Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
"Kara Kedi" (İngilizce: "The Black Cat") Edgar Allan Poe tarafından yazılmış kısa öyküdür. Öykü ilk defa 19 Ağustos 1843'te The Saturday Evening Post adlı gazetede yayımlandı. Suç psikolojisinin ele alındığı öykü genelde yazarın Gammaz Yürek isimli öyküsüyle birlikte ele alınır. Her iki öyküde de bir katil suçunu gizler ve hiç yakalanmayacağını düşünür, ancak kendisine suçunu sürekli hatırlatan rahatsız edici bir şey sebebiyle sonunda kendi kendini ele verir.
| "Kara Kedi" | |
|---|---|
 Aubrey Beardsley'nin öykü için yaptığı bir illüstrasyon | |
| Yazar | Edgar Allan Poe |
| Özgün adı | "The Black Cat" |
| Ülke | ABD |
| Dil | İngilizce |
| Tür | Korku |
| Yayımlanma | The Saturday Evening Post |
Konu
Öykü, güvenilmez bir anlatıcı tarafından birinci tekil şahıs ağzından anlatılır. Bu anlatıcı, söylediğine göre küçüklüğünden beri bir hayvanseverdir ve pek çok evcil hayvana sahip olmuştur. Eşiyle birlikte, Pluto adındaki bir kedi de dahil olmak üzere pek çok ev hayvanına sahiptir. Kedi anlatıcıyı özellikle sever, anlatıcı da kediyi sevmektedir. Yıllar süren bu dostluk, anlatıcının alkolik olmasıyla sonlanır. Bir gece eve sarhoş dönen anlatıcı, ayaklarına dolanan kediyi uzaklaştırmak ister. Korkuya kapılan kedi anlatıcıyı ısırır. Bunun üzerine öfkelenen anlatıcı hayvanı yakalar, cebinden çıkardığı bir çakı ile kedinin bir gözünü çıkarır.
Bu andan itibaren kedi, sahibini gördüğü anda korku içinde kaçmaya başlar. Anlatıcı ilk başta pişman olur ve suçundan dolayı vicdan azabı çeker. Ancak bu duygu zamanla hoşlanmamaya dönüşür ve anlatıcı kedinin etrafındaki varlığına dayanamamaya başlar. Bir gün kediyi bahçeye çıkarıp bir ağaca asarak öldürür. O gece anlatıcının evinde esrarengiz bir yangın çıkar, adam eşi ile birlikte kaçmak zorunda kalır.
Ertesi gün evin yıkıntılarını görmeye giden adam, ayakta kalan tek duvarın üzerinde, boynundan bir iple asılmış devasa bir kedi resmi görür. Bu görüntü anlatıcıyı önce dehşete düşürür. Adam daha sonra bu duruma mantıki bir açıklama bulur ve kedisini özlemeye başlar. Bir süre sonra meyhanede Pluto'ya benzeyen bir kedi bulur. Aynı büyüklükte ve renkteki bu kedinin bir gözü de yoktur. İki kedi arasındaki tek fark, ikincisinin göğsündeki büyük beyaz lekedir. Anlatıcı kediyi evine götürür ama bir süre sonra bu kediden de nefret etmeye, hatta korkmaya başlar. Anlatıcı bir süre sonra, hayvanın göğsündeki lekenin yavaş yavaş değiştiğini düşünmeye başlar. Leke gittikçe darağacına benzemektedir.
Bir gün, anlatıcı yeni evlerinde eşiyle birlikte kilere inerken, kedi adamın ayaklarına dolanır ve onun neredeyse düşmesine sebep olur. Çok sinirlenen anlatıcı bir balta ile kediyi öldürmeye kalkar. Eşinin kendisini durdurmasıyla daha da öfkelenen adam baltayı kadının kafasına saplar. Cesedi saklamak için, duvarlardan birindeki çıkıntının tuğlalarını söker, cesedi oraya koyduktan sonra duvarı tekrar örer. Duvarı ördükten sonra kediyi de öldürmeye karar verir ancak kedi ortadan kaybolur ve bir daha eve uğramaz.
Polis karısının kaybolması ile ilgili soruşturmada hiçbir kanıt bulamaz ve anlatıcı serbest kalır. Soruşturmanın son gününde anlatıcı evi gezen polislerle birlikte kilere iner. Burada anlatıcı, kendinden emin bir şekilde binanın sağlamlığından bahseder ve bunu göstermek için, karısının cesedinin bulunduğu duvara vurur. Hemen ardından bir inleme duyulur. Polis duvarı yıkınca, kadının cesedini ve cesedin kafasının üzerinde oturan kediyi bulur.
Analiz
Poe'nun bir başka öyküsü olan Gammaz Yürek'te olduğu gibi, öykünün anlatıcısının akıl sağlığı şüphelidir. Öykünün başlarında anlatıcı, bir okuyucunun bu öyküye inanacağını düşünecek olursa, "gerçekten delirmiş" olacağını söyler. Bu durum, anlatıcının akıl sağlığına ilişkin şüphelerin, daha önceden var olduğunu düşündürür.
Poe'nun en karanlık öykülerinden biri olan Kara Kedi aynı zamanda yazarın alkole en güçlü karşı çıkışını da içerir. Anlatıcının sapkınca davranışlarının sebebi olan ve kişiliğini bozan alkolizmden öyküde "illet" ve "düşman" sözleriyle bahsedilir.
Göndermeler
Öyküde kara bir kedinin kullanılması birçok batıl inancı akla getirir. Örneğin anlatıcının eşi kara kedilerin hepsinin gizlenmiş cadılar olduğunu söyler. İlk kedinin adı olan , Roma mitolojisinde yeraltı ülkesinin tanrısının adıdır.
Ana temalar
- Doppelganger – bkz. William Wilson
- Suç – bkz. Gammaz Yürek
Yayımlanma geçmişi
The Black Cat ilk defa The Saturday Evening Post'un 19 Ağustos 1843 tarihli sayısında yayımlandı. O dönemde gazete, geçici olarak United States Saturday Post ismini kullanıyordu. Okuyucuların öyküye hemen ilgi göstermesiyle birlikte öykünün, Poe'nun uzun süreli hasmı Thomas Dunn English'in yazdığı The Ghost of the Grey Tadpole gibi parodileri yayımlandı.
Uyarlamalar
Sinema
The Black Cat'ten uyarlanan ilk film 1934'te çekildi ve başrollerinin Bela Lugosi ile Boris Karloff oynadı. 1941 tarihli ikinci filmde ise yine Lugosi, bu defa ile birlikte rol aldı. Ancak her iki film de özgün öyküyle çok az ortak noktaya sahipti. 1934 tarihli isimli film de kabaca bu öyküden uyarlanmıştı. Filmde eski bir vodvil aktörü, bir doktoru öldürüyor, suçunun açığa çıkmaması için de doktorun kılığına giriyordu.
Öykünün birçok başka uyarlaması yapıldı ama öyküye en sadık olanı, Roger Corman'ın üç parçalı filmi 'da (1962) yer alan ikinci bölümdü. Bu filmin genelinde başrolde yer alan Vincent Price, bu bölümde ana karakteri oynayan Peter Lorre'nin yanında yardımcı oyuncuydu. İtalyan korku filmi yönetmeni de 1981'de öyküyü aynı isimle sinemaya uyarladı. Dario Argento ise, iki bölümden oluşan 1990 tarihli filmi 'da yine bu öyküye dayanan bir bölüme yer verdi.
Televizyon
"The Black Cat", Masters of Horror dizisinde ikinci sezonun on birinci bölümü olarak yer aldı. Yarı otobiyografik şekilde anlatılan öyküde, Poe'nun bir kara kedinin de içinde yer aldığı garip olaylar yaşaması ve bu olaylardan ilham alarak öyküyü yazması anlatılıyordu.
Ayrıca Wunschpunsch adlı çizgi filmde de bu hikâyeden kısaca söz edildi.
CD
1997'de Poe'nun eserlerinden oluşan bir antoloji, başlığı ile CD olarak yayımlandı. Bu çalışmada Poe'nun eserleri farklı ünlüler tarafından okundu. Kara Kedi bu çalışmada Diamanda Galás'ın sesiyle yer aldı.
Kaynakça
- ^ Öykünün Türkçe isminin alındığı çeviri: Poe, Edgar Allan. Bütün Hikâyeleri, çeviren: Dost Körpe, İthaki Yayınları, 2002. s. 491 - 498
- ^ Meyers, Jeffrey. Edgar Allan Poe: His Life and Legacy. Cooper Square Press, 1992. s. 137.
- ^ Cleman, John. "Irresistible Impulses: Edgar Allan Poe and the Insanity Defense"
Bloom's BioCritiques: Edgar Allan Poe içinde, editör: Harold Bloom, Philadelphia: Chelsea House Publishers, 2002. s. 73. - ^ Cecil, L. Moffitt. "Poe's Wine List 20 Eylül 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde .,"
Poe Studies, Vol. V, no. 2 içinde. Aralık 1972. s. 42. - ^ Quinn, Arthur Hobson. Edgar Allan Poe: A Critical Biography. Baltimore: The Johns Hopkins University Press, 1998. s. 475.
- ^ a b c Sova, Dawn B. Edgar Allan Poe: A to Z. Checkmark Books, 2001. . p. 28
Dış bağlantılar
Vikikaynak'ta en:The Black Cat ile ilgili metin bulabilirsiniz. |
- Project Gutenberg: Edgar Allan Poe'nun Eserleri, Cilt 2 11 Haziran 2004 tarihinde Archive.is sitesinde arşivlendi (İngilizce)
- The Poe Decoder: The Black Cat 11 Eylül 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (İngilizce)
- Öykünün ses kaydı 13 Eylül 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (İngilizce)
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Kara Kedi Ingilizce The Black Cat Edgar Allan Poe tarafindan yazilmis kisa oykudur Oyku ilk defa 19 Agustos 1843 te The Saturday Evening Post adli gazetede yayimlandi Suc psikolojisinin ele alindigi oyku genelde yazarin Gammaz Yurek isimli oykusuyle birlikte ele alinir Her iki oykude de bir katil sucunu gizler ve hic yakalanmayacagini dusunur ancak kendisine sucunu surekli hatirlatan rahatsiz edici bir sey sebebiyle sonunda kendi kendini ele verir Kara Kedi Aubrey Beardsley nin oyku icin yaptigi bir illustrasyonYazarEdgar Allan PoeOzgun adi The Black Cat UlkeABDDilIngilizceTurKorkuYayimlanmaThe Saturday Evening PostKonuOyku guvenilmez bir anlatici tarafindan birinci tekil sahis agzindan anlatilir Bu anlatici soyledigine gore kucuklugunden beri bir hayvanseverdir ve pek cok evcil hayvana sahip olmustur Esiyle birlikte Pluto adindaki bir kedi de dahil olmak uzere pek cok ev hayvanina sahiptir Kedi anlaticiyi ozellikle sever anlatici da kediyi sevmektedir Yillar suren bu dostluk anlaticinin alkolik olmasiyla sonlanir Bir gece eve sarhos donen anlatici ayaklarina dolanan kediyi uzaklastirmak ister Korkuya kapilan kedi anlaticiyi isirir Bunun uzerine ofkelenen anlatici hayvani yakalar cebinden cikardigi bir caki ile kedinin bir gozunu cikarir Bu andan itibaren kedi sahibini gordugu anda korku icinde kacmaya baslar Anlatici ilk basta pisman olur ve sucundan dolayi vicdan azabi ceker Ancak bu duygu zamanla hoslanmamaya donusur ve anlatici kedinin etrafindaki varligina dayanamamaya baslar Bir gun kediyi bahceye cikarip bir agaca asarak oldurur O gece anlaticinin evinde esrarengiz bir yangin cikar adam esi ile birlikte kacmak zorunda kalir Ertesi gun evin yikintilarini gormeye giden adam ayakta kalan tek duvarin uzerinde boynundan bir iple asilmis devasa bir kedi resmi gorur Bu goruntu anlaticiyi once dehsete dusurur Adam daha sonra bu duruma mantiki bir aciklama bulur ve kedisini ozlemeye baslar Bir sure sonra meyhanede Pluto ya benzeyen bir kedi bulur Ayni buyuklukte ve renkteki bu kedinin bir gozu de yoktur Iki kedi arasindaki tek fark ikincisinin gogsundeki buyuk beyaz lekedir Anlatici kediyi evine goturur ama bir sure sonra bu kediden de nefret etmeye hatta korkmaya baslar Anlatici bir sure sonra hayvanin gogsundeki lekenin yavas yavas degistigini dusunmeye baslar Leke gittikce daragacina benzemektedir Bir gun anlatici yeni evlerinde esiyle birlikte kilere inerken kedi adamin ayaklarina dolanir ve onun neredeyse dusmesine sebep olur Cok sinirlenen anlatici bir balta ile kediyi oldurmeye kalkar Esinin kendisini durdurmasiyla daha da ofkelenen adam baltayi kadinin kafasina saplar Cesedi saklamak icin duvarlardan birindeki cikintinin tuglalarini soker cesedi oraya koyduktan sonra duvari tekrar orer Duvari ordukten sonra kediyi de oldurmeye karar verir ancak kedi ortadan kaybolur ve bir daha eve ugramaz Polis karisinin kaybolmasi ile ilgili sorusturmada hicbir kanit bulamaz ve anlatici serbest kalir Sorusturmanin son gununde anlatici evi gezen polislerle birlikte kilere iner Burada anlatici kendinden emin bir sekilde binanin saglamligindan bahseder ve bunu gostermek icin karisinin cesedinin bulundugu duvara vurur Hemen ardindan bir inleme duyulur Polis duvari yikinca kadinin cesedini ve cesedin kafasinin uzerinde oturan kediyi bulur Kara kedinin duvarin ardinda ortaya ciktigi an un 1909 tarihli bir Londra baskisi icin yaptigi illustrasyonAnalizPoe nun bir baska oykusu olan Gammaz Yurek te oldugu gibi oykunun anlaticisinin akil sagligi suphelidir Oykunun baslarinda anlatici bir okuyucunun bu oykuye inanacagini dusunecek olursa gercekten delirmis olacagini soyler Bu durum anlaticinin akil sagligina iliskin suphelerin daha onceden var oldugunu dusundurur Poe nun en karanlik oykulerinden biri olan Kara Kedi ayni zamanda yazarin alkole en guclu karsi cikisini da icerir Anlaticinin sapkinca davranislarinin sebebi olan ve kisiligini bozan alkolizmden oykude illet ve dusman sozleriyle bahsedilir Gondermeler Oykude kara bir kedinin kullanilmasi bircok batil inanci akla getirir Ornegin anlaticinin esi kara kedilerin hepsinin gizlenmis cadilar oldugunu soyler Ilk kedinin adi olan Roma mitolojisinde yeralti ulkesinin tanrisinin adidir Ana temalar Doppelganger bkz William Wilson Suc bkz Gammaz YurekYayimlanma gecmisiKara kedi hikayesine ait bir gazete haberi 1843 The Black Cat ilk defa The Saturday Evening Post un 19 Agustos 1843 tarihli sayisinda yayimlandi O donemde gazete gecici olarak United States Saturday Post ismini kullaniyordu Okuyucularin oykuye hemen ilgi gostermesiyle birlikte oykunun Poe nun uzun sureli hasmi Thomas Dunn English in yazdigi The Ghost of the Grey Tadpole gibi parodileri yayimlandi UyarlamalarSinema The Black Cat ten uyarlanan ilk film 1934 te cekildi ve basrollerinin Bela Lugosi ile Boris Karloff oynadi 1941 tarihli ikinci filmde ise yine Lugosi bu defa ile birlikte rol aldi Ancak her iki film de ozgun oykuyle cok az ortak noktaya sahipti 1934 tarihli isimli film de kabaca bu oykuden uyarlanmisti Filmde eski bir vodvil aktoru bir doktoru olduruyor sucunun aciga cikmamasi icin de doktorun kiligina giriyordu Oykunun bircok baska uyarlamasi yapildi ama oykuye en sadik olani Roger Corman in uc parcali filmi da 1962 yer alan ikinci bolumdu Bu filmin genelinde basrolde yer alan Vincent Price bu bolumde ana karakteri oynayan Peter Lorre nin yaninda yardimci oyuncuydu Italyan korku filmi yonetmeni de 1981 de oykuyu ayni isimle sinemaya uyarladi Dario Argento ise iki bolumden olusan 1990 tarihli filmi da yine bu oykuye dayanan bir bolume yer verdi Televizyon The Black Cat Masters of Horror dizisinde ikinci sezonun on birinci bolumu olarak yer aldi Yari otobiyografik sekilde anlatilan oykude Poe nun bir kara kedinin de icinde yer aldigi garip olaylar yasamasi ve bu olaylardan ilham alarak oykuyu yazmasi anlatiliyordu Ayrica Wunschpunsch adli cizgi filmde de bu hikayeden kisaca soz edildi CD 1997 de Poe nun eserlerinden olusan bir antoloji basligi ile CD olarak yayimlandi Bu calismada Poe nun eserleri farkli unluler tarafindan okundu Kara Kedi bu calismada Diamanda Galas in sesiyle yer aldi Kaynakca Oykunun Turkce isminin alindigi ceviri Poe Edgar Allan Butun Hikayeleri ceviren Dost Korpe Ithaki Yayinlari 2002 s 491 498 Meyers Jeffrey Edgar Allan Poe His Life and Legacy Cooper Square Press 1992 s 137 ISBN 0 8154 1038 7 Cleman John Irresistible Impulses Edgar Allan Poe and the Insanity Defense Bloom s BioCritiques Edgar Allan Poe icinde editor Harold Bloom Philadelphia Chelsea House Publishers 2002 s 73 ISBN 0 7910 6173 6 Cecil L Moffitt Poe s Wine List 20 Eylul 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde Poe Studies Vol V no 2 icinde Aralik 1972 s 42 Quinn Arthur Hobson Edgar Allan Poe A Critical Biography Baltimore The Johns Hopkins University Press 1998 s 475 ISBN 0 8018 5730 9 a b c Sova Dawn B Edgar Allan Poe A to Z Checkmark Books 2001 ISBN 0 8160 4161 X p 28Dis baglantilarVikikaynak ta en The Black Cat ile ilgili metin bulabilirsiniz Project Gutenberg Edgar Allan Poe nun Eserleri Cilt 2 11 Haziran 2004 tarihinde Archive is sitesinde arsivlendi Ingilizce The Poe Decoder The Black Cat 11 Eylul 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde Ingilizce Oykunun ses kaydi 13 Eylul 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde Ingilizce