Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu Nisan 2020 itibarıyla bilgilerin için ek kaynaklar gerekli. () |
Tondrakiyan Hareketi (Ermenice: Թոնդրակեաններ), 9. yüzyılın başından 11. yüzyıla kadar Orta Çağ Ermenistan'da gelişen ve Batı Ermenistan'da Van Gölü'nün kuzeyinde Tondrak bölgesi merkezli anti-feodal, Üniteryen bir Hristiyan mezhepdir. Üyelerine de Tondrakiyan denir.
Tarihi
Hareketin kurucusu, tüm geleneksel törenleriyle birlikte Geleneksel Kilise'nin kaldırılmasını savunan idi. Hareket üyeleri ruhun ölümsüzlüğünü, öbür dünyayı, Teslis’i kiliseyi ve feodal haklarını inkar ettiler. Köylüler için mülkiyet haklarının yanı sıra kadın ve erkek eşitliğini desteklediler. Topluluklarını, ilk üç yüzyıl boyunca Roma İmparatorluğu altındaki ilk Hristiyanlarla aynı şekilde örgütlediler. Ayrıca 10. yüzyılın özellikle Ayrarat ve Syunik'te çıkan köylü isyanlarına katıldılar. Tondrakiyan hareketi birçok yönden Pavlusçuluk hareketine benziyordu ve çeşitli akademisyenler Ermenistan'ın bağımsız olduğu zaman bu hareketi farklı koşullar altında Pavlusçuluk hareketinin bir devamı olarak görürler. Pavlusçuluk hareketi, Araplar ve Bizanslılara yönelik olarak sosyal bir doğası yanında aynı zamanda bir direniş hareketiyken, Tondrakiyan hareketi öncelikle sosyal bir karaktere sahipti ve sınıf savaşı için bir araç olarak kullanıldı. Bununla birlikte, Tondrakiyan hareketi günümüzde bir çok akademisyen tarafından, Pavlusçuluk'tan bağımsız, ayrı bir Üniteryen hareketi olarak görülmektedir.
Arka planı
10. yüzyılın başlarında, Ermenistan'ın birçok bölgesi, ilk olarak açık sosyal protestolar biçiminde başlayan ve sonunda dini yönleri benimseyen köylü ayaklanmaları altındaydı. Dönemin tarihçisi ve görgü tanığı Hovhannes Draskhanakerttsi, Ayrarat köylülerinin feodal efendilerine ve toprak sahiplerine karşı nasıl savaştıklarını açıklar: "kalelerini ve mülklerini yok ettiler". Köylü isyanları da Syunik'te ortaya çıkıyor. Tatev Manastırı'nın 906 yılında inşaatı tamamlandıktan sonra, bitişik köylerin mülkiyeti, özel bir prenslik fermanıyla manastırın keşişlerine devredildi. Bu fermana itaat etmeyi ret eden, Tsuraberd, Tamalek, Aveladasht ve diğer köylerin köylüleri, kiliseye karşı uzun süre mücadele ettiler. Birçok kez, bu isyan açık bir ayaklanmaya dönüştü. Syunik Prensi Smbat'ın yardımıyla, manastır bir süre sonra Aveladasht ve Tamalek'in kontrolünü ele geçirmeyi başardı. Tsuraberd'in kontrolünü ele geçirme mücadelesi daha kanlı bir nitelik taşıyordu. Burada köylüler manastıra saldırdılar ve yağmaladılar. Smbat sonunda ayaklanmayı bastırdı. Ancak kısa bir süre sonra Tsuraberd halkı yeniden ayaklandı. Köylü ayaklanmaları 10. yüzyıl boyunca kesintilerle devam etti. 990'da Syunik Kralı Vasak, Tsuraberd'i yaktı ve sakinlerini yatıştırdı. Bu, 10. yüzyılın sonlarında alt sınıflar arasında Tondrakiyan hareketinin yaygın olarak kabul edilmesine yol açtı.
Ortaya çıkması
Köylü isyanlarının bastırılmasından sonra, Tondrakiyan Hareketi küçük bir düşüş yaşadı. Ancak, 11. yüzyılın başında hareket Ermenistan'ın birçok bölgesini kapsıyordu. Tondrakiyan köyleri ve toplulukları Yukarı Ermenistan, Vasburagan, Mokq ve diğer vilayetlerde ortaya çıktı. Tarihçiler, bu dönemin Tondrakiyan Hareketi'nin, Toros, Ananes, Hakop ve Sarkis gibi çeşitli liderlerinden bahsederler. Hareketin geniş kabulü, laik ve dini feodal beyleri, Bizanslı yetkilileri ve hatta Müslümanları endişelendirmeye başladı.
Düşüşü
Tondrakiyan Hareketi'ne yapılan zulümde Ermeni sivil ve dini feodal beyler, komşu Müslüman Arap emirleri ile Bizans güçlerini ile birleştiler. Hareket, insanların Bizansın genel ideolojisinin genişlemesine karşı halkın kurtuluş mücadelesi ile, Bizans'a tabi olan Şirak, Turuberan ile Taron, Hark ve Mananali Ermeni bölgeleridne hızla yayıldı. Bizans'ın elinde bir dizi yenilgiye uğradıktan sonra, çoğu Tondralı 10. yüzyılda Trakya'ya sürüldü. 1045 yılında Bizans'ın Ani'de Ermeni Bagratuni Krallığı'nı ele geçirmesinden sonra, o zaman hareket yeni bir doğuş yaşadı, Ani gibi büyük şehirlerin içinde alt seviye soylular ve din adamlarına hitap etmeye başladı. Tondrakiyan Hareketi son yıllarında üç farlı yöne bölündü, en radikali ateizmi savunmanın yanı sıra Ölümden sonra yaşam ile insan ruhunun ölümsüzlüğünden şüphe etmeye başladı. 11. yüzyılın ortalarında, Bizans ve Vasburagan valisi Grigori Magistros, Tondrakiyan Hareketi'nin tüm kalıntılarını ortadan kaldırmayı başardı. Dönemin tarihçisi Tondrakiyan Hareketi'nin ortadan kaldırılmasını ayrıntılı olarak anlatır.
İnançları
Onuncu yüzyıl Ermeni ilahiyatçı ve keşiş Narekli Gregori, Tondrakiyan Hareketi'nin aksine ispatı ve lanetlenmesi hakkında Kchaw Başkeşişi'ne mektup adlı çalışmasında Tondrakiyan ilkelerinin eleştirel özetini yazmıştır. Diğer suçlamalar yanında aşağıdakileri listeler:
- Havarilerin Mesih'ten aldığı geleneklerimizi inkâr ediyorlar.
- Kutsal komünyonun, Mesih'in gerçek bedeni ve kanı olarak inkâr ediyorlar.
- Sadece banyo suyu olarak gördükleri vaftizi inkâr ediyorlar.
- Pazar gününü diğer günlerle aynı düzeyde görüyorlar.
- Genufleksiyonu reddediyorlar.
- Haç'a olan hürmeti inkâr ediyorlar.
- Bir diğerini papaz ilan eder ve böylece kendi verdikleri rahipleri takip ederler.
- Evliliği bir dini bir tören olarak kabul etmiyorlar.
- Matagh yahudi geleneği olarak inkâr ediyorlar.
- Cinsiyet olarak ayırım gözetmezler
Notlar
Kaynakça
- Özel
- Genel
Birincil
- (İngilizce) History Regarding the Sufferings Occasioned by Foreign Peoples Living Around Us10 Temmuz 2006 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., Aristakes Lastiversti
- (Rusça) History of Armenia14 Ekim 2006 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., Hovhanes Draskhanakertsi
- (Türkçe) Aristakes'in Tarihi - Bizans ve Türkler Arasında Ermeniler, çev: Engin ÖZTÜRK, İstanbul: Urzeni, 2020.
İkincil
- Büyük Sovyet Ansiklopedisi, 3.baskı
- : The Tondrakian Movement, Princeton Theological Monograph Series, Pickwick Publications, Allison Park, Pennsylvania, 1988 (online at internet archive)
- : A History of Armenia (Chapter 37, The Paulikians and the Tondrakians), New York, 1959, 526 pp.
- Arsen A. Guerguizian: The Movement of the Paulician-Tondrakians in the Armenian Apostolic Church-From the Seventh to the Twelfth Centuries, Beirut, 1970
Dış bağlantılar
- )
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Bu Nisan 2020 itibariyla bilgilerin dogrulanabilmesi icin ek kaynaklar gerekli Lutfen guvenilir kaynaklar ekleyerek maddenin gelistirilmesine yardimci olun Kaynaksiz icerik itiraz konusu olabilir ve kaldirilabilir Kaynak ara Tondrakiyan Hareketi haber gazete kitap akademik JSTOR Bu sablonun nasil ve ne zaman kaldirilmasi gerektigini ogrenin Tondrakiyan Hareketi Ermenice Թոնդրակեաններ 9 yuzyilin basindan 11 yuzyila kadar Orta Cag Ermenistan da gelisen ve Bati Ermenistan da Van Golu nun kuzeyinde Tondrak bolgesi merkezli anti feodal Uniteryen bir Hristiyan mezhepdir Uyelerine de Tondrakiyan denir TarihiHareketin kurucusu tum geleneksel torenleriyle birlikte Geleneksel Kilise nin kaldirilmasini savunan idi Hareket uyeleri ruhun olumsuzlugunu obur dunyayi Teslis i kiliseyi ve feodal haklarini inkar ettiler Koyluler icin mulkiyet haklarinin yani sira kadin ve erkek esitligini desteklediler Topluluklarini ilk uc yuzyil boyunca Roma Imparatorlugu altindaki ilk Hristiyanlarla ayni sekilde orgutlediler Ayrica 10 yuzyilin ozellikle Ayrarat ve Syunik te cikan koylu isyanlarina katildilar Tondrakiyan hareketi bircok yonden Pavlusculuk hareketine benziyordu ve cesitli akademisyenler Ermenistan in bagimsiz oldugu zaman bu hareketi farkli kosullar altinda Pavlusculuk hareketinin bir devami olarak gorurler Pavlusculuk hareketi Araplar ve Bizanslilara yonelik olarak sosyal bir dogasi yaninda ayni zamanda bir direnis hareketiyken Tondrakiyan hareketi oncelikle sosyal bir karaktere sahipti ve sinif savasi icin bir arac olarak kullanildi Bununla birlikte Tondrakiyan hareketi gunumuzde bir cok akademisyen tarafindan Pavlusculuk tan bagimsiz ayri bir Uniteryen hareketi olarak gorulmektedir Arka plani 10 yuzyilin baslarinda Ermenistan in bircok bolgesi ilk olarak acik sosyal protestolar biciminde baslayan ve sonunda dini yonleri benimseyen koylu ayaklanmalari altindaydi Donemin tarihcisi ve gorgu tanigi Hovhannes Draskhanakerttsi Ayrarat koylulerinin feodal efendilerine ve toprak sahiplerine karsi nasil savastiklarini aciklar kalelerini ve mulklerini yok ettiler Koylu isyanlari da Syunik te ortaya cikiyor Tatev Manastiri nin 906 yilinda insaati tamamlandiktan sonra bitisik koylerin mulkiyeti ozel bir prenslik fermaniyla manastirin kesislerine devredildi Bu fermana itaat etmeyi ret eden Tsuraberd Tamalek Aveladasht ve diger koylerin koyluleri kiliseye karsi uzun sure mucadele ettiler Bircok kez bu isyan acik bir ayaklanmaya donustu Syunik Prensi Smbat in yardimiyla manastir bir sure sonra Aveladasht ve Tamalek in kontrolunu ele gecirmeyi basardi Tsuraberd in kontrolunu ele gecirme mucadelesi daha kanli bir nitelik tasiyordu Burada koyluler manastira saldirdilar ve yagmaladilar Smbat sonunda ayaklanmayi bastirdi Ancak kisa bir sure sonra Tsuraberd halki yeniden ayaklandi Koylu ayaklanmalari 10 yuzyil boyunca kesintilerle devam etti 990 da Syunik Krali Vasak Tsuraberd i yakti ve sakinlerini yatistirdi Bu 10 yuzyilin sonlarinda alt siniflar arasinda Tondrakiyan hareketinin yaygin olarak kabul edilmesine yol acti Ortaya cikmasi Koylu isyanlarinin bastirilmasindan sonra Tondrakiyan Hareketi kucuk bir dusus yasadi Ancak 11 yuzyilin basinda hareket Ermenistan in bircok bolgesini kapsiyordu Tondrakiyan koyleri ve topluluklari Yukari Ermenistan Vasburagan Mokq ve diger vilayetlerde ortaya cikti Tarihciler bu donemin Tondrakiyan Hareketi nin Toros Ananes Hakop ve Sarkis gibi cesitli liderlerinden bahsederler Hareketin genis kabulu laik ve dini feodal beyleri Bizansli yetkilileri ve hatta Muslumanlari endiselendirmeye basladi Dususu Tondrakiyan Hareketi ne yapilan zulumde Ermeni sivil ve dini feodal beyler komsu Musluman Arap emirleri ile Bizans guclerini ile birlestiler Hareket insanlarin Bizansin genel ideolojisinin genislemesine karsi halkin kurtulus mucadelesi ile Bizans a tabi olan Sirak Turuberan ile Taron Hark ve Mananali Ermeni bolgeleridne hizla yayildi Bizans in elinde bir dizi yenilgiye ugradiktan sonra cogu Tondrali 10 yuzyilda Trakya ya suruldu 1045 yilinda Bizans in Ani de Ermeni Bagratuni Kralligi ni ele gecirmesinden sonra o zaman hareket yeni bir dogus yasadi Ani gibi buyuk sehirlerin icinde alt seviye soylular ve din adamlarina hitap etmeye basladi Tondrakiyan Hareketi son yillarinda uc farli yone bolundu en radikali ateizmi savunmanin yani sira Olumden sonra yasam ile insan ruhunun olumsuzlugunden suphe etmeye basladi 11 yuzyilin ortalarinda Bizans ve Vasburagan valisi Grigori Magistros Tondrakiyan Hareketi nin tum kalintilarini ortadan kaldirmayi basardi Donemin tarihcisi Tondrakiyan Hareketi nin ortadan kaldirilmasini ayrintili olarak anlatir InanclariOnuncu yuzyil Ermeni ilahiyatci ve kesis Narekli Gregori Tondrakiyan Hareketi nin aksine ispati ve lanetlenmesi hakkinda Kchaw Baskesisi ne mektup adli calismasinda Tondrakiyan ilkelerinin elestirel ozetini yazmistir Diger suclamalar yaninda asagidakileri listeler Havarilerin Mesih ten aldigi geleneklerimizi inkar ediyorlar Kutsal komunyonun Mesih in gercek bedeni ve kani olarak inkar ediyorlar Sadece banyo suyu olarak gordukleri vaftizi inkar ediyorlar Pazar gununu diger gunlerle ayni duzeyde goruyorlar Genufleksiyonu reddediyorlar Hac a olan hurmeti inkar ediyorlar Bir digerini papaz ilan eder ve boylece kendi verdikleri rahipleri takip ederler Evliligi bir dini bir toren olarak kabul etmiyorlar Matagh yahudi gelenegi olarak inkar ediyorlar Cinsiyet olarak ayirim gozetmezlerNotlar Hristiyan olmayanlar tarafindan ekmek sarap ayini olarak bilinir Ibadet ederken diz cokme Bir hayvanin toren ile kesilmesi ardindan yemek yenmesi KaynakcaOzel GenelBirincil Ingilizce History Regarding the Sufferings Occasioned by Foreign Peoples Living Around Us10 Temmuz 2006 tarihinde Wayback Machine sitesinde Aristakes Lastiversti Rusca History of Armenia14 Ekim 2006 tarihinde Wayback Machine sitesinde Hovhanes Draskhanakertsi Turkce Aristakes in Tarihi Bizans ve Turkler Arasinda Ermeniler cev Engin OZTURK Istanbul Urzeni 2020 Ikincil Buyuk Sovyet Ansiklopedisi 3 baski The Tondrakian Movement Princeton Theological Monograph Series Pickwick Publications Allison Park Pennsylvania 1988 online at internet archive A History of Armenia Chapter 37 The Paulikians and the Tondrakians New York 1959 526 pp Arsen A Guerguizian The Movement of the Paulician Tondrakians in the Armenian Apostolic Church From the Seventh to the Twelfth Centuries Beirut 1970Dis baglantilar