Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Referandum, plebisit veya halkoylaması; anayasa değişikliği, yasaların kabulü gibi bazı önemli meselelerde halkın iradesini belirlemek amacıyla yapılan oylamadır. Referandumda halkın iradesi idareye doğrudan doğruya yansımakta olup doğrudan demokrasinin güzel bir örneğidir. Temsili demokraside ise, halkın seçtiği insanlar, halkın iradesini yansıtmaya çalışmaktadır. Ancak bu tür oylamalar, muhalefetin onayını almadan, popüler uygulamaları hayata geçirmekte kullanılabildiğinden, totaliter yönetimin isteklerini hukuka uydurmaya alet edilebilirler.
Plebisit genelde yasama organlarının biri tarafından halkın oylamasına sunulan bir sorudur. Plebisitlerde genellikle seçmene farklı seçenekler sunulmaz, sadece bir teklifin kabulü veya reddi oylanır. Bu nedenle plebisit bir şekilde "güven oylaması" manasını ihtiva ettiği için, günümüzde referanduma nazaran daha az kullanılır.
Etimoloji
Referandum kelimesi genelde plebisit kelimesiyle beraber anılır. Plebs, Eski Roma'da, ayrıcalıklı patriciiler dışında kalan kalabalık halk sınıfına verilen isimdir. Plebs meclislerinin aldığı karar anlamında olan Latince plebiscitum sözünden gelir. Referandum ise Latince "referre" (geri getirmek) kökünden gelir.
Tarihçe
Bazı antik toplumlarda vatandaşlık hakkına sahip bir kısım halk, gerçek bir hükûmet ve yasama organı gibi toplanırdı. Bugün ise bazı İsviçre kantonlarında ve bir kısım Amerikan kominlerinde, yılda bir defa toplanan halk genel kurulunun görevi, sadece yöneticileri denetlemek ve tekliflerini bildirmektir.
Doğrudan demokrasinin fiilen uygulanmasındaki güçlük sebebiyle temsili demokrasi sistemine gidilmiştir. Bu sistemin de mahzurlarını gidermek ve doğrudan demokrasi sistemine yaklaşmak için, yarı doğrudan demokrasi sistemine gidilmiştir. Referandum bunlardan birisidir. Yarı doğrudan demokrasi denilen, halkın yönetime katılmasının bu şeklinde ise; seçmenlerin görevi, sadece temsilciler seçmek değildir. Seçmenler, gerek anayasa yapma ve gerekse yasama yetkisine oylarıyla katılırlar.
Hazırlanmakta olan bir kanunun kabulüne veya bir kanun teklifine halkın katılması iki şekilde olur:
- Yetkili makamın bir kanun tasarısı veya teklifinin esaslı kısımları hakkında halk oyuna başvurmak.
- Yasama organı (parlamento)nun hazırladığı kanun hakkında halkın reyine müracaat etmek.
Meclisin hazırlamış olduğu kanun, yürürlüğe girmeden önce halka sunulur. Seçmenler, hazırladıkları bir dilekçe ile kanunun karşısında yeterli sayıda imza toplayabilirse, kanunun tasdiki veya yürürlükten kaldırılması hususunda halkın reyine başvurulur. Karşı oylar yetersiz kalırsa kanun, referandumla tasdiklenmiş sayılır. Karşı oylar fazla gelirse, kanun yürürlükten kalkmış olur. 1789 Fransız ihtilali sonucu Fransa'da uygulanan bu sistem, bugün bazı Amerikan eyalet anayasalarında yer alır. Buna halkın tasdiki veya halk vetosu denir. Bazen de, Alman Weimar Anayasasında olduğu gibi; devlet başkanı dilerse, herhangi bir kanunu tasdik etmeden önce, bir defa da halkın oyuna gerek duyabilir.
Anayasaların, yeni hazırlanmalarından sonra veya önemli değişikliklerde referandumla halkın oyuna başvurulur. Türkiye'de, Fransa'da ve İsviçre'de yeni anayasaların kabulü bu şekilde olmuştur. Buna Anayasa Referandumu denir.
Kanunların halkın referandumuna sunulması usulü ABD ve İsviçre'de temel bir prensip olarak kabul edilmiştir. Bugüne kadar referanduma sunulmuş dünya anayasaları içinde sadece 1946 Fransız Anayasası halk tarafından birinci oylamada reddedilmiştir. Bu anayasa ikinci referandumda kabul edilmiştir.
Kaynakça
- ^ a b "plebiscite." Encyclopædia Britannica Ultimate Reference Suite. Chicago: Encyclopædia Britannica, 2012.
- ^ "refer." Oxford Dictionary of English 2e, Oxford University Press, 2003.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Referandum plebisit veya halkoylamasi anayasa degisikligi yasalarin kabulu gibi bazi onemli meselelerde halkin iradesini belirlemek amaciyla yapilan oylamadir Referandumda halkin iradesi idareye dogrudan dogruya yansimakta olup dogrudan demokrasinin guzel bir ornegidir Temsili demokraside ise halkin sectigi insanlar halkin iradesini yansitmaya calismaktadir Ancak bu tur oylamalar muhalefetin onayini almadan populer uygulamalari hayata gecirmekte kullanilabildiginden totaliter yonetimin isteklerini hukuka uydurmaya alet edilebilirler Plebisit genelde yasama organlarinin biri tarafindan halkin oylamasina sunulan bir sorudur Plebisitlerde genellikle secmene farkli secenekler sunulmaz sadece bir teklifin kabulu veya reddi oylanir Bu nedenle plebisit bir sekilde guven oylamasi manasini ihtiva ettigi icin gunumuzde referanduma nazaran daha az kullanilir EtimolojiReferandum kelimesi genelde plebisit kelimesiyle beraber anilir Plebs Eski Roma da ayricalikli patriciiler disinda kalan kalabalik halk sinifina verilen isimdir Plebs meclislerinin aldigi karar anlaminda olan Latince plebiscitum sozunden gelir Referandum ise Latince referre geri getirmek kokunden gelir TarihceBazi antik toplumlarda vatandaslik hakkina sahip bir kisim halk gercek bir hukumet ve yasama organi gibi toplanirdi Bugun ise bazi Isvicre kantonlarinda ve bir kisim Amerikan kominlerinde yilda bir defa toplanan halk genel kurulunun gorevi sadece yoneticileri denetlemek ve tekliflerini bildirmektir Dogrudan demokrasinin fiilen uygulanmasindaki gucluk sebebiyle temsili demokrasi sistemine gidilmistir Bu sistemin de mahzurlarini gidermek ve dogrudan demokrasi sistemine yaklasmak icin yari dogrudan demokrasi sistemine gidilmistir Referandum bunlardan birisidir Yari dogrudan demokrasi denilen halkin yonetime katilmasinin bu seklinde ise secmenlerin gorevi sadece temsilciler secmek degildir Secmenler gerek anayasa yapma ve gerekse yasama yetkisine oylariyla katilirlar Hazirlanmakta olan bir kanunun kabulune veya bir kanun teklifine halkin katilmasi iki sekilde olur Yetkili makamin bir kanun tasarisi veya teklifinin esasli kisimlari hakkinda halk oyuna basvurmak Yasama organi parlamento nun hazirladigi kanun hakkinda halkin reyine muracaat etmek Meclisin hazirlamis oldugu kanun yururluge girmeden once halka sunulur Secmenler hazirladiklari bir dilekce ile kanunun karsisinda yeterli sayida imza toplayabilirse kanunun tasdiki veya yururlukten kaldirilmasi hususunda halkin reyine basvurulur Karsi oylar yetersiz kalirsa kanun referandumla tasdiklenmis sayilir Karsi oylar fazla gelirse kanun yururlukten kalkmis olur 1789 Fransiz ihtilali sonucu Fransa da uygulanan bu sistem bugun bazi Amerikan eyalet anayasalarinda yer alir Buna halkin tasdiki veya halk vetosu denir Bazen de Alman Weimar Anayasasinda oldugu gibi devlet baskani dilerse herhangi bir kanunu tasdik etmeden once bir defa da halkin oyuna gerek duyabilir Anayasalarin yeni hazirlanmalarindan sonra veya onemli degisikliklerde referandumla halkin oyuna basvurulur Turkiye de Fransa da ve Isvicre de yeni anayasalarin kabulu bu sekilde olmustur Buna Anayasa Referandumu denir Kanunlarin halkin referandumuna sunulmasi usulu ABD ve Isvicre de temel bir prensip olarak kabul edilmistir Bugune kadar referanduma sunulmus dunya anayasalari icinde sadece 1946 Fransiz Anayasasi halk tarafindan birinci oylamada reddedilmistir Bu anayasa ikinci referandumda kabul edilmistir Kaynakca a b plebiscite Encyclopaedia Britannica Ultimate Reference Suite Chicago Encyclopaedia Britannica 2012 refer Oxford Dictionary of English 2e Oxford University Press 2003