Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Jale Parla, (d. 5 Şubat 1945,İstanbul), Türk edebiyat teorisyeni ve eleştirmenidir.
| Jale Parla | |
|---|---|
| Doğum | 05 Şubat 1945 İstanbul, Türkiye |
| Meslek | Yazar |
| Dil | Türkçe |
| Milliyet | Türk |
Jale Parla, 5 Şubat 1945 tarihinde İstanbul'da doğdu. Robert Kolej'den mezun olduktan sonra, 1978 yılında Harvard Üniversitesi'nden Karşılaştırmalı edebiyat doktorasını aldı. 1976 ile 2000 yılları arasında Batı Dilleri ve Edebiyatları Bölümü'nde Boğaziçi Üniversitesi'nin öğretim görevlisi olarak çalışmalarını sürdürdü. Hâlen İstanbul Bilgi Üniversitesi'nde Karşılaştırmalı Edebiyat Bölümü'nde öğretim üyesi olarak çalışmaktadır.
Edebiyat kuramına katkısı
Jale Parla, kitaplarıyla ve makaleleriyle edebiyat eleştirisinin kapsamlı örneklerini ortaya koyduğu gibi asıl olarak ve daha çok açısından derinlikli ve kapsamlı çalışmalar ortaya koymuştur. adlı kitabı bu bakımdan önemli bir örnektir. Burada Parla, yalnızca edebiyat kuramlarını sıralamakla ve tanımlamakla uğraşmamakta, bir anlamda modernizmden postmodernizme uzanan edebiyat ve özel olarak da roman serüvenini irdelemektedir. Dünya edebiyatı ve yerli edebiyatı kapsayan bir çalışmadır yapılan. Don Kişot roman türünün öncüsü olarak kabul edilmekte, Cervantes'de moderniteyi başlatan yazar olarak değerlendirilmektedir.
Edebiyatın ve romanın anlamı, değeri gibi sorunlardan, edebi metinlerin iç yapısı, işleyişi ile ilgili kuramsal sorunlara kadar genel edebiyat kuramı alanındaki sorunlar irdelenmekte; belli başlı edebiyat kuramı öğretileri sunulup değerlendirilmekte ve hatta bundan da öte 20. yüzyılın düşünsel ve felsefi gelişmeleri bağlamında edebiyat ve roman sorunu soruşturulmaktadır. Dilbilim, göstergebilim, psikanaliz, yapısalcılık, fenomenoloji, postyapısalcı felsefe gibi kuramsal gelişmeler Parla'nın çalışmaları boyunca değerlendirdiği belli başlı alanlardır. Hem edebi metin yazarları hem de teorisyenleri Parla'nın kitabı boyunca ortaya çıkmaktadır.
Parla, mimesis sorununu, yazar ve okurun kim olduğu sorununu, metonimi ve metafor sorununu, metnin görünen ve görünmeyen yüzeyleri sorununu, pastiş ve parodi sorununu, edebi metnin ideoloji ile ilişkisi sorununu, metin ile zaman ilişkisi sorununu, akıllılık delilik sorununu, edebiyatta tür, yapıt, karakter, sorununu değerlendirmektedir. Bunu yaparken Walter Benjamin, Louis Althusser, Mikhail Bakhtin, Jakobson, Jacques Lacan, Jacques Derrida, Roland Barthes ve Julia Kristeva gibi hem düşünür hem de edebiyat alanında söz sahibi olan kişilerden yoğun bir şekilde yararlanıldığı görülür. Parla , bilinçdışı, polifoni ve , metinlerarasılık gibi kavram ve terimlere önemli bir ağırlık vermektedir.
Yerli edebiyatı da söz konusu kuramsal irdelemeler içinde değerlendiren Parla, Recaizade Mahmud Ekrem'in Araba Sevdası'ndan günümüze uzanmakta, hem içerik hem de biçim sorunsalı bakımından yerli yazarları ve edebiyatı irdelemektedir. Bu noktada pek çok ilginç yapıt ya da yapıtların anlam katmanları karşımıza çıkmaktadır. Parla, özel olarak Oğuz Atay ve onun Tutunamayanlar adlı romanı üzerinde durmakta, Atay'ın edebiyattaki özgül yerini belirlemeye çalışmaktadır. Parla'ya göre Atay, modern ve postmodern ögeler barındıran yetkin bir yazardır.
Parla'nın "eksik/yitik metin" yorumu
Jale Parla, edebi metinlerde/romanlarda görülen eksik, yarım kalmış ya da yitik metinler konusunu özel bir yaklaşımla ele almakta, bu temaları "temsilin sorunsallaştırılması" olarak değerlendirmektedir. Her romancının temsil amacıyla yazdığını belirten Parla, bununla birlikte her romancının temsili sorunsallaştırmadığını söylemektedir. Bu bakımdan romanlarda görülen eksik ya da kayıp metinler söz konusu sorunsallaştırmayı göstermektedir Parla'ya göre. Parla, kayıp metin yaklaşımını psikanalizden esinlenmektedir, ancak bu kavramı psikanlizden bambaşka bir içerikte değerlendirir. Buna göre, özne-öncesi imgesel bütünlüğe duyulan bir arzu meselesi değil, yazarın temsili sorunsallaştırma meselesidir. Don Kişot'ta, Tutunamayanlar'da bu şekilde kayıp metinler karşımıza çıkmaktadır. Parla'nın sorusu, bu tür metinlerde görülen kayıp metinlerin neyi simgelediği sorusudur. Yazarların kendi yazılarını sorunsallaştırmaları Parla'nın bu soruya verdiği cevaptır.
Şöyle belirtir Jale Parla:
- "Kayıp metinler, birer anlatı metonimisi olarak, yazar ve okur arasındaki kontratın her an değişebileceğini haber veren noktalar, hayale dayalı kontratların bağlayıcı olamayacağının temsil edildiği boşluklardır. Okura şunu hatırlatırlar: elindeki yalnız bir anlatıdır, bu yazarın yazmış olduğu bir anlatı. Ama bundan başka yazılmış ve yazılacak sayısız anlatı vardır. Ve elinde tuttuğun bu kitap, geçmişteki ve gelecekteki bütün anlatıların her birinin üzerine vuracak gölgesiyle, değişmeye gebe bir kitaptır. Bu kitap son kitap olmadığı gibi, hiçbir okuma da son okuma değildir." (Don Kişot'tan Bugüne Roman, sayfa:62)
Yapıtları
- Efendilik, Şarkiyatçılık ve Kölelik, İletişim Yayınları, Ocak 1985
- Babalar ve Oğullar/Tanzimat Romanının Epistemolojik Temelleri, İletişim Yayınları, Ekim 1990
- Don Kişot´tan Bugüne Roman, İletişim Yayınları, Nisan 2000
- Türk Romanında Yazar ve Başkalaşım, İletişim Yayınları, Ekim 2011
Kaynakça
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 13 Şubat 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 5 Şubat 2021.
Dış bağlantılar
- Öztunç, Mehmet. Jale Parla ile söyleşi 14 Ağustos 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde .. Türk Dili, Sayı: 740, Ağustos 2013
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Jale Parla d 5 Subat 1945 Istanbul Turk edebiyat teorisyeni ve elestirmenidir Jale ParlaDogum05 Subat 1945 79 yasinda Istanbul TurkiyeMeslekYazarDilTurkceMilliyetTurk Jale Parla 5 Subat 1945 tarihinde Istanbul da dogdu Robert Kolej den mezun olduktan sonra 1978 yilinda Harvard Universitesi nden Karsilastirmali edebiyat doktorasini aldi 1976 ile 2000 yillari arasinda Bati Dilleri ve Edebiyatlari Bolumu nde Bogazici Universitesi nin ogretim gorevlisi olarak calismalarini surdurdu Halen Istanbul Bilgi Universitesi nde Karsilastirmali Edebiyat Bolumu nde ogretim uyesi olarak calismaktadir Edebiyat kuramina katkisiJale Parla kitaplariyla ve makaleleriyle edebiyat elestirisinin kapsamli orneklerini ortaya koydugu gibi asil olarak ve daha cok acisindan derinlikli ve kapsamli calismalar ortaya koymustur adli kitabi bu bakimdan onemli bir ornektir Burada Parla yalnizca edebiyat kuramlarini siralamakla ve tanimlamakla ugrasmamakta bir anlamda modernizmden postmodernizme uzanan edebiyat ve ozel olarak da roman seruvenini irdelemektedir Dunya edebiyati ve yerli edebiyati kapsayan bir calismadir yapilan Don Kisot roman turunun oncusu olarak kabul edilmekte Cervantes de moderniteyi baslatan yazar olarak degerlendirilmektedir Edebiyatin ve romanin anlami degeri gibi sorunlardan edebi metinlerin ic yapisi isleyisi ile ilgili kuramsal sorunlara kadar genel edebiyat kurami alanindaki sorunlar irdelenmekte belli basli edebiyat kurami ogretileri sunulup degerlendirilmekte ve hatta bundan da ote 20 yuzyilin dusunsel ve felsefi gelismeleri baglaminda edebiyat ve roman sorunu sorusturulmaktadir Dilbilim gostergebilim psikanaliz yapisalcilik fenomenoloji postyapisalci felsefe gibi kuramsal gelismeler Parla nin calismalari boyunca degerlendirdigi belli basli alanlardir Hem edebi metin yazarlari hem de teorisyenleri Parla nin kitabi boyunca ortaya cikmaktadir Parla mimesis sorununu yazar ve okurun kim oldugu sorununu metonimi ve metafor sorununu metnin gorunen ve gorunmeyen yuzeyleri sorununu pastis ve parodi sorununu edebi metnin ideoloji ile iliskisi sorununu metin ile zaman iliskisi sorununu akillilik delilik sorununu edebiyatta tur yapit karakter sorununu degerlendirmektedir Bunu yaparken Walter Benjamin Louis Althusser Mikhail Bakhtin Jakobson Jacques Lacan Jacques Derrida Roland Barthes ve Julia Kristeva gibi hem dusunur hem de edebiyat alaninda soz sahibi olan kisilerden yogun bir sekilde yararlanildigi gorulur Parla bilincdisi polifoni ve metinlerarasilik gibi kavram ve terimlere onemli bir agirlik vermektedir Yerli edebiyati da soz konusu kuramsal irdelemeler icinde degerlendiren Parla Recaizade Mahmud Ekrem in Araba Sevdasi ndan gunumuze uzanmakta hem icerik hem de bicim sorunsali bakimindan yerli yazarlari ve edebiyati irdelemektedir Bu noktada pek cok ilginc yapit ya da yapitlarin anlam katmanlari karsimiza cikmaktadir Parla ozel olarak Oguz Atay ve onun Tutunamayanlar adli romani uzerinde durmakta Atay in edebiyattaki ozgul yerini belirlemeye calismaktadir Parla ya gore Atay modern ve postmodern ogeler barindiran yetkin bir yazardir Parla nin eksik yitik metin yorumuJale Parla edebi metinlerde romanlarda gorulen eksik yarim kalmis ya da yitik metinler konusunu ozel bir yaklasimla ele almakta bu temalari temsilin sorunsallastirilmasi olarak degerlendirmektedir Her romancinin temsil amaciyla yazdigini belirten Parla bununla birlikte her romancinin temsili sorunsallastirmadigini soylemektedir Bu bakimdan romanlarda gorulen eksik ya da kayip metinler soz konusu sorunsallastirmayi gostermektedir Parla ya gore Parla kayip metin yaklasimini psikanalizden esinlenmektedir ancak bu kavrami psikanlizden bambaska bir icerikte degerlendirir Buna gore ozne oncesi imgesel butunluge duyulan bir arzu meselesi degil yazarin temsili sorunsallastirma meselesidir Don Kisot ta Tutunamayanlar da bu sekilde kayip metinler karsimiza cikmaktadir Parla nin sorusu bu tur metinlerde gorulen kayip metinlerin neyi simgeledigi sorusudur Yazarlarin kendi yazilarini sorunsallastirmalari Parla nin bu soruya verdigi cevaptir Soyle belirtir Jale Parla Kayip metinler birer anlati metonimisi olarak yazar ve okur arasindaki kontratin her an degisebilecegini haber veren noktalar hayale dayali kontratlarin baglayici olamayacaginin temsil edildigi bosluklardir Okura sunu hatirlatirlar elindeki yalniz bir anlatidir bu yazarin yazmis oldugu bir anlati Ama bundan baska yazilmis ve yazilacak sayisiz anlati vardir Ve elinde tuttugun bu kitap gecmisteki ve gelecekteki butun anlatilarin her birinin uzerine vuracak golgesiyle degismeye gebe bir kitaptir Bu kitap son kitap olmadigi gibi hicbir okuma da son okuma degildir Don Kisot tan Bugune Roman sayfa 62 dd YapitlariEfendilik Sarkiyatcilik ve Kolelik Iletisim Yayinlari Ocak 1985 Babalar ve Ogullar Tanzimat Romaninin Epistemolojik Temelleri Iletisim Yayinlari Ekim 1990 Don Kisot tan Bugune Roman Iletisim Yayinlari Nisan 2000 Turk Romaninda Yazar ve Baskalasim Iletisim Yayinlari Ekim 2011Kaynakca Arsivlenmis kopya 13 Subat 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 5 Subat 2021 Dis baglantilarOztunc Mehmet Jale Parla ile soylesi 14 Agustos 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde Turk Dili Sayi 740 Agustos 2013