Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Erivan Vilayeti (Farsça: ولایت ایروان) veya diğer ismiyle Çukur Saad (Farsça: چخور سعد), Safevi İmparatorluğu'nun günümüz Ermenistan toprakları merkezli bir vilayetiydi. Bölgenin başkenti, Safevî valilerinin bulunduğu şehir olan Erivan'dı.
Iravan Velāyat-e Iravān Çukur Saad | |
|---|---|
 Bayrak | |
| Tür | Safevî İmparatorluğu'nunun bir bölgesi |
| Başkent | Erivan |
| Hükûmet | Vilayet |
Safevi döneminin sonunda vilayet, Beyazıt, Mağazbert, Maku, Nahçıvan, Sederek, Şadidlu, Zaruzbil ve aşiret bölgesi Dunbuliler olarak çeşitli alt idari bölgelere sahipti.
Erivan ve Karabağ illeri, İran Ermenistanını oluşturan iki idari bölge idi.
Tarih
İlin alternatif adı Çukur Saad, on dördüncü yüzyıldan beri kullanılan bir isimdir. Adın kökeni, Timur’a Orta Asya’da eşlik eden Türk Saadlu kabilesinin lideri olan Amir Saad'a dayanmaktadır. Saadlu halkı, liderleri Amir Saad altında öne çıkmış ve Amir Saad’ın valisi olduğu Erivan’a yerleşmiştir.Çukur Saad, "Saad Vadisi" anlamına gelmektedir.
Erivan Vilayeti topraklarını da içermiş tarihi Ermenistan Krallığı, Safevî İmparatorluğu'nun en eski günlerinden beri bu devletin bir parçası olmuştur. 1502 yılında, Erivan'a ilk vali ataması Şah I. İsmail (1501-1524) tarafından gerçekleştirilmiştir ve Safevi kraliyet kaynaklarında ilden 1505 ve 1506 gibi erken bir tarihte de söz edilmektedir. 1555 Amasya Barış Anlaşması sonucunda Safeviler'in kralı I. Tahmasb (1524-1576), Ermenistan'ın batı kısmını genişlemekte olan Osmanlı Devleti'ne devretmek zorunda kalmıştır.
1578'de, Osmanlılar Safevi İmparatorluğunu işgal etti ve 1583'te Erivan eyaletine el koydu. 1604’te ise Safevi Kralı I. Abbas (1588-1629) bölgede Safevi egemenliğini yeniden kurmuştur.
Aynı yıllarda, eyaletin güvenlik açıklarına sahip olduğunun fark eden Kral Abbas, Ermenilerin topluca Erivan Eyaletini de içeren Ermenistan topraklarından İran'ın iç kısımlarına tehcir edilmelerini emretmiştir.
On yedinci yüzyılın başlarında, 19.000 adet Katolik Ermeni, Nahçıvan, Ernjak ve Jahuk bölgelerinde üç kasaba ve on iki köyde yaşamaktaydılar ve hizmetlerinde on Katolik kilisesi bulunuyordu. Safevi İmparatorluğu'nun çökmeye başladığı 17. yüzyılın ikinci yarısında, I. Süleyman döneminde (1666-1694), Nahçıvanlı Katolik Ermenilerin durumu kötüleşti. Devlet görevlileri tarafından artan dinsel hoşgörüsüzlük ve suistimalin sonucu olarak, Nahçıvan Ermeni Katoliklerinin büyük çoğunluğu müslüman olmak zorunda bırakılmıştır. Geri kalan azınlık Ermeni Apostolik Kilisesi'ne geri dönmüş veya İzmir, İstanbul ve Bursa gibi Osmanlı İmparatorluğu'ndaki diğer şehirlere göç etmiştir.
1639'da Safeviler ve Osmanlılar, Zuhab Antlaşması sonucunda Doğu Ermenistan'ın bir İran, Batı Ermenistan ise bir Osmanlı toprağı olduğunu kabul etmişlerdir. 1639'dan sonraki bu dönem, ilde barış ve refaha sebep olmuştur. On yedinci yüzyılın sonunda ise Erivan Eyaleti, imparatorluktaki Katolik misyonerliklerin merkezi haline gelmiştir.
1679 yılında, il çok sayıda kayda değer yapının yıkılmasına ve hasar görmesine neden olan bir depremin merkez üssü idi.
1714 yılında, vilayetin başkenti Erivan'ın belediye başkanı Muhammed Rıza Bey Fransa'nın yeni Safevi büyükelçisi olarak atanmıştır.
1724'te Osmanlı ve Rus güçleri çökmekte olan imparatorluğu istila etmiş ve İstanbul Antlaşması (1724) ile fethedilen bölgeleri aralarında bölmeyi kabul etmişlerdir. Anlaşma uyarınca, Osmanlılar Erivan eyaletinin topraklarını kazanmıştır.
1735'te Nadirkulu Bey (daha sonra Nadir Şah olarak bilinecektir) Erivan Eyaleti de dahil olmak üzere, Kafkasya üzerindeki Safevi kontrolünü restore etmiştir. 1736'da ise Safevîleri sınır dışı edip Afşar Hanedanlığını kurarak kendisi kral olmuştur.
Safevi kuvvetleri
Erivan Vilayeti, kısmen Osmanlı İmparatorluğu'yu sınır olması nedeniyle Safeviler için büyük öneme sahipti. Kral Süleyman'ın saltanatının (1666-1694) ikinci döneminde Safevî İmparatorluğu'na seyahat etmiş Fransız misyoner ve gezgin Père Sanson, Erivan eyaletinde 12.000 Safevi askerinin görevlendirildiğini yazmıştır.
Dini ve etnik ilişki
İldeki çoğunluğu Müslümanlar oluştururken, etnik Ermeniler azınlıktı, ancak on dördüncü yüzyılın ortasına kadar Ermeniler Doğu Ermenistan'da çoğunluğu oluşturmuştur. On dördüncü yüzyılın sonunda, Timur'un kampanyaları ve takip eden egemen devletlerin Ermeni halka karşı yürüttüğü tehcirler sonucunda, İslam egemen inanç olmuş ve Ermeniler Doğu Ermenistan'da azınlık konumuna gelmişlerdir.
Valilerin listesi
| tarih | Vali |
|---|---|
| 1502-? | Karaçe-Elyas Beybordlu |
| 1509-? | Amir Bey Movsellu Torkman |
| 1514-? | Hüseyin Bey Lale Ustaclu'nun oğlu Hamza Bey |
| 1516-1527 | Rumlu Div Sultan |
| 1527 | Süleyman Bey Rumlu |
| 1549-1550 | Hüseyin Han Sultan Rumlu |
| 1551-1568 | Şahkulu Sultan Ustaclu, Hamza Sultan Kazak'ın oğlu |
| 1568-1575 | Tokmak Han Ustaclı |
| 1575-1576 | Ebu Torab Sultan |
| 1576-1577 | Halil Han Afşar |
| 1578-1583 | Tokmak Han Ustaclı |
| 1583-1604 | Osmanlı işgali |
| 1604-1625 | Amir Güne Han Agçe-Koyunlu Kacar (Saru Aslan) |
| 1625-1635 | Tahmasp Ali Han Agçe-Koyunlu Kacar (Şir-bace) |
| 1635-1636 | Osmanlı işgali |
| 1636-1639 | Kalb Ali Han Afşar |
| 1639-1648 | Çağatay Kotuk Muhammed Han |
| 1648-1653 | Kaykhosrow Han Çerkes |
| 1654-1656 | Muhammedkulu Hanı |
| 1656-1663 | Necefkulu Han Çerkes |
| 1663-1666 | Abbaskulu Han Kacar (Amir Gune Han'ın oğlu) |
| 1666-1674 | Safi Han Lezgi |
| 1674 | Saru Han Bey (geçici vali) |
| 1674-1679 | Safikulu Han |
| 1679-1688 | Zal Han |
| 1690-1693 | Muhammedkulu Han |
| 1693 | Farz Ali Han |
| 1695-1698 | Allahkulu Han |
| 1700 | Farz Ali Han |
| 1704 | Muhammed Han |
| 1705 | Abdül-Mesut Han |
| ? -1716 | Muhammed Ali Han |
| 1716-? | Selefin isimsiz oğlu |
| 1719-1723 | Mehr-Ali Han |
| 1723 | Mahmudkulu Han |
| 1724-1735 | Osmanlı işgali |
| 1735-1736 | Nadirkulu Bey (Nadir Şah) |
Ayrıca bakınız
Kaynakça
- ^ a b c d e f g h i Floor 2008.
- ^ Bournoutian 2006.
- ^ Payaslian 2007.
- ^ a b c Bournoutian 1992.
- ^ Rayfield 2013.
- ^ Imber 2012.
- ^ a b c d e Kostikyan 2012.
- ^ Floor & Herzig 2012.
- ^ Mikaberidze 2011.
- ^ Floor 2001.
- ^ a b c Bournoutian 1980.
Kaynakça
- Bournoutian, George A. (1980). "The Population of Persian Armenia Prior to and Immediately Following its Annexation to the Russian Empire: 1826-1832". The Wilson Center, Kennan Institute for Advanced Russian Studies.
- Bournoutian, George A. (1992). "The Khanate of Erevan Under Qajar Rule: 1795-1828". Persian Studies Series. Mazda Publishers.
- Bournoutian, George A. (2006). A Concise History of the Armenian People (5 bas.). Costa Mesa, California: Mazda Publishers. ISBN .
- Floor, Willem (2001). Safavid Government Institutions. Costa Mesa, California: Mazda Publishers. ISBN .
- Floor, Willem M. (2008). Titles and Emoluments in Safavid Iran: A Third Manual of Safavid Administration, by Mirza Naqi Nasiri. Washington, DC: Mage Publishers. ss. 1-337. ISBN .
- Floor, Willem; Edmund Herzig, (Ed.) (2012). Iran and the World in the Safavid Age. I.B. Tauris. ISBN .
- Kostikyan, Kristine (2012). "European Catholic Missionary Propaganda among the Armenian Population of Safavid Iran". Floor, Willem; Herzig, Edmund (Ed.). Iran and the World in the Safavid Age. I.B.Tauris. ISBN .
- ; Basmaijan, Gabriel; Franchuk, Edward S.; Ouzounian, Nourhan, (Ed.) (2005). "The Heritage of Armenian Literature". The Heritage of Armenian Literature: From the eighteenth century to modern times. Detroit: Wayne State University Press. s. 133. ISBN .
- Imber, Colin (2012). "The Battle of Sufiyan, 1605: A Symptom of Ottoman Military Decline?". Floor, Willem; Herzig, Edmund (Ed.). Iran and the World in the Safavid Age. I.B.Tauris. ISBN .
- Matthee, Rudi; Floor, Willem; Clawson, Patrick (2013). The Monetary History of Iran: From the Safavids to the Qajars. I.B. Tauris. ss. 1-320. ISBN .
- Mikaberidze, Alexander, (Ed.) (2011). Conflict and Conquest in the Islamic World: A Historical Encyclopedia (Vol. 1). ABC-CLIO. ISBN .
- Payaslian, Simon (2007). The History of Armenia: From the Origins to the Present. Palgrave Macmillan. ISBN .
- Rayfield, Donald (2013). Edge of Empires: A History of Georgia. Reaktion Books. ISBN .
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Erivan Vilayeti Farsca ولایت ایروان veya diger ismiyle Cukur Saad Farsca چخور سعد Safevi Imparatorlugu nun gunumuz Ermenistan topraklari merkezli bir vilayetiydi Bolgenin baskenti Safevi valilerinin bulundugu sehir olan Erivan di IravanVelayat e Iravan Cukur SaadBayrakTurSafevi Imparatorlugu nunun bir bolgesiBaskentErivanHukumetVilayet Safevi doneminin sonunda vilayet Beyazit Magazbert Maku Nahcivan Sederek Sadidlu Zaruzbil ve asiret bolgesi Dunbuliler olarak cesitli alt idari bolgelere sahipti Erivan ve Karabag illeri Iran Ermenistanini olusturan iki idari bolge idi TarihIlin alternatif adi Cukur Saad on dorduncu yuzyildan beri kullanilan bir isimdir Adin kokeni Timur a Orta Asya da eslik eden Turk Saadlu kabilesinin lideri olan Amir Saad a dayanmaktadir Saadlu halki liderleri Amir Saad altinda one cikmis ve Amir Saad in valisi oldugu Erivan a yerlesmistir Cukur Saad Saad Vadisi anlamina gelmektedir Erivan Vilayeti topraklarini da icermis tarihi Ermenistan Kralligi Safevi Imparatorlugu nun en eski gunlerinden beri bu devletin bir parcasi olmustur 1502 yilinda Erivan a ilk vali atamasi Sah I Ismail 1501 1524 tarafindan gerceklestirilmistir ve Safevi kraliyet kaynaklarinda ilden 1505 ve 1506 gibi erken bir tarihte de soz edilmektedir 1555 Amasya Baris Anlasmasi sonucunda Safeviler in krali I Tahmasb 1524 1576 Ermenistan in bati kismini genislemekte olan Osmanli Devleti ne devretmek zorunda kalmistir 1578 de Osmanlilar Safevi Imparatorlugunu isgal etti ve 1583 te Erivan eyaletine el koydu 1604 te ise Safevi Krali I Abbas 1588 1629 bolgede Safevi egemenligini yeniden kurmustur Ayni yillarda eyaletin guvenlik aciklarina sahip oldugunun fark eden Kral Abbas Ermenilerin topluca Erivan Eyaletini de iceren Ermenistan topraklarindan Iran in ic kisimlarina tehcir edilmelerini emretmistir On yedinci yuzyilin baslarinda 19 000 adet Katolik Ermeni Nahcivan Ernjak ve Jahuk bolgelerinde uc kasaba ve on iki koyde yasamaktaydilar ve hizmetlerinde on Katolik kilisesi bulunuyordu Safevi Imparatorlugu nun cokmeye basladigi 17 yuzyilin ikinci yarisinda I Suleyman doneminde 1666 1694 Nahcivanli Katolik Ermenilerin durumu kotulesti Devlet gorevlileri tarafindan artan dinsel hosgorusuzluk ve suistimalin sonucu olarak Nahcivan Ermeni Katoliklerinin buyuk cogunlugu musluman olmak zorunda birakilmistir Geri kalan azinlik Ermeni Apostolik Kilisesi ne geri donmus veya Izmir Istanbul ve Bursa gibi Osmanli Imparatorlugu ndaki diger sehirlere goc etmistir Sultan Huseyin in 1694 1722 1702 tarihli Erivan darphanesinde basilmis sikkesi 1639 da Safeviler ve Osmanlilar Zuhab Antlasmasi sonucunda Dogu Ermenistan in bir Iran Bati Ermenistan ise bir Osmanli topragi oldugunu kabul etmislerdir 1639 dan sonraki bu donem ilde baris ve refaha sebep olmustur On yedinci yuzyilin sonunda ise Erivan Eyaleti imparatorluktaki Katolik misyonerliklerin merkezi haline gelmistir 1679 yilinda il cok sayida kayda deger yapinin yikilmasina ve hasar gormesine neden olan bir depremin merkez ussu idi 1714 yilinda vilayetin baskenti Erivan in belediye baskani Muhammed Riza Bey Fransa nin yeni Safevi buyukelcisi olarak atanmistir 1724 te Osmanli ve Rus gucleri cokmekte olan imparatorlugu istila etmis ve Istanbul Antlasmasi 1724 ile fethedilen bolgeleri aralarinda bolmeyi kabul etmislerdir Anlasma uyarinca Osmanlilar Erivan eyaletinin topraklarini kazanmistir 1735 te Nadirkulu Bey daha sonra Nadir Sah olarak bilinecektir Erivan Eyaleti de dahil olmak uzere Kafkasya uzerindeki Safevi kontrolunu restore etmistir 1736 da ise Safevileri sinir disi edip Afsar Hanedanligini kurarak kendisi kral olmustur Safevi kuvvetleriErivan Vilayeti kismen Osmanli Imparatorlugu yu sinir olmasi nedeniyle Safeviler icin buyuk oneme sahipti Kral Suleyman in saltanatinin 1666 1694 ikinci doneminde Safevi Imparatorlugu na seyahat etmis Fransiz misyoner ve gezgin Pere Sanson Erivan eyaletinde 12 000 Safevi askerinin gorevlendirildigini yazmistir Dini ve etnik iliskiIldeki cogunlugu Muslumanlar olustururken etnik Ermeniler azinlikti ancak on dorduncu yuzyilin ortasina kadar Ermeniler Dogu Ermenistan da cogunlugu olusturmustur On dorduncu yuzyilin sonunda Timur un kampanyalari ve takip eden egemen devletlerin Ermeni halka karsi yuruttugu tehcirler sonucunda Islam egemen inanc olmus ve Ermeniler Dogu Ermenistan da azinlik konumuna gelmislerdir Valilerin listesitarih Vali1502 Karace Elyas Beybordlu1509 Amir Bey Movsellu Torkman1514 Huseyin Bey Lale Ustaclu nun oglu Hamza Bey1516 1527 Rumlu Div Sultan1527 Suleyman Bey Rumlu1549 1550 Huseyin Han Sultan Rumlu1551 1568 Sahkulu Sultan Ustaclu Hamza Sultan Kazak in oglu1568 1575 Tokmak Han Ustacli1575 1576 Ebu Torab Sultan1576 1577 Halil Han Afsar1578 1583 Tokmak Han Ustacli1583 1604 Osmanli isgali1604 1625 Amir Gune Han Agce Koyunlu Kacar Saru Aslan 1625 1635 Tahmasp Ali Han Agce Koyunlu Kacar Sir bace 1635 1636 Osmanli isgali1636 1639 Kalb Ali Han Afsar1639 1648 Cagatay Kotuk Muhammed Han1648 1653 Kaykhosrow Han Cerkes1654 1656 Muhammedkulu Hani1656 1663 Necefkulu Han Cerkes1663 1666 Abbaskulu Han Kacar Amir Gune Han in oglu 1666 1674 Safi Han Lezgi1674 Saru Han Bey gecici vali 1674 1679 Safikulu Han1679 1688 Zal Han1690 1693 Muhammedkulu Han1693 Farz Ali Han1695 1698 Allahkulu Han1700 Farz Ali Han1704 Muhammed Han1705 Abdul Mesut Han 1716 Muhammed Ali Han1716 Selefin isimsiz oglu1719 1723 Mehr Ali Han1723 Mahmudkulu Han1724 1735 Osmanli isgali1735 1736 Nadirkulu Bey Nadir Sah Ayrica bakinizRevan HanligiKaynakca a b c d e f g h i Floor 2008 Bournoutian 2006 Payaslian 2007 a b c Bournoutian 1992 Rayfield 2013 Imber 2012 a b c d e Kostikyan 2012 Floor amp Herzig 2012 Mikaberidze 2011 Floor 2001 a b c Bournoutian 1980 KaynakcaBournoutian George A 1980 The Population of Persian Armenia Prior to and Immediately Following its Annexation to the Russian Empire 1826 1832 The Wilson Center Kennan Institute for Advanced Russian Studies Bournoutian George A 1992 The Khanate of Erevan Under Qajar Rule 1795 1828 Persian Studies Series Mazda Publishers Bournoutian George A 2006 A Concise History of the Armenian People 5 bas Costa Mesa California Mazda Publishers ISBN 1 56859 141 1 Floor Willem 2001 Safavid Government Institutions Costa Mesa California Mazda Publishers ISBN 978 1568591353 Floor Willem M 2008 Titles and Emoluments in Safavid Iran A Third Manual of Safavid Administration by Mirza Naqi Nasiri Washington DC Mage Publishers ss 1 337 ISBN 978 1933823232 Floor Willem Edmund Herzig Ed 2012 Iran and the World in the Safavid Age I B Tauris ISBN 978 1780769905 Kostikyan Kristine 2012 European Catholic Missionary Propaganda among the Armenian Population of Safavid Iran Floor Willem Herzig Edmund Ed Iran and the World in the Safavid Age I B Tauris ISBN 978 1780769905 Basmaijan Gabriel Franchuk Edward S Ouzounian Nourhan Ed 2005 The Heritage of Armenian Literature The Heritage of Armenian Literature From the eighteenth century to modern times Detroit Wayne State University Press s 133 ISBN 978 0814332214 Imber Colin 2012 The Battle of Sufiyan 1605 A Symptom of Ottoman Military Decline Floor Willem Herzig Edmund Ed Iran and the World in the Safavid Age I B Tauris ISBN 978 1780769905 Matthee Rudi Floor Willem Clawson Patrick 2013 The Monetary History of Iran From the Safavids to the Qajars I B Tauris ss 1 320 ISBN 978 0857721723 Mikaberidze Alexander Ed 2011 Conflict and Conquest in the Islamic World A Historical Encyclopedia Vol 1 ABC CLIO ISBN 978 1598843378 Payaslian Simon 2007 The History of Armenia From the Origins to the Present Palgrave Macmillan ISBN 978 0230608580 Rayfield Donald 2013 Edge of Empires A History of Georgia Reaktion Books ISBN 978 1780230702