Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Diyarbakır Cezaevi ya da Diyarbakır Askerî Cezaevi, Diyarbakır'da kurulan bir cezaevidir. 1972'de yapımına başlandı, 4 Temmuz 1980'de açıldı.12 Eylül Darbesi'den sonra askerî yönetime devredilerek Sıkıyönetim Askerî Cezaevi olarak kullanıldı. Yaşandığı iddia edilen işkenceler ile ön plana çıktı.The Times gazetesine göre "dünyanın en kötü şöhretli 10 cezaevi" arasında yer almaktadır. 1981 ve 1984 yılları arasında cezaevinde 30 kadar kişi öldü. 9 Mayıs 1988 tarihinde Adalet Bakanlığına devredildi. Cezaevi hakkında belgeseller çekildi ve kitaplar yazıldı. Günümüzde ise müze olması planlanmaktadır.
| Diyarbakır E Tipi Kapalı Ceza İnfaz Kurumu | |
 Cezaevinin giriş kapısı | |
 | |
| Koordinatlar | 37°55′44″K 40°11′48″D / 37.92889°K 40.19667°D |
|---|---|
| Kapasite | 600 (ilave ranzalarla 1.000) |
| Açılış tarihi | 4 Temmuz 1980 |
| Kapanış tarihi | 12 Ekim 2022 |
| Eski adı | Diyarbakır 5 No.'lu Askerî Cezaevi |
E Tipi Cezaevi yaklaşık 600 kapasiteliydi ancak doluluk oranı zaman zaman 900’e kadar da yükselebilmekteydi. Politik tutuklu ve hükümlülerin kaldığı D Tipi Cezaevi’nde ise kapasite 700-750 arasındaydı.
İşkence iddiaları
1981-1984 yılları arasında işkenceye maruz kaldığı iddia edilen 30 kişi öldü. Soruşturmayı yapan ve iddiada adı geçen 32 sanıktan 30'unun ölümünü doğrulayan savcının açıklamasına göre; 4'ü kendini yakarak intihar olmak üzere 8 kişi intihar etti, 6'sı açlık grevi ve 16'sı doğal ölüm (hastalık) sonucu öldü. Bazı kaynaklara göre ise bazı mahkûmlar, yapıldığı iddia edilen işkenceler yüzünden öldü.PKK'nın kurucu militanlarından Kemal Pir de ölüm orucu sonucunda öldü. PKK Merkez Komite Üyesi Mazlum Doğan da intihar edenler arasındadır. PKK'nın kurucularından Sara kod adlı Sakine Cansız da cezaevinde hapis yatmıştır.
Hapishanede o yıllarda kalmış olan 32 kadın şöyle demiştir:
- "Elektrik dahil bütün işkence yöntemlerini yaşadık ama en ağırı cinsel işkenceydi."
- "Tecavüz ettikleri kadınları kanlı etekleriyle koğuş koğuş dolaştırdılar."
- "Etekleri başlarımıza geçiriyor, altımızın çıplak olmasını sağlıyor, 'gez' diyorlardı."
- "Banyodan çıkıp bornozla karşımıza gelip ve bize baka baka mastürbasyon yaptılar."
- "En büyük işkence başka kadınların çığlıklarını dinlemekti."
- "11 yaşında ikiz oğulları olan arkadaşımızın, oğullarına işkence yapıp sesini ona dinletmişlerdi."
- "Lağım sularının içine zorla kadınları soktular."
- "Çocuğum görüşe geliyor ama bana yapılan davranışlardan dolayı benden korkuyor o hiç sevmediğimiz gardiyanlara sarılıyordu. Çıktıktan sonra da bir süre kızım bana anne demedi."
- "Serbest bırakıldım ve eve gittim. Beni yıllarca görmeyen annemin bana ilk dediği şey, 'Bunca yıl neredeydin?' olup, kızlık muayenesine götürmek istediğini söyledi."
Esat Oktay Yıldıran'ın, Kıbrıs Harekâtı sonrası Diyarbakır Cezaevi'ne bizzat Kenan Evren tarafından yollandığı ve iç güvenlik komutanı olarak görev süresi boyunca işkence yaptığı iddia edilir. Bunun yanı sıra Esat Oktay Yıldıran'ın işkence yaptığını söyleyen Nagehan Alçı ve eşi Rasim Ozan Kütahyalı ile Ümit Zileli, bunu kanıtlayamadıkları için yargısız infaz yapmak ve Esat Oktay Yıldıran'ın hatırasına hakaret etmekten 105 gün hapis cezasına çarptırıldı.
PKK
12 Eylül sonrası
Ben siyasi biri değilim. Bu konularda birikimim yok. Ama 12 Eylül, Kürt sorununa herkesin dikkatini çekti, bu sorunu dünyaya duyurdu. Cezaevindeki vahşet olmasaydı, Kürt meselesi bu ülkede bu kadar erken açığa çıkmazdı. Diyarbakır Cezaevi'ndeki insanları birer militan haline getirdiler. Bunların %80'den fazlası dağa çıktı. İnsanın oradaki vahşeti gördükten sonra normal yaşama dönmesi çok zordu. "PKK hareketi 1984'te patladı" derler ya, bu tarih, Diyarbakır Cezaevi'nden ana tahliyelerin olduğu tarihtir.
Hapisaneden çıktığımda eğer genç olsaydım, 5 No'lu'ya tekrar haksız yere girmemek için dağa çıkardım.
— Felat Cemiloğlu
1980 ve 1983 yılları arasında gerçekleştiği iddia edilen işkence ve öldürme olaylarının, Güneydoğu bölgesindeki Kürtçülük düşüncesinin yayılmasında rol oynadığı bazı yazarlar ve siyasetçilerce iddia edilir. Altan Tan, "Kürt Sorunu" adlı kitabında, Diyarbakır Cezaevi'nden çıkanların büyük çoğunluğunun dağa çıktığını, PKK'nın ana gövdesini oluşturduğunu ve örgütün büyümesini sağladığını iddia etmiştir.
Etkileri
Sanat
"38" belgeseli ile tanınan Çayan Demirel, "tarihle yüzleşmek için" cezaevi hakkında "5 No’lu Cezaevi: 1980-84" adında bir belgesel çekti. Süresi 90 dakika olan belgeselin oluşması için yüze yakın tanıkla görüşüldü ve elliye yakın röportajlardan kesitler kullanıldı.
Cezaevi ile ilgili onlarca kitap yazılırken bir de dönemi kara kalemle anlatan Zülfikar Tak'ın resim sergisi açıldı. 33 adet resimden oluşan sergi, 1989 yılında bir ayda çizildi ve resimler Karşı Sanat'ta sergilendi. Tak, ayrıca "Diyarbakır Cezaevi'nde İşkence Çeşitleri" adını verdiği bir karikatür kitabı çıkardı. Tak'ın çıkardığı kitap Avrupa'da Almanca ve İngilizce yayımlandı. Her iki dili konuşan insanların anlayabilmesi için Türkiye'deki baskıda Türkçe ve Kürtçe açıklamalara da yer vererek cezaevinde yapıldığı iddia edilen tüm işkenceleri tasvir etti.
Ayrıca bakınız
Kaynakça
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 18 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 18 Temmuz 2021.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 13 Ekim 2022 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 13 Ekim 2022.
- ^ . 24 Haziran 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ Korkmaz, Atilla & Kaçar, Hüseyin (22 Ağustos 2009). . Sabah. 25 Kasım 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Ağustos 2009.
- ^ Hines, Nico (28 Nisan 2008). "The ten most notorious jails in the world". The Times. 5 Ağustos 2011 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 31 Ağustos 2009.
- ^ a b . 21 Ağustos 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ (PDF). TBMM İnsan Hakları Komisyonu. 20 Mayıs 2012 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Ağustos 2009.
- ^ "Diyarbakır Cezaevi taşınıyor". Hürriyet. 11 Mayıs 2011 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 31 Ağustos 2009.
- ^ Arısüt, Mustafa (24 Haziran 2009). . Taraf. 1 Ocak 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Ağustos 2009.
- ^ Mavioğlu, Ertuğrul (10 Kasım 2003). "Bir zamanlar bir cezaevinde..." Radikal. 8 Aralık 2015 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 18 Mayıs 2009.
- ^ Pamir, Balçiçek (18 Mayıs 2009). . Habertürk. 13 Şubat 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Mayıs 2009.
- ^ "İşkencenin izleri hâlâ bileklerimde". 6 Mart 2016 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 17 Nisan 2016.
- ^ Nagehan Alçı (13 Haziran 2018). "İşkenceye dair utanç verici bir karar". haberturk.com. Habertürk. 17 Aralık 2022 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 17 Aralık 2022.
- ^ "Üç yılını 'cehennem'de geçirdi". Radikal.com. 8 Mayıs 2012 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 22 Şubat 2022.
- ^ Cemal, Hasan "Kürtler" Doğan Kitap, s. 25
- ^ a b . Günlük. 19 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Ağustos 2009.
- ^ İlbeyoğlu, Nihat. . 2 Aralık 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Ağustos 2009.
- ^ a b Yaşar, Hatice (11 Kasım 2003). "Çizgilerle işkence". Radikal. Erişim tarihi: 31 Ağustos 2009.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Diyarbakir Cezaevi ya da Diyarbakir Askeri Cezaevi Diyarbakir da kurulan bir cezaevidir 1972 de yapimina baslandi 4 Temmuz 1980 de acildi 12 Eylul Darbesi den sonra askeri yonetime devredilerek Sikiyonetim Askeri Cezaevi olarak kullanildi Yasandigi iddia edilen iskenceler ile on plana cikti The Times gazetesine gore dunyanin en kotu sohretli 10 cezaevi arasinda yer almaktadir 1981 ve 1984 yillari arasinda cezaevinde 30 kadar kisi oldu 9 Mayis 1988 tarihinde Adalet Bakanligina devredildi Cezaevi hakkinda belgeseller cekildi ve kitaplar yazildi Gunumuzde ise muze olmasi planlanmaktadir Diyarbakir CezaeviDiyarbakir E Tipi Kapali Ceza Infaz KurumuCezaevinin giris kapisiKoordinatlar37 55 44 K 40 11 48 D 37 92889 K 40 19667 D 37 92889 40 19667Kapasite600 ilave ranzalarla 1 000 Acilis tarihi4 Temmuz 1980Kapanis tarihi12 Ekim 2022Eski adiDiyarbakir 5 No lu Askeri Cezaevi E Tipi Cezaevi yaklasik 600 kapasiteliydi ancak doluluk orani zaman zaman 900 e kadar da yukselebilmekteydi Politik tutuklu ve hukumlulerin kaldigi D Tipi Cezaevi nde ise kapasite 700 750 arasindaydi Iskence iddialari1981 1984 yillari arasinda iskenceye maruz kaldigi iddia edilen 30 kisi oldu Sorusturmayi yapan ve iddiada adi gecen 32 saniktan 30 unun olumunu dogrulayan savcinin aciklamasina gore 4 u kendini yakarak intihar olmak uzere 8 kisi intihar etti 6 si aclik grevi ve 16 si dogal olum hastalik sonucu oldu Bazi kaynaklara gore ise bazi mahkumlar yapildigi iddia edilen iskenceler yuzunden oldu PKK nin kurucu militanlarindan Kemal Pir de olum orucu sonucunda oldu PKK Merkez Komite Uyesi Mazlum Dogan da intihar edenler arasindadir PKK nin kurucularindan Sara kod adli Sakine Cansiz da cezaevinde hapis yatmistir Hapishanede o yillarda kalmis olan 32 kadin soyle demistir Elektrik dahil butun iskence yontemlerini yasadik ama en agiri cinsel iskenceydi Tecavuz ettikleri kadinlari kanli etekleriyle kogus kogus dolastirdilar Etekleri baslarimiza geciriyor altimizin ciplak olmasini sagliyor gez diyorlardi Banyodan cikip bornozla karsimiza gelip ve bize baka baka masturbasyon yaptilar En buyuk iskence baska kadinlarin cigliklarini dinlemekti 11 yasinda ikiz ogullari olan arkadasimizin ogullarina iskence yapip sesini ona dinletmislerdi Lagim sularinin icine zorla kadinlari soktular Cocugum goruse geliyor ama bana yapilan davranislardan dolayi benden korkuyor o hic sevmedigimiz gardiyanlara sariliyordu Ciktiktan sonra da bir sure kizim bana anne demedi Serbest birakildim ve eve gittim Beni yillarca gormeyen annemin bana ilk dedigi sey Bunca yil neredeydin olup kizlik muayenesine goturmek istedigini soyledi Esat Oktay Yildiran in Kibris Harekati sonrasi Diyarbakir Cezaevi ne bizzat Kenan Evren tarafindan yollandigi ve ic guvenlik komutani olarak gorev suresi boyunca iskence yaptigi iddia edilir Bunun yani sira Esat Oktay Yildiran in iskence yaptigini soyleyen Nagehan Alci ve esi Rasim Ozan Kutahyali ile Umit Zileli bunu kanitlayamadiklari icin yargisiz infaz yapmak ve Esat Oktay Yildiran in hatirasina hakaret etmekten 105 gun hapis cezasina carptirildi PKK12 Eylul sonrasi Ben siyasi biri degilim Bu konularda birikimim yok Ama 12 Eylul Kurt sorununa herkesin dikkatini cekti bu sorunu dunyaya duyurdu Cezaevindeki vahset olmasaydi Kurt meselesi bu ulkede bu kadar erken aciga cikmazdi Diyarbakir Cezaevi ndeki insanlari birer militan haline getirdiler Bunlarin 80 den fazlasi daga cikti Insanin oradaki vahseti gordukten sonra normal yasama donmesi cok zordu PKK hareketi 1984 te patladi derler ya bu tarih Diyarbakir Cezaevi nden ana tahliyelerin oldugu tarihtir Selim DindarHapisaneden ciktigimda eger genc olsaydim 5 No lu ya tekrar haksiz yere girmemek icin daga cikardim Felat Cemiloglu 1980 ve 1983 yillari arasinda gerceklestigi iddia edilen iskence ve oldurme olaylarinin Guneydogu bolgesindeki Kurtculuk dusuncesinin yayilmasinda rol oynadigi bazi yazarlar ve siyasetcilerce iddia edilir Altan Tan Kurt Sorunu adli kitabinda Diyarbakir Cezaevi nden cikanlarin buyuk cogunlugunun daga ciktigini PKK nin ana govdesini olusturdugunu ve orgutun buyumesini sagladigini iddia etmistir EtkileriSanat 38 belgeseli ile taninan Cayan Demirel tarihle yuzlesmek icin cezaevi hakkinda 5 No lu Cezaevi 1980 84 adinda bir belgesel cekti Suresi 90 dakika olan belgeselin olusmasi icin yuze yakin tanikla gorusuldu ve elliye yakin roportajlardan kesitler kullanildi Cezaevi ile ilgili onlarca kitap yazilirken bir de donemi kara kalemle anlatan Zulfikar Tak in resim sergisi acildi 33 adet resimden olusan sergi 1989 yilinda bir ayda cizildi ve resimler Karsi Sanat ta sergilendi Tak ayrica Diyarbakir Cezaevi nde Iskence Cesitleri adini verdigi bir karikatur kitabi cikardi Tak in cikardigi kitap Avrupa da Almanca ve Ingilizce yayimlandi Her iki dili konusan insanlarin anlayabilmesi icin Turkiye deki baskida Turkce ve Kurtce aciklamalara da yer vererek cezaevinde yapildigi iddia edilen tum iskenceleri tasvir etti Ayrica bakinizDerinlemesine Arastirma LaboratuvariKaynakca Arsivlenmis kopya 18 Temmuz 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 18 Temmuz 2021 Arsivlenmis kopya 13 Ekim 2022 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 13 Ekim 2022 24 Haziran 2011 tarihinde kaynagindan arsivlendi Korkmaz Atilla amp Kacar Huseyin 22 Agustos 2009 Sabah 25 Kasim 2015 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 31 Agustos 2009 KB1 bakim Birden fazla ad yazar listesi link Hines Nico 28 Nisan 2008 The ten most notorious jails in the world The Times 5 Agustos 2011 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 31 Agustos 2009 a b 21 Agustos 2022 tarihinde kaynagindan arsivlendi PDF TBMM Insan Haklari Komisyonu 20 Mayis 2012 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 31 Agustos 2009 Diyarbakir Cezaevi tasiniyor Hurriyet 11 Mayis 2011 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 31 Agustos 2009 Arisut Mustafa 24 Haziran 2009 Taraf 1 Ocak 2010 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 31 Agustos 2009 Mavioglu Ertugrul 10 Kasim 2003 Bir zamanlar bir cezaevinde Radikal 8 Aralik 2015 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 18 Mayis 2009 Pamir Balcicek 18 Mayis 2009 Haberturk 13 Subat 2010 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 18 Mayis 2009 Iskencenin izleri hala bileklerimde 6 Mart 2016 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 17 Nisan 2016 Nagehan Alci 13 Haziran 2018 Iskenceye dair utanc verici bir karar haberturk com Haberturk 17 Aralik 2022 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 17 Aralik 2022 Uc yilini cehennem de gecirdi Radikal com 8 Mayis 2012 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 22 Subat 2022 Cemal Hasan Kurtler Dogan Kitap s 25 a b Gunluk 19 Aralik 2015 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 31 Agustos 2009 Ilbeyoglu Nihat 2 Aralik 2013 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 31 Agustos 2009 a b Yasar Hatice 11 Kasim 2003 Cizgilerle iskence Radikal Erisim tarihi 31 Agustos 2009