Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Murkiveti (Gürcüce: მურკივეთი; translit.: “murk’iveti”), tarihsel Klarceti bölgesinin yerleşim yerlerinden biridir. Günümüzde Artvin ilinin Borçka ilçesinde yer alır. 1925 yılında adı Dikiciler olarak değiştirilen köy, daha sonra Borçka ilçesine bağlı Çavuşlu köyünün bir mahallesine dönüşmüştür.
Köyün adı
Murkiveti, köyün bilinen en eski adıdır. Bu ad Türkçeye Murkivet olarak girmiştir. Nitekim Muvahhid Zeki, 1927’de yayımlanan Artvin Vilayeti Hakkında Malumatı Umumiye adlı Osmanlıca kitabında köyün eski adını Murkivet (مورقیوەت) olarak yazmıştır.93 Harbi’nde (1877-1878) Artvin bölgesini ele geçirmiş olan Ruslar ise, 1886 yılındaki nüfus sayımında köyün adını Murkivil / Murkiveti (Муркувил /Муркивети) biçiminde kaydetmiştir. Öte yandan çeşitli Gürcüce kaynaklarda köyün adı Murkvieti (მურკვიეთი), Murkveti (მურყვეთი), Murketi (მურკეთი) gibi farklı biçimlerde de yazılmıştır.
Coğrafi konum
Murkiveti, Borçka kasabasının kuzeyinde, Çoruh Nehri sol kıyısında yer alır. Borçka’ya yaklaşık 18 km uzaklıktadır. Günümüzde eski adı Kataphia olan Çavuşbaşı köyünü bir mahallesidir. Yapımı 2005 yılında tamamlanan Muratlı Barajı Murkivet’in coğrafyasını ve iklimini büyük ölçüde değiştirmiştir.
Demografi
Bütün Tao-Klarceti'de olduğu gibi Murkiveti’de kadın ve erkek birlikte ilk nüfus sayımı Rus idaresi sırasında, 1886 tarihli nüfus sayımında yapılmıştır. Bu sayıma göre köyde 9 hanede 33 kişi yaşıyor ve nüfusun tamamı Gürcülerden oluşuyordu. Köyde hane başına 3,6 kişi gibi düşük bir ortalama dikkat çekicidir. Bu durum 93 Harbi’nin ardından bu bölgeden ülkenin batısında yapılan göçle ilişkili olabilir. Nitekim bu tarihten yaklaşık altı yıl sonra bölgeyi dolaşan Gürcü tarihçi Zakaria Çiçinadze, Murketi (მურკეთი) biçimimde yazdığı köyden 15 hanenin göç etmiş olduğunu yazmıştır.
Bu tarihte Murkiveti Batum oblastı içinde yer alan Batum sancağının (okrug) Gonio kazasına (uçastok) bağlı Katabhia (Катабхиа) nahiyesinin köylerinden biriydi. Katabhia nahiyesinin nüfusu ise, 378’i Gürcü ve 214’ü Laz olmak üzere 592 kişiden oluşuyordu.
Türkiye sınırları içinde kalmasının ertesi yılında, 1922 nüfus cetveline göre Murkiveti’de 5 hanede 26 Müslüman Gürcü yaşıyordu. 1925 yılında adı Dikiciler olarak değiştirilen köyün ertesi yılki sayımda da nüfusu artmamıştı. 5 hanede, 28 kişi yaşıyordu ve bu nüfusun 24’ü kadın ve 24’ü erkekti. 1886-1926 arasında köyün nüfusunun neredeyse aynı kalması, bu 40 yıllık süreçte yeni göçlerin olmasıyla açıklanabilir. Bununla birlikte bu arada hane sayısı azalmış, hane başına düşen ortalama nüfus da artmıştır.
Son tespite göre Murkiveti’nin de içinde yer aldığı Çavuşlu köyünde 261’i erkek ve 246’sı kadın olmak üzere 507 kişi yaşamaktadır.
Tarihçe
Tao-Klarceti’nin bir parçası olan Klarceti bölgesindeki yerleşim yerlerinden biri olan Murkiveti’nin kuruluşuna dair bilgi yoktur. Köyde tarihine ışık tutacak tarihsel kalıntılar ya da tarihi yapılar da tespit edilmemiştir. Bununla birlikte, bir Gürcü köyü olan Murkiveti'nin bulunduğu bölge itibarıyla erken Orta Çağ'da ve geç Orta Çağ'da Gürcü krallıkları ve prenslikleri sınırları içinde kaldığı bilinmektedir. Köy, 16. yüzyılın sonlarında, Gürcü atabegler devleti olan Samtshe-Saatabago topraklarını ele geçiren Osmanlı Devleti egemenliğine girdi ve Osmanlıların kurduğu Çıldır Eyaleti içinde yer aldı.
Yaklaşık üç yüz yıl Osmanlı yönetimi altında kalan Murkiveti, 1876 yılında Trabzon Vilayeti salnamesine göre Lazistan sancağının Hopa kazasına bağlı Gonio (Gönye) nahiyesinin bir köyüydü. Köyün bulunduğu bölgeyi 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı’ndan galip çıkan Ruslar ele geçirdi. Rus idaresinin 1886 tarihli nüfus sayımına göre Murkiveti, Batum oblastının Batum sancağına (okrug) bağlı Gonio kazasında (uçastok) yer alıyordu. Bu tarihte Gonio kazasına bağlı Kataphia nahiyesinin köylerinden biriydi. Bu nahiyenin sınırları içinde Murkiveti’nin dışında Arçuet (Арчует), Başköy (Башкёй), Beğlevan (Беглеван), Gidreveti (Гидревети), Katabhia (Катабхиа), Nedzia (Недзиа), Ohordia (Охордиа), Skuruça (Скуруча), Sucuna (Суджуна), (Чкадуэти), Tsotsheba (Цоцхеба) ve Enimağla (Энимагла) köyleri yer alıyordu.
Murkiveti, I. Dünya Savaşı’nın sonlarına doğru Rus ordusunun bölgeden çekilmesinin ardından, 1918-1921 arasında bağımsız olan Gürcistan sınırları içinde yer aldı. 1921’de Kızıl Ordu'nun Gürcistan'ı işgali sırasında Türk birlikleri Ardahan, Artvin ve Batum bölgelerini ele geçirdi, ama Batum'da tutunamadı. Ankara Hükümeti'nin 16 Mart 1921'de Sovyet Rusya'yla imzaladığı Moskova Antlaşması’yla Murkiveti’nin de içinde yer aldığı Artvin ve Ardahan Türkiye’ye bırakıldı.
Murkiveti, Türkiye’ye bırakıldıktan sora 1922 nüfus cetveline göre Borçka kazasının Maradidi nahiyesine bağlı bir köydü. Bu tarihte Maradidi köy olmanın dışında 16 köyü kapsayan bir nahiyeydi ve Maradidi köyü de bu nahiyenin merkeziydi. Murkiveti’nin adı 1925’te Dikiciler olarak değiştirildi. 1926 yılında Borçka Artvin vilayetinin merkez kazasına bağlı bir nahiyeyken Murkiveti de Borçka nahiyesi içinde kalıyordu. 1928 tarihli Son Teşkilat-i Mülkiyede Köylerimizin Adları adlı Osmanlıca yayında Dikiciler olarak kaydedilmiş olan köy kısa bir süre sonra Çavuşlu köyünün mahallesi haline getirilmiştir.
Tarihsel yapılar
Murkiveti’de bilinen ve günümüze ulaşan tek tarihsel yapı camidir. Kitabesine göre 1860 yılında yapılan cami bugün Dikiciler Camisi olarak bilinmektedir. Hafif bir eğime oturan cami, yığma moloz taş kaide üzerine geçmeli ahşap sistemle inşa edilmiştir. Dikdörtgen planlı bir yapı olan Dikiciler Camisi iki katlıdır. Yapının tavanı ahşaptır. Minaresi bulunmayan cami son zamanda onarılmış ve dış cephelerinde ahşapların üzeri kiremit rengine boyanmıştır. Caminin taş mihrabının kenarı işlemeli ahşap çerçeveli olup minber kenarları lambri malzemeyle kaplanmıştır.
Kaynakça
- ^ Muvahhid Zeki, Artvin Vilayeti Hakkında Malumatı Umumiye, 1927, s. 119.
- ^ a b c . 24 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Nisan 2020.
- ^ Roland Topçişvili- İnga Ğutidze, XIX. Yüzyıl ve XX. Yüzyıl Başlarındaki Rus Belgelerinde Şavşeti ve Klarceti Yer Adları (Gürcüce-Türkçe-İngilizce), 2019, Tiflis, s. 17, .
- ^ a b Zakaria Çiçinadze, Müslüman Gürcülerin Osmanlı Ülkesine Büyük Göçü (Gürcüce), 1912, Tiflis, s. 136.
- ^ Roland Topçişvili- İnga Ğutidze, XIX. Yüzyıl ve XX. Yüzyıl Başlarındaki Rus Belgelerinde Şavşeti ve Klarceti Yer Adları (Gürcüce-Türkçe-İngilizce), 2019, Tiflis, s. 52, .
- ^ Taner Artvinli, Artvin Yer Adları Sözlüğü, 2013, s. 195-196,
- ^ Muvahhid Zeki, Artvin Vilayeti Hakkında Malumatı Umumiye, 2010 (Birinci basım 1927), s. 143, 148, .
- ^ "Borçka Çavuşlu Köyü Nüfusu". Erişim tarihi: 6 Nisan 2020". 6 Nisan 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 6 Nisan 2020.
- ^ Mustafa Kemal Atatürk, Nutuk, İstanbul, 1934, 2. cilt, s. 41.
- ^ Kaynak hatası: Geçersiz
<ref>etiketi;Taner Artvinli 2013isimli refler için metin sağlanmadı (Bkz: ) - ^ Muvahhid Zeki, Artvin Vilayeti Hakkında Malumatı Umumiye, 2010 (Birinci basım 1927), s. 143, .
- ^ Son Teşkilat-i Mülkiyede Köylerimizin Adları (Osmanlıca), İstanbul, 1928, s. 79.
- ^ . 6 Nisan 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Nisan 2020.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Murkiveti Gurcuce მურკივეთი translit murk iveti tarihsel Klarceti bolgesinin yerlesim yerlerinden biridir Gunumuzde Artvin ilinin Borcka ilcesinde yer alir 1925 yilinda adi Dikiciler olarak degistirilen koy daha sonra Borcka ilcesine bagli Cavuslu koyunun bir mahallesine donusmustur Koyun adiMurkiveti koyun bilinen en eski adidir Bu ad Turkceye Murkivet olarak girmistir Nitekim Muvahhid Zeki 1927 de yayimlanan Artvin Vilayeti Hakkinda Malumati Umumiye adli Osmanlica kitabinda koyun eski adini Murkivet مورقیوەت olarak yazmistir 93 Harbi nde 1877 1878 Artvin bolgesini ele gecirmis olan Ruslar ise 1886 yilindaki nufus sayiminda koyun adini Murkivil Murkiveti Murkuvil Murkiveti biciminde kaydetmistir Ote yandan cesitli Gurcuce kaynaklarda koyun adi Murkvieti მურკვიეთი Murkveti მურყვეთი Murketi მურკეთი gibi farkli bicimlerde de yazilmistir Cografi konumMurkiveti Borcka kasabasinin kuzeyinde Coruh Nehri sol kiyisinda yer alir Borcka ya yaklasik 18 km uzakliktadir Gunumuzde eski adi Kataphia olan Cavusbasi koyunu bir mahallesidir Yapimi 2005 yilinda tamamlanan Muratli Baraji Murkivet in cografyasini ve iklimini buyuk olcude degistirmistir DemografiButun Tao Klarceti de oldugu gibi Murkiveti de kadin ve erkek birlikte ilk nufus sayimi Rus idaresi sirasinda 1886 tarihli nufus sayiminda yapilmistir Bu sayima gore koyde 9 hanede 33 kisi yasiyor ve nufusun tamami Gurculerden olusuyordu Koyde hane basina 3 6 kisi gibi dusuk bir ortalama dikkat cekicidir Bu durum 93 Harbi nin ardindan bu bolgeden ulkenin batisinda yapilan gocle iliskili olabilir Nitekim bu tarihten yaklasik alti yil sonra bolgeyi dolasan Gurcu tarihci Zakaria Cicinadze Murketi მურკეთი bicimimde yazdigi koyden 15 hanenin goc etmis oldugunu yazmistir Bu tarihte Murkiveti Batum oblasti icinde yer alan Batum sancaginin okrug Gonio kazasina ucastok bagli Katabhia Katabhia nahiyesinin koylerinden biriydi Katabhia nahiyesinin nufusu ise 378 i Gurcu ve 214 u Laz olmak uzere 592 kisiden olusuyordu Turkiye sinirlari icinde kalmasinin ertesi yilinda 1922 nufus cetveline gore Murkiveti de 5 hanede 26 Musluman Gurcu yasiyordu 1925 yilinda adi Dikiciler olarak degistirilen koyun ertesi yilki sayimda da nufusu artmamisti 5 hanede 28 kisi yasiyordu ve bu nufusun 24 u kadin ve 24 u erkekti 1886 1926 arasinda koyun nufusunun neredeyse ayni kalmasi bu 40 yillik surecte yeni goclerin olmasiyla aciklanabilir Bununla birlikte bu arada hane sayisi azalmis hane basina dusen ortalama nufus da artmistir Son tespite gore Murkiveti nin de icinde yer aldigi Cavuslu koyunde 261 i erkek ve 246 si kadin olmak uzere 507 kisi yasamaktadir TarihceTao Klarceti nin bir parcasi olan Klarceti bolgesindeki yerlesim yerlerinden biri olan Murkiveti nin kurulusuna dair bilgi yoktur Koyde tarihine isik tutacak tarihsel kalintilar ya da tarihi yapilar da tespit edilmemistir Bununla birlikte bir Gurcu koyu olan Murkiveti nin bulundugu bolge itibariyla erken Orta Cag da ve gec Orta Cag da Gurcu kralliklari ve prenslikleri sinirlari icinde kaldigi bilinmektedir Koy 16 yuzyilin sonlarinda Gurcu atabegler devleti olan Samtshe Saatabago topraklarini ele geciren Osmanli Devleti egemenligine girdi ve Osmanlilarin kurdugu Cildir Eyaleti icinde yer aldi Yaklasik uc yuz yil Osmanli yonetimi altinda kalan Murkiveti 1876 yilinda Trabzon Vilayeti salnamesine gore Lazistan sancaginin Hopa kazasina bagli Gonio Gonye nahiyesinin bir koyuydu Koyun bulundugu bolgeyi 1877 1878 Osmanli Rus Savasi ndan galip cikan Ruslar ele gecirdi Rus idaresinin 1886 tarihli nufus sayimina gore Murkiveti Batum oblastinin Batum sancagina okrug bagli Gonio kazasinda ucastok yer aliyordu Bu tarihte Gonio kazasina bagli Kataphia nahiyesinin koylerinden biriydi Bu nahiyenin sinirlari icinde Murkiveti nin disinda Arcuet Archuet Baskoy Bashkyoj Beglevan Beglevan Gidreveti Gidreveti Katabhia Katabhia Nedzia Nedzia Ohordia Ohordia Skuruca Skurucha Sucuna Sudzhuna Chkadueti Tsotsheba Cocheba ve Enimagla Enimagla koyleri yer aliyordu Murkiveti I Dunya Savasi nin sonlarina dogru Rus ordusunun bolgeden cekilmesinin ardindan 1918 1921 arasinda bagimsiz olan Gurcistan sinirlari icinde yer aldi 1921 de Kizil Ordu nun Gurcistan i isgali sirasinda Turk birlikleri Ardahan Artvin ve Batum bolgelerini ele gecirdi ama Batum da tutunamadi Ankara Hukumeti nin 16 Mart 1921 de Sovyet Rusya yla imzaladigi Moskova Antlasmasi yla Murkiveti nin de icinde yer aldigi Artvin ve Ardahan Turkiye ye birakildi Murkiveti Turkiye ye birakildiktan sora 1922 nufus cetveline gore Borcka kazasinin Maradidi nahiyesine bagli bir koydu Bu tarihte Maradidi koy olmanin disinda 16 koyu kapsayan bir nahiyeydi ve Maradidi koyu de bu nahiyenin merkeziydi Murkiveti nin adi 1925 te Dikiciler olarak degistirildi 1926 yilinda Borcka Artvin vilayetinin merkez kazasina bagli bir nahiyeyken Murkiveti de Borcka nahiyesi icinde kaliyordu 1928 tarihli Son Teskilat i Mulkiyede Koylerimizin Adlari adli Osmanlica yayinda Dikiciler olarak kaydedilmis olan koy kisa bir sure sonra Cavuslu koyunun mahallesi haline getirilmistir Tarihsel yapilarMurkiveti de bilinen ve gunumuze ulasan tek tarihsel yapi camidir Kitabesine gore 1860 yilinda yapilan cami bugun Dikiciler Camisi olarak bilinmektedir Hafif bir egime oturan cami yigma moloz tas kaide uzerine gecmeli ahsap sistemle insa edilmistir Dikdortgen planli bir yapi olan Dikiciler Camisi iki katlidir Yapinin tavani ahsaptir Minaresi bulunmayan cami son zamanda onarilmis ve dis cephelerinde ahsaplarin uzeri kiremit rengine boyanmistir Caminin tas mihrabinin kenari islemeli ahsap cerceveli olup minber kenarlari lambri malzemeyle kaplanmistir Kaynakca Muvahhid Zeki Artvin Vilayeti Hakkinda Malumati Umumiye 1927 s 119 a b c 24 Subat 2020 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 6 Nisan 2020 Roland Topcisvili Inga Gutidze XIX Yuzyil ve XX Yuzyil Baslarindaki Rus Belgelerinde Savseti ve Klarceti Yer Adlari Gurcuce Turkce Ingilizce 2019 Tiflis s 17 ISBN 9789941485244 a b Zakaria Cicinadze Musluman Gurculerin Osmanli Ulkesine Buyuk Gocu Gurcuce 1912 Tiflis s 136 Roland Topcisvili Inga Gutidze XIX Yuzyil ve XX Yuzyil Baslarindaki Rus Belgelerinde Savseti ve Klarceti Yer Adlari Gurcuce Turkce Ingilizce 2019 Tiflis s 52 ISBN 9789941485244 Taner Artvinli Artvin Yer Adlari Sozlugu 2013 s 195 196 ISBN 9786055708856 Muvahhid Zeki Artvin Vilayeti Hakkinda Malumati Umumiye 2010 Birinci basim 1927 s 143 148 ISBN 9789944197526 Borcka Cavuslu Koyu Nufusu Erisim tarihi 6 Nisan 2020 6 Nisan 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 6 Nisan 2020 Mustafa Kemal Ataturk Nutuk Istanbul 1934 2 cilt s 41 Kaynak hatasi Gecersiz lt ref gt etiketi Taner Artvinli 2013 isimli refler icin metin saglanmadi Bkz Kaynak gosterme Muvahhid Zeki Artvin Vilayeti Hakkinda Malumati Umumiye 2010 Birinci basim 1927 s 143 ISBN 9789944197526 Son Teskilat i Mulkiyede Koylerimizin Adlari Osmanlica Istanbul 1928 s 79 6 Nisan 2020 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 6 Nisan 2020