Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
John Archibald Wheeler (9 Temmuz 1911 - 13 Nisan 2008), Amerikalı bir teorik fizikçidir. II. Dünya savaşından sonra genel görelilik kuramıyla ilgili birçok araştırması vardır. Wheeler ayrıca Niels Bohr ile Nükleer fisyon tepkimelerinin arkasındaki temel kuralları açıklamak için çalıştı. ile birlikte Wheeler Breit-Wheeler süreci kavramını geliştirdi. Ayrıca popüler bir terim olan "kara delik" kavramını ortaya sürdü. Bunun yanı sıra "nötron moderatörü", "", "solucandeliği", "it from bit" ve "bir elektron evreni" varsayımına katkıda bulundu.
John Archibald Wheeler | |
|---|---|
 Hermann Weyl-Konferansı'ndan önce Wheeler; 1985, Kiel, Almanya | |
| Doğum | 9 Temmuz 1911 Jacksonville, Florida, ABD |
| Ölüm | 13 Nisan 2008 (96 yaşında) Hightstown, New Jersey, ABD |
| Vatandaşlık | ABD |
| Mezun olduğu okul(lar) | Johns Hopkins Üniversitesi (PhD) |
| Tanınma nedeni |
|
| Evlilik | Janette Hegner |
| Ödüller |
|
| Kariyeri | |
| Dalları | Fizik |
| Çalıştığı kurumlar | |
| Tez | Theory of the dispersion and absorption of helium (1933) |
| Doktora danışmanı | |
| Doktora öğrencileri | |
Wheeler doktorasını süpervizor Karl Herzfeld altında Johns Hopkins Üniversitesinde yaptı ve Breit ve Bohr'un altında Ulusal Araştırma Konseyi bursu ile çalıştı. 1939'da Bohr ile bir takım olup sıvı damlası modelini kullanarak fisyon tepkimelerinin mekanizmasını açıklamaya çalıştı. II. Dünya Savaşı sırasında Manhattan Projesinin Metalurji laboratuvarında nükleer reaktörlerin tasarımına yardımcı oldu. Savaş bittikten sonra Princeton Üniversitesine geri döndü. Ancak 1950'nin başlarında hidrojen bombasının dizaynı ve yapımı için hükûmet hizmetlerine yardımcı oldu. Kariyerinin büyük bir kısmı 1938 yılında katıldığı Princeton Üniversitesinde profesörlük yaparak geçti. 1976'da emekli olana kadar 46 PhD'ye süpervizorlük yaptı. Bu rakam aynı departmandaki bütün profesörlerden daha fazlaydı. Genel görelilik kuramının altın çağındaki fizik kuşağı için kuantum ve kütleçekim alanına katkılarıyla rehber oldu.
Çocukluğu
Wheeler 11 Temmuz 1911'de Jacksonville, Florida'da Joseph Lewis Wheeler ve Mabel Archibald (Archie) Wheeler çiftinin çocuğu olarak dünyaya geldi. 4 çocuk arasında en büyük olanıydı. Joseph ve Robert adında iki erkek kardeşi ve Mary adında genç bir kız kardeşi vardı. Joseph Brown Üniversitesinde Ph.D yaptı ve Kolombiya Üniversitenden master degree elde etti. Robert Harvard Üniversitesinde jeoloji alanında Ph.D yaptı ve bir petrol şirketi için jeolojist olarak çalıştı. Mary, Denver Üniversitesinde library science üzerine çalıştı ve kendini librarian olarak yetiştirdi. Bütün kardeşler Yogunstown, Ohio da büyüdü fakat, 1921-1922 arasını Benson, Vermont' da bir çiftlikte geçirdiler. Wheeler burada tek odalık bir okulda okudu. Ailesi Youngstown'a geri döndükten sonra Rayen Lisesine girdi.
1926'da Baltimore City College'dan mezun olduktan sonra Maryland Eyaleti bursu ile Johns Hopkins Üniversitesine girdi. İlk bilimsel makalesini 1930'da yayınladı. O sıralar National Bureau of Standards'da yaz işine alınmıştı. Doktorasını 1933 yılında kazandı. "Dağılım Teorisi ve Helyum Emilimi" üzerine olan tez yazısı için çalışmaya süpervizor Kart Herzfeld altında başladı. Ulusal Araştırma Konseyi bursuyla 1933 ve 1934 yıllarında Gregory Breit altında New York Üniversitesinde ardından Kopenhag'da Niels Bohr altında çalıştı. 1934 yılındaki makalesinde, Breit ve Wheeler Breit-Wheeler sürecini tanıttı. Bu, protonların potansiyel olarak madde içerisinde elektron-pozitron çiftlerine dönüşebilme mekanizması üzerineydi. 1933 yılında Wheeler Johns Hopkins tarih bölümünde okuyan Janette Hegner ile randevulaşmaya başladı. Janette, Rye Country Day School'da eğitim vermeye başlayınca, ilerleyen yıllarda ilişkileri New York'ta devam etti. Wheeler, ilişkileri ilerlediği sırada Avrupa'ya gitmişti, fakat, döner dönmez evlenmeye karar verdiler. 10 Haziran 1935'te, Wheeler'in dönüşünden 5 gün sonra, evlendiler. Letitia, James English ve Alisyon Wheeler adında 3 çocukları oldu. "Büyük Buhran" sırasında işleri kötüye gitti, fakat Arthur Ruark, Wheeler'a Chapel Hill Kuzey Karolina Üniversitesinde asistan profesörlük teklif etti. Ama Janette'ye ödenen yıllık $2,400 dolardan biraz az olarak yıllık $2,300'dı.
Kariyeri
Wheeler, 1937'de Chapel Hill'de doçent unvanını aldı. Fakat, o parçacık fiziğiyle ilgilenen uzmanlarla daha yakından çalışmak istiyordu. Bu nedenle Johns Hopkins'deki teklifi reddedip Princeton Üniversitesinde asistan profesör olarak çalışmaya başladı. Princeton Üniversitesindeki bu pozisyon Johns Hopkins'te kendisine sunulandan daha az olsa da kendine ait fizik departmanı yapılan Princeton'un kariyeri için daha iyi bir seçenek olduğunu düşündü. 1976'ya kadar bu fakültenin bir üyesi olarak kaldı.
1937'de yayınlanan, "On the Mathematical Description of Light Nuclei by the Method of Resonating Group Structure" adlı makalesinde Wheeler, S-matrix (saçılma matrisi'nin kısaltılmışı)'i tanıttı. Bu matrix, integral denkleriminin asimtotik davranışlarını katsayıların matrix'i ile bağdaştırıyordu. Werner Heisenberg sonradan S-matrix'i 1940'larda geliştirdi. Kuantum alan teorisindeki problemli ıraksamalar mevcut olduğundan dolayı Heisenberg bu teorinin ilerideki değişiklerinin teorinin gelişmesini değiştirmeyecek temel özelliklerini görmezden gelmeyi uygun buldu. Bunu yaparak parçacık fiziği için önemli olan karakteristik S-martix'i geliştirdi.
Wheeler S-matrix'i geliştirmek için uğraşmamıştı fakat, Edward Teller ile birlikte Bohr'un atom çekirdeğinin sıvı damla modeli üzerinde çalıştı. Elde ettiği sonuçları 1938'de yapılan American Physical Society'de sundu. Wheeler'in Chapel Hill'den mezun ettiği öğrencisi Katharine Way ayrıca bir makale yayınladı. Bu makalede sıvı damla modelinin bazı koşullar altında nasıl değişken olabileceğini açıklıyordu. Katherine daha sonra bu makaleye eklemeler yapıp geliştirdi. Sıvı damla modelindeki kısıtlamalar nedeniyle nükleer füzyon tepkimesini tahmin edemediler. 1939 yılında Bohr füzyon'un keşfi ile ilgili Lise Meitner ve Otto Firsch'in çalışmalarını Amerika'ya getirdi. Bunu ayrıca Wheeler'ı bu konuda bilgilendirecek olan Leon Rosenfeld'e anlattı. Bohr ve Wheeler nükleer füzyon'un mekanizmasını öğrenmek için sıvı damla modeli üzerinde çalıştılar. Füzyon üzerinde çalışan deneysel fizikçiler, bu konu hakkında şaşırtıcı sonuçlar elde etti. George Placzek, Bohr'a uranyumun neden hem çok hızlı hem de çok yavaş nötronlarla füzyon tepkimesi gerçekleştirdiğini sordu. Wheeler ile yaptığı görüşmeler sırasında Bohr, düşük enerjili füzyonların uranium-235 izotopundan, yüksek enerjili olanlarında doğada diğerine göre daha bol bulunan uranium-238 izotopundan dolayı kaynaklandığını anladı. İkisi birlikte füzyon üzerine iki makale daha yayınladılar. Bunlardan ilki Physical Review'de 1 Eylül 1939'da Almanya'nın Polanya'ya girip Avrupa'da II. Dünya Savaşı'nı başlattığı sırada yayınlandı.
Wheeler, pozitron'un zamanda geriye yolculuk yapan elektronlardan geldiği düşüncesi üzerinde yoğunlaşırken 1940'ta bir fikir ortaya attı; tek-elektron evreni. Yani evrende zamanda geri ve ileri sıçrayan tek bir elektron vardı. Mezun olan bir öğrencisi, Richard Feynman, bunu inanılması güç buldu. Fakat, pozitronların elektronların zamanda geriye yolculuk yaparak oluştuğu iddiası onun ilgisini çekti ve "reversibility of time" kavramını Feynman diagramlarına eklemesine neden oldu.
Nükleer silahlar
Manhattan Projesi
Japonların, Pearl Harbor bombalama saldırısından sonra Wheeler, II. Dünya Savaşı sırasında Arthur Comptop'un teklifini kabul ederek Birleşik Devletlere geldi. Chicago'da Manhattan projesinin Metalurji laboratuvarında çalışmaya başladı. Ocak 1942'de Eugene Wigner'in grubuna katıldı. Onunla birlikte nükleer reaktör dizaynı üzerinde çalıştı. Wheeler, Robert F. Christy ile birlikte "Chain Reaction of Pure Fissionable Materials in Solution" adlı makale üzerinde çalıştı. Bu plutonyumun saflaştırma süreci için önemli bir araştırmaydı. Aralık 1955'e kadar bu makale gizli kaldı. Wheeler, daha önce Enrico Fermi tarafından kullanılan "slower downer" terimi yerine nötron moderatörüne adını verdi.
Amerika Birleşik Devletleri Ordusunun Mühendisleri Manhattan Projesini devraldıktan sonra bu reaktörlerinin inşası ve dizaynı için DuPont firmasını yetkilendirdi. Wheeler, DuPont dizayn etme grubunun bir parçası oldu. Mühendislerle birlikte yakından çalışıyor aynı zamanda sürekli olarak Chicago ve DuPont'un merkezi olan Wilmington Delaware arasında seyahat ediyordu. 1943 Mart ayında ailesiyle birlikte Wimington'a taşındı. DuPont firmasının işleri sadece nükleer reaktör yapımı üzerine değil aynı zamanda bütün plutonyum üretim kompleksini, Hanford Site, Washington üzerine kurmaktı. İşler ilerlerken Temmuz 1944'te ailesini 300 alanda bilimsel araştırma binaları olan Richland, Washington'a taşıdı.
Hanford Site, 15 Eylül 1944'te üç reaktörün ilki olan B Reaktörüne başlamadan önce bile Wheeler, nükleer füzyon tepkimesinin ürünlerinin nükleer zehre dönüşeceği konusunda endişeliydi. Tepkimesi sonucu biriken ürünler, zincirleme reaksiyonun devam etmesi için gereken termal nötronları absorbe edeceğinden bu reaksiyonu sekteye uğratabilirdi. Nisan 1942'deki raporunda Wheeler, hiçbir füzyon ürünü 100.000 barn'dan daha fazla nötron yakalama kesitine sahip olmadıkça bu olay reaktiviteyi %1'den daha az bir oranla azaltabileceğini öngördü. Reaktör beklenmedik bir şekilde kapatılıp yine beklenmedik bir şekilde 15 saat sonra açıldıktan sonra, Wheeler, iodine-135'in 6.6 saatlik yarılanma süresine ve onun ürünü olan xenon-135'in 9.2 saatlik yarılanma süresine sahip olduğundan şüphelendi. Bunun sonucunda Xenon-135'ın 2 milyon barn'dan daha fazla nötron yakalama kesitine sahip olduğu ortaya çıktı. Bu problem ayrıca çıkan zehri yakmak için ek yakıt çubuğu eklenerek doğrulandı.
Wheeler'ın Manhattan Projesi'nde çalışmak için kişisel sebebi vardı. İtalya'da savaşan kardeşi Joe ona üzerinde basit bir mesaj, "Acele et" yazısı taşıyan bir kartpostal gönderdi. Fakat, çok geçti: Joe, Ekim 1944'te öldürüldü. "Biz buradaydık" diye yazdı Wheeler sonra "nükleer bir silah yaparak savaşı bitirmeye çok yakınız. Düşünmeden duramıyorum, savaşın Ekim 1944'te bitirilebileceğini düşünmeden duramıyorum" diye ekledi. Joe arkasında dul bir kadın ve bir kız çocuğu bıraktı; Mary Jo. Mary daha sonra fizikçi James Hartle ile evlendi.
Hidrojen Bombası
Ağustos 1945'te Wheeler ve ailesi, Wheeler'ın akademik hayatının geri kalanını geçireceği Princeton'a döndü. Feynman ile birlikte çalışırken, Wheeler, parçacıklar ile fizik olasılığını keşfetti ve Jayme Tiomno ile muon'un teorik çalışmalarını gerçekleştirdi. Sonuçları bir topik altında seri makale şeklinde yayınladı. 1949'daki yazısında Tiomno ve Wheeler, farklı formlardaki radyoaktif bozunma ile ilgili "Tiomno Üçgeni" tanıtımını yaptı. 3 Yıl boyunca yayınlanmayan bu makalede muonlar tarafından emilen bir seri Chang radyasyon ölçümleri içeriyordu. Muonlar aynı zamanda kozmik ışınların bir eklentisi ve Wheeler 1948'de Office of Naval Research'dan aldığı $375.000 değerinde bir bağış ile Princeton'un ilk kozmik ışın laboratuvarını kurdu ve başına geçti. 1946 yılında Guggenheim Fellowship'den aldığı para ile 1949-50 akademik yıllarını Paris'te harcadı. Joe-1'in 1949 yılında Sovyetler Birliği tarafından patlatıldığında Birleşik Devler'in bütün çabası boşa çıktı. Teller öncülüğünde yeni ve daha güçlü bir bomba olan hidrojen bombası geliştirilmeye başladı. Princeton'da Wheeler'in departmanında başka olan Henry D. Smyth, onu bu hidrojen bombası projesine çağırdı. Wheeler gibi birçok fizikçi savaş tarafından bölünen bu kariyerlerini tekrar kazanmak istiyorlardı. Diğer fizikçilerin ise ahlaki itirazları vardı. Katılanların arasında Emil Konopinski,Marshall Rosenbluth, Lothar Nordheim ve Charles Critchfield gibi önemli fizikçilerin yanı sıra Norris Bradbury tarafından yönetilen Alamos Laboratuvarındaki silahlar konusunda deneyimli fizikçiler yer alıyordu. Wheeler, Bohr ile konuştuktan sonra Los Alamos'a gitmeye ikna olmuştu. Princeton'dan mezun olan iki kişi, Ken Ford ve John Toll, ona katıldı. Wheeler ve ailesi Los Alamos'ta savaş sırasında Robert Oppenheimer ve ailesinin kaldığı yer olan "Bathtub Row" adlı bölgeye yerleştiler. 1950 yıllarında hidrojen bombası dizaynı ile ilgili pratikte hiçbir veri yoktu. Stan Ulam tarafından yapılan hesaplamalar ve diğer veriler Teller'in "Classical Super" teorisinin çalışmadığını ortaya çıkardı. Teller ve Wheeler, "Alarm Clock" adında yeni bir dizayn ürettiler fakat bu dizayn aslında gerçek bir termonükleer silah değildi. 1951 Ocak ayında Ulam kendi çalışan dizaynını getirdi ve bu yolla gerçek silah üretimine başlayabildiler.
1951 yılında Wheeler, Mattherhorn projesini gerçekleştirmek üzere Princeton'da Los Alamos laboratuvarı için bir şube açmak için Bradbury'den izin almayı başardı. Mattherhorn Projesinin iki ayrı kolu vardı. Biri Lyman Spitzer tarafından yönetilen Matterhorn S (stellatör'ün S'i) idi. Bu kolda nükleer füzyon bir güç kaynağı olarak araştırılmaya başlandı. Matterhorn B (bomba'dan gelen B), Wheeler tarafından nükleer silah üretimi için yönetiliyordu. Bilim insanlarının büyük bir kısmı proje ile ilgilenmeyip uzak durdu. Bunun üzerine Wheeler, mezun olmuş ve post-doc yapan genç öğrencilerle birlikte çalıştı. Ocak 1953'te Wheeler gece treninde seyahat ederken önemli bir güvenlik sorunu yaşadı ve lithium-6 ve hidrojen bombasının dizaynını kaybetti. Bunun sonucu olarak resmi bir kınama cezası aldı. Matterhorn B'nin çabaları, Enewetak Atoll, Pasifiklerde gerçekleştirilen Ivy Mike nükleer testinin başarısı üzerine sonuç aldı. 1 Kasım 1953'te gerçekleştirilen bu deneye Wheeler'da tanık olabildi. 10.4 megaton TNT patlayıcı ile fırlatılan Ivy Mike "Sausage" makinesinin gösterdiği verim bilim insanlarının hesapladığından yüzde 30 daha yüksek çıktı. Matterhorn B bundan sonra devam etmedi, fakat Matterhorn S, Princeton Plazma Fizik Laboratuvarında çalışmalarını sürdürüyor.
Yaşamının Geri Kalanı
Geometrodinamik
Matterhorn Projesini sonuçlandırdıktan sonra, Wheeler, akademik kariyerine devam etti. 1955'teki makalesinde geon, elektromanyetik veya yerçekimi dalgaları üzerinde teoriksel veriler ile çalıştı. Bütün bu araştırmalarını kendi alanında birleştirdi. Araştırmaların sonucunda adına "yerçekimsel elektromanyetik varlık" daralması adını verdi. Wheeler, en küçük geon'un toroid olduğunu keşfetti. Toroid, güneş kadar büyük ama milyonlarca kat daha ağırdı. 1957'de Einstein'ın Genel Görelilik kuramı üzerinde çalışırken, Wheeler, adına wormhole dediği yeni bir kavram ortaya attı. Bu kavram uzay-zamanda kuramsal "tüneller" ifade ediyordu. Bohr, bu sonucun her durumda gerçeli olup olmadığını sormuştu. Fakat, Wheeler'in gelecekti araştırmaları bunun stabil olmadığına sonuç kıldı.
1950'lerde Wheeler, geometrodinamik kavramını, uzay-zaman kavramının geometriksel özelliklerini görebilmek için bir formüle döktü. Bu tablo, yerçekimi ve elektromanyetizm gibi her bir fiziksel fenomenin fiziksel ve ontolojiksel azalmasını gösteriyordu. Wormholes, Wheeler'in evrenin gerçek bir parçası olarak gördüğü tek bir açıklamaydı. Wormholes, Wheeler'in "kuantum süngeri" olarak adlandırdığı kuantum dalgalanmalarının kaotik atom altı alanlarından oluşuyordu. O yıllarda genel görelilik kuramı deneysel bir sonuca varmadığından dolayı fizikçiler tarafından tutarlı bir alan olarak görülmüyordu. Wheeler, bu alanın devam etmesi için anahtar kişiydi. Dennis William Sciama ve Yakov Borisovich Zel'dovich bu alanı Cambridge Üniversitesinde ve Moskova Üniversitesinde geliştirirken, Wheeler'da Princeton'da dersler veriyordu. Wheeler'in ve öğrencilerinin çalışmaları Genel Görelilik Kuramının Altın Çağını yaşamasına çok katkıda bulundular. Wheeler'in genel görelilik kuramıyla ilgili çalışmaları aynı zamanda yerçekimsel çöküş teorisini de içeriyordu. 1967 yılında the NASA Goddard Institute of Space Studies (GISS)'de bir konuşma yaparken "kara delik" teriminden söz etti. Kuantum çekimi alanında çalışmalarından dolayı bu alanında öncüsü sayılır. Ayrıca Bryce Dewitt ile birlikte evrenin dalga fonksiyonunu anlamak için Wheeler-DeWitt denklemini oluşturdu.
Kuantum
festschrift honoring, Wheeler'in 60.doğum günü anısına " Magic Without Magic: John Archibald Wheeler: A Collection of Essays in Honor of his Sixtieth Birthday (1972)" adlı bir kitap yayınladı. Kitap ismini, Wheeler'in "kütlesiz kütle" sözünden esinlenmiştir. Wheeler, Geometrodynamics (1962) kitabını yazdı ve Edwin F. Taylor ile birlikte takım oluşturup Spacetime Physics (1966) ve Scouting Black Holes (1996) eserlerini ortaya çıkardı. Kent Harrison, Kip Thorne ve Masami Wakan ile birlikte Wheeler, Gravitation Theory and Gravitational Collapse (1954) kitabını yazdı. Bu Wheeler'a birçok ciltten oluşan genel görelilik ile alakalı Gravitation (1973) kitabını yazması için ilham kaynağı oldu. Bu kitapları yayınladıktan sonra genel görelilik kuramının altın çağı görülmeye başladı ve geniş kapsamlı olması yeni neslin izafiyet teorisini anlayabilmesi için etkili bir kaynak oldu.
Wheeler, 65 yaşında 1976'da Princeton Üniversitesinden emekli oldu. Emekli olduğunda University of Texas at Austin'daki Teorik Fizik Merkezinde müdürdü ve burada emekli profesör unvanını aldı. Misner, Thorne ve Wojciech Zurek dahil olmak üzere Wheeler'in bütün eski öğrencileri şunları söyledi. Wheeler'in Texas'ta son 10 yılda yaptığı şeylere bakarsak, aralarında IBM'de çalışan Rolf Landauer'ın da bulunan kuantum üzerinde çalışan birçok bilim insanı onu bu alanın büyük babası olarak görüyor. Fakat bunun sebebi Wheeler'in kuantum alanında yayınladığı ufuklar açan makale yazıları değil. Wheeler, delayed-choice deneylerini (Wheeler's delayed choice experiment ), bir büyük istisna dışında, kendi başına gerçekleştirmedi. Daha çok, Wheeler'in rolü, radikal tutucu bir bakış açısıyla derin sorular sorarak ve bu sorularla ilham vererek, başkalarının araştırmalarında ve keşiflerinde başarıya ulaşmasını sağlamasıdır.
Wheeler's delayed choice experiment aslında kuantum fiziği ile ilgili birçok düşünsel deneyden oluşuyor. Wheeler, bunlardan en önemlisini 1978 ile 1984 arasında gerçekleştirdi. Bu deneylerin amacı iki durumdan birisine karar verip ışığın biçimini kavramak. Bu durumlardan ilki ışığın çift yarık deneyinde giderken deney aygıtını "hissedebildiği" ve davranışını değiştirip en uygun belirli bir durumu tahmin ederek ona göre uyum sağladığı yönündedir. İkinci durum ise ışığın belirsiz bir durumda kaldığını yani ne parçacık ne de dalga olduğunu gösteriyor. Bu sorulardaki deneysel uzlaşının sonucunun değişmesine bağlı olarak cevaplara göre ışık istikrarlı-dalga biçiminde veya istikrarlı-parçacık biçiminde olabilir.
1979 yılında Wheeler, the American Association for the Advancement of Science (AAAS) ile konuşup parapsikoloji'yi bilim olarak saymamasını istedi. Parapsikoloji 10 yıl önce Margaret Mead tarafından AAAS'e eklenmişti. Wheeler, parapsikolojiyi sahte bilim olarak değerlendiriyordu ve sorunlar hakkında ciddi araştırmalara sahip olmadığını savunuyordu. Bunun yanında AAAS'in kabulünü kazanmasın yarattığı meşru olma havasının ancak parapsikolojinin kendi tanımlarıyla dedikleri psi etkilerinin ikna edici test sonuçlarına varılmasıyla oluşmasının gerekliliğini öne sürdü. Sunumu sırasında J. B. Rhine hakkında sahtekar bir öğrenci olduğu yönünde yanlış kanı oluşturdu. Daha sonra bu kanıdaki sözünü Science dergisinde yayınladığı bir mektupta geri çekti. Wheeler'ın bu isteği AAAS tarafından reddedildi ve Parapsychological Association, AAAS'nin bir üyesi olarak kaldı.
Yıllar boyunca Wheeler, sayısız ödül aldı. Bunlardan öne çıkanlar 1968 Enrico Fermi Ödülü, 1969 Franklin Madalyası, 1971 National Medal of Science, 1969 Einstein Ödülü, 1982 the Niels Bohr International Gold Medal, 1983 the Oersted Medal, 1984 J. Robert Oppenheimer Memorial Prize ve 1997 the Wolf Foundation Ödülüdür. Wheeler, aynı zamanda the American Philosophical Society, the Royal Academy, the Accademia Nazionale dei Lincei ve the Century Association gibi yerlere üyeydi. 18 farklı kurumdan onursal derece aldı. 2001 yılında Princeton $3 milyon harcayıp, Fizik alanında "John Archibald Wheeler/Battelle Professorship" bursunu açtı. Ölümünden sonra Texas Üniversitesi Wheeler onuruna konferans salonuna John A. Wheeler Lecture Hall adını verdi. 13 Nisan 2008'de 96 yaşındayken zatürre hastalığından Hightstown, New Jersey'de öldü. Üç çocuğu şu an hayatta, eşi 2007 Ekim'inde öldü.
Kaynakça
- Wheeler, John Archibald (1962). Geometrodynamics. New York: Academic Press. OCLC 1317194.
- Misner, Charles W.; Kip S. Thorne; John Archibald Wheeler (Eylül 1973). . San Francisco: W. H. Freeman. ISBN .
- Wheeler, John Archibald (1979). Some Men and Moments in the History of Nuclear Physics: The Interplay of Colleagues and Motivations. Minneapolis: University of Minnesota Press. OCLC 6025422.
- Wheeler, John Archibald (1990). A Journey Into Gravity and Spacetime. -Scientific American Library. New York: W.H. Freeman. ISBN .
- Wheeler, John Archibald (1992). Spacetime Physics: Introduction to Special Relativity'. New York: W. H. Freeman. ISBN .
- Wheeler, John Archibald (1994). At Home in the Universe. New York: American Institute of Physics. ISBN .
- ; Wheeler, John Archibald (1995). Gravitation and Inertia. Princeton, New Jersey: Princeton University Press. ISBN .
- Wheeler, John Archibald (1998). Geons, Black Holes, and Quantum Foam: A Life in Physics. New York: W.W. Norton & Co. ISBN .
- Wheeler, John Archibald (2000). Exploring Black Holes: Introduction to General Relativity. Addison Wesley. ISBN .
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
John Archibald Wheeler 9 Temmuz 1911 13 Nisan 2008 Amerikali bir teorik fizikcidir II Dunya savasindan sonra genel gorelilik kuramiyla ilgili bircok arastirmasi vardir Wheeler ayrica Niels Bohr ile Nukleer fisyon tepkimelerinin arkasindaki temel kurallari aciklamak icin calisti ile birlikte Wheeler Breit Wheeler sureci kavramini gelistirdi Ayrica populer bir terim olan kara delik kavramini ortaya surdu Bunun yani sira notron moderatoru solucandeligi it from bit ve bir elektron evreni varsayimina katkida bulundu John Archibald WheelerHermann Weyl Konferansi ndan once Wheeler 1985 Kiel AlmanyaDogum9 Temmuz 1911 1911 07 09 Jacksonville Florida ABDOlum13 Nisan 2008 96 yasinda Hightstown New Jersey ABDVatandaslikABDMezun oldugu okul lar Johns Hopkins Universitesi PhD Taninma nedeni Kara delik terimini taninirlastirmasi Nukleer fisyon Genel gorelilik Notron moderatoru terimini turetmesi terimini turetmesi Solucandeligi terimini turetmesi It from bit Katilimci antropik ilkeEvlilikJanette HegnerOduller 1945 1965 1968 1969 1970 1983 1984 1988 Matteucci Medal 1993 Wolf Prize in Physics 1997 2003 KariyeriDallariFizikCalistigi kurumlarKuzey Karolina Universitesi Princeton Universitesi University of Texas at AustinTezTheory of the dispersion and absorption of helium 1933 Doktora danismaniDoktora ogrencileriJacob Bekenstein Richard Feynman Kip Thorne Katharine Way Arthur Wightman Wheeler doktorasini supervizor Karl Herzfeld altinda Johns Hopkins Universitesinde yapti ve Breit ve Bohr un altinda Ulusal Arastirma Konseyi bursu ile calisti 1939 da Bohr ile bir takim olup sivi damlasi modelini kullanarak fisyon tepkimelerinin mekanizmasini aciklamaya calisti II Dunya Savasi sirasinda Manhattan Projesinin Metalurji laboratuvarinda nukleer reaktorlerin tasarimina yardimci oldu Savas bittikten sonra Princeton Universitesine geri dondu Ancak 1950 nin baslarinda hidrojen bombasinin dizayni ve yapimi icin hukumet hizmetlerine yardimci oldu Kariyerinin buyuk bir kismi 1938 yilinda katildigi Princeton Universitesinde profesorluk yaparak gecti 1976 da emekli olana kadar 46 PhD ye supervizorluk yapti Bu rakam ayni departmandaki butun profesorlerden daha fazlaydi Genel gorelilik kuraminin altin cagindaki fizik kusagi icin kuantum ve kutlecekim alanina katkilariyla rehber oldu CocukluguWheeler 11 Temmuz 1911 de Jacksonville Florida da Joseph Lewis Wheeler ve Mabel Archibald Archie Wheeler ciftinin cocugu olarak dunyaya geldi 4 cocuk arasinda en buyuk olaniydi Joseph ve Robert adinda iki erkek kardesi ve Mary adinda genc bir kiz kardesi vardi Joseph Brown Universitesinde Ph D yapti ve Kolombiya Universitenden master degree elde etti Robert Harvard Universitesinde jeoloji alaninda Ph D yapti ve bir petrol sirketi icin jeolojist olarak calisti Mary Denver Universitesinde library science uzerine calisti ve kendini librarian olarak yetistirdi Butun kardesler Yogunstown Ohio da buyudu fakat 1921 1922 arasini Benson Vermont da bir ciftlikte gecirdiler Wheeler burada tek odalik bir okulda okudu Ailesi Youngstown a geri dondukten sonra Rayen Lisesine girdi 1926 da Baltimore City College dan mezun olduktan sonra Maryland Eyaleti bursu ile Johns Hopkins Universitesine girdi Ilk bilimsel makalesini 1930 da yayinladi O siralar National Bureau of Standards da yaz isine alinmisti Doktorasini 1933 yilinda kazandi Dagilim Teorisi ve Helyum Emilimi uzerine olan tez yazisi icin calismaya supervizor Kart Herzfeld altinda basladi Ulusal Arastirma Konseyi bursuyla 1933 ve 1934 yillarinda Gregory Breit altinda New York Universitesinde ardindan Kopenhag da Niels Bohr altinda calisti 1934 yilindaki makalesinde Breit ve Wheeler Breit Wheeler surecini tanitti Bu protonlarin potansiyel olarak madde icerisinde elektron pozitron ciftlerine donusebilme mekanizmasi uzerineydi 1933 yilinda Wheeler Johns Hopkins tarih bolumunde okuyan Janette Hegner ile randevulasmaya basladi Janette Rye Country Day School da egitim vermeye baslayinca ilerleyen yillarda iliskileri New York ta devam etti Wheeler iliskileri ilerledigi sirada Avrupa ya gitmisti fakat doner donmez evlenmeye karar verdiler 10 Haziran 1935 te Wheeler in donusunden 5 gun sonra evlendiler Letitia James English ve Alisyon Wheeler adinda 3 cocuklari oldu Buyuk Buhran sirasinda isleri kotuye gitti fakat Arthur Ruark Wheeler a Chapel Hill Kuzey Karolina Universitesinde asistan profesorluk teklif etti Ama Janette ye odenen yillik 2 400 dolardan biraz az olarak yillik 2 300 di KariyeriWheeler 1937 de Chapel Hill de docent unvanini aldi Fakat o parcacik fizigiyle ilgilenen uzmanlarla daha yakindan calismak istiyordu Bu nedenle Johns Hopkins deki teklifi reddedip Princeton Universitesinde asistan profesor olarak calismaya basladi Princeton Universitesindeki bu pozisyon Johns Hopkins te kendisine sunulandan daha az olsa da kendine ait fizik departmani yapilan Princeton un kariyeri icin daha iyi bir secenek oldugunu dusundu 1976 ya kadar bu fakultenin bir uyesi olarak kaldi 1937 de yayinlanan On the Mathematical Description of Light Nuclei by the Method of Resonating Group Structure adli makalesinde Wheeler S matrix sacilma matrisi nin kisaltilmisi i tanitti Bu matrix integral denkleriminin asimtotik davranislarini katsayilarin matrix i ile bagdastiriyordu Werner Heisenberg sonradan S matrix i 1940 larda gelistirdi Kuantum alan teorisindeki problemli iraksamalar mevcut oldugundan dolayi Heisenberg bu teorinin ilerideki degisiklerinin teorinin gelismesini degistirmeyecek temel ozelliklerini gormezden gelmeyi uygun buldu Bunu yaparak parcacik fizigi icin onemli olan karakteristik S martix i gelistirdi Wheeler S matrix i gelistirmek icin ugrasmamisti fakat Edward Teller ile birlikte Bohr un atom cekirdeginin sivi damla modeli uzerinde calisti Elde ettigi sonuclari 1938 de yapilan American Physical Society de sundu Wheeler in Chapel Hill den mezun ettigi ogrencisi Katharine Way ayrica bir makale yayinladi Bu makalede sivi damla modelinin bazi kosullar altinda nasil degisken olabilecegini acikliyordu Katherine daha sonra bu makaleye eklemeler yapip gelistirdi Sivi damla modelindeki kisitlamalar nedeniyle nukleer fuzyon tepkimesini tahmin edemediler 1939 yilinda Bohr fuzyon un kesfi ile ilgili Lise Meitner ve Otto Firsch in calismalarini Amerika ya getirdi Bunu ayrica Wheeler i bu konuda bilgilendirecek olan Leon Rosenfeld e anlatti Bohr ve Wheeler nukleer fuzyon un mekanizmasini ogrenmek icin sivi damla modeli uzerinde calistilar Fuzyon uzerinde calisan deneysel fizikciler bu konu hakkinda sasirtici sonuclar elde etti George Placzek Bohr a uranyumun neden hem cok hizli hem de cok yavas notronlarla fuzyon tepkimesi gerceklestirdigini sordu Wheeler ile yaptigi gorusmeler sirasinda Bohr dusuk enerjili fuzyonlarin uranium 235 izotopundan yuksek enerjili olanlarinda dogada digerine gore daha bol bulunan uranium 238 izotopundan dolayi kaynaklandigini anladi Ikisi birlikte fuzyon uzerine iki makale daha yayinladilar Bunlardan ilki Physical Review de 1 Eylul 1939 da Almanya nin Polanya ya girip Avrupa da II Dunya Savasi ni baslattigi sirada yayinlandi Wheeler pozitron un zamanda geriye yolculuk yapan elektronlardan geldigi dusuncesi uzerinde yogunlasirken 1940 ta bir fikir ortaya atti tek elektron evreni Yani evrende zamanda geri ve ileri sicrayan tek bir elektron vardi Mezun olan bir ogrencisi Richard Feynman bunu inanilmasi guc buldu Fakat pozitronlarin elektronlarin zamanda geriye yolculuk yaparak olustugu iddiasi onun ilgisini cekti ve reversibility of time kavramini Feynman diagramlarina eklemesine neden oldu Nukleer silahlarManhattan Projesi Japonlarin Pearl Harbor bombalama saldirisindan sonra Wheeler II Dunya Savasi sirasinda Arthur Comptop un teklifini kabul ederek Birlesik Devletlere geldi Chicago da Manhattan projesinin Metalurji laboratuvarinda calismaya basladi Ocak 1942 de Eugene Wigner in grubuna katildi Onunla birlikte nukleer reaktor dizayni uzerinde calisti Wheeler Robert F Christy ile birlikte Chain Reaction of Pure Fissionable Materials in Solution adli makale uzerinde calisti Bu plutonyumun saflastirma sureci icin onemli bir arastirmaydi Aralik 1955 e kadar bu makale gizli kaldi Wheeler daha once Enrico Fermi tarafindan kullanilan slower downer terimi yerine notron moderatorune adini verdi Amerika Birlesik Devletleri Ordusunun Muhendisleri Manhattan Projesini devraldiktan sonra bu reaktorlerinin insasi ve dizayni icin DuPont firmasini yetkilendirdi Wheeler DuPont dizayn etme grubunun bir parcasi oldu Muhendislerle birlikte yakindan calisiyor ayni zamanda surekli olarak Chicago ve DuPont un merkezi olan Wilmington Delaware arasinda seyahat ediyordu 1943 Mart ayinda ailesiyle birlikte Wimington a tasindi DuPont firmasinin isleri sadece nukleer reaktor yapimi uzerine degil ayni zamanda butun plutonyum uretim kompleksini Hanford Site Washington uzerine kurmakti Isler ilerlerken Temmuz 1944 te ailesini 300 alanda bilimsel arastirma binalari olan Richland Washington a tasidi Hanford Site 15 Eylul 1944 te uc reaktorun ilki olan B Reaktorune baslamadan once bile Wheeler nukleer fuzyon tepkimesinin urunlerinin nukleer zehre donusecegi konusunda endiseliydi Tepkimesi sonucu biriken urunler zincirleme reaksiyonun devam etmesi icin gereken termal notronlari absorbe edeceginden bu reaksiyonu sekteye ugratabilirdi Nisan 1942 deki raporunda Wheeler hicbir fuzyon urunu 100 000 barn dan daha fazla notron yakalama kesitine sahip olmadikca bu olay reaktiviteyi 1 den daha az bir oranla azaltabilecegini ongordu Reaktor beklenmedik bir sekilde kapatilip yine beklenmedik bir sekilde 15 saat sonra acildiktan sonra Wheeler iodine 135 in 6 6 saatlik yarilanma suresine ve onun urunu olan xenon 135 in 9 2 saatlik yarilanma suresine sahip oldugundan suphelendi Bunun sonucunda Xenon 135 in 2 milyon barn dan daha fazla notron yakalama kesitine sahip oldugu ortaya cikti Bu problem ayrica cikan zehri yakmak icin ek yakit cubugu eklenerek dogrulandi Wheeler in Manhattan Projesi nde calismak icin kisisel sebebi vardi Italya da savasan kardesi Joe ona uzerinde basit bir mesaj Acele et yazisi tasiyan bir kartpostal gonderdi Fakat cok gecti Joe Ekim 1944 te olduruldu Biz buradaydik diye yazdi Wheeler sonra nukleer bir silah yaparak savasi bitirmeye cok yakiniz Dusunmeden duramiyorum savasin Ekim 1944 te bitirilebilecegini dusunmeden duramiyorum diye ekledi Joe arkasinda dul bir kadin ve bir kiz cocugu birakti Mary Jo Mary daha sonra fizikci James Hartle ile evlendi Hidrojen Bombasi Agustos 1945 te Wheeler ve ailesi Wheeler in akademik hayatinin geri kalanini gecirecegi Princeton a dondu Feynman ile birlikte calisirken Wheeler parcaciklar ile fizik olasiligini kesfetti ve Jayme Tiomno ile muon un teorik calismalarini gerceklestirdi Sonuclari bir topik altinda seri makale seklinde yayinladi 1949 daki yazisinda Tiomno ve Wheeler farkli formlardaki radyoaktif bozunma ile ilgili Tiomno Ucgeni tanitimini yapti 3 Yil boyunca yayinlanmayan bu makalede muonlar tarafindan emilen bir seri Chang radyasyon olcumleri iceriyordu Muonlar ayni zamanda kozmik isinlarin bir eklentisi ve Wheeler 1948 de Office of Naval Research dan aldigi 375 000 degerinde bir bagis ile Princeton un ilk kozmik isin laboratuvarini kurdu ve basina gecti 1946 yilinda Guggenheim Fellowship den aldigi para ile 1949 50 akademik yillarini Paris te harcadi Joe 1 in 1949 yilinda Sovyetler Birligi tarafindan patlatildiginda Birlesik Devler in butun cabasi bosa cikti Teller onculugunde yeni ve daha guclu bir bomba olan hidrojen bombasi gelistirilmeye basladi Princeton da Wheeler in departmaninda baska olan Henry D Smyth onu bu hidrojen bombasi projesine cagirdi Wheeler gibi bircok fizikci savas tarafindan bolunen bu kariyerlerini tekrar kazanmak istiyorlardi Diger fizikcilerin ise ahlaki itirazlari vardi Katilanlarin arasinda Emil Konopinski Marshall Rosenbluth Lothar Nordheim ve Charles Critchfield gibi onemli fizikcilerin yani sira Norris Bradbury tarafindan yonetilen Alamos Laboratuvarindaki silahlar konusunda deneyimli fizikciler yer aliyordu Wheeler Bohr ile konustuktan sonra Los Alamos a gitmeye ikna olmustu Princeton dan mezun olan iki kisi Ken Ford ve John Toll ona katildi Wheeler ve ailesi Los Alamos ta savas sirasinda Robert Oppenheimer ve ailesinin kaldigi yer olan Bathtub Row adli bolgeye yerlestiler 1950 yillarinda hidrojen bombasi dizayni ile ilgili pratikte hicbir veri yoktu Stan Ulam tarafindan yapilan hesaplamalar ve diger veriler Teller in Classical Super teorisinin calismadigini ortaya cikardi Teller ve Wheeler Alarm Clock adinda yeni bir dizayn urettiler fakat bu dizayn aslinda gercek bir termonukleer silah degildi 1951 Ocak ayinda Ulam kendi calisan dizaynini getirdi ve bu yolla gercek silah uretimine baslayabildiler 1951 yilinda Wheeler Mattherhorn projesini gerceklestirmek uzere Princeton da Los Alamos laboratuvari icin bir sube acmak icin Bradbury den izin almayi basardi Mattherhorn Projesinin iki ayri kolu vardi Biri Lyman Spitzer tarafindan yonetilen Matterhorn S stellator un S i idi Bu kolda nukleer fuzyon bir guc kaynagi olarak arastirilmaya baslandi Matterhorn B bomba dan gelen B Wheeler tarafindan nukleer silah uretimi icin yonetiliyordu Bilim insanlarinin buyuk bir kismi proje ile ilgilenmeyip uzak durdu Bunun uzerine Wheeler mezun olmus ve post doc yapan genc ogrencilerle birlikte calisti Ocak 1953 te Wheeler gece treninde seyahat ederken onemli bir guvenlik sorunu yasadi ve lithium 6 ve hidrojen bombasinin dizaynini kaybetti Bunun sonucu olarak resmi bir kinama cezasi aldi Matterhorn B nin cabalari Enewetak Atoll Pasifiklerde gerceklestirilen Ivy Mike nukleer testinin basarisi uzerine sonuc aldi 1 Kasim 1953 te gerceklestirilen bu deneye Wheeler da tanik olabildi 10 4 megaton TNT patlayici ile firlatilan Ivy Mike Sausage makinesinin gosterdigi verim bilim insanlarinin hesapladigindan yuzde 30 daha yuksek cikti Matterhorn B bundan sonra devam etmedi fakat Matterhorn S Princeton Plazma Fizik Laboratuvarinda calismalarini surduruyor Yasaminin Geri KalaniGeometrodinamik Matterhorn Projesini sonuclandirdiktan sonra Wheeler akademik kariyerine devam etti 1955 teki makalesinde geon elektromanyetik veya yercekimi dalgalari uzerinde teoriksel veriler ile calisti Butun bu arastirmalarini kendi alaninda birlestirdi Arastirmalarin sonucunda adina yercekimsel elektromanyetik varlik daralmasi adini verdi Wheeler en kucuk geon un toroid oldugunu kesfetti Toroid gunes kadar buyuk ama milyonlarca kat daha agirdi 1957 de Einstein in Genel Gorelilik kurami uzerinde calisirken Wheeler adina wormhole dedigi yeni bir kavram ortaya atti Bu kavram uzay zamanda kuramsal tuneller ifade ediyordu Bohr bu sonucun her durumda gerceli olup olmadigini sormustu Fakat Wheeler in gelecekti arastirmalari bunun stabil olmadigina sonuc kildi 1950 lerde Wheeler geometrodinamik kavramini uzay zaman kavraminin geometriksel ozelliklerini gorebilmek icin bir formule doktu Bu tablo yercekimi ve elektromanyetizm gibi her bir fiziksel fenomenin fiziksel ve ontolojiksel azalmasini gosteriyordu Wormholes Wheeler in evrenin gercek bir parcasi olarak gordugu tek bir aciklamaydi Wormholes Wheeler in kuantum sungeri olarak adlandirdigi kuantum dalgalanmalarinin kaotik atom alti alanlarindan olusuyordu O yillarda genel gorelilik kurami deneysel bir sonuca varmadigindan dolayi fizikciler tarafindan tutarli bir alan olarak gorulmuyordu Wheeler bu alanin devam etmesi icin anahtar kisiydi Dennis William Sciama ve Yakov Borisovich Zel dovich bu alani Cambridge Universitesinde ve Moskova Universitesinde gelistirirken Wheeler da Princeton da dersler veriyordu Wheeler in ve ogrencilerinin calismalari Genel Gorelilik Kuraminin Altin Cagini yasamasina cok katkida bulundular Wheeler in genel gorelilik kuramiyla ilgili calismalari ayni zamanda yercekimsel cokus teorisini de iceriyordu 1967 yilinda the NASA Goddard Institute of Space Studies GISS de bir konusma yaparken kara delik teriminden soz etti Kuantum cekimi alaninda calismalarindan dolayi bu alaninda oncusu sayilir Ayrica Bryce Dewitt ile birlikte evrenin dalga fonksiyonunu anlamak icin Wheeler DeWitt denklemini olusturdu Kuantum festschrift honoring Wheeler in 60 dogum gunu anisina Magic Without Magic John Archibald Wheeler A Collection of Essays in Honor of his Sixtieth Birthday 1972 adli bir kitap yayinladi Kitap ismini Wheeler in kutlesiz kutle sozunden esinlenmistir Wheeler Geometrodynamics 1962 kitabini yazdi ve Edwin F Taylor ile birlikte takim olusturup Spacetime Physics 1966 ve Scouting Black Holes 1996 eserlerini ortaya cikardi Kent Harrison Kip Thorne ve Masami Wakan ile birlikte Wheeler Gravitation Theory and Gravitational Collapse 1954 kitabini yazdi Bu Wheeler a bircok ciltten olusan genel gorelilik ile alakali Gravitation 1973 kitabini yazmasi icin ilham kaynagi oldu Bu kitaplari yayinladiktan sonra genel gorelilik kuraminin altin cagi gorulmeye basladi ve genis kapsamli olmasi yeni neslin izafiyet teorisini anlayabilmesi icin etkili bir kaynak oldu Wheeler 65 yasinda 1976 da Princeton Universitesinden emekli oldu Emekli oldugunda University of Texas at Austin daki Teorik Fizik Merkezinde mudurdu ve burada emekli profesor unvanini aldi Misner Thorne ve Wojciech Zurek dahil olmak uzere Wheeler in butun eski ogrencileri sunlari soyledi Wheeler in Texas ta son 10 yilda yaptigi seylere bakarsak aralarinda IBM de calisan Rolf Landauer in da bulunan kuantum uzerinde calisan bircok bilim insani onu bu alanin buyuk babasi olarak goruyor Fakat bunun sebebi Wheeler in kuantum alaninda yayinladigi ufuklar acan makale yazilari degil Wheeler delayed choice deneylerini Wheeler s delayed choice experiment bir buyuk istisna disinda kendi basina gerceklestirmedi Daha cok Wheeler in rolu radikal tutucu bir bakis acisiyla derin sorular sorarak ve bu sorularla ilham vererek baskalarinin arastirmalarinda ve kesiflerinde basariya ulasmasini saglamasidir Wheeler s delayed choice experiment aslinda kuantum fizigi ile ilgili bircok dusunsel deneyden olusuyor Wheeler bunlardan en onemlisini 1978 ile 1984 arasinda gerceklestirdi Bu deneylerin amaci iki durumdan birisine karar verip isigin bicimini kavramak Bu durumlardan ilki isigin cift yarik deneyinde giderken deney aygitini hissedebildigi ve davranisini degistirip en uygun belirli bir durumu tahmin ederek ona gore uyum sagladigi yonundedir Ikinci durum ise isigin belirsiz bir durumda kaldigini yani ne parcacik ne de dalga oldugunu gosteriyor Bu sorulardaki deneysel uzlasinin sonucunun degismesine bagli olarak cevaplara gore isik istikrarli dalga biciminde veya istikrarli parcacik biciminde olabilir 1979 yilinda Wheeler the American Association for the Advancement of Science AAAS ile konusup parapsikoloji yi bilim olarak saymamasini istedi Parapsikoloji 10 yil once Margaret Mead tarafindan AAAS e eklenmisti Wheeler parapsikolojiyi sahte bilim olarak degerlendiriyordu ve sorunlar hakkinda ciddi arastirmalara sahip olmadigini savunuyordu Bunun yaninda AAAS in kabulunu kazanmasin yarattigi mesru olma havasinin ancak parapsikolojinin kendi tanimlariyla dedikleri psi etkilerinin ikna edici test sonuclarina varilmasiyla olusmasinin gerekliligini one surdu Sunumu sirasinda J B Rhine hakkinda sahtekar bir ogrenci oldugu yonunde yanlis kani olusturdu Daha sonra bu kanidaki sozunu Science dergisinde yayinladigi bir mektupta geri cekti Wheeler in bu istegi AAAS tarafindan reddedildi ve Parapsychological Association AAAS nin bir uyesi olarak kaldi Yillar boyunca Wheeler sayisiz odul aldi Bunlardan one cikanlar 1968 Enrico Fermi Odulu 1969 Franklin Madalyasi 1971 National Medal of Science 1969 Einstein Odulu 1982 the Niels Bohr International Gold Medal 1983 the Oersted Medal 1984 J Robert Oppenheimer Memorial Prize ve 1997 the Wolf Foundation Oduludur Wheeler ayni zamanda the American Philosophical Society the Royal Academy the Accademia Nazionale dei Lincei ve the Century Association gibi yerlere uyeydi 18 farkli kurumdan onursal derece aldi 2001 yilinda Princeton 3 milyon harcayip Fizik alaninda John Archibald Wheeler Battelle Professorship bursunu acti Olumunden sonra Texas Universitesi Wheeler onuruna konferans salonuna John A Wheeler Lecture Hall adini verdi 13 Nisan 2008 de 96 yasindayken zaturre hastaligindan Hightstown New Jersey de oldu Uc cocugu su an hayatta esi 2007 Ekim inde oldu KaynakcaWheeler John Archibald 1962 Geometrodynamics New York Academic Press OCLC 1317194 Misner Charles W Kip S Thorne John Archibald Wheeler Eylul 1973 San Francisco W H Freeman ISBN 0 7167 0344 0 Wheeler John Archibald 1979 Some Men and Moments in the History of Nuclear Physics The Interplay of Colleagues and Motivations Minneapolis University of Minnesota Press OCLC 6025422 Wheeler John Archibald 1990 A Journey Into Gravity and Spacetime Scientific American Library New York W H Freeman ISBN 0 7167 6034 7 Wheeler John Archibald 1992 Spacetime Physics Introduction to Special Relativity New York W H Freeman ISBN 0 7167 2327 1 Wheeler John Archibald 1994 At Home in the Universe New York American Institute of Physics ISBN 1 56396 500 3 Wheeler John Archibald 1995 Gravitation and Inertia Princeton New Jersey Princeton University Press ISBN 0 691 03323 4 Wheeler John Archibald 1998 Geons Black Holes and Quantum Foam A Life in Physics New York W W Norton amp Co ISBN 0 393 04642 7 Wheeler John Archibald 2000 Exploring Black Holes Introduction to General Relativity Addison Wesley ISBN 0 201 38423 X