Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Truvalı veya truva asteroidi, astronomide daha büyük bir cismin yörüngesini paylaşan, ana cismin yaklaşık 60° ilerisinde veya gerisinde bulunan L4 ve L5Lagrange noktalarından birinin yakınında kararlı bir yörüngede kalan küçük boyutlu bir gök cismidir (çoğunlukla asteroitler). Truva cisimleri gezegenlerin ya da büyük uyduların yörüngelerini paylaşabilirler.
Truvalar bir tür eş-yörüngeli nesnelerdir. Bu sistemde bir yıldız ve bir gezegen, genellikle yıldızın merkezine yakın olan ortak bir çift merkez etrafında yörüngede dolanırlar. Buna karşılık, yıldız-gezegen sisteminin Lagrange noktalarından birinde yer alan, hem yıldızdan hem de gezegenden çok daha küçük kütleli bir cisim, bu çift merkez üzerinden etki eden birleşik bir çekim kuvvetine maruz kalır. Dolayısıyla en küçük cisim, gezegenle aynı yörünge periyoduna sahip bir çift merkez etrafında yörüngeye oturur ve bu yerleşim zaman içinde sabit kalabilir.
Güneş sisteminde en bilinen truvalı cisimler Jüpiter'in Güneş çevresindeki yörüngesini paylaşan çok sayıda nesnelerdir. L4'teki Yunan kampı (Jüpiter'in önünde) ve L5'teki Truva kampı (Jüpiter'in arkasında) olarak ikiye ayrılırlar. Bu noktalar kararlı bir dengeye sahiptirler. Yarı büyük eksenleri 5,05 ile 5,40 AU arasında, iki Lagrange noktasının çevresinde uzamış bir eğimli alanda yer alır. 'Truvalılar' olarak anılmaları, isimlerini Truva Savaşı karakterlerinden almalarından ileri gelmektedir.
Diğer gezegen yörüngelerinde bugüne kadar sadece 16 Mars truvalısı, 31 Neptün truvalısı, 2 Uranüs truvalısı ve 2 Dünya truvalısı keşfedilebilmiştir. Bir adet geçici Venüs truvası olduğu da bilinmektedir. Sayısal yörünge dinamiği kararlılık simülasyonları, Satürn'ün muhtemelen herhangi bir ilkel truva cismine sahip olmadığını göstermektedir.
Aynı durum, birincil nesne bir gezegen ve ikincil nesne de onun uydularından biri olduğu zaman da ortaya çıkabilir; böylece çok daha küçük (truva uyduları) gezegenin yörüngesini paylaşabilir. Bilinen tüm truva uyduları Satürn sisteminin bir parçasıdır. Telesto ve Calypso Tethys'in, Helene ve Polydeuces ise Dione'nin truva uydularıdır.
Gözlem tarihi
E. E. Barnard bir Truvalı göktaşına ait ilk gözlemi 1904 yılında yapmıştır, ancak bu gözlemin önemi o dönemde anlaşılamamıştır. Barnard, bu gözleminde o anda gökyüzünde yalnızca iki ark dakika uzakta yer alan Satürn'ün uydusu Phoebe'yi veya başka bir yıldızı gördüğünü zannetmiştir. Barnard'ın keşfettiği ışık kaynağının kimliği, 1999 yılında (tekrar) keşfedilen bir Truvalı göktaşının yörüngesi tekrar hesaplanana dek anlaşılmamıştır. Neye baktığını çözümleyememesi sebebiyle Barnard'ın gözlemi tarihsel açıdan anlamlı değildir.
Truvalıların ilk gerçek keşfi Şubat 1906'da Alman astronom Max Wolf tarafından, Güneş-Jüpiter sisteminin L4 noktasında bulunan bir göktaşını 588 Achilles olarak adlandırmasıyla gerçekleşmiştir. Bu göktaşının yörüngesinin garipliği birkaç ay içinde fark edilmiş, bu sürede ise aynı noktada ve diğer Güneş-Jüpiter Lagrange noktasında birçok başka cisim keşfedilmiştir.
Nisan 2024 itibarıyla, Küçük Gezegen Merkezi tarafından tanınan; 2 Dünya, 16 Mars, 13280 Jüpiter, 1 Uranüs ve 31 Neptün olmak üzere toplam 1330 truvalı asteroit bulunmaktadır. Halihazırda, Satürn ile eş yörüngeli herhangi bir truva cismi tespit edilememiştir. Ancak, sadece Jüpiter truvalılarının sayısının, asteroit kuşağında bulunan asteroit sayısı kadar olduğu tahmin edilmektedir. Truvalı göktaşlarının en büyüğü 370×195 km büyüklüğündeki 624 Hektor'dur.
| Gezegen | L4 cismi sayısı | L5 cismi sayısı | L4 listesi | L5 Listesi |
|---|---|---|---|---|
| Merkür | 0 | 0 | — | — |
| Venüs | 1 | 0 | 2013 ND15 | — |
| Dünya | 2 | 0 | 2010 TK7, 2020 XL5 | — |
| Mars | 2 | 14 | Çok sayıda | |
| Jüpiter | 8473 | 4807 | Çok sayıda | Çok sayıda |
| Satürn | 0 | 0 | — | — |
| Uranüs | 2 | 0 | 2011 QF99, 2014 YX49 | — |
| Neptün | 27 | 4 | Çok sayıda | Çok sayıda |
Bilimsel adlandırma
Wolf, ilk bilinen Truvalı göktaşına Homeros'un Truva Savaşı'nı anlatan destanı İlyada'daki kahramanlardan biri olan Aşil'in (Achilleus) adını vermiştir. Wolf'un bu adlandırmasının ardından, Jüpiter'in Lagrange noktalarında keşfedilen diğer göktaşlarına da İlyada ile ilgili isimler verilmiş, bu noktalardaki göktaşlarına ise genel olarak 'Truvalılar' denmiştir. L4 noktasında yer alan asteroitler Yunan kahramanların isimlerini alarak Yunan veya Aşil grubu, L5 noktasında yer alanlar ise Truvalıların isimleri alarak Truvalı grubu olarak adlandırılmışlardır. Ancak bu kuralın iki istisnası vardır, L5 noktasında keşfedilen ilk göktaşı olan 617 Patroclus Yunan/Truvalı kuralı konulmadan önce adlandırılmış ve Truva grubunda yer alan tek Yunan isimli cisim olmuştur. Benzer şekilde 624 Hektor da Yunan grubunda yer alan tek Truva isimli cisimdir. Daha da kafa karıştırıcı olarak, Truva grubu bazen grubun en büyük cismi olan 617 Patroclus'un Yunan ismi taşımasına rağmen "Partoclean asteroitler" olarak adlandırılır.
Başlangıçta, "Troyalılar" terimi sadece Jüpiter'in yörüngesinde yer alan göktaşları için kullanılmıştır, ancak Mars ve Neptün'ün Lagrange noktalarında keşfedilen benzer cisimler için de "Truvalı" terimi kullanılmaktadır. Bu cisimlere bazen "Mars truvalıları" veya "Neptün truvalıları" isimleri de verilir.
Bileşim
Hawaii'de yer alan (Keck Gözlemevi)'nden bir grup bilim insanı, 2006'da truvalı göktaşı 617 Patroclus'un yoğunluğunun su buzundan az olduğunu hesaplamışlardır. Bu bilgi ışığında truvalı cisimlerinin büyük olasılıkla kuyrukluyıldızlar ve Kuiper Kuşağı cisimlerine benzer bileşimde olduğunu iddia etmişlerdir.
Kaynakça
- ^ Souchay, Jean J.; Dvorak, Rudolf (4 Kasım 2010). Dynamics of Small Solar System Bodies and Exoplanets (İngilizce). Springer Berlin Heidelberg. ISBN .
- ^ Yoshida, F.; Nakamura, T. (1 Aralık 2005). "Size Distribution of Faint Jovian L4 Trojan Asteroids*". The Astronomical Journal (İngilizce). 130 (6): 2900. doi:10.1086/497571. ISSN 1538-3881. 1 Mayıs 2024 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 1 Mayıs 2024.
- ^ Sheppard, Scott S.; Trujillo, Chadwick A. (28 Temmuz 2006). "A Thick Cloud of Neptune Trojans and Their Colors". Science (İngilizce). 313 (5786): 511-514. doi:10.1126/science.1127173. ISSN 0036-8075. 4 Nisan 2023 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 1 Mayıs 2024.
- ^ . www.minorplanetcenter.net. 18 Ocak 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Mart 2023.
- ^ Yoshida, F.; Nakamura, T. (Aralık 2005). "Size Distribution of Faint Jovian L4 Trojan Asteroids". The Astronomical Journal (İngilizce). 130 (6): 2900-2911. doi:10.1086/497571. ISSN 0004-6256. 15 Mart 2023 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 15 Mart 2023.
Dış bağlantılar
- http://cfa-www.harvard.edu/iau/lists/Trojans.html24 Ekim 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- www.newscientistspace.com
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Truvali veya truva asteroidi astronomide daha buyuk bir cismin yorungesini paylasan ana cismin yaklasik 60 ilerisinde veya gerisinde bulunan L4 ve L5Lagrange noktalarindan birinin yakininda kararli bir yorungede kalan kucuk boyutlu bir gok cismidir cogunlukla asteroitler Truva cisimleri gezegenlerin ya da buyuk uydularin yorungelerini paylasabilirler Jupiter in yorungesinde onunde ve arkasinda yol alan Troyali goktaslari yesil renkte Ayrica Mars ve Jupiter arasinda yer alan ana goktasi kusagi beyaz renkte ve Hilda ailesi kahverengi renkte resimde yer almaktadir Truvalar bir tur es yorungeli nesnelerdir Bu sistemde bir yildiz ve bir gezegen genellikle yildizin merkezine yakin olan ortak bir cift merkez etrafinda yorungede dolanirlar Buna karsilik yildiz gezegen sisteminin Lagrange noktalarindan birinde yer alan hem yildizdan hem de gezegenden cok daha kucuk kutleli bir cisim bu cift merkez uzerinden etki eden birlesik bir cekim kuvvetine maruz kalir Dolayisiyla en kucuk cisim gezegenle ayni yorunge periyoduna sahip bir cift merkez etrafinda yorungeye oturur ve bu yerlesim zaman icinde sabit kalabilir Gunes sisteminde en bilinen truvali cisimler Jupiter in Gunes cevresindeki yorungesini paylasan cok sayida nesnelerdir L4 teki Yunan kampi Jupiter in onunde ve L5 teki Truva kampi Jupiter in arkasinda olarak ikiye ayrilirlar Bu noktalar kararli bir dengeye sahiptirler Yari buyuk eksenleri 5 05 ile 5 40 AU arasinda iki Lagrange noktasinin cevresinde uzamis bir egimli alanda yer alir Truvalilar olarak anilmalari isimlerini Truva Savasi karakterlerinden almalarindan ileri gelmektedir Diger gezegen yorungelerinde bugune kadar sadece 16 Mars truvalisi 31 Neptun truvalisi 2 Uranus truvalisi ve 2 Dunya truvalisi kesfedilebilmistir Bir adet gecici Venus truvasi oldugu da bilinmektedir Sayisal yorunge dinamigi kararlilik simulasyonlari Saturn un muhtemelen herhangi bir ilkel truva cismine sahip olmadigini gostermektedir Ayni durum birincil nesne bir gezegen ve ikincil nesne de onun uydularindan biri oldugu zaman da ortaya cikabilir boylece cok daha kucuk truva uydulari gezegenin yorungesini paylasabilir Bilinen tum truva uydulari Saturn sisteminin bir parcasidir Telesto ve Calypso Tethys in Helene ve Polydeuces ise Dione nin truva uydularidir Gozlem tarihiE E Barnard bir Truvali goktasina ait ilk gozlemi 1904 yilinda yapmistir ancak bu gozlemin onemi o donemde anlasilamamistir Barnard bu gozleminde o anda gokyuzunde yalnizca iki ark dakika uzakta yer alan Saturn un uydusu Phoebe yi veya baska bir yildizi gordugunu zannetmistir Barnard in kesfettigi isik kaynaginin kimligi 1999 yilinda tekrar kesfedilen bir Truvali goktasinin yorungesi tekrar hesaplanana dek anlasilmamistir Neye baktigini cozumleyememesi sebebiyle Barnard in gozlemi tarihsel acidan anlamli degildir Truvalilarin ilk gercek kesfi Subat 1906 da Alman astronom Max Wolf tarafindan Gunes Jupiter sisteminin L4 noktasinda bulunan bir goktasini 588 Achilles olarak adlandirmasiyla gerceklesmistir Bu goktasinin yorungesinin garipligi birkac ay icinde fark edilmis bu surede ise ayni noktada ve diger Gunes Jupiter Lagrange noktasinda bircok baska cisim kesfedilmistir Nisan 2024 itibariyla Kucuk Gezegen Merkezi tarafindan taninan 2 Dunya 16 Mars 13280 Jupiter 1 Uranus ve 31 Neptun olmak uzere toplam 1330 truvali asteroit bulunmaktadir Halihazirda Saturn ile es yorungeli herhangi bir truva cismi tespit edilememistir Ancak sadece Jupiter truvalilarinin sayisinin asteroit kusaginda bulunan asteroit sayisi kadar oldugu tahmin edilmektedir Truvali goktaslarinin en buyugu 370 195 km buyuklugundeki 624 Hektor dur Gezegen L4 cismi sayisi L5 cismi sayisi L4 listesi L5 ListesiMerkur 0 0 Venus 1 0 2013 ND15 Dunya 2 0 2010 TK7 2020 XL5 Mars 2 14 Cok sayidaJupiter 8473 4807 Cok sayida Cok sayidaSaturn 0 0 Uranus 2 0 2011 QF99 2014 YX49 Neptun 27 4 Cok sayida Cok sayidaBilimsel adlandirmaWolf ilk bilinen Truvali goktasina Homeros un Truva Savasi ni anlatan destani Ilyada daki kahramanlardan biri olan Asil in Achilleus adini vermistir Wolf un bu adlandirmasinin ardindan Jupiter in Lagrange noktalarinda kesfedilen diger goktaslarina da Ilyada ile ilgili isimler verilmis bu noktalardaki goktaslarina ise genel olarak Truvalilar denmistir L4 noktasinda yer alan asteroitler Yunan kahramanlarin isimlerini alarak Yunan veya Asil grubu L5 noktasinda yer alanlar ise Truvalilarin isimleri alarak Truvali grubu olarak adlandirilmislardir Ancak bu kuralin iki istisnasi vardir L5 noktasinda kesfedilen ilk goktasi olan 617 Patroclus Yunan Truvali kurali konulmadan once adlandirilmis ve Truva grubunda yer alan tek Yunan isimli cisim olmustur Benzer sekilde 624 Hektor da Yunan grubunda yer alan tek Truva isimli cisimdir Daha da kafa karistirici olarak Truva grubu bazen grubun en buyuk cismi olan 617 Patroclus un Yunan ismi tasimasina ragmen Partoclean asteroitler olarak adlandirilir Baslangicta Troyalilar terimi sadece Jupiter in yorungesinde yer alan goktaslari icin kullanilmistir ancak Mars ve Neptun un Lagrange noktalarinda kesfedilen benzer cisimler icin de Truvali terimi kullanilmaktadir Bu cisimlere bazen Mars truvalilari veya Neptun truvalilari isimleri de verilir BilesimHawaii de yer alan Keck Gozlemevi nden bir grup bilim insani 2006 da truvali goktasi 617 Patroclus un yogunlugunun su buzundan az oldugunu hesaplamislardir Bu bilgi isiginda truvali cisimlerinin buyuk olasilikla kuyrukluyildizlar ve Kuiper Kusagi cisimlerine benzer bilesimde oldugunu iddia etmislerdir Kaynakca Souchay Jean J Dvorak Rudolf 4 Kasim 2010 Dynamics of Small Solar System Bodies and Exoplanets Ingilizce Springer Berlin Heidelberg ISBN 978 3 642 04482 3 Yoshida F Nakamura T 1 Aralik 2005 Size Distribution of Faint Jovian L4 Trojan Asteroids The Astronomical Journal Ingilizce 130 6 2900 doi 10 1086 497571 ISSN 1538 3881 1 Mayis 2024 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 1 Mayis 2024 Sheppard Scott S Trujillo Chadwick A 28 Temmuz 2006 A Thick Cloud of Neptune Trojans and Their Colors Science Ingilizce 313 5786 511 514 doi 10 1126 science 1127173 ISSN 0036 8075 4 Nisan 2023 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 1 Mayis 2024 www minorplanetcenter net 18 Ocak 2011 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 15 Mart 2023 Yoshida F Nakamura T Aralik 2005 Size Distribution of Faint Jovian L4 Trojan Asteroids The Astronomical Journal Ingilizce 130 6 2900 2911 doi 10 1086 497571 ISSN 0004 6256 15 Mart 2023 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 15 Mart 2023 Dis baglantilarhttp cfa www harvard edu iau lists Trojans html24 Ekim 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde www newscientistspace com