Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Tek delikliler (Latince: Monotremata), memeliler sınıfına ait bir takım. İlkel memeliler (Latince: Protheria) alt sınıfının varlığını sürdürmeyi başarmış tek temsilcileridirler. Diğer memeliler ile aralarındaki en mühim fark, diğerleri gibi canlı yavru doğurmayıp yumurtlamalarıdır. Tek deliklilerin adı (Mono trema = Tek delikli) cinsel organları, idrar yolu ve bağırsakları tek bir delikte birleşmelerinden kaynaklanmaktadır.
| Tek delikliler | ||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 Ornitorenk (Ornithorhynchus anatinus) | ||||||||||||||
| Biyolojik sınıflandırma | ||||||||||||||
| ||||||||||||||
|
Bu takım Dikenli karıncayiyengiller (Latince: Tachyglossidae) ve Ornitorenkgiller (Latince: Ornithorhynchidae) familyalarına bölünür ve sırf Avustralya ile Yeni Gine'de rastlanılan toplam 5 türü kapsar.
Özellikleri
Tek delikliler ilginç üreme yöntemlerine rağmen memelilerden sayılırlar. Çünkü üreme yöntemleri dışında tüm özellikleri memeli olduklarına işaret eder. Bu özelliklerin bazıları postları, yavrularını emzirmeleri, çene, kafatası ve kulak yapısı gibi bazı anatomik özelliklerdir.
Dış görünüşleri ile, takımın iki familyası arasında farklı yaşam alanlarına ayak uydurmalarından kaynaklanan farklar vardır. Suda yaşayan ornitorenk suda yaşayan memelilerin özelliklerini taşırken, dikenli karıncayiyenler kendilerini karadaki düşmanlarına karşı korumak için dikenli vücut ve kazmak için uzun tırnakları vardır.
Tek delikliler genelde 30–77 cm uzunluğa ve 1–3 kg ağırlığa ulaşırlar. Sadece uzun gagalı karıncayiyen 16 kg ya kadar varabilir.
Tek delikliler hep aynı kalan bir vücut ısısına sahiptir (homoiotherm). Türden türe 30-32 °C arasında değişen bu ısı diğer memelilerde olduğundan düşüktür.
Yaşam şekli
Üreme
Tek deliklilerde cinsel organlar, idrar yolu ve bağırsak tek bir delikte, kloak denilen açıklıkta birleşmektedir. Dişi tek deliklilerin tüm diğer memelilerde olduğu gibi memeleri vardır. Dikenli karıncayiyenler gebe olduğunda karın kısmında bir kuluçka kesesi oluşur (Incubatorium). Bu kesede önce yumurtalarını sonra da dünyaya gelen yavrularını saklar. Bu kese Dikenli karıncayiyenlerin keseliler ile akraba olduğu anlamına gelmez, çünkü kesenin yapısı tamamen farklıdır.
Tek delikliler çiftleşmeden 2-4 hafta sonra yumurtlar. Bu yumurtalar sadece 10–15 mm büyüklüğündedir. Dikenli karıncayiyen sadece 1 yumurta üretirken ornitorenkde 3 yumurta da olabilir. Bu yumurtalar 10 gün boyunca sıcak tutulur (kuluçka). Dikenli karıncayiyenlerde gebelik döneminde sırf bu sebep için karın kısmında bir kuluçka kesesi oluşur. Bu kesenin içindeki sıcaklık kendi vücut sıcaklığından 2 derece daha yüksektir. Ornitorenk kuluçka için bir kuyunun içinde bitki parçalarından yuva yapar.
Tek deliklilerin yavruları doğumlarında yaklaşık keselilerin yavruları büyüklüğündedir (ortalama 15 mm). Yavrular tüm memelilerde olduğu gibi süt ile emzirilir. Dikenli karıncayiyenler yavrularını 7-8 hafta kesesinde muhafaza eder. Dikenleri büyümeye başlayınca yavru keseyi terk eder. Tek deliklilerde erkekler yavru bakımında yardımcı olmazlar.
Sınıflandırma
Günümüzün tek deliklileri 5 türe ayrılırlar:
- Ornitorenk (Latince: Ornithorhynchus anaticus) Ornithorhynchidae familyasının tek temsilcisi.
- Dikenli karıncayiyengiller (Latince: Tachyglossidae) familyası iki cinsten oluşur: Kısa gagalı karıncayiyen (Latince: Tachyglossus aculeatus) ve Uzun gagalı karıncayiyen (Latince: Zaglossus) cinsine ait 3 tür.
Evrimi
Tek deliklilerin en eski kalıntıları 120 milyon yaşındadır. En eski temsilcileri olarak adlı ayrı bir familyaya ayrılan cinsidir. Yine aynı dönemden kalan Steropodon ve Teinolophos cinslerinin kalıntıları ornitorengin ataları olarak kabul edilir. Ancak günümüzdeki ornitorenkten farklı olarak bu cinslerin dişleri vardı, aynı pliyosen çağında yaşamış olan da olduğu gibi.
Arjantinde bulunan ve Latince: adı verilen ornitorenk benzeri fosil, ornitorenklerin sırf Avustralyaya kısıtlı kalmamış olduklarını kanıtlamaktadır. Eosen çağında güney kutpu Avustralya kıtası ile bağlantılı olmuş olduğu için, hayvanların bu dönemde güney kutpu üzerinden güney amerikaya ulaştıkları kabul edilir.
Dikenli karıncayiyenlerinin en eski kalıntıları Pliyosen çağından kalmadır. Bu fosiller günümüzde de hala varlığını sürdüren Tachyglossus ve Zaglossus cinslerine aittir. Ancak bunlar yaşayan temsilcilerinden daha büyük olmuşlardır. Örneğin Zaglossus hacketti adı verilen ve 15.000 yıl evvel Pleistosen çağında batı Avustralyada yaşamış olan bir tür 30 kilo ağırlığa ulaşmıştır.
Dış bağlantılar
Kitaplar
- Ulrich Zeller: Monotremata (Prototheria) in W. Westheide und R. Rieger: Spezielle Zoologie. Teil 2: Wirbel- oder Schädeltiere. Spektrum Akademischer Verlag, München 2004. , S. 471-484
- Bernhard Grzimek, Grzimeks Tierleben. Enzyklopädie des Tierreichs, Bechtermünz 2001 (Kloakentiere in Band 10)
- Zhe-Xi Luo, Zofia Kielan-Jaworowska, Richard L. Cifelli: In quest for a Phylogeny of Mesozoic mammals. Acta Palaeontologica Polonica 47 (1): Seiten 1-78
- Malcolm C. McKenna, Susan K. Bell: Classification of Mammals: Above the Species Level. Columbia University Press, 2000
- Ronald M. Nowak: Walker's Mammals of the World. Johns Hopkins University Press, 1999
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Tek delikliler Latince Monotremata memeliler sinifina ait bir takim Ilkel memeliler Latince Protheria alt sinifinin varligini surdurmeyi basarmis tek temsilcileridirler Diger memeliler ile aralarindaki en muhim fark digerleri gibi canli yavru dogurmayip yumurtlamalaridir Tek deliklilerin adi Mono trema Tek delikli cinsel organlari idrar yolu ve bagirsaklari tek bir delikte birlesmelerinden kaynaklanmaktadir Tek deliklilerOrnitorenk Ornithorhynchus anatinus Biyolojik siniflandirmaAlem AnimaliaSube ChordataAlt sube VertebrataInfa sube GnathostomataSinif MammaliaAlt sinif Prototheria Ilkel memeliler Takim Monotremata Tek delikliler C L Bonaparte 1838FamilyalarDikenli karincayiyengiller Latince Tachyglossidae Ornitorenk Latince Ornithorhynchidae Kisa burunlu dikenli karincayiyen Latince Tachyglossus aculeatus Bir ornitorenk iskeletiDikenli karincayiyenler tehlike sezdiklerinde yere simsiki tutunurlarKisa burunlu dikenli karincayiyen Latince Tachyglossus aculeatus Bu takim Dikenli karincayiyengiller Latince Tachyglossidae ve Ornitorenkgiller Latince Ornithorhynchidae familyalarina bolunur ve sirf Avustralya ile Yeni Gine de rastlanilan toplam 5 turu kapsar OzellikleriTek delikliler ilginc ureme yontemlerine ragmen memelilerden sayilirlar Cunku ureme yontemleri disinda tum ozellikleri memeli olduklarina isaret eder Bu ozelliklerin bazilari postlari yavrularini emzirmeleri cene kafatasi ve kulak yapisi gibi bazi anatomik ozelliklerdir Dis gorunusleri ile takimin iki familyasi arasinda farkli yasam alanlarina ayak uydurmalarindan kaynaklanan farklar vardir Suda yasayan ornitorenk suda yasayan memelilerin ozelliklerini tasirken dikenli karincayiyenler kendilerini karadaki dusmanlarina karsi korumak icin dikenli vucut ve kazmak icin uzun tirnaklari vardir Tek delikliler genelde 30 77 cm uzunluga ve 1 3 kg agirliga ulasirlar Sadece uzun gagali karincayiyen 16 kg ya kadar varabilir Tek delikliler hep ayni kalan bir vucut isisina sahiptir homoiotherm Turden ture 30 32 C arasinda degisen bu isi diger memelilerde oldugundan dusuktur Yasam sekliUreme Tek deliklilerde cinsel organlar idrar yolu ve bagirsak tek bir delikte kloak denilen aciklikta birlesmektedir Disi tek deliklilerin tum diger memelilerde oldugu gibi memeleri vardir Dikenli karincayiyenler gebe oldugunda karin kisminda bir kulucka kesesi olusur Incubatorium Bu kesede once yumurtalarini sonra da dunyaya gelen yavrularini saklar Bu kese Dikenli karincayiyenlerin keseliler ile akraba oldugu anlamina gelmez cunku kesenin yapisi tamamen farklidir Tek delikliler ciftlesmeden 2 4 hafta sonra yumurtlar Bu yumurtalar sadece 10 15 mm buyuklugundedir Dikenli karincayiyen sadece 1 yumurta uretirken ornitorenkde 3 yumurta da olabilir Bu yumurtalar 10 gun boyunca sicak tutulur kulucka Dikenli karincayiyenlerde gebelik doneminde sirf bu sebep icin karin kisminda bir kulucka kesesi olusur Bu kesenin icindeki sicaklik kendi vucut sicakligindan 2 derece daha yuksektir Ornitorenk kulucka icin bir kuyunun icinde bitki parcalarindan yuva yapar Tek deliklilerin yavrulari dogumlarinda yaklasik keselilerin yavrulari buyuklugundedir ortalama 15 mm Yavrular tum memelilerde oldugu gibi sut ile emzirilir Dikenli karincayiyenler yavrularini 7 8 hafta kesesinde muhafaza eder Dikenleri buyumeye baslayinca yavru keseyi terk eder Tek deliklilerde erkekler yavru bakiminda yardimci olmazlar SiniflandirmaGunumuzun tek deliklileri 5 ture ayrilirlar Ornitorenk Latince Ornithorhynchus anaticus Ornithorhynchidae familyasinin tek temsilcisi Dikenli karincayiyengiller Latince Tachyglossidae familyasi iki cinsten olusur Kisa gagali karincayiyen Latince Tachyglossus aculeatus ve Uzun gagali karincayiyen Latince Zaglossus cinsine ait 3 tur EvrimiTek deliklilerin en eski kalintilari 120 milyon yasindadir En eski temsilcileri olarak adli ayri bir familyaya ayrilan cinsidir Yine ayni donemden kalan Steropodon ve Teinolophos cinslerinin kalintilari ornitorengin atalari olarak kabul edilir Ancak gunumuzdeki ornitorenkten farkli olarak bu cinslerin disleri vardi ayni pliyosen caginda yasamis olan da oldugu gibi Arjantinde bulunan ve Latince adi verilen ornitorenk benzeri fosil ornitorenklerin sirf Avustralyaya kisitli kalmamis olduklarini kanitlamaktadir Eosen caginda guney kutpu Avustralya kitasi ile baglantili olmus oldugu icin hayvanlarin bu donemde guney kutpu uzerinden guney amerikaya ulastiklari kabul edilir Dikenli karincayiyenlerinin en eski kalintilari Pliyosen cagindan kalmadir Bu fosiller gunumuzde de hala varligini surduren Tachyglossus ve Zaglossus cinslerine aittir Ancak bunlar yasayan temsilcilerinden daha buyuk olmuslardir Ornegin Zaglossus hacketti adi verilen ve 15 000 yil evvel Pleistosen caginda bati Avustralyada yasamis olan bir tur 30 kilo agirliga ulasmistir Dis baglantilarKitaplarUlrich Zeller Monotremata Prototheria in W Westheide und R Rieger Spezielle Zoologie Teil 2 Wirbel oder Schadeltiere Spektrum Akademischer Verlag Munchen 2004 ISBN 3 8274 0307 3 S 471 484 Bernhard Grzimek Grzimeks Tierleben Enzyklopadie des Tierreichs Bechtermunz 2001 ISBN 3 8289 1603 1 Kloakentiere in Band 10 Zhe Xi Luo Zofia Kielan Jaworowska Richard L Cifelli In quest for a Phylogeny of Mesozoic mammals Acta Palaeontologica Polonica 47 1 Seiten 1 78 Malcolm C McKenna Susan K Bell Classification of Mammals Above the Species Level Columbia University Press 2000 ISBN 0 231 11013 8 Ronald M Nowak Walker s Mammals of the World Johns Hopkins University Press 1999 ISBN 0 8018 5789 9