wiegand in calismalarindan sonra sehrin tamamen soyuldugu ve harap edildigi goruluyor Sehir 4 yuzyil da tekrar kuruldu Sehrin yeni plani yollarin birbirini dik aci ile kestigi bir dikdortkendir Bu plan gunumuzun modern sehir plani Grid in oncusunu olusturur Sehrin uzerine kuruldugu dik yamac guneye bakar Sehrin akropolisi 230 m yukaridadir Sehir guvenlik kuleleri olan 2 metre kalinliginda tas duvar ile cevrilidir Sehre giris uc ana kapidan yapilir Akropolisin asagisindaki yamacta Demeter tapinagi bulunmakta idi Sehrin 7 m genisliginde dogu bati dogrultusunda alti ana yolu ve bulari dik kesen genisligi 3 5 m olan 15 tali yolu vardir Sehirdeki tum kavsaklar arasindaki mesafe aynidir Dolayisiyla sehir 80 esit alanli bloga ayrilmistir Ozel evler her bloga sekiz ev seklinde duzenlenmistir Sehirde temiz su ve kanalizasyon yapilari acikca gorulebilir Priene evleri ile eski Pompei evleri arasinda benzerlikler vardir Athena Polias tapinagi sehrin bati yarisinda ana yolun kuzeyinde yuksek bir terasa kurulmustu Yuksek bir isciligin eseri bir merdivenle cikilan bu tapinak on yuzunde 6 kolonu bulunan hexastyle bir yapiya sahiptir Tapinagin mimari ayni zamanda Dunyanin Yedi Harikasindan biri Mausoleum un da mimari tur 1870 te Athena heykelinin kaidesinin altinda Kapadokya tarafindan yapilan restorandan kalmasi olasi Orophernes resimli gumus yirmi drahmiler ve bazi mucevherler bulunmustur Buyuk bir olasilikla Dilettanti Sosyetesinin kazilari sirasinda Ana yolun bir yaninda yuzu yola bakan bir seri toplanti binalari diger yaninda ise guzel bir alisveris merkezi vardir Kuzeyde Belediye binalari Roma tipi gymnasium ve iyi korunmus bir tiyatro vardir Sehir planinin ortasindaki tum yapilar gibi Isis ve Asklepios tapinaklari tamamen harap haldedir Buyuk bir stadyum sehrin en alcak yerinde guneyde duvarlarin icinde kurulmustu ve Iyon zamanindan kalan gymnasium ile baglantisi vardi Arastirma ve KaziPriene deki ilk arkeolojik kazilar 1895 te C Humann tarafindan gerceklestirilmis ve sonradan Th Wiegand yonetiminde 1898 e kadar surdurulmustur Fakat bu kazilardan once British Society of Dilettanti tarafindan yurutulen arastirmalarin sonuclari yayimlanmistir Kazilar 1992 yilindan 2000 yilina dek Frankfurt Universitesi nden W Raeck ile Munih Teknik Universitesi nden W Koenigs tarafindan surdurulmustur 2001 yilindan 2013 yilina kadar W Raeck tarafindan gerceklestirilmistir Kazilar 2014 yilindan 2017 Milet Muze Mudurlugu baskanliginda surdurulmustur 2018 yilindan beri H Mert tarafindan kazilar gerceklestirilmektedir BuluntularMimari Yeni Priene nin MO 350 deki kurulusundan hemen sonra guzel ve saglam kent duvarlari insa edilmistir Priene nin en eski ve en onemli yapisi olan Athena Tapinagi ise kentin en yuksek yerinde kurulmus ve MO 4 yuzyilin ucuncu ceyregine tarihlendirilmistir Priene de Hellenistik Donem in oldugu kadar antik cagin da en onemli yapilarindan biri olan Priene Tiyatrosu MO 4 yuzyilin ikinci yarisinda insa edilmistir Kentteki en eski tapinma yerlerinden biri olan ve bereket tanricalarindan Demeter ve Kore ye sunulan Demeter Kutsal Alani ile burada yer alan sunagin Hellenistik Donem de yapildigi kabul edilmektedir Kentin en eski okulu ve beden hareketleri merkezi olan Yukari Gymnasion un MO 4 yuzyilin ikinci yarisinda ya da MO 4 yuzyilda yapildigi dusunulmektedir KalintilarPriene Kent Plani Sehir Milet li Hippodamos I O 6 yy un planina gore kurulmustur Sokaklar birbirlerini dik acili bir sekilde kesmektedir Priene Hippodamos Plani nin uygulandigi ilk ve en onemli kent olarak taninir Ilk oldugu soyleniyor ama biz Urartu kenti Zernaki Tepe I O 8yy ve Filistin kenti Megiddo nun Asur katmanlarinda uygulandigini biliyoruz Kentte anayollar dogu bati yonunde yan yollar ise kuzey guney yonunde uzanmaktadir ve bircogu merdivenlerden olusan sokak seklindedir Fakat kenti cevreleyen yaklasik 2 5 km uzunlugundaki sur duvarlari bu plana uyum gostermez daha cok topografik yapiya baglidir Ayrica surlar dista ham birakilmis ve harc kenet gibi hicbir malzeme kullanilmamistir surlarda Kendi dogu bati yonunde ortadan ikiye kesen caddenin genisligi 7 10 7 50 metredir ve kutsal stoannin onunden gecmektedir Bu sokaga paralel olan diger sokaklarin genisligi ortalama 4 5 metredir Kuzey guney yonunde uzanan sokaklarin genisligi ise 3 5 metre genisligindedir Tiyatro caddesi ise 4 metre civarinda bir genislige sahiptir Priene de sokak anitsal bir planlama ogesi degildir Ana caddeler parke tasi dosenmistir Yan sokaklar ise gerekli oldugu durumlarda ana kayadan olusmaktadir Sokaklarin zemini ise genelde sertlestirilmis toprakti ve yagmur sularinin akip gitmesi icin yer yer tas dosenmis kanallar olusturulmustur Kanallar konusunda kentteki yapi oldukca geliskindir Yukaridan gelen temiz su kunkler araciligiyla tiyatronun ust tarafinda bir aritma havuzunda toplanmaktaydi Kent guneyinde bulunan bir depolama sisteminden dolayi kusatma altinda kalsa bile uzun sure dayanabilecek suya sahip oluyordu Yagmur sularinin surlarda birikmemesi icinse surlara yagmur delikleri acilmisti Sehrin plansal yapisi Roma ve sonraki donemlerde pek degisiklige ugramamis ve kent Helenistik yapisini buyuk oranda korumustur Her bir yapi adacigi ortalama olarak 35 40 metre x 47 20 metre boyutlarinda dikdortgen plandadir Bu yapi adaciklarina kentin kuruldugu zamanlarda sekizer tane uzun ve dar konut yerlestirilmisti Ancak zamansal surecte bu yapi adaciklarinin ic duzenlemesinde cesitli degisikler gozlemlenmistir Priene kenti uzun bir sure kurulma evresi gecirmistir ve kent bir Milet kadar zengin degildi Buradaki yapi faaliyetleri Buyuk Iskender ya da Kapadokya Krali gibi kisilerin destekleriyle gerceklesmistir YapilarPriene Tiyatrosu Tiyatro Roma caginda gerceklestirilen degisikliklere ragmen Helenistik gelenegi korumustur bu yonuyle onemlidir Tiyatronun I O 3 yuzyilda insa edildigi bilinmektedir Toplamda 50 sirali bir cavea ile 5000 kisi kapasiteli bir tiyatrodur Cavea 6 kerkidese sahiptir prohyria ve tente delikler gozlemlenmektedir Proscene 21 metre uzunlugunda ve 2 74 metre genisligindedir Scene 2 katlidir bugun sadece alt kati gorunmektedir Her iki katta da ucer oda bulunmaktaydir ve alt kattaki odalar birer kapi ile prosceneye acilmaktaydi Athena Tapinagi Antik yerlesim Priene nin en eski ve en onemli yapilarindan birisidir Athena Tapinagi Yapi Deniz seviyesinden yaklasik 97 metre yuksekliktedir Tapinagin mimarisi klasik donem helen mimarisine uyum gostermektedir Tapinak naos pronaos opisthodomos dan olusmaktadir 6 x 11 sutunlu ion duzeninde insa edilmistir Tapinagin mimari Pytheos tur Mauseleum ve Didyma Apollon Tapinaginin mimari Opisthodomos u dor duzeninden alip ion duzenine uygulayan mimardir kendisi Antik Tapinakta 24 yivli sutunlar kullanilmistir Vitrivius De Architectura adli kitabinda ion tapinaklarina ornek olarak bu tapinagi vermektedir Demeter Kutsal Alani Sehrin en eski tapinaklarindan biri olup bereket tanricalari olan Demeter ve Koreye adanmistir Tapinak anteli bir yapidir ancak alisilmisin disinda bir plana sahiptir Antik kent akropolisi icinde kalan kutsal alan Anteler arasinda duran iki dor sutununun govdeleri duzdur ve bu sutunlar iki basamakli bir altyapi uzerinde yukseliyordu Kutsal alan Temenosun giris kapisinin yaninda yapilan arkeolojik calismalar neticesinde heykel kaideleri bulunmustur Ayrica bulunan Yazitlardan bunlarin Rahibe Tmanossa ve Nikeso ya ait heykel kaideleri oldugu belirlenmistir Antik yapi Tapinaga ait sunak ise girisin hemen biraz ilerisinde bulunuyordu Bir pronaos ve buna bagli dortgen formlu bir naos bulunmaktaydi Kult odasinin bati duvarinda steller icin yapilmis kaplama taslar uzerinde oyuklar bulunmustur Yapinin Naos enlemesine yerlestirilmistir Naos guneye dogru devam ettigi icin pronaosun enini asan olculere sahiptir Tapinagin guneyinde kesme tas duvardan insa eilmis adak kuyusu tespit edilmistir Kare formda 2m derinligindedir Bouleuterion ve Prytaneion Bouleuterion kentteki en iyi korunmus yapilardan birisidir Hemen yanindaki Prytaneion ile beraber bir yapi blok olusturur Bouleterion 20x21m boyutlari ile kareye yakin bir formdadir Tam ortada bir sunak bulunmaktadir ve 3 duvara paralel oturma siralari bulunmaktadir Kuzey kisimda 16 dogu ve bati taraflarinda 10 ar basamaga sahiptir Toplam kapasitesinin 640 kisi oldugu soylenmektedir Yapinin ustu ahsap cati ile ortuludur Prytaneion u olusturan Prytanlar Bouleuterion un yurutme kuruludur Prytaneion ayni zamanda devletin temsil edildigi bir yerdi Bouleuterion Tiyatro ile birlikte Priene nin en iyi korunmus yapisidir Bitisigindeki Prylaneion ile birlikte birinsulayi kaplar Kareye yakin bir form gosterip 20 x 21 m olculerindedir Ortasinda bir sunak olan ve uc kenarinda duvarlara paralel yukselen basamaklar seklinde oturma yerleri olan kapali bir salondur Kuzeyinde 16 dogu ve batisinda ise 10 ar basamaga sahiptir Komsu kent Miletos unHelenistik Bouleuterion unda goruldugu sekilde yuvarlak degil aynen yakinindaki Herakleia ad Latmos ve Notion sehirleri bouleuterionlari gibi koseli oturma basamaklarina sahiptir Toplam oturma kapasitesi 640 kisidir Iki kapi arasinda kalan loca seklindeki dortgen nis ise konusmacilar icindir Dinleyici salonunun ortasinda mermerden bir sunak bulunmaktadir Sunagin dort yaninda defne dallarindan olusan girlantlari tasiyan bukranionlar mevcuttur Bouleuterionun ustu ahsapcati ile ortulu idi Yapinin pencereleri ise yan taraftaki duvarlar icinde idi Bouleuterion iyikorunmus yerlerden biri olarak antik donemdeki hayati goz onune serebilmektedir Uc tarafinda yukselen oturma basamaklari ve diyagonal merdivenli dikdortgen dinleyici mekaniyla gunumuzde bile modern sayilan bir plana sahiptir Plan Jens Misiakiewicz tarafindan neredeyse hic degistirilmeden Mannhein Universitesi patoloji amfisinde uygulanmistir Yalniz burada sunak yerine bir otopsi masasi bulunur Prytaneion Hemen bouleuterionun yanindadir Peristylli ev seklindedir yani etrafindaki sutungalerisinin uzeri catiyla ortulmus bir avlunun cevresine dizili mekanlardan olusmaktaydi toplam 8 odasinin acildigi kare seklinde bir avlusu vardi Iki odanin fonksiyonu hakkinda kesin bilgilerimizvardir Guneydeki orta mekan agoranin kuzey galerisinden avluya gecis vazifesi goruyordu Hemendogusundaki bir mekanda ise dikdortgen sekilli bir ocak ortaya cikmistir Olasilikla bu ocaktatanrica Hestia ya adanan kutsal ates yanmaktadir M O 2 Yuzyila tarihlenmektedir Prytaneionicindeki yarim sutun formundaki kitabede Prytaneionda gorev ustlenmis kisilerin isimleri yeralmaktadir Priene Kutsal Alan Stoasi Agora nin hemen kuzeyinde M O 2 yuzyilda yapilmis bir Kutsal Stoa bulunmaktadir Burada bulunan bir yazita gore bu stoa Kapadokya Krali VI Ariarathes tarafindan yatirilmistir ve bu yazit ile I O 130 yilina tarihlendirilmektedir Agoradan stoaya 6 basamakli bir merdiven ile cikilmaktadir Stoa nin on yuzunde 49 tane dor sutunu ic kisimda ise 24 tane ion sutunu gozlemlenmektedir Stoa nin catisi muhtemelen ahsapti Stoa nin arka kisminda ise 15 tane oda yer almaktaydi Batidan 9 odada Imparator Augustus un tapinim gordugu bilinmektedir Odanin duvarindaki kitabeden o donemde Julian takviminin kullanildigi anlasilmaktadir Agora I O 3 yuzyilda insa edilmistir ve sehrin merkezinde yer almaktadir Uc tarafi stoalarla cevrilidir ve stoalarin arkasinda da magazinler bulunmaktadir Agora toplamda 2 blokluk bir araziyi kapsamaktadir ve 75 60 x 46 35 metre boyutlarindadir Agoranin ortasinda Hermes e adanmis bir sunak bulunmaktadir Bu sunaginda dogusunda da taslarla olusturulmus 2 platform yer almaktadir Agorada bircok heykel altligi ele gecirilmistir Ayrica bakinizPriene SinagoguLiteraturSociety of Dilettanti Ionian Antiquities 1821 vol ii Th Wiegand and H Schrader Priene 1904 on inscriptions 360 Hiller von Gartringen Inschriften von Priene Berlin 1907 Frank Rumscheid Priene A Guide to the Pompeii of Asia Minor 1998 ISBN 975 8070 16 9KaynakcaEncyclopaedia Britannica a b c d e f g Turkiye Arkeolojik Yerlesmeleri TAY Projesi 4 Kasim 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 4 Kasim 2021 a b AKURGAL Ekrem Anadolu Uygarliklari Ankara 2014 GUR Selcuk Anadolu Uygarliklari ve Antik Kentleri Istanbul 2007 a b c d e f g GUN Gultekin 2018 Priene Antik Kenti Tarihi ve Yapilari 2018 Belgesel Arastirma Calismalari academia edu ss 1 3 4 Kasim 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 4 Kasim 2021 a b c d Priene Antik Kenti PDF Aydin Kultur ve Turizm Bakanligi 2018 ss 1 2 4 Kasim 2021 tarihinde kaynagindan PDF Erisim tarihi 4 Kasim 2021 GATES Charles Antik kentler Antik Yakindogu Misir Yunan ve Roma da kentsel yasamin arkeolojisi 2015 a b c d e f TOKUSTEPE Muslime Helenistik Donemde Priene Academia Edu ss 1 3 4 4 Kasim 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 4 Kasim 2021 Dis baglantilarLivius Picture Archive Priene olu kirik baglanti Uzaydan Priene