Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bogomilizm, Orta Çağ'da Bulgaristan'da ortaya çıkıp Avrupa’nın doğu ve batısında pek çok ülkede insan kitlelerini etkilemiş bir dinî akımdır.
Bulgar Çarı I. Petro zamanında ortaya çıkan mezhep, Hristiyanlığın temel anlayışına aykırı bir harekettir. Kurucusu Bogomil (Slavca Tanrı’nın sevdiği) adlı bir köy papazıdır. Bogomilizm adının hareketin kurucusunun adından mı, yoksa kendilerini “Tanrı’nın sevdiği” veya “Tanrı’yı seven” olarak ifade eden inanç sahiplerinin kendilerini bu şekilde tanımlamasıyla mı ortaya çıktığı netlik kazanmamıştır. Ortaya çıktığı ve yayılma alanı bulduğu değişik yerlerde bu akımı benimseyenler, muhalifleri tarafından Albigenler, Poturlar, Babunlar gibi farklı isimlerle anılmışlardır.
Bogomilizm akımının mensupları kendilerini Hristiyan diye nitelemelerine rağmen birçok konuda yaygın Hristiyan anlayışından farklı inanca sahiptiler. Mesela teslise inanmıyor, İsa'nın Tanrı'nın Oğlu yerine peygamber olduğunu düşünüyor, kilise hiyerarşisini ve dolayısıyla Papalık otoritesini tanımıyor ve haç gibi dinî sembolleri kabul etmiyorlardı. Bogomiller bu özelliklerinden dolayı Orta Çağ boyunca Papalığın büyük tepkisiyle karşılaştılar, Engizisyon mahkemelerinde idama mahkûm edildiler. Birçoğu işkenceye uğradı ve sürgün edildi.
Bütün olumsuzluklara rağmen hızla yayılan ve Bulgaristan sınırları dışına taşan Bogomilizmin kalesi 13. yüzyıl boyunca Bosna-Hersek'ti. Bogomilcilik, Balkanlar'daki 15. yüzyıldaki Osmanlı fetihlerine kadar etkinliğini sürdürdü. Bogomilciler, Osmanlı fethi sonrasında kitleler hâlinde İslâm dinine geçmişlerdir.
Bogomilizm’in Pavlusçu kökeni
9. yüzyılın ortalarında, ilk kez Doğu Anadolu dolaylarında, Pers kültüründen etkilenen gruplar arasında görülen ve büyük ihtimalle bu görüşün ilk müdafilerinden olan Samsatlı Pavlos’un adı verilen Pavlikanizm veya diğer adıyla Pavlusçuluk, Pers inanışında öteden beri var olan düalizm ve neo-maniheist inanışların Hristiyanlık içine nüfuz etmesi sonucunda ortaya çıkmıştır. 870 dolaylarında Bizans İmparatorluğu tarafından heretik ilan edildikleri için baskı gören ve bundan kurtulmak isteyen Pavlusçular, zaman zaman Abbasi halifeleriyle işbirliği yapıyordu. Bunun sonucunda da Doğu Anadolu’dan toplu bir şekilde göç ettirilerek iskan için başta Bulgaristan olmak üzere çeşitli Balkan bölgelerine gönderildiler. Orada da faaliyetlerine devam ettiler ve aynı görüş doğrultusunda Bogomolizm'in oluşmasında etkili oldular.
Bogomilizm’in Bulgaristan'da ortaya çıkışı
864 yılında Hristiyanlık, I. Bulgar Devleti’nin resmî dinî olmuş, ancak Bulgaristan’da eski pagan inancı ve daha önceden mevcut diğer inançlar varlığını uzun süre korumuştur. Çoğu putperest olan ve gerek soyut Tanrı inancını, gerekse üzerinde Hristiyan teologların da uzlaşamadığı karmaşık teslis doktrinini benimsemeyen Bulgar halkı, çok tanrılı inançlarını tamamen terk etmedi. Sürdürülen eski inançların ve Bulgaristan dışında mevcut olup bu devirde ülkeye akın eden birtakım inançların yanı sıra daha önce var olmayan birtakım yeni inanç ve gruplar da ortaya çıkmıştır. Sonradan Bogomilizm olarak adlandırılacak hareket de bu dönemde ortaya çıkan dinî gruplardan biridir.
Çar Petro devrinde savaşlar, fakirlik ve sürekli göç sebebiyle hayat şartları ağırlaşan köylülerin feodal yönetime duydukları tepki sonucu Bulgaristan’da Bogomil adlı köy papazı önderliğinde yeni bir dinî hareket doğdu. Bogomiller, resmî Hristiyan kilisesinin görüşlerini kabul etmiyor, Ortodoks ruhban sınıfına karşı çıkıyorlardı. Lüks hayatı, özel mülkiyet edinmeyi ve içki içmeyi reddetmekteydiler. Dünyayı kötülüğün sembolü olan şeytanın yarattığına inanıyor; Tevrat’ı ve Meryem’in kutsallığını kabul etmiyor, kilise ayinlerini protesto ediyorlardı. İkonalara ve haça saygı göstermedikleri gibi Ortodoks ve Katolik kiliselerini “şeytanın mabetleri” olarak isimlendiriyorlardı.
Devrin İstanbul Patriği tarafından “Maniheizm ile Paulusçuluğun karışımı” olarak tarif edilen akım, köylüler arasında hızla yayıldı. Bu akımı benimseyenler ağır zulme uğruyorlardı. Pek çokları yurtlarından sürgün edildi, mal-mülklerine el konuldu; önderlerinin dilleri kesildi; ateşli taraftarları ise kitaplarıyla birlikte diri diri ateşe atıldı. Bu baskıların doğal sonucu olarak Bogomiller, Bosna, Hersek ve Dalmaçya’ya göç ettiler.
Çar Petro’nun ölümünden üç sene sonra 971’de Bulgar Devleti bağımsızlığını kaybetmiş, Bulgaristan, Bizans İmparatorluğu’nun bir eyaleti hâline gelmişti. Bizans’ın Bulgaristan’ı fethi ile birlikte Bogomilizm hareketi Bizans topraklarında, özelikle de başkent Konstantinopolis’te yayılma imkânı buldu.
Bizans yönetimi altında hayat şartları daha da ağırlaşan Bulgar halkı, kısa süre sonra dış düşmana karşı Çar Samuil önderliğinde birleşip Bogomillerin de katıldığı ayaklanma sonucu yeniden bağımsızlıklarını elde edip sınırlarını genişletmişlerdir. Samuil’in oğlu Gavril Radomir ile eşinin Bogomilizm taraftarı oldukları ve bu sebeple şayet Çar Samuil'in hanedanlığı devam etmiş olması hâlinde belki de Bulgaristan’ın resmî dininin Bogomilizm olmuş olacağı düşünülmektedir. Ne var ki Bulgaristan 1018’de yeniden Bizans hakimiyetine girdi ve Bulgar Kilisesi varlığını sürdürdü. Bogomilizm ise Bulgaristan’daki bütün olumsuzluklara rağmen hızla yayılmaya devam edip Bulgaristan sınırları dışına taştı. İkinci Bizans fethi ile Bizans topraklarının, özellikle de başkent İstanbul’un kapıları Bogomillere tekrar açıldı.
Bogomilizm’in Bulgaristan dışına yayılması
Bogomilizm, ortaya çıktığı andan itibaren biri Bulgaristan’da diğeri Makedonya eyaletinin Dragovica köyünde olmak üzere iki kilise olarak kuruldu. Çıkışından kısa bir zaman sonra birçok tarafa yayıldı. Birinci yayılma, İstanbul’a ve oradan Anadolu’ya doğru idi. Bogomilci Basil'in Bizans'ın başkentinde halkı kitleler halinde Bogomilci yaptığı ve bu sebeple yaklaşık 1110 yılında yakıldığı, Anna Komnini'nin Alexiad isimli eserinde kayıtlıdır.
İkinci yayılma Yunanistan’a, oradan İtalya’ya, Fransa’ya ve ayrıca İtalya üzerinden Dalmaçya’ya, oradan Hersek ve Hersek’ten de Bosna’ya doğru olmuştur. Üçüncü yayılma ise Sırbistan ve Karadağ üzerinden Bosna yönüne gerçekleşti.
Bulgaristan ve Dragovica kiliselerinin yanı sıra Filibe ve İstanbul’da Bogomil kiliseleri kurulmuştur.
1180 senesinde Sırp Stefan Nemanja, krallığındaki Bogomilcilik hareketini denetlemeye başlamıştır. Tarikatın etkinliğinin Bulgaristan'da bastırılması ise 1211 senesindeki konseyin Bogomilciliği "sapkın bir inanç" ilan etmesiyle hız kazanmıştır.
On üçüncü yüzyıl boyunca Bosna-Hersek'i kalesi olarak kullanan Bogomilizm, bu bölgelerde genelde milliyetçilik ile bağdaştırıldı. Bogomilcilik, Balkanlar'da 15. yüzyıldaki Osmanlı fetihlerine kadar etkinliğini sürdürdü ve Osmanlı fethi sonrasında Bogomilciler, İslâm dinine geçtiler. Gerek Katolik ve Ortodoks kiliselerin ve Bogomillere karşı şiddet dolu davranışları, gerekse Bogomil anlayışındaki birçok kuralın İslâm dinininkilerle benzerlik arz etmesi Bosna’da yaşayan ahalinin İslâm dinini kabul etmelerine büyük ölçüde katkı sağlamıştır.
İnanç esasları
Tarikatın inanç sistemi hakkındaki tek kaynak Euthymius Zigabenus'un eseridir. Zigabenus'a göre Bogomil tarikatı insan ruhunun Tanrı tarafından, insan vücudunun ise Tanrı'nın daha yaşlı oğlu olan ve Havva'yı günaha düşürdüğünde yaratma gücünü kaybeden İblis tarafından yaratıldığına inanmışlardı. Ruhun bedeni kelepçelerden kurtulup Tanrı ile birleşmesini hayatını hedefi olarak kabul ettiler. Tek başına inzivaya çekilip tek başına Tanrı'ya eğilme ve yalvarmayı ibadetin asıl ve en yüksek derecesi olarak gördüler. Âdem ile Havva’nın günahının kuşaktan kuşağa geçtiği inancını kabul etmediklerinden kilise ayinlerine katılmayı reddettiler. Haçın ve kutsal nesnelerin ibadette kullanılmasına da karşı çıktılar.
Bogomiller, çilecilik yanlısıydılar. Evliliğe karşı çıktılar ve her türlü hayvanî gıdanın yenmesini yasakladılar. Kurulu kilise düzeninden ayrı bir hiyerarşi kurdular.
Kaynakça
- ^ a b c d e f g h i Hodzic, İsmail (2007). "Bogomilizm ve Bosna Hersek Bogomilleri" (PDF). 26 Mart 2018 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Kasım 2015.
- ^ a b c d e Çetin, Altan; Çağ, Galip. (PDF). 2 Nisan 2015 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Mart 2015.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Bogomilizm Orta Cag da Bulgaristan da ortaya cikip Avrupa nin dogu ve batisinda pek cok ulkede insan kitlelerini etkilemis bir dini akimdir Aziz Naum ve BogomillerBosna da Bogomil mezar tasi Bulgar Cari I Petro zamaninda ortaya cikan mezhep Hristiyanligin temel anlayisina aykiri bir harekettir Kurucusu Bogomil Slavca Tanri nin sevdigi adli bir koy papazidir Bogomilizm adinin hareketin kurucusunun adindan mi yoksa kendilerini Tanri nin sevdigi veya Tanri yi seven olarak ifade eden inanc sahiplerinin kendilerini bu sekilde tanimlamasiyla mi ortaya ciktigi netlik kazanmamistir Ortaya ciktigi ve yayilma alani buldugu degisik yerlerde bu akimi benimseyenler muhalifleri tarafindan Albigenler Poturlar Babunlar gibi farkli isimlerle anilmislardir Bogomilizm akiminin mensuplari kendilerini Hristiyan diye nitelemelerine ragmen bircok konuda yaygin Hristiyan anlayisindan farkli inanca sahiptiler Mesela teslise inanmiyor Isa nin Tanri nin Oglu yerine peygamber oldugunu dusunuyor kilise hiyerarsisini ve dolayisiyla Papalik otoritesini tanimiyor ve hac gibi dini sembolleri kabul etmiyorlardi Bogomiller bu ozelliklerinden dolayi Orta Cag boyunca Papaligin buyuk tepkisiyle karsilastilar Engizisyon mahkemelerinde idama mahkum edildiler Bircogu iskenceye ugradi ve surgun edildi Butun olumsuzluklara ragmen hizla yayilan ve Bulgaristan sinirlari disina tasan Bogomilizmin kalesi 13 yuzyil boyunca Bosna Hersek ti Bogomilcilik Balkanlar daki 15 yuzyildaki Osmanli fetihlerine kadar etkinligini surdurdu Bogomilciler Osmanli fethi sonrasinda kitleler halinde Islam dinine gecmislerdir Bogomilizm in Pavluscu kokeni9 yuzyilin ortalarinda ilk kez Dogu Anadolu dolaylarinda Pers kulturunden etkilenen gruplar arasinda gorulen ve buyuk ihtimalle bu gorusun ilk mudafilerinden olan Samsatli Pavlos un adi verilen Pavlikanizm veya diger adiyla Pavlusculuk Pers inanisinda oteden beri var olan dualizm ve neo maniheist inanislarin Hristiyanlik icine nufuz etmesi sonucunda ortaya cikmistir 870 dolaylarinda Bizans Imparatorlugu tarafindan heretik ilan edildikleri icin baski goren ve bundan kurtulmak isteyen Pavluscular zaman zaman Abbasi halifeleriyle isbirligi yapiyordu Bunun sonucunda da Dogu Anadolu dan toplu bir sekilde goc ettirilerek iskan icin basta Bulgaristan olmak uzere cesitli Balkan bolgelerine gonderildiler Orada da faaliyetlerine devam ettiler ve ayni gorus dogrultusunda Bogomolizm in olusmasinda etkili oldular Bogomilizm in Bulgaristan da ortaya cikisi864 yilinda Hristiyanlik I Bulgar Devleti nin resmi dini olmus ancak Bulgaristan da eski pagan inanci ve daha onceden mevcut diger inanclar varligini uzun sure korumustur Cogu putperest olan ve gerek soyut Tanri inancini gerekse uzerinde Hristiyan teologlarin da uzlasamadigi karmasik teslis doktrinini benimsemeyen Bulgar halki cok tanrili inanclarini tamamen terk etmedi Surdurulen eski inanclarin ve Bulgaristan disinda mevcut olup bu devirde ulkeye akin eden birtakim inanclarin yani sira daha once var olmayan birtakim yeni inanc ve gruplar da ortaya cikmistir Sonradan Bogomilizm olarak adlandirilacak hareket de bu donemde ortaya cikan dini gruplardan biridir Car Petro devrinde savaslar fakirlik ve surekli goc sebebiyle hayat sartlari agirlasan koylulerin feodal yonetime duyduklari tepki sonucu Bulgaristan da Bogomil adli koy papazi onderliginde yeni bir dini hareket dogdu Bogomiller resmi Hristiyan kilisesinin goruslerini kabul etmiyor Ortodoks ruhban sinifina karsi cikiyorlardi Luks hayati ozel mulkiyet edinmeyi ve icki icmeyi reddetmekteydiler Dunyayi kotulugun sembolu olan seytanin yarattigina inaniyor Tevrat i ve Meryem in kutsalligini kabul etmiyor kilise ayinlerini protesto ediyorlardi Ikonalara ve haca saygi gostermedikleri gibi Ortodoks ve Katolik kiliselerini seytanin mabetleri olarak isimlendiriyorlardi Devrin Istanbul Patrigi tarafindan Maniheizm ile Paulusculugun karisimi olarak tarif edilen akim koyluler arasinda hizla yayildi Bu akimi benimseyenler agir zulme ugruyorlardi Pek coklari yurtlarindan surgun edildi mal mulklerine el konuldu onderlerinin dilleri kesildi atesli taraftarlari ise kitaplariyla birlikte diri diri atese atildi Bu baskilarin dogal sonucu olarak Bogomiller Bosna Hersek ve Dalmacya ya goc ettiler Car Petro nun olumunden uc sene sonra 971 de Bulgar Devleti bagimsizligini kaybetmis Bulgaristan Bizans Imparatorlugu nun bir eyaleti haline gelmisti Bizans in Bulgaristan i fethi ile birlikte Bogomilizm hareketi Bizans topraklarinda ozelikle de baskent Konstantinopolis te yayilma imkani buldu Bizans yonetimi altinda hayat sartlari daha da agirlasan Bulgar halki kisa sure sonra dis dusmana karsi Car Samuil onderliginde birlesip Bogomillerin de katildigi ayaklanma sonucu yeniden bagimsizliklarini elde edip sinirlarini genisletmislerdir Samuil in oglu Gavril Radomir ile esinin Bogomilizm taraftari olduklari ve bu sebeple sayet Car Samuil in hanedanligi devam etmis olmasi halinde belki de Bulgaristan in resmi dininin Bogomilizm olmus olacagi dusunulmektedir Ne var ki Bulgaristan 1018 de yeniden Bizans hakimiyetine girdi ve Bulgar Kilisesi varligini surdurdu Bogomilizm ise Bulgaristan daki butun olumsuzluklara ragmen hizla yayilmaya devam edip Bulgaristan sinirlari disina tasti Ikinci Bizans fethi ile Bizans topraklarinin ozellikle de baskent Istanbul un kapilari Bogomillere tekrar acildi Bogomilizm in Bulgaristan disina yayilmasiBogomilizmin yayilisi Bogomilizm ortaya ciktigi andan itibaren biri Bulgaristan da digeri Makedonya eyaletinin Dragovica koyunde olmak uzere iki kilise olarak kuruldu Cikisindan kisa bir zaman sonra bircok tarafa yayildi Birinci yayilma Istanbul a ve oradan Anadolu ya dogru idi Bogomilci Basil in Bizans in baskentinde halki kitleler halinde Bogomilci yaptigi ve bu sebeple yaklasik 1110 yilinda yakildigi Anna Komnini nin Alexiad isimli eserinde kayitlidir Ikinci yayilma Yunanistan a oradan Italya ya Fransa ya ve ayrica Italya uzerinden Dalmacya ya oradan Hersek ve Hersek ten de Bosna ya dogru olmustur Ucuncu yayilma ise Sirbistan ve Karadag uzerinden Bosna yonune gerceklesti Bulgaristan ve Dragovica kiliselerinin yani sira Filibe ve Istanbul da Bogomil kiliseleri kurulmustur 1180 senesinde Sirp Stefan Nemanja kralligindaki Bogomilcilik hareketini denetlemeye baslamistir Tarikatin etkinliginin Bulgaristan da bastirilmasi ise 1211 senesindeki konseyin Bogomilciligi sapkin bir inanc ilan etmesiyle hiz kazanmistir On ucuncu yuzyil boyunca Bosna Hersek i kalesi olarak kullanan Bogomilizm bu bolgelerde genelde milliyetcilik ile bagdastirildi Bogomilcilik Balkanlar da 15 yuzyildaki Osmanli fetihlerine kadar etkinligini surdurdu ve Osmanli fethi sonrasinda Bogomilciler Islam dinine gectiler Gerek Katolik ve Ortodoks kiliselerin ve Bogomillere karsi siddet dolu davranislari gerekse Bogomil anlayisindaki bircok kuralin Islam dinininkilerle benzerlik arz etmesi Bosna da yasayan ahalinin Islam dinini kabul etmelerine buyuk olcude katki saglamistir Inanc esaslariTarikatin inanc sistemi hakkindaki tek kaynak Euthymius Zigabenus un eseridir Zigabenus a gore Bogomil tarikati insan ruhunun Tanri tarafindan insan vucudunun ise Tanri nin daha yasli oglu olan ve Havva yi gunaha dusurdugunde yaratma gucunu kaybeden Iblis tarafindan yaratildigina inanmislardi Ruhun bedeni kelepcelerden kurtulup Tanri ile birlesmesini hayatini hedefi olarak kabul ettiler Tek basina inzivaya cekilip tek basina Tanri ya egilme ve yalvarmayi ibadetin asil ve en yuksek derecesi olarak gorduler Adem ile Havva nin gunahinin kusaktan kusaga gectigi inancini kabul etmediklerinden kilise ayinlerine katilmayi reddettiler Hacin ve kutsal nesnelerin ibadette kullanilmasina da karsi ciktilar Bogomiller cilecilik yanlisiydilar Evlilige karsi ciktilar ve her turlu hayvani gidanin yenmesini yasakladilar Kurulu kilise duzeninden ayri bir hiyerarsi kurdular Kaynakca a b c d e f g h i Hodzic Ismail 2007 Bogomilizm ve Bosna Hersek Bogomilleri PDF 26 Mart 2018 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 26 Kasim 2015 a b c d e Cetin Altan Cag Galip PDF 2 Nisan 2015 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 28 Mart 2015