Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Kadı defterleri (Şer‘iyye sicilleri), Osmanlı Devleti'nde kaza kadılarının her türlü davalarda verdikleri kararları ve merkezden gelen emirleri kaydettirdikleri mahkeme kayıtlarıdır.
Şehrin sosyal dokusuna, eğitimine, ekonomik ve kültürel yapısına dair zengin bilgi içeren bu defterler Osmanlı tarihini aydınlatan en önemli kaynak eserlerdendir. Yazıldıkları mekân esas alınarak “mahkeme defterleri”, mahkemelerin çeşidi esas alınarak “şer’iyye defterleri” veya “şer’î mahkeme defterleri” ya da yazdıranlar esas alınarak “kadı defterleri” isimleri verilmektedir. Ayrıca bütün bu örneklerde “defter” yerine “sicil” kelimesi de kullanılabilir.
Kadı defterleri genelde kadının cübbesinin cebine girecek ölçüde küçük, dar ve uzuncadır(15×45 cm. gibi). Sayfa sayıları 10-20’den 200-300'e kadar çıkabilmektedir. Defterler ortalama 100 sayfa civarındadır ve 400-500 kaydı içermektedir
Osmanlı döneminde kadı defterleri, normal şartlar altında kadıdan kadıya devredilip, bulundukları mahkemelerde muhafaza edilmekteydi. 1894’te Sultan II. Abdülhamid’in emriyle “Şer‘iyye Sicilleri Arşivi” kurulmuşsa da bu arşivde sadece İstanbul ve çevresindeki mahkemelere ait siciller toplanabildi. Osmanlı Devleti’nin yıkılmasıyla birlikte yerel merkezlerdeki tüm siciller harabelere ve bodrum katlarına terk edilmiştir. Cumhuriyetin ilanından sonra, 3 Kasım 1941 tarihinde alınan karar ile defterler müze ve kütüphanelere devredilebilmiştir. Türkiye’deki defterlerin sayısı yaklaşık olarak 18.000’dir. Bunların İstanbul ve civarına ait olan 9.866’sı İstanbul müftülük arşivindedir. Diğer şehirlere ait olan 7.493’ü ise 1991 yılına kadar şehir müzelerinde muhafaza edildi. İstanbul müftülük arşivinde bulunan sicillerin dışındaki defterler, 1991 yılından itibaren Millî Kütüphane'de muhafaza edilmiş; 2005 yılında alınan yeni bir karardan sonra Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü Osmanlı Arşivi Daire Başkanlığı bünyesinde muhafaza altına alınmıştır. Ortadoğu ve Balkan ülkelerinde 8000 civarındaki Osmanlı şer‘iyye sicilinin varlığı bilinir.
Osmanlı Devleti’nde şer‘iyye sicillerinin en erken tarihli örneklerine Bursa'da rastlanmaktadır. 1455 tarihli bu defterler, 19. yüzyılın ikinci yarısında yeni mahkemelerin kurulması sebebiyle içerdiği konular açısından bir daralmaya uğramışsa da 20. yüzyıl başlarına kadar düzenli biçimde tutulmuştur.
Defterlerde, ilk zamanlar mahalli olaylarla ilgili belgeler sicillerin baş tarafına, merkezden gelen ferman, berat, buyruldu gibi belgeler ise defterin son tarafına yazılmış veya bazen her ikisi de karışık bir şekilde kaydedilmiştir. Fakat 17. yüzyıldan itibaren, mahalli belgeler defterin bir başına, merkezden gönderilenler ise defter ters çevrilmek suretiyle defterin diğer başına yazılmıştır.
15. ve 16. yüzyıl şer‘iyye sicillerinin önemli bir kısmı Arapça kaleme alınmıştır. XVI. yüzyıldan itibaren Arap coğrafyası dışındaki defterler çoğunlukla Osmanlı Türkçesi ile yazılmıştır. İstanbul'dan gelen belgeler ise her yerde Osmanlı Türkçesiyle kaydedilmiştir.
Tarih disiplini içerisinde sicillerin sosyal ve ekonomik tarih alanında bir kaynak olarak kullanılmasının erken örneklerini Halil İnalcık vermiştir. Ayrıca Mustafa Akdağ da çok eleştirilen Türkiye’nin İktisadî ve İçtimaî Tarihi (I-II, İstanbul 1961, 1974) adlı çalışmasında sicil kayıtlarını kaynak olarak kullanmıştır. Sicillerden yerel tarih çalışmalarında ilk faydalananlar ise Mustafa Çağatay Uluçay ve İbrahim Gökçen'dir. 1980’lerden sonra Osmanlı ve Ortadoğu çalışmalarının birçok alanında siciller artık birinci derecede tarih kaynakları şeklinde yoğun biçimde kullanılmıştır.
Kaynakça
- ^ a b c d e f Pay, Salih. . dergipark.ulakbim.gov.tr. Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi dergisi Cilt: 10, Sayı: 2. 6 Ağustos 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Temmuz 2016.
- ^ Şen, Mehmet Emin; Saltekin, Faruk. (PDF). Turkish Studies dergisi Cilt 7/4, Güzl 2012. 3 Şubat 2013 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Temmuz 2016.
- ^ a b c Taş, Yasin. "Urfa Şer'iyye Sicilleri Üzerine Bir Değerlendirme" (PDF). Tarih Okulu Dergisi (TOD) Journal of History School (JOHS) Haziran 2014 Haziran 2014 Yıl 7, Sayı 17. 6 Ağustos 2016 tarihinde kaynağından (PDF).
- ^ a b c d e f Uğur, Yunus. "Şer'iyye Sicilleri". Türk Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi Cilt 39. 6 Ağustos 2016 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 27 Temmuz 2016.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 28 Mart 2023 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 28 Mart 2023.
Dış bağlantılar
- Kadisicilleri.istanbul 28 Mart 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Kadi defterleri Ser iyye sicilleri Osmanli Devleti nde kaza kadilarinin her turlu davalarda verdikleri kararlari ve merkezden gelen emirleri kaydettirdikleri mahkeme kayitlaridir Sehrin sosyal dokusuna egitimine ekonomik ve kulturel yapisina dair zengin bilgi iceren bu defterler Osmanli tarihini aydinlatan en onemli kaynak eserlerdendir Yazildiklari mekan esas alinarak mahkeme defterleri mahkemelerin cesidi esas alinarak ser iyye defterleri veya ser i mahkeme defterleri ya da yazdiranlar esas alinarak kadi defterleri isimleri verilmektedir Ayrica butun bu orneklerde defter yerine sicil kelimesi de kullanilabilir Kadi defterleri genelde kadinin cubbesinin cebine girecek olcude kucuk dar ve uzuncadir 15 45 cm gibi Sayfa sayilari 10 20 den 200 300 e kadar cikabilmektedir Defterler ortalama 100 sayfa civarindadir ve 400 500 kaydi icermektedir Osmanli doneminde kadi defterleri normal sartlar altinda kadidan kadiya devredilip bulunduklari mahkemelerde muhafaza edilmekteydi 1894 te Sultan II Abdulhamid in emriyle Ser iyye Sicilleri Arsivi kurulmussa da bu arsivde sadece Istanbul ve cevresindeki mahkemelere ait siciller toplanabildi Osmanli Devleti nin yikilmasiyla birlikte yerel merkezlerdeki tum siciller harabelere ve bodrum katlarina terk edilmistir Cumhuriyetin ilanindan sonra 3 Kasim 1941 tarihinde alinan karar ile defterler muze ve kutuphanelere devredilebilmistir Turkiye deki defterlerin sayisi yaklasik olarak 18 000 dir Bunlarin Istanbul ve civarina ait olan 9 866 si Istanbul muftuluk arsivindedir Diger sehirlere ait olan 7 493 u ise 1991 yilina kadar sehir muzelerinde muhafaza edildi Istanbul muftuluk arsivinde bulunan sicillerin disindaki defterler 1991 yilindan itibaren Milli Kutuphane de muhafaza edilmis 2005 yilinda alinan yeni bir karardan sonra Basbakanlik Devlet Arsivleri Genel Mudurlugu Osmanli Arsivi Daire Baskanligi bunyesinde muhafaza altina alinmistir Ortadogu ve Balkan ulkelerinde 8000 civarindaki Osmanli ser iyye sicilinin varligi bilinir Osmanli Devleti nde ser iyye sicillerinin en erken tarihli orneklerine Bursa da rastlanmaktadir 1455 tarihli bu defterler 19 yuzyilin ikinci yarisinda yeni mahkemelerin kurulmasi sebebiyle icerdigi konular acisindan bir daralmaya ugramissa da 20 yuzyil baslarina kadar duzenli bicimde tutulmustur Defterlerde ilk zamanlar mahalli olaylarla ilgili belgeler sicillerin bas tarafina merkezden gelen ferman berat buyruldu gibi belgeler ise defterin son tarafina yazilmis veya bazen her ikisi de karisik bir sekilde kaydedilmistir Fakat 17 yuzyildan itibaren mahalli belgeler defterin bir basina merkezden gonderilenler ise defter ters cevrilmek suretiyle defterin diger basina yazilmistir 15 ve 16 yuzyil ser iyye sicillerinin onemli bir kismi Arapca kaleme alinmistir XVI yuzyildan itibaren Arap cografyasi disindaki defterler cogunlukla Osmanli Turkcesi ile yazilmistir Istanbul dan gelen belgeler ise her yerde Osmanli Turkcesiyle kaydedilmistir Tarih disiplini icerisinde sicillerin sosyal ve ekonomik tarih alaninda bir kaynak olarak kullanilmasinin erken orneklerini Halil Inalcik vermistir Ayrica Mustafa Akdag da cok elestirilen Turkiye nin Iktisadi ve Ictimai Tarihi I II Istanbul 1961 1974 adli calismasinda sicil kayitlarini kaynak olarak kullanmistir Sicillerden yerel tarih calismalarinda ilk faydalananlar ise Mustafa Cagatay Ulucay ve Ibrahim Gokcen dir 1980 lerden sonra Osmanli ve Ortadogu calismalarinin bircok alaninda siciller artik birinci derecede tarih kaynaklari seklinde yogun bicimde kullanilmistir Kaynakca a b c d e f Pay Salih dergipark ulakbim gov tr Uludag Universitesi Ilahiyat Fakultesi dergisi Cilt 10 Sayi 2 6 Agustos 2016 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 27 Temmuz 2016 Sen Mehmet Emin Saltekin Faruk PDF Turkish Studies dergisi Cilt 7 4 Guzl 2012 3 Subat 2013 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 27 Temmuz 2016 a b c Tas Yasin Urfa Ser iyye Sicilleri Uzerine Bir Degerlendirme PDF Tarih Okulu Dergisi TOD Journal of History School JOHS Haziran 2014 Haziran 2014 Yil 7 Sayi 17 6 Agustos 2016 tarihinde kaynagindan PDF a b c d e f Ugur Yunus Ser iyye Sicilleri Turk Diyanet Vakfi Islam Ansiklopedisi Cilt 39 6 Agustos 2016 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 27 Temmuz 2016 Arsivlenmis kopya 28 Mart 2023 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 28 Mart 2023 Dis baglantilarKadisicilleri istanbul 28 Mart 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde