Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Çavuşlu (Gürcüce: კატაფხია; translit.: "k'at'aph'ia"), Artvin ilinin Borçka ilçesine bağlı bir köydür. Eski adı Kataphia'dır. Köyün merkezi Artvin kentine 50 km, Borçka kasabasına 18 km uzaklıktadır. Bugünkü Çavuşlu eski Murkiveti (Dikiciler mahallesi) köyünü de kapsamaktadır.
| Çavuşlu | |
|---|---|
 | |
 Artvin'in Türkiye'deki konumu | |
  Çavuşlu Çavuşlu'nun Artvin'deki konumu | |
| Ülke |  Türkiye |
| İl | Artvin |
| İlçe | Borçka |
| Coğrafi bölge | Karadeniz Bölgesi |
| Rakım | 90 m |
| Nüfus (2021) | |
| • Toplam | 318 |
| Zaman dilimi | (TSİ) |
| İl alan kodu | 0466 |
| İl plaka kodu | 08 |
| Posta kodu | 08400 |
Köyün eski adı
Bugün Çavuşlu adını taşıyan köyün bilinen en eski adı Kataphia’dır. Gürcüce kaynaklarda Kataphia (კატაფხია) biçiminde yazılan bu ad Türkçeye Katabhiya olarak girmiştir. Nitekim Muvahhid Zeki de 1927’de yayımlanan Artvin Vilayeti Hakkında Malumatı Umumiye adlı Osmanlıca kitabında köyün eski adını Katabhiya (قاطاپخیا) olarak yazmıştır.93 Harbi’nde (1877-1878) Artvin bölgesini ele geçirmiş olan Ruslar ise 1886 yılındaki nüfus sayımında köyün adını Katabhia (Катабхиа) biçiminde kaydetmiştir. Bununla birlikte Kataphia adına belli başlı eski kaynaklarda rastlanmaz ve bu adın anlamı konusunda kesin bir görüş mevcut değildir.
Demografi
Bugün Çavuşlu adını taşıyan Kataphia’da kadın ve erkek birlikte ilk nüfus sayımı Rus idaresi sırasında yapılmıştır. 1886 tarihli bu nüfus sayımına göre Kataphia’da 39 hanede 186 kişi yaşıyor ve nüfusun tamamı Gürcülerden oluşuyordu. Köyde hane başına ortalama 4,7 kişi düşmesi ailelerin kalabalık olmadığını göstermektedir. Bu tarihte Kataphia aynı zamanda Gonio kazasına bağlı bir nahiyeydi ve bu nahiyenin merkezi Kataphia köyüydü. Kataphia nahiyesinin nüfusu ise, 378’i Gürcü ve 214’ü Laz olmak üzere 592 kişiden oluşuyordu.
Türkiye sınırları içinde kalmasının ertesi yılında, 1922 nüfus cetveline göre Kataphia’da 22 hanede 99 Müslüman Gürcü yaşıyordu. Kataphia’nın nüfusunun 1886 yılından itibaren azaldığı görülmektedir. O tarihteki nüfus sabit bir veri olarak alınırsa, köyün yarısının göç etmiş olduğu söylenebilir. Bununla birlikte hane başına düşen ortalama nüfus yaklaşık olarak aynı kalmıştır.
Kataphia’nın adının 1925 yılında Çavuşlu olarak değiştirilmesinden bir yıl sonra, 1926 yılında yapılan nüfus sayımına göre köyde 21 hanede, 89’u erkek ve 46’sı kadın olmak üzere 131 kişi yaşıyordu. Kadın ve erkek nüfus arasındaki büyük fark köyün nüfusunun doğal artışından çok belli sayıda erkek nüfusun köyde iş için istihdam edildiğini düşündürmektedir.
| Yıllara göre köy nüfus verileri | |
|---|---|
| 2021 | 292 |
| 2020 | 318 |
| 2019 | 363 |
| 2018 | 507 |
| 2017 | 246 |
| 2016 | 240 |
| 2015 | 260 |
| 2014 | 274 |
| 2013 | 357 |
| 2012 | 279 |
| 2011 | 293 |
| 2010 | 302 |
| 2009 | 322 |
| 2008 | 296 |
| 2007 | 366 |
| 2000 | 478 |
Coğrafya ve ekonomi
Çavuşlu, Borçka ilçesinin kuzeyinde, Çoruh Nehri sol kıyısında yer alır. Köy; Artvin il merkezine 50 km, Borçka ilçe merkezine 18 km uzaklıktadır. Köye ayrıca Borçka-Muratlı yolu üzerinden ulaşmak da mümkündür.
Çavuşlu köyünün coğrafi şartları ve iklimi, Çoruh Nehri üzerinde kurulan Muratlı Barajı nedeniyle büyük ölçüde değiştirmiştir. Köyün merkezi 2002 yılında boşaltılmıştır. Köy bir akarsu kıyısındaki yerleşim yerinden çok göl kıyısındaki bir yerleşime dönüşmüştür. Köyün tarihi yerleşim mekânı sular altında kalmıştır; sadece köyün camisinin minaresi ile eski çay fabrikasının bacası suların üzerinde görünür haldedir.
Çavuşlu köyünün tarihsel geçim kaynağı çay, fındık, mısır, meyve ve sebzeydi. Bol çay üretimi burada bir çay fabrikası kuruluşunu da sağlamıştı. Baraj sularının dolmasıyla köyün ilkokulu, sağlık ocağı, camisi, lojmanlar, evler, iki bakkal, kahve ve marangoz atölyesi sular altında kalmıştır. Evlerini kaybedenlere yeni araziler ve evler tahsis edilmiştir.
Çavuşlu (Kataphia) eskiden yerel ustaların yaptığı filinta ve kuş tüfekleriyle de ünlüydü. Köyün en ünlü tüfek ustası Aslan Öztürk’tü. Öztürk yaptığı tüfeklerin malzemesini de kendisi üretiyordu. Ayrıca tarım aletleri de yapıyordu. Aslan Öztürk’ün mesleğini sürdürenler kentlere göç ettiği için bu meslek köyde son bulmuştur.
Tarihçe
Tao-Klarceti’nin bir parçası olan Klarceti bölgesindeki yerleşim yerlerinden biri olan Kataphia’nın kuruluşuna dair bilgi yoktur. Köyde Kataphia'nın tarihine ışık tutacak tarihsel kalıntılar ya da tarihi yapılar da tespit edilmemiştir. Bununla birlikte, bir Gürcü köyü olan Kataphia’nın, bulunduğu bölge itibarıyla erken Orta Çağ'da ve geç Orta Çağ'da Gürcü krallıkları ve prenslikleri sınırları içinde kaldığı bilinmektedir. Köy, 16. yüzyılın sonlarında, Gürcü atabegler devleti olan Samtshe-Saatabago topraklarını ele geçiren Osmanlı Devleti egemenliğine girdi ve Osmanlıların kurduğu Çıldır Eyaleti içinde yer aldı.
Yaklaşık üç yüz yıl Osmanlı yönetimi altında kalan Kataphia, 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı’ndan galip çıkan Rusların eline geçti. Rus idaresinin 1886 tarihli nüfus sayımına göre Kataphia, Batum oblastında Batum sancağının (okrug) Gonio kazasına (uçastok) bağlıydı. Bu tarihte Kataphia ayrıca Gonio kazasının nahiyelerinden biriydi. Bu nahiyenin sınırları içinde Kataphia’nın dışında Tsotsheba (Цоцхеба), Arçuet (Арчует), Başköy (Башкёй), Beğlevan (Беглеван), Gidreveti (Гидревети), Murkiveti (Муркивети), Nedzia (Недзиа), Ohordia (Охордиа), Skuruça (Скуруча), Sucuna (Суджуна), (Чкадуэти) ve Yenimağla (Энимагла) köyleri yer alıyordu.
Kataphia, I. Dünya Savaşı’nın sonlarına doğru Rus ordusunun bölgeden çekilmesinin ardından, 1918-1921 arasında bağımsız olan Gürcistan sınırları içinde yer aldı. 1921’de Kızıl Ordu'nun Gürcistan'ı işgali sırasında Türk birlikleri Ardahan, Artvin ve Batum bölgelerini ele geçirdi, ama Batum'da tutunamadı. Ankara Hükümeti'nin 16 Mart 1921'de Sovyet Rusya'yla imzaladığı Moskova Antlaşması’yla Kataphia’nın da içinde yer aldığı Artvin ve Ardahan Türkiye’ye bırakıldı.
Kataphia, Türkiye’ye bırakıldıktan sora 1922 nüfus cetveline göre Borçka kazasının Maradidi nahiyesine bağlı bir köydü. Bu tarihte Maradidi köy olmanın dışında 16 köyü kapsayan bir nahiyeydi ve Maradidi köyü de bu nahiyenin merkeziydi. Kataphia’nın adı 1925’te Çavuşlu olarak değiştirildi. 1926 yılında Borçka Artvin vilayetinin merkez kazasına bağlı bir nahiyeyken Kataphia de Borçka nahiyesi içinde kalıyordu.
Tarihsel yapılar
Çavuşlu köyünde bugüne ulaşan en önemli tarihsel yapı, günümüzde bu köyün bir mahallesi olan eski Murkiveti'deki (Dikiciler) camidir. Kitabesine göre 1860 yılında yapılan cami bugün Dikiciler Camisi olarak bilinmektedir. Hafif bir eğime oturan cami, yığma moloz taş kaide üzerine geçmeli ahşap sistemle inşa edilmiştir. Dikdörtgen planlı bir yapı olan Dikiciler Camisi iki katlıdır. Yapının tavanı ahşaptır. Minaresi bulunmayan cami son zamanda onarılmış ve dış cephelerinde ahşapların üzeri kiremit rengine boyanmıştır. Caminin taş mihrabının kenarı işlemeli ahşap çerçeveli olup minber kenarları lambri malzemeyle kaplanmıştır.
Kaynakça
- ^ . Fallingrain.com. 29 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Şubat 2022.
- ^ a b c d e f g h i j k l m n o p . Nufusune.com. 30 Mayıs 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Şubat 2022.
- ^ Muvahhid Zeki, Artvin Vilayeti Hakkında Malumatı Umumiye, 1927, s. 119.
- ^ a b c . 24 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Nisan 2020.
- ^ Roland Topçişvili- İnga Ğutidze, XIX. Yüzyıl ve XX. Yüzyıl Başlarındaki Rus Belgelerinde Şavşeti ve Klarceti Yer Adları (Gürcüce-Türkçe-İngilizce), 2019, Tiflis, s. 17, 52, .
- ^ a b Taner Artvinli, Artvin Yer Adları Sözlüğü, 2013, s. 155,
- ^ a b Muvahhid Zeki, Artvin Vilayeti Hakkında Malumatı Umumiye, 2010 (Birinci basım 1927), s. 143, .
- ^ a b . YerelNet.org.tr. 19 Ağustos 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Haziran 2014.
- ^ Roin Malakmadze, Ligani Vadisi (Gürcüce), Tiflis, 2008, s. 107,
- ^ Mustafa Kemal Atatürk, Nutuk, İstanbul, 1934, 2. cilt, s. 41.
- ^ . 6 Nisan 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Nisan 2020.
Dış bağlantılar
- Çavuşlu, Borçka için uzaydan görüntü siteleri: Google, Yahoo, Microsoft
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Cavuslu Gurcuce კატაფხია translit k at aph ia Artvin ilinin Borcka ilcesine bagli bir koydur Eski adi Kataphia dir Koyun merkezi Artvin kentine 50 km Borcka kasabasina 18 km uzakliktadir Bugunku Cavuslu eski Murkiveti Dikiciler mahallesi koyunu de kapsamaktadir CavusluKoyArtvin in Turkiye deki konumuCavusluCavuslu nun Artvin deki konumuUlkeTurkiyeIlArtvinIlceBorckaCografi bolgeKaradeniz BolgesiRakim90 mNufus 2021 Toplam318Zaman dilimiUTC 03 00 TSI Il alan kodu0466Il plaka kodu08Posta kodu08400Koyun eski adiBugun Cavuslu adini tasiyan koyun bilinen en eski adi Kataphia dir Gurcuce kaynaklarda Kataphia კატაფხია biciminde yazilan bu ad Turkceye Katabhiya olarak girmistir Nitekim Muvahhid Zeki de 1927 de yayimlanan Artvin Vilayeti Hakkinda Malumati Umumiye adli Osmanlica kitabinda koyun eski adini Katabhiya قاطاپخیا olarak yazmistir 93 Harbi nde 1877 1878 Artvin bolgesini ele gecirmis olan Ruslar ise 1886 yilindaki nufus sayiminda koyun adini Katabhia Katabhia biciminde kaydetmistir Bununla birlikte Kataphia adina belli basli eski kaynaklarda rastlanmaz ve bu adin anlami konusunda kesin bir gorus mevcut degildir DemografiBugun Cavuslu adini tasiyan Kataphia da kadin ve erkek birlikte ilk nufus sayimi Rus idaresi sirasinda yapilmistir 1886 tarihli bu nufus sayimina gore Kataphia da 39 hanede 186 kisi yasiyor ve nufusun tamami Gurculerden olusuyordu Koyde hane basina ortalama 4 7 kisi dusmesi ailelerin kalabalik olmadigini gostermektedir Bu tarihte Kataphia ayni zamanda Gonio kazasina bagli bir nahiyeydi ve bu nahiyenin merkezi Kataphia koyuydu Kataphia nahiyesinin nufusu ise 378 i Gurcu ve 214 u Laz olmak uzere 592 kisiden olusuyordu Turkiye sinirlari icinde kalmasinin ertesi yilinda 1922 nufus cetveline gore Kataphia da 22 hanede 99 Musluman Gurcu yasiyordu Kataphia nin nufusunun 1886 yilindan itibaren azaldigi gorulmektedir O tarihteki nufus sabit bir veri olarak alinirsa koyun yarisinin goc etmis oldugu soylenebilir Bununla birlikte hane basina dusen ortalama nufus yaklasik olarak ayni kalmistir Kataphia nin adinin 1925 yilinda Cavuslu olarak degistirilmesinden bir yil sonra 1926 yilinda yapilan nufus sayimina gore koyde 21 hanede 89 u erkek ve 46 si kadin olmak uzere 131 kisi yasiyordu Kadin ve erkek nufus arasindaki buyuk fark koyun nufusunun dogal artisindan cok belli sayida erkek nufusun koyde is icin istihdam edildigini dusundurmektedir Yillara gore koy nufus verileri2021 2922020 3182019 3632018 5072017 2462016 2402015 2602014 2742013 3572012 2792011 2932010 3022009 3222008 2962007 3662000 478Cografya ve ekonomiCavuslu Borcka ilcesinin kuzeyinde Coruh Nehri sol kiyisinda yer alir Koy Artvin il merkezine 50 km Borcka ilce merkezine 18 km uzakliktadir Koye ayrica Borcka Muratli yolu uzerinden ulasmak da mumkundur Cavuslu koyunun cografi sartlari ve iklimi Coruh Nehri uzerinde kurulan Muratli Baraji nedeniyle buyuk olcude degistirmistir Koyun merkezi 2002 yilinda bosaltilmistir Koy bir akarsu kiyisindaki yerlesim yerinden cok gol kiyisindaki bir yerlesime donusmustur Koyun tarihi yerlesim mekani sular altinda kalmistir sadece koyun camisinin minaresi ile eski cay fabrikasinin bacasi sularin uzerinde gorunur haldedir Cavuslu koyunun tarihsel gecim kaynagi cay findik misir meyve ve sebzeydi Bol cay uretimi burada bir cay fabrikasi kurulusunu da saglamisti Baraj sularinin dolmasiyla koyun ilkokulu saglik ocagi camisi lojmanlar evler iki bakkal kahve ve marangoz atolyesi sular altinda kalmistir Evlerini kaybedenlere yeni araziler ve evler tahsis edilmistir Cavuslu Kataphia eskiden yerel ustalarin yaptigi filinta ve kus tufekleriyle de unluydu Koyun en unlu tufek ustasi Aslan Ozturk tu Ozturk yaptigi tufeklerin malzemesini de kendisi uretiyordu Ayrica tarim aletleri de yapiyordu Aslan Ozturk un meslegini surdurenler kentlere goc ettigi icin bu meslek koyde son bulmustur TarihceTao Klarceti nin bir parcasi olan Klarceti bolgesindeki yerlesim yerlerinden biri olan Kataphia nin kurulusuna dair bilgi yoktur Koyde Kataphia nin tarihine isik tutacak tarihsel kalintilar ya da tarihi yapilar da tespit edilmemistir Bununla birlikte bir Gurcu koyu olan Kataphia nin bulundugu bolge itibariyla erken Orta Cag da ve gec Orta Cag da Gurcu kralliklari ve prenslikleri sinirlari icinde kaldigi bilinmektedir Koy 16 yuzyilin sonlarinda Gurcu atabegler devleti olan Samtshe Saatabago topraklarini ele geciren Osmanli Devleti egemenligine girdi ve Osmanlilarin kurdugu Cildir Eyaleti icinde yer aldi Yaklasik uc yuz yil Osmanli yonetimi altinda kalan Kataphia 1877 1878 Osmanli Rus Savasi ndan galip cikan Ruslarin eline gecti Rus idaresinin 1886 tarihli nufus sayimina gore Kataphia Batum oblastinda Batum sancaginin okrug Gonio kazasina ucastok bagliydi Bu tarihte Kataphia ayrica Gonio kazasinin nahiyelerinden biriydi Bu nahiyenin sinirlari icinde Kataphia nin disinda Tsotsheba Cocheba Arcuet Archuet Baskoy Bashkyoj Beglevan Beglevan Gidreveti Gidreveti Murkiveti Murkiveti Nedzia Nedzia Ohordia Ohordia Skuruca Skurucha Sucuna Sudzhuna Chkadueti ve Yenimagla Enimagla koyleri yer aliyordu Kataphia I Dunya Savasi nin sonlarina dogru Rus ordusunun bolgeden cekilmesinin ardindan 1918 1921 arasinda bagimsiz olan Gurcistan sinirlari icinde yer aldi 1921 de Kizil Ordu nun Gurcistan i isgali sirasinda Turk birlikleri Ardahan Artvin ve Batum bolgelerini ele gecirdi ama Batum da tutunamadi Ankara Hukumeti nin 16 Mart 1921 de Sovyet Rusya yla imzaladigi Moskova Antlasmasi yla Kataphia nin da icinde yer aldigi Artvin ve Ardahan Turkiye ye birakildi Kataphia Turkiye ye birakildiktan sora 1922 nufus cetveline gore Borcka kazasinin Maradidi nahiyesine bagli bir koydu Bu tarihte Maradidi koy olmanin disinda 16 koyu kapsayan bir nahiyeydi ve Maradidi koyu de bu nahiyenin merkeziydi Kataphia nin adi 1925 te Cavuslu olarak degistirildi 1926 yilinda Borcka Artvin vilayetinin merkez kazasina bagli bir nahiyeyken Kataphia de Borcka nahiyesi icinde kaliyordu Tarihsel yapilarCavuslu koyunde bugune ulasan en onemli tarihsel yapi gunumuzde bu koyun bir mahallesi olan eski Murkiveti deki Dikiciler camidir Kitabesine gore 1860 yilinda yapilan cami bugun Dikiciler Camisi olarak bilinmektedir Hafif bir egime oturan cami yigma moloz tas kaide uzerine gecmeli ahsap sistemle insa edilmistir Dikdortgen planli bir yapi olan Dikiciler Camisi iki katlidir Yapinin tavani ahsaptir Minaresi bulunmayan cami son zamanda onarilmis ve dis cephelerinde ahsaplarin uzeri kiremit rengine boyanmistir Caminin tas mihrabinin kenari islemeli ahsap cerceveli olup minber kenarlari lambri malzemeyle kaplanmistir Kaynakca Fallingrain com 29 Subat 2020 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 6 Subat 2022 a b c d e f g h i j k l m n o p Nufusune com 30 Mayis 2022 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 6 Subat 2022 Muvahhid Zeki Artvin Vilayeti Hakkinda Malumati Umumiye 1927 s 119 a b c 24 Subat 2020 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 7 Nisan 2020 Roland Topcisvili Inga Gutidze XIX Yuzyil ve XX Yuzyil Baslarindaki Rus Belgelerinde Savseti ve Klarceti Yer Adlari Gurcuce Turkce Ingilizce 2019 Tiflis s 17 52 ISBN 9789941485244 a b Taner Artvinli Artvin Yer Adlari Sozlugu 2013 s 155 ISBN 9786055708856 a b Muvahhid Zeki Artvin Vilayeti Hakkinda Malumati Umumiye 2010 Birinci basim 1927 s 143 ISBN 9789944197526 a b YerelNet org tr 19 Agustos 2016 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 4 Haziran 2014 Roin Malakmadze Ligani Vadisi Gurcuce Tiflis 2008 s 107 ISBN 9789994059881 Mustafa Kemal Ataturk Nutuk Istanbul 1934 2 cilt s 41 6 Nisan 2020 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 7 Nisan 2020 Dis baglantilarCavuslu Borcka icin uzaydan goruntu siteleri Google Yahoo Microsoft