Hamidoğulları Beyliği, Anadolu Selçuklu Devleti'nin yıkılmasından sonra Eğirdir ve Isparta bölgesinde kurulan 2. Dönem Anadolu Beylikleri'ndendir. Beyliğin kurucusu Feleküddin Dündar Bey, babası İlyas ile dedesi Hamid zamanında da bu bölgede bulunmuşlardı. Bu nedenle bu bölgenin yabancısı değildi. Hamidoğulları'nın bir diğer önemli özelliği ise topraklarının bir kısmını para karşılığı Osmanlı Devleti'ne satmasıdır.
Hamidoğulları Beyliği | |||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
1280-1391 | |||||||||
Başkent | Uluborlu Eğirdir | ||||||||
Yaygın dil(ler) | Türkçe | ||||||||
Bey | |||||||||
| |||||||||
Tarihçe | |||||||||
| |||||||||
|
Isparta kenti ve çevresinin adı Cumhuriyet'e kadar Hamid olarak kaldı. Güneyde bulunan Tekeoğulları'na komşuydu.
Tarihi
Kurulma
Anadolu Selçuklu Devleti yıkılmaya yüz tutunca, Batı Anadolu'da bulunan Türkmen Beyleri, ayrı ayrı Beylikler kurma girişiminde bulundular. Sayıları (15)'i bulan bu beyliklerden biri de Hamidoğulları Beyliği idi. Isparta, Burdur, Konya İllerinin bazı yerleri, bu beyliğin sınırları içinde bulunuyordu. Beylik yak. 1301 (Hicri 700) de kuruldu. Elyarzigan Bey'in babası; Feleküddin Dündar Bey'in dedesi olan Hamid Bey'in adı verildi.
Beyliğe adı verilen Hamid Bey; Selçuklulardandır. Anadolu'da geçimlerini hayvancılıkla sağlayan bazı Türkmen yürüklerini toplamış, onlara baş olmuştur. Eline geçirdiği yerlere "Hamideli"; oralarda yaşayan halka da "Hamid Türkmenleri" denmiştir.
Başlangıç yıllarında, Başkent Uluborlu idi. Sonradan Eğirdir'e taşındı. Eğirdir bayındır hale getirildikten sonra, adı değiştirildi; "Felekâbât" oldu. Isparta'ya da "Hamid İli" denilmeye başlandı. Isparta, uzun süre bu adı taşıdı.
Gelişme
Gölhisar (Burdur'un ilçesi), Korkuteli (Antalya'nın ilçesi), Antalya; Hamidoğulları'nın egemenliğinin altına girince, sınırları da genişlemiş oldu.
Hamidoğulları Beyliğinin sınırları Burdur'dan taşıp, Antalya'ya vardıktan sonra, tarihi olaylar şöyle gelişti. Dündar Bey komşu ve çevrede bulunan öteki beyliklerle iyi ilişkiler içindeydi. Kendi gücüne, kuvvetine aşırı derecede güveni vardı. Kendine olan bu güveni de 15.000 yaya; 15.000 atlı askerinin oluşundan, Beyliğinin sınırları içinde 15 kalenin bulunuşundan idi.
Bahadır Han'ın en güçlü adamı İlhanlı Emir Çoban'a boyun eğmeyenlerin içinde Dündar Bey de vardı. Emir Çoban, İlhanlı imparatorluğunun en güçlü adamı haline geldikten sonra, oğullarını her ile vali yaptı. Oğlu Demirtaş'ı da Anadolu'ya gönderdi. Demirtaş (1317) 'de Anadolu'ya geldikten sonra, kendilerine boyun eğmeyenleri ortadan kaldırmak için, girişimde bulundu. Bunların başında Hamid Beyi Dündar Bey geliyordu. İzledi: yakalattı hemen yaşamına son verdi. Ama bu pek kolay olmadı. Yunus Bey'in oğlu Mahmut kendisine yardım etmemiş olsaydı, Dündar Bey'i yakalaması da öldürmesi de mümkün olmayacaktı. Dündar Beyin ortadan kaldırılmasında Mahmut'un pek büyük yardımını görmüştü. Bu yardımın bir karşılığı olarak da, Antalya ve çevresini Mahmut Beye verdi.
İkiye ayrılma
- Hamidoğulları Beyliği: (1280-1391) arası 108 yıl yaşadı. Başkent önce Uluborlu idi; sonra Eğirdir'e nakledildi.
- Hamidogulları Teke (Antalya) Beyliği (1300 - 1423) yılları arası (123) yıllık bir yaşamı oldu. Teke Beyliğine 80 yıl Antalya; 33 yıl da, Korkuteli başkent oldu.
Ana Hamidoğulları Beyliği Gelişmeleri
Kısa bir süre sonra, Dündar Bey'in oğlu Hızır; öldürülen babasının beyliğine sahip çıkarak topraklarını tekrar geri aldı. Mısır'da bulunan kardeşi İshak Bey gelip beyliğin başına geçti (1328). İshak Bey ölünce kardeşi Mehmet'in oğlu Mustafa, sonra da Hüsamettin İlyas Beyler; hükümdar oldular.
İlyas Bey; Karamanoğulları ile girdiği savaşı kaybedince, Germiyanoğlu Süleyman Bey'e sığındı. Onun desteği ile de kaybettiği toprakları geri aldı. Ölümünden sonra başa geçen oğlu Kemalettin Hüseyin Bey; Karamanoğulları'ndan dirlik düzenlik ve rahat yüzü görmedi. Onların saldırılarından bıkıp usanan Hüseyin Bey; Beyşehir, Seydişehir, Akşehir, Yalvaç ve Şarkîkaraağaç'ı Murad Hüdâvendigâr'ın pâdişâhlığındaki Osmanlı Devleti'ne "80.000 altın" karşılığında devretti (1374). Kendisine ise sâdece Isparta ve Eğirdir kalmış oldu.
Antalya Teke Beyliği'nde Gelişmeler
Hamidoğulları (Antalya) Teke Beyliği'nin başına Yunus Beyden sonra Mahmut Bey geçti. İlhanlıların güçlü adamı Emir Çoban'ın oğlu Demirtaş'la Mısır'a gitti; orada tutuklandı (1327); yönetimi kardeşi Hızır Bey aldı. Başkent Korkuteli'nde işleri düzene sokmaya çalıştı ise de hasta oluşu yüzünden yerini Dadı Bey'e bırakmak zorunda kaldı. Sonra, başa küçük Mehmet Bey geçti. Antalya, Kıbrıs Kralı Petro'nun işgaline uğramıştı (1365); on bir yıl sonra, almayı başardı. Yönetim Osman Bey'in elinde iken, Yıldırım Beyazit Antalya ve Teke yöresini egemenliği altına aldı oğlu İsa Çelebi'ye Sancak olarak verdi.
Ankara Savaşı Sonrası Yenilenme ve Beyliğin Sonu
1402 Ankara Savaşı'ndan sonra 1402'de Osman Bey Antalya ve Korkuteli'ni Timur'un egemenliğini tanıyarak geri aldı, yine Korkuteli'ni başkent yaptı. II. Murat Devrinde bir kargaşalıktan yararlanmak isteyen Hamidoğlu Osman Bey; Karamanoğlu II. Mehmed Bey ile işbirliği yaparak, Antalya'yı geri alma girişiminde bulundu ise de (1403) başarılı olamadı; Antalya Beyi Hamza tarafından Korkuteli'nde baskına uğradı; orada öldürüldü.
Kısa bir süre de Antalya emiri Yunus Bey'in kölesi Zekeriya'nın yönetiminde kalan Hamidoğulları (Antalya) Teke Beyliği de, böylece sona ermiş oldu.
Beyler
Bey | Hüküm Süresi | Notlar |
---|---|---|
1280-1300 | ||
Feleküddin Dündar Bey | 1300-1324 | |
1328-1340 | ||
1340-1355 | ||
1355-1370 | ||
1370-1391 |
Hamidoğulları Beyliği'nin Yöresel Etkileri
Hamidoğulları devrinde yüz sekiz yıl gibi pek uzun bir süre Isparta, Burdur, Antalya, Konya illerinde bazı yerlerin yönetimini ellerinde bulunduran Hamidoğulları'nın bölgenin yer adları, sosyal, ekonomik, kültürel yaşamı, gelenek, görenek, töresi, bayındır hale gelmesi gibi alanlarda; özellikle Isparta, Uluborlu, Eğirdir ilçelerinin tarihleri içinde, pek büyük ve önemli bir yeri bulunmaktadır.
Isparta kenti ise Hamidoğulları sona erdikten sonra yuzyıllar boyunca bu beyliğin "Hamid" adını taşıdı. Hamidoğulları Beyliği sona erdikten sonra Isparta ve civarı Osmanlı Devleti içinde "Hamid Sancağı" oldu. Sancak o zamanlar eyaletle ilçe arasında yer alan bir yönetim bölümü idi. 1891'de (Hamid) adına (mâmur, en bayındır) anlamına gelen bir (abat) eklenerek (Hamidâbât) olarak değiştirildi. Bu tarihten sonra da Isparta kentin adı "Hamidâbât" olarak kaldı. Bir süre Konya' ya bağlandı. 1919 da Konya'dan ayrıldı. 1922 yılında Hamidâbât adı Isparta olarak değiştirildikten sonra, il yapıldı. Görüldüğü gibi kent, altı yüz yılı geçkin, pek uzun bir süre, Hamidoğulları beyliğin "Hamid" adını taşımış oldu.
Hamidoğulları'nın ilk başkenti Uluborlu idi. Sonra buradan taşındılar Eğirdir'i "Başkent" yaptılar. Simdiki Isparta ilinin bu iki ilçesi Hamidoğulları devrinde başkent olmakla önem kazandılar; büyüdüler, bayındır hale getirildiler. Hamidoğullarından Dündar Bey, Eğirdir'de para bile bastı.
Hamidoğulları'ndan Kalan Tarihi Eserler
Isparta, Uluborlu, Eğridir şehirleri basta olmak üzere Isparta yöresinde Hamidoğulları'ndan kalma, pek çok tarihi yapıt bulunmaktadır. Bu yapıtlardan bazıları şunlardır;
- Isparta "Hızır Bey Hamamı": 1327-1328 yılları arası, Hamidoğulları Beyliğinin başında bulunan Dündar Bey'in kardeşi Hızır Bey tarafından yaptırılmıştır.
- Isparta "Hızır Bey Camii": Bu cami de "Hızır Bey Hamamı" ile birlikte Hızır Bey tarafından yaptırılmıştır. 1888 yılında olan büyük Isparta depreminde yıkılmış, depremden sonra onarım görmüştür.
- Uluborlu "Muhittin Çeşmesi": 1300 - 1324 yılları arasında 24 yıl Hamidoğulları Beyliğinin başında bulunmuş olan Dündar Bey tarafından yaptırılmıştır.
- Uluborlu "Türbesi": Ahi Bahattin Camisi'nin bitişiğinde bulunan türbe Dündar Bey zamanında yaptırılmıştır.
- Uluborlu "Efendi Sultan Camii": Dündar Bey zamanında yapılmıştır.
- Uluborlu "Arapçık Çeşmesi": Dündar Bey zamanında yapılmıştır.
- Eğirdir "Dündar Bey Medresesi": Selçuk'ular zamanında han olarak yaptırılmış, Hamidoğullarından Dündar Bey tarafından da genişletilerek, medreseye çevrilmiştir. Hamidoğullarından kalma büyük ve tarihi değeri olan yapılardan biridir.
- Şarkikaraağaç "Tahta Minare": Hamidoğulları tarafından yapılmıştır.
- Afyonkarahisar ilinin Şuhut İlçesinde bulunan "Kubbeli Camii ve Minaresi": 1328 - 1335 yılları arası Hamidoğulları'nın Teke Beyi bulunan Hızır Bey tarafından yaptırılmıştır. Caminin üç kubbesi bulunmaktadır; minaresi de iki şerefelidir.
- Burdur "Muzaffereddin Medresesi": 1340-1355 yılları arasında 15 yıl Hamid Beyliğinin başında bulunan Muzaffereddin Mustafa Bey tarafından yaptırılmıştır.
Bunlara benzer Hamidoğulları Beyliği sınırları içinde bulunan Gölhisar, Antalya, Korkuteli, Akşehir, Beyşehir, Seydişehir'de de bazı yapıtları bulunmaktadır.
Kaynakça
Dış kaynaklar
- İsmail Hakkı Uzunçarşılı, Anadolu Beylikleri ve Akkoyunlu, Karakoyunlu Devletleri, Türk Tarih Kurumu, Ankara 1937, s. 62-69.
- Bosworth, Clifford (1996),The new Islamic dynasties: a chronological and genealogical manual, New York: Columbia University Press s. 226.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Hamidogullari Beyligi Anadolu Selcuklu Devleti nin yikilmasindan sonra Egirdir ve Isparta bolgesinde kurulan 2 Donem Anadolu Beylikleri ndendir Beyligin kurucusu Felekuddin Dundar Bey babasi Ilyas ile dedesi Hamid zamaninda da bu bolgede bulunmuslardi Bu nedenle bu bolgenin yabancisi degildi Hamidogullari nin bir diger onemli ozelligi ise topraklarinin bir kismini para karsiligi Osmanli Devleti ne satmasidir Hamidogullari Beyligi1280 1391BaskentUluborlu EgirdirYaygin dil ler TurkceBey 1280 1300Hamidoglu Ilyas Bey 1370 1391Kemaleddin Huseyin BeyTarihce Kurulusu1280 Dagilisi1391Onculler ArdillarAnadolu Selcuklu Devleti Osmanli Imparatorlugu Isparta kenti ve cevresinin adi Cumhuriyet e kadar Hamid olarak kaldi Guneyde bulunan Tekeogullari na komsuydu TarihiKurulma Anadolu Selcuklu Devleti yikilmaya yuz tutunca Bati Anadolu da bulunan Turkmen Beyleri ayri ayri Beylikler kurma girisiminde bulundular Sayilari 15 i bulan bu beyliklerden biri de Hamidogullari Beyligi idi Isparta Burdur Konya Illerinin bazi yerleri bu beyligin sinirlari icinde bulunuyordu Beylik yak 1301 Hicri 700 de kuruldu Elyarzigan Bey in babasi Felekuddin Dundar Bey in dedesi olan Hamid Bey in adi verildi Beylige adi verilen Hamid Bey Selcuklulardandir Anadolu da gecimlerini hayvancilikla saglayan bazi Turkmen yuruklerini toplamis onlara bas olmustur Eline gecirdigi yerlere Hamideli oralarda yasayan halka da Hamid Turkmenleri denmistir Baslangic yillarinda Baskent Uluborlu idi Sonradan Egirdir e tasindi Egirdir bayindir hale getirildikten sonra adi degistirildi Felekabat oldu Isparta ya da Hamid Ili denilmeye baslandi Isparta uzun sure bu adi tasidi Gelisme Golhisar Burdur un ilcesi Korkuteli Antalya nin ilcesi Antalya Hamidogullari nin egemenliginin altina girince sinirlari da genislemis oldu Hamidogullari Beyliginin sinirlari Burdur dan tasip Antalya ya vardiktan sonra tarihi olaylar soyle gelisti Dundar Bey komsu ve cevrede bulunan oteki beyliklerle iyi iliskiler icindeydi Kendi gucune kuvvetine asiri derecede guveni vardi Kendine olan bu guveni de 15 000 yaya 15 000 atli askerinin olusundan Beyliginin sinirlari icinde 15 kalenin bulunusundan idi Bahadir Han in en guclu adami Ilhanli Emir Coban a boyun egmeyenlerin icinde Dundar Bey de vardi Emir Coban Ilhanli imparatorlugunun en guclu adami haline geldikten sonra ogullarini her ile vali yapti Oglu Demirtas i da Anadolu ya gonderdi Demirtas 1317 de Anadolu ya geldikten sonra kendilerine boyun egmeyenleri ortadan kaldirmak icin girisimde bulundu Bunlarin basinda Hamid Beyi Dundar Bey geliyordu Izledi yakalatti hemen yasamina son verdi Ama bu pek kolay olmadi Yunus Bey in oglu Mahmut kendisine yardim etmemis olsaydi Dundar Bey i yakalamasi da oldurmesi de mumkun olmayacakti Dundar Beyin ortadan kaldirilmasinda Mahmut un pek buyuk yardimini gormustu Bu yardimin bir karsiligi olarak da Antalya ve cevresini Mahmut Beye verdi Ikiye ayrilma Hamidogullari Beyligi 1280 1391 arasi 108 yil yasadi Baskent once Uluborlu idi sonra Egirdir e nakledildi Hamidogullari Teke Antalya Beyligi 1300 1423 yillari arasi 123 yillik bir yasami oldu Teke Beyligine 80 yil Antalya 33 yil da Korkuteli baskent oldu Ana Hamidogullari Beyligi Gelismeleri Kisa bir sure sonra Dundar Bey in oglu Hizir oldurulen babasinin beyligine sahip cikarak topraklarini tekrar geri aldi Misir da bulunan kardesi Ishak Bey gelip beyligin basina gecti 1328 Ishak Bey olunce kardesi Mehmet in oglu Mustafa sonra da Husamettin Ilyas Beyler hukumdar oldular Ilyas Bey Karamanogullari ile girdigi savasi kaybedince Germiyanoglu Suleyman Bey e sigindi Onun destegi ile de kaybettigi topraklari geri aldi Olumunden sonra basa gecen oglu Kemalettin Huseyin Bey Karamanogullari ndan dirlik duzenlik ve rahat yuzu gormedi Onlarin saldirilarindan bikip usanan Huseyin Bey Beysehir Seydisehir Aksehir Yalvac ve Sarkikaraagac i Murad Hudavendigar in padisahligindaki Osmanli Devleti ne 80 000 altin karsiliginda devretti 1374 Kendisine ise sadece Isparta ve Egirdir kalmis oldu Antalya Teke Beyligi nde Gelismeler Hamidogullari Antalya Teke Beyligi nin basina Yunus Beyden sonra Mahmut Bey gecti Ilhanlilarin guclu adami Emir Coban in oglu Demirtas la Misir a gitti orada tutuklandi 1327 yonetimi kardesi Hizir Bey aldi Baskent Korkuteli nde isleri duzene sokmaya calisti ise de hasta olusu yuzunden yerini Dadi Bey e birakmak zorunda kaldi Sonra basa kucuk Mehmet Bey gecti Antalya Kibris Krali Petro nun isgaline ugramisti 1365 on bir yil sonra almayi basardi Yonetim Osman Bey in elinde iken Yildirim Beyazit Antalya ve Teke yoresini egemenligi altina aldi oglu Isa Celebi ye Sancak olarak verdi Ankara Savasi Sonrasi Yenilenme ve Beyligin Sonu 1402 Ankara Savasi ndan sonra 1402 de Osman Bey Antalya ve Korkuteli ni Timur un egemenligini taniyarak geri aldi yine Korkuteli ni baskent yapti II Murat Devrinde bir kargasaliktan yararlanmak isteyen Hamidoglu Osman Bey Karamanoglu II Mehmed Bey ile isbirligi yaparak Antalya yi geri alma girisiminde bulundu ise de 1403 basarili olamadi Antalya Beyi Hamza tarafindan Korkuteli nde baskina ugradi orada olduruldu Kisa bir sure de Antalya emiri Yunus Bey in kolesi Zekeriya nin yonetiminde kalan Hamidogullari Antalya Teke Beyligi de boylece sona ermis oldu BeylerBey Hukum Suresi Notlar1280 1300Felekuddin Dundar Bey 1300 13241328 13401340 13551355 13701370 1391Hamidogullari Beyligi nin Yoresel EtkileriHamidogullari devrinde yuz sekiz yil gibi pek uzun bir sure Isparta Burdur Antalya Konya illerinde bazi yerlerin yonetimini ellerinde bulunduran Hamidogullari nin bolgenin yer adlari sosyal ekonomik kulturel yasami gelenek gorenek toresi bayindir hale gelmesi gibi alanlarda ozellikle Isparta Uluborlu Egirdir ilcelerinin tarihleri icinde pek buyuk ve onemli bir yeri bulunmaktadir Isparta kenti ise Hamidogullari sona erdikten sonra yuzyillar boyunca bu beyligin Hamid adini tasidi Hamidogullari Beyligi sona erdikten sonra Isparta ve civari Osmanli Devleti icinde Hamid Sancagi oldu Sancak o zamanlar eyaletle ilce arasinda yer alan bir yonetim bolumu idi 1891 de Hamid adina mamur en bayindir anlamina gelen bir abat eklenerek Hamidabat olarak degistirildi Bu tarihten sonra da Isparta kentin adi Hamidabat olarak kaldi Bir sure Konya ya baglandi 1919 da Konya dan ayrildi 1922 yilinda Hamidabat adi Isparta olarak degistirildikten sonra il yapildi Goruldugu gibi kent alti yuz yili geckin pek uzun bir sure Hamidogullari beyligin Hamid adini tasimis oldu Hamidogullari nin ilk baskenti Uluborlu idi Sonra buradan tasindilar Egirdir i Baskent yaptilar Simdiki Isparta ilinin bu iki ilcesi Hamidogullari devrinde baskent olmakla onem kazandilar buyuduler bayindir hale getirildiler Hamidogullarindan Dundar Bey Egirdir de para bile basti Hamidogullari ndan Kalan Tarihi EserlerIsparta Uluborlu Egridir sehirleri basta olmak uzere Isparta yoresinde Hamidogullari ndan kalma pek cok tarihi yapit bulunmaktadir Bu yapitlardan bazilari sunlardir Isparta Hizir Bey Hamami 1327 1328 yillari arasi Hamidogullari Beyliginin basinda bulunan Dundar Bey in kardesi Hizir Bey tarafindan yaptirilmistir Isparta Hizir Bey Camii Bu cami de Hizir Bey Hamami ile birlikte Hizir Bey tarafindan yaptirilmistir 1888 yilinda olan buyuk Isparta depreminde yikilmis depremden sonra onarim gormustur Uluborlu Muhittin Cesmesi 1300 1324 yillari arasinda 24 yil Hamidogullari Beyliginin basinda bulunmus olan Dundar Bey tarafindan yaptirilmistir Uluborlu Turbesi Ahi Bahattin Camisi nin bitisiginde bulunan turbe Dundar Bey zamaninda yaptirilmistir Uluborlu Efendi Sultan Camii Dundar Bey zamaninda yapilmistir Uluborlu Arapcik Cesmesi Dundar Bey zamaninda yapilmistir Egirdir Dundar Bey Medresesi Selcuk ular zamaninda han olarak yaptirilmis Hamidogullarindan Dundar Bey tarafindan da genisletilerek medreseye cevrilmistir Hamidogullarindan kalma buyuk ve tarihi degeri olan yapilardan biridir Sarkikaraagac Tahta Minare Hamidogullari tarafindan yapilmistir Afyonkarahisar ilinin Suhut Ilcesinde bulunan Kubbeli Camii ve Minaresi 1328 1335 yillari arasi Hamidogullari nin Teke Beyi bulunan Hizir Bey tarafindan yaptirilmistir Caminin uc kubbesi bulunmaktadir minaresi de iki serefelidir Burdur Muzaffereddin Medresesi 1340 1355 yillari arasinda 15 yil Hamid Beyliginin basinda bulunan Muzaffereddin Mustafa Bey tarafindan yaptirilmistir Bunlara benzer Hamidogullari Beyligi sinirlari icinde bulunan Golhisar Antalya Korkuteli Aksehir Beysehir Seydisehir de de bazi yapitlari bulunmaktadir Kaynakca Izmirlier Yilmaz 1999 Hamidogullari beyligi paralari Istanbul Turkiye Yazir matbaasi ISBN 975 94018 0 0 Dis kaynaklarIsmail Hakki Uzuncarsili Anadolu Beylikleri ve Akkoyunlu Karakoyunlu Devletleri Turk Tarih Kurumu Ankara 1937 ISBN 975 16 0044 8 s 62 69 Bosworth Clifford 1996 The new Islamic dynasties a chronological and genealogical manual New York Columbia University Press s 226