Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Muhammed bin Abdullah el-Mehdî veya Muhammed en-Nefsüzzekiyye (Arapça: محمّد بن عبد الله المهدي; y. 718 - 6 Aralık 762), Abbasiler'e karşı Medine'de başlatılan isyanın lideridir.
Hayatı
Geleceğin siyâsî lideri olarak yetiştirilmiş ve kendisine babası tarafından Mehdî lakâbı verilmişti. Zühd, takvâ ve mürüvvet sahibi olmasından ötürü de sonradan "en-Nefs’ûz-Zekiyye" lakâbı ile anıldı. Emevîler’in son günlerinde II. Velid'in ölümünden hemen sonra (Hicrî 126 / M. 744) devletin yıkılmağa başladığını gören Medine toplantısında hazır bulunan Muhammed el-Bakır ve İmâm Câʿfer es-Sâdık dışında kalan bütün Ehl-i Beyt’in ve hattâ Abbâsîler’den İbrahim "el-İmâm", Ebû'l-`Abbâs es-Seffah ve Ebû Câʿfer "el-Mansûr’un dahi biy'âtleriyle hilâfet makâmına seçilmiş olan bir şahsiyettir.
Hilâfet makâmına seçilişi
“İmâm Dâr ül-Hicre” adıyla da tanınan İmâm Mâlik’in bir fetvâsıyla, hilâfetin vaktiyle Alevîler arasında “Nefs’üz-Zekiyye” nâmıyla tanınan Hasan el-Mûctebâ’nin oğlu Hasan el-Mu’tennâ’nın torunlarından Muhammed bin ʿAbd Allâh’a ait olduğu tüm Abbâsî aleyhtarı fırkalara duyurulmuştu. Hattâ, Muhammed bin ʿAbd Allâh’ın lehine İmâm-ı Â’zam Ebû Hanîfe Nu’man İbn-i Sâbit te fetvâ vermişti.
Muhammed bin ʿAbd Allâh isyânı
Hicrî 132 / M. 750 yılında Abbâsîler iktidara gelince Muhammed ve kardeşi İbrahim onları meşru hâlife olarak tanımadılar ve kendilerine biat etmediler. Bu hâdise üzerine, Abbâsîler tüm şiddetleriyle Alevîler aleyhine harekete geçtiler. hâlife olduğunda ise biat etmeyen "Muhammed bin ʿAbd Allâh" Medine’den ayrıldı.
Babası ʿAbd Allâh ibn-i Hasan el-Mu'thennâ ve yakınlarının ölümü
Mansur ile Muhammed arasında karşılıklı hakaret içeren yazışmaların cereyan ettiği bilinmektedir. Babası "ʿAbd Allâh bin Hasan" ve yakınlarının Kûfe'de hapiste öldürülmelerinden sonra Muhammed bin ʿAbd Allâh'ın yakınları hâlifeye suikâst tertip etmeyi önerdilerse de “Nefs’üz-Zekiyye” bu teklifi kabul etmedi.
İsyânın başlaması
Mu'tezile'nin bir kısmının ayaklanmaya destek vermesi üzerine Hicrî 145 yılının Ramazan ayında (23 Kasım 762) En-Nefs’ûz-Zekiyye'nin kardeşi İbrahim isyânı başlatarak Basra'yı zaptetti. Böylece Medine ile Basra arasındaki bölge tamamiyle "Muhammed bin ʿAbd Allâh" yönetimi altına girdi. Bu hâl üzerine Hâlife Mansûr yeğeni İsâ bin Musâ'yı dört bin kişilik bir kuvvetle Nefs’üz-Zekiyye'nin üzerine gönderdi. “Nefs’üz-Zekiyye” şehri Hendek Savaşı'ndaki savunmaya benzer şekilde müdafaa ettiyse de başarı sağlayamadı.
En-Nefs’ûz-Zekiyye Muhammed bin ʿAbd Allâh'ın kâtli
Hicrî 14 Ramazan 145 / M. 762 tarihinde Hasan el-Mu’tennâ’nın torunu Muhammed bin ʿAbd Allâh “Nefs’üz-Zekiyye”, İsâ bin Mûsâ'nın komutanlarından eski Mısır valisi "Humeyd bin Kahtabe" tarafından öldürüldü. Böylece iki ay on yedi gün süren isyân bastırılmış oldu. Kesik başı İsâ bin Musâ'nın önüne getirildiğinde, İsâ bu başın sahibinin mü'minlerin emîrine baş kaldırdığı için öldürüldüğünü, aslında Muhammed bin ʿAbd Allâh'ın âbid ve zâhid bir kimse olduğunu ifade etmişti.
Kardeşlerinin daha sonra çıkardığı ayaklanmalar
İbrahim bin ʿAbd Allâh isyânı
Hemen akabinde olayların kanlı bir biçimde gelişmesi ve Abbâsîler’in gittikçe artan zulmü karşısında, Alevîler yeni bir huruç hareketi başlattılar. Nefs’üz-Zekiyye’nin kardeşi “İbrahim bin ʿAbd Allâh” Ehl-i Beyt nâmına hilafeti ele geçirmek amacıyla İmâm-ı Â’zam Ebû Hanîfe’nin de fetvâsını alarak, Abbâsîler aleyhine kendi hayatına mâl olan başarısız bir isyân girişiminde bulundu.
Yahyâ bin ʿAbd Allâh isyânı
İkinci hicrî yüzyılın ortalarında Deylem’de yeni bir önderin yıldızının parladığı görüldü. Bu, Alevîler’in en mümtaz şahsiyetlerinden Nefs’üz-Zekiyye’nin diğer kardeşi olan “Yahyâ bin ʿAbd Allâh” idi. H. 176 / M. 793 yılında hilâfetini ilân etti. Dehşetli bir telâşa kapılan Abbâsî Hâlifesi Hârûn er-Reşîd Bermekîler’den Fazl’ı Yahyâ’nın başlattığı ihtilâli bastırmakla görevlendirdi. Bermekîler ise, Alevîler’e son derece sevgi ve hürmet beslemekte ve Hârûn Reşîd’in Alevîler’e karşı yürütmekte olduğu zulüm ve baskı politikalarına şiddetle muhalefet etmekteydiler. Sonunda Fazl, Hârûn Reşîd ile Yahyâ’yı barıştırmayı başardı. Bütün Haşimî hanedanının imzalarını taşıyan bir imân-nâme ile “Yahyâ bin ʿAbd Allâh” serbest bırakıldı. Fakat, daha sonra Hârûn Reşîd sözünde durmayarak Yahyâ’yı öldürttü.
Kaynakça
- ^ Balcıoğlu, Tahir Harimî, Mezhep Cereyanları. Hilmi Ziyâ Neşriyâtı, Ahmet Sait Tab’ı, 1940.
- ^ Mekâtil'ût-Tâlibîyyûn, sahife 256..
- ^ a b c d e Not: Anadolu Alevileri ile karıştırılmamalıdır.
- ^ Firaq al-Shi’ah (The Shi'ah Groups), by Abu Muhammad al-Hasan bin Musa al-Nubakhti, pg.62, and Al-Maqalat wa al-Firaq, by Sa'ad Ibn Abdillah al-Ash'ari al-Qummi (ölümü: 301), sahife 76
- ^ Öztürk, Yaşar Nuri, İmâm-ı Â’zam Savunması, Şehid bir önder için Apolocya, – Ortak kaderli iki deha: Sokrat ve İmâm-ı Â’zam, Sahife 246, İnkılâp, İstanbul, 2010.
- ^ Müberred, Cilt III, sahife 1487-1501.
- ^ ʿİsâ ibn Mûsâ ibn Muhammed "el-İmâm" ibn ʿAli ibn ʿAbd Allâh ibn’ûl-‘Abbâs (Ölümü: M. 783/4)
- ^ İbn-i Esir, Cilt 5, Sayfa 251.
- ^ İbn Sa'd, et-Tâbakât: el-Mütemmim, Sahife 372-378.
- ^ TDV, İslâm Ansiklopedisi.
- ^ Meri-yü’t Tevârih, Cilt 1, Sayfa 212.
- ^ İbn-i Esîr, Cilt 6, Sahife 47.
- ^ İbn-î Esîr, Cilt 6, Sahife 50 ve 70.
- ^ Öztürk, Yaşar Nuri, İmâm-ı Â’zam Savunması, Şehid bir önder için Apolocya, – Sahabe ve tâbiûn nesline yapılan muameleyi zûlüm olarak gösterdi, Sahife 167, İnkılâp, İstanbul, 2010.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Muhammed bin Abdullah el Mehdi veya Muhammed en Nefsuzzekiyye Arapca محم د بن عبد الله المهدي y 718 6 Aralik 762 Abbasiler e karsi Medine de baslatilan isyanin lideridir HayatiGelecegin siyasi lideri olarak yetistirilmis ve kendisine babasi tarafindan Mehdi lakabi verilmisti Zuhd takva ve muruvvet sahibi olmasindan oturu de sonradan en Nefs uz Zekiyye lakabi ile anildi Emeviler in son gunlerinde II Velid in olumunden hemen sonra Hicri 126 M 744 devletin yikilmaga basladigini goren Medine toplantisinda hazir bulunan Muhammed el Bakir ve Imam Caʿfer es Sadik disinda kalan butun Ehl i Beyt in ve hatta Abbasiler den Ibrahim el Imam Ebu l Abbas es Seffah ve Ebu Caʿfer el Mansur un dahi biy atleriyle hilafet makamina secilmis olan bir sahsiyettir Hilafet makamina secilisi Imam Dar ul Hicre adiyla da taninan Imam Malik in bir fetvasiyla hilafetin vaktiyle Aleviler arasinda Nefs uz Zekiyye namiyla taninan Hasan el Mucteba nin oglu Hasan el Mu tenna nin torunlarindan Muhammed bin ʿAbd Allah a ait oldugu tum Abbasi aleyhtari firkalara duyurulmustu Hatta Muhammed bin ʿAbd Allah in lehine Imam i A zam Ebu Hanife Nu man Ibn i Sabit te fetva vermisti Muhammed bin ʿAbd Allah isyani Hicri 132 M 750 yilinda Abbasiler iktidara gelince Muhammed ve kardesi Ibrahim onlari mesru halife olarak tanimadilar ve kendilerine biat etmediler Bu hadise uzerine Abbasiler tum siddetleriyle Aleviler aleyhine harekete gectiler Ebu Caʿfer el Mansur halife oldugunda ise biat etmeyen Muhammed bin ʿAbd Allah Medine den ayrildi Babasi ʿAbd Allah ibn i Hasan el Mu thenna ve yakinlarinin olumu Mansur ile Muhammed arasinda karsilikli hakaret iceren yazismalarin cereyan ettigi bilinmektedir Babasi ʿAbd Allah bin Hasan ve yakinlarinin Kufe de hapiste oldurulmelerinden sonra Muhammed bin ʿAbd Allah in yakinlari halifeye suikast tertip etmeyi onerdilerse de Nefs uz Zekiyye bu teklifi kabul etmedi Isyanin baslamasi Mu tezile nin bir kisminin ayaklanmaya destek vermesi uzerine Hicri 145 yilinin Ramazan ayinda 23 Kasim 762 En Nefs uz Zekiyye nin kardesi Ibrahim isyani baslatarak Basra yi zaptetti Boylece Medine ile Basra arasindaki bolge tamamiyle Muhammed bin ʿAbd Allah yonetimi altina girdi Bu hal uzerine Halife Mansur yegeni Isa bin Musa yi dort bin kisilik bir kuvvetle Nefs uz Zekiyye nin uzerine gonderdi Nefs uz Zekiyye sehri Hendek Savasi ndaki savunmaya benzer sekilde mudafaa ettiyse de basari saglayamadi En Nefs uz Zekiyye Muhammed bin ʿAbd Allah in katli Hicri 14 Ramazan 145 M 762 tarihinde Hasan el Mu tenna nin torunu Muhammed bin ʿAbd Allah Nefs uz Zekiyye Isa bin Musa nin komutanlarindan eski Misir valisi Humeyd bin Kahtabe tarafindan olduruldu Boylece iki ay on yedi gun suren isyan bastirilmis oldu Kesik basi Isa bin Musa nin onune getirildiginde Isa bu basin sahibinin mu minlerin emirine bas kaldirdigi icin olduruldugunu aslinda Muhammed bin ʿAbd Allah in abid ve zahid bir kimse oldugunu ifade etmisti Kardeslerinin daha sonra cikardigi ayaklanmalarIbrahim bin ʿAbd Allah isyani Hemen akabinde olaylarin kanli bir bicimde gelismesi ve Abbasiler in gittikce artan zulmu karsisinda Aleviler yeni bir huruc hareketi baslattilar Nefs uz Zekiyye nin kardesi Ibrahim bin ʿAbd Allah Ehl i Beyt namina hilafeti ele gecirmek amaciyla Imam i A zam Ebu Hanife nin de fetvasini alarak Abbasiler aleyhine kendi hayatina mal olan basarisiz bir isyan girisiminde bulundu Yahya bin ʿAbd Allah isyani Ikinci hicri yuzyilin ortalarinda Deylem de yeni bir onderin yildizinin parladigi goruldu Bu Aleviler in en mumtaz sahsiyetlerinden Nefs uz Zekiyye nin diger kardesi olan Yahya bin ʿAbd Allah idi H 176 M 793 yilinda hilafetini ilan etti Dehsetli bir telasa kapilan Abbasi Halifesi Harun er Resid Bermekiler den Fazl i Yahya nin baslattigi ihtilali bastirmakla gorevlendirdi Bermekiler ise Aleviler e son derece sevgi ve hurmet beslemekte ve Harun Resid in Aleviler e karsi yurutmekte oldugu zulum ve baski politikalarina siddetle muhalefet etmekteydiler Sonunda Fazl Harun Resid ile Yahya yi baristirmayi basardi Butun Hasimi hanedaninin imzalarini tasiyan bir iman name ile Yahya bin ʿAbd Allah serbest birakildi Fakat daha sonra Harun Resid sozunde durmayarak Yahya yi oldurttu Kaynakca Balcioglu Tahir Harimi Mezhep Cereyanlari Hilmi Ziya Nesriyati Ahmet Sait Tab i 1940 Mekatil ut Talibiyyun sahife 256 a b c d e Not Anadolu Alevileri ile karistirilmamalidir Firaq al Shi ah The Shi ah Groups by Abu Muhammad al Hasan bin Musa al Nubakhti pg 62 and Al Maqalat wa al Firaq by Sa ad Ibn Abdillah al Ash ari al Qummi olumu 301 sahife 76 Ozturk Yasar Nuri Imam i A zam Savunmasi Sehid bir onder icin Apolocya Ortak kaderli iki deha Sokrat ve Imam i A zam Sahife 246 Inkilap Istanbul 2010 Muberred Cilt III sahife 1487 1501 ʿIsa ibn Musa ibn Muhammed el Imam ibn ʿAli ibn ʿAbd Allah ibn ul Abbas Olumu M 783 4 Ibn i Esir Cilt 5 Sayfa 251 Ibn Sa d et Tabakat el Mutemmim Sahife 372 378 TDV Islam Ansiklopedisi Meri yu t Tevarih Cilt 1 Sayfa 212 Ibn i Esir Cilt 6 Sahife 47 Ibn i Esir Cilt 6 Sahife 50 ve 70 Ozturk Yasar Nuri Imam i A zam Savunmasi Sehid bir onder icin Apolocya Sahabe ve tabiun nesline yapilan muameleyi zulum olarak gosterdi Sahife 167 Inkilap Istanbul 2010