Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Gladyatör (Latince: gladiator: kılıç ustası silahşor, gladius: kılıç), Eski Roma'da genellikle savaş esirleri ve kölelerden oluşturulan, Romalı insanları eğlendirmek, Roma halkını askerliğe, dövüşlere ve olası savaşlara hazırlamak amacı ile halkın seyirciliği refakatinde birbirleri veya vahşi hayvanlarla dövüşmek zorunda bırakılan insanlardır.
Gladyatörlerin her biri farklı silahlara sahiptir. Hemen her gladyatör elinde bir kılıç veya mızrak, başında ağır metalden siperli miğferle ve üstü çıplak olarak dövüşürdü. Altta bir kasık örttüğü ve onu tutan bir kemer bulunurdu. Arenanın kumlu zemininde ayakkabı ya da sandalet giyilmez, ayak bileklerini destekleyici kısa tozluk kullanılırdı.
Teçhizatları hangi sınıftan veya milletten olduklarını ele verirdi. Thraex küçük köşeli kalkan Eques ise küçük yuvarlak kalkan taşır, Retiarius ağ ve mızrak ile dövüşmeyi yeğler, çoğunlukla görüş ve işitmeyi zorlaştırdığından miğfer kullanmazdı. Büyük dikdörtgen Lejyon kalkanlarına benzer kalkan kullananlar Murmillo, Secutor ve Provocator adıyla anılırdı. Kalkan kullanan gruplar kılıç boyutlarına ve kullanım şekillerine göre değişirdi. Çiftlerin oluşturulmasında kesin, net ve değiştirilemez kurallar vardı. Equites, Provocatores ve Essedari sadece kendi sınıfından bir rakiple dövüşebilen sınıflardı. Bunun sebebi, bazı ekipmanların diğer ekipmanlardan üstün olması ve gladyatörlerin bu silahlarla eğitim almamasından kaynaklanırdı. Murmillo olan Thraex ya da Hoplomachus sınıfından olanlarla, Retiarius ise Secutor ya da nadiren Scissor'a karşı dövüşürdü.
Bir gladyatörün azat edilmesi için bir devlet yetkilisinin onu tahta kılıçla (rudis) kutsaması gerekirdi. Önceleri sadece aşağı tabakadan seçilen gladyatörlük, daha sonra bir meslek haline geldi ve gladyatör yetiştirmek amacı ile akademiler açıldı. Bu akademilerin genel adı da Ludus'dur. Ayrıca Roma imparatorlarından Commodus'un da gladyatör oyunlarından hoşlandığı ve bu dövüşlere katıldığı bilinmektedir. Gladyatör filmi, gladyatörlüğün tarihine ve Marcus Aurelius devrine ışık tutmaktadır.
Gladyatör dövüşleri
Yıl içinde nisan, temmuz, eylül ve kasım aylarındaki dört hafta içinde gerçekleştirilen gladyatör oyunları, Büyük Sirk (Circus Maximus) ve Kolezyum'un neredeyse sürekli olarak açık kaldığı bir boyuta ulaşmıştır. MÖ 264'teki tarihi kanıtlara geçmiş ilk oyunlarda üç çift köle, öldüresiye dövüşmüştür. Dört yüzyıl sonra İmparator Trajan, 10.000 insan ve 11.000 hayvanın öldürüldüğü abartılı bir festival düzenlemiştir.
Profesyonel gladyatörler, öldürücü dövüş gösterileri sunarlar. Düzenli sıralar halinde yürüyerek Yaşam Kapısı'ndan geçip arenaya girerler ve şu geleneksel sözlerle imparatorluk podyumuna seslenirler: "Ave Caesar! Morituri Salutamus" ("Selam Ceasar! Ölmek üzere olanlar seni selamlarlar"). Ağ ve üç dişli mızrakla donanmış Rhetariler, kılıç ve kalkanla ağır silahlanmış Seuctorelerle karşılaşır. Bazen tutsaklar veya egzotik barbarlar takımına karşı bu iki grup güçlerini birleştirir. Karşılaşmada kaybedenlerin cesetleri, et çengelleriyle sürüklenerek Ölüm Kapısı'ndan dışarı atılır. Bir gladyatör yaralanırsa, imparator veya oyunlara başkanlık eden bir başkası, "başparmak yukarı" veya "başparmak aşağı" işaretiyle cezanın tecil edilmesine veya öldürülmesine karar verir.
Oyunları düzenleyenler, gladyatör okulları arasındaki rekabeti kullanmış ve ünlü oyuncuların kazandığı karşılaşmaların reklamını yapmıştır. Günümüze kalan bir Oyun programı, T.v Pugnax Ner III ve M.p Murranus Ner III, yani Capua'daki Neron gladyatör okulundan üçer galibiyeti olan, biri Trakya silahlarıyla, yani küçük kalkan ve eğri kılıç (rhomphaia), öteki Galyalılara özgü Mirmillo stili Pugnax kullanan iki dövüşçü arasındaki mücadelenin ayrıntısını vermektedir. Pugnax muzaffer olurken, Murranus'un sonu ölüm olmuştur.
Müthiş manzaralar görme isteği, gladyatör gösterilerinin, gerçek boyutlarına eş bir askeri çarpışmayla, hatta su basmış arenalarda deniz mücadeleleriyle, vahşi hayvan avına (venationes) dönüşmesine yol açmıştır. Nihayet büyük müstehcenlik, vahşilik, kitlesel zalimlik eylemleri istenmiştir. Popüler öyküler, Hristiyan tutsakların diri diri kızartıldığı, çarmıha gerildiği, aslanlara bindirildiği veya aslanların önüne atıldığı, timsahlarla dolu sularda yarı batmış sandallarla gezmeye zorlandığı örnekler ince ayrıntılarıyla anlatılmıştır. Bunlar sadece sonsuz bir kurban ve işkence çeşitliliği içinde geçen örneklerdir. Hristiyan İmparator Honorius, Senatoyu lağvedip MS 404 yılında oyunlara son verinceye kadar devam etmiştir.
Gladyatör oyunları sadece Roma İmparatorluğu'na özgü değildir. Benzer oyunlar ve karşılaşmalar barbar Avrupa kavimleri, İspanyollar ve bazı Asya kavimleri tarafından da yapılmaktadır.
Kaynakça
- Özel
- ^ Norman Davies, Avrupa Tarihi s.205, 206.
- Genel
Ayrıca bakınız
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Gladyator Latince gladiator kilic ustasi silahsor gladius kilic Eski Roma da genellikle savas esirleri ve kolelerden olusturulan Romali insanlari eglendirmek Roma halkini askerlige dovuslere ve olasi savaslara hazirlamak amaci ile halkin seyirciligi refakatinde birbirleri veya vahsi hayvanlarla dovusmek zorunda birakilan insanlardir Gladyator Jean Leon Gerome Gladyatorlerin her biri farkli silahlara sahiptir Hemen her gladyator elinde bir kilic veya mizrak basinda agir metalden siperli migferle ve ustu ciplak olarak dovusurdu Altta bir kasik orttugu ve onu tutan bir kemer bulunurdu Arenanin kumlu zemininde ayakkabi ya da sandalet giyilmez ayak bileklerini destekleyici kisa tozluk kullanilirdi Techizatlari hangi siniftan veya milletten olduklarini ele verirdi Thraex kucuk koseli kalkan Eques ise kucuk yuvarlak kalkan tasir Retiarius ag ve mizrak ile dovusmeyi yegler cogunlukla gorus ve isitmeyi zorlastirdigindan migfer kullanmazdi Buyuk dikdortgen Lejyon kalkanlarina benzer kalkan kullananlar Murmillo Secutor ve Provocator adiyla anilirdi Kalkan kullanan gruplar kilic boyutlarina ve kullanim sekillerine gore degisirdi Ciftlerin olusturulmasinda kesin net ve degistirilemez kurallar vardi Equites Provocatores ve Essedari sadece kendi sinifindan bir rakiple dovusebilen siniflardi Bunun sebebi bazi ekipmanlarin diger ekipmanlardan ustun olmasi ve gladyatorlerin bu silahlarla egitim almamasindan kaynaklanirdi Murmillo olan Thraex ya da Hoplomachus sinifindan olanlarla Retiarius ise Secutor ya da nadiren Scissor a karsi dovusurdu Arena Jean Leon GeromeEski Libya da Gladyator savaslarini konu edinmis bir mozaik Trablusgarp Muzesi nden Bir gladyatorun azat edilmesi icin bir devlet yetkilisinin onu tahta kilicla rudis kutsamasi gerekirdi Onceleri sadece asagi tabakadan secilen gladyatorluk daha sonra bir meslek haline geldi ve gladyator yetistirmek amaci ile akademiler acildi Bu akademilerin genel adi da Ludus dur Ayrica Roma imparatorlarindan Commodus un da gladyator oyunlarindan hoslandigi ve bu dovuslere katildigi bilinmektedir Gladyator filmi gladyatorlugun tarihine ve Marcus Aurelius devrine isik tutmaktadir Gladyator dovusleriYil icinde nisan temmuz eylul ve kasim aylarindaki dort hafta icinde gerceklestirilen gladyator oyunlari Buyuk Sirk Circus Maximus ve Kolezyum un neredeyse surekli olarak acik kaldigi bir boyuta ulasmistir MO 264 teki tarihi kanitlara gecmis ilk oyunlarda uc cift kole olduresiye dovusmustur Dort yuzyil sonra Imparator Trajan 10 000 insan ve 11 000 hayvanin olduruldugu abartili bir festival duzenlemistir Gladyator kasklariGladyatorlerin savastigi Colosseum tasvirli para Profesyonel gladyatorler oldurucu dovus gosterileri sunarlar Duzenli siralar halinde yuruyerek Yasam Kapisi ndan gecip arenaya girerler ve su geleneksel sozlerle imparatorluk podyumuna seslenirler Ave Caesar Morituri Salutamus Selam Ceasar Olmek uzere olanlar seni selamlarlar Ag ve uc disli mizrakla donanmis Rhetariler kilic ve kalkanla agir silahlanmis Seuctorelerle karsilasir Bazen tutsaklar veya egzotik barbarlar takimina karsi bu iki grup guclerini birlestirir Karsilasmada kaybedenlerin cesetleri et cengelleriyle suruklenerek Olum Kapisi ndan disari atilir Bir gladyator yaralanirsa imparator veya oyunlara baskanlik eden bir baskasi basparmak yukari veya basparmak asagi isaretiyle cezanin tecil edilmesine veya oldurulmesine karar verir Oyunlari duzenleyenler gladyator okullari arasindaki rekabeti kullanmis ve unlu oyuncularin kazandigi karsilasmalarin reklamini yapmistir Gunumuze kalan bir Oyun programi T v Pugnax Ner III ve M p Murranus Ner III yani Capua daki Neron gladyator okulundan ucer galibiyeti olan biri Trakya silahlariyla yani kucuk kalkan ve egri kilic rhomphaia oteki Galyalilara ozgu Mirmillo stili Pugnax kullanan iki dovuscu arasindaki mucadelenin ayrintisini vermektedir Pugnax muzaffer olurken Murranus un sonu olum olmustur Muthis manzaralar gorme istegi gladyator gosterilerinin gercek boyutlarina es bir askeri carpismayla hatta su basmis arenalarda deniz mucadeleleriyle vahsi hayvan avina venationes donusmesine yol acmistir Nihayet buyuk mustehcenlik vahsilik kitlesel zalimlik eylemleri istenmistir Populer oykuler Hristiyan tutsaklarin diri diri kizartildigi carmiha gerildigi aslanlara bindirildigi veya aslanlarin onune atildigi timsahlarla dolu sularda yari batmis sandallarla gezmeye zorlandigi ornekler ince ayrintilariyla anlatilmistir Bunlar sadece sonsuz bir kurban ve iskence cesitliligi icinde gecen orneklerdir Hristiyan Imparator Honorius Senatoyu lagvedip MS 404 yilinda oyunlara son verinceye kadar devam etmistir Gladyator oyunlari sadece Roma Imparatorlugu na ozgu degildir Benzer oyunlar ve karsilasmalar barbar Avrupa kavimleri Ispanyollar ve bazi Asya kavimleri tarafindan da yapilmaktadir KaynakcaOzel Norman Davies Avrupa Tarihi s 205 206 GenelAbdurrahman Uzunaslan 2010 Gladyatorler arenanin tutsak savascilari Myken Yayinlari ISBN 978 605 5662 10 3 Hasan Malay H Silay 1990 Antik devirde gladyatorler Arkeoloji ve Sanat Yayinlari ISBN 978 975 7538 22 6 Fik Meijer 2008 Gladyatorler Tarihin En Olumcul Sporu Homer Kitabevi ve Yayincilik ISBN 978 9944 483 17 9 Ayrica bakinizSpartakus