Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu maddedeki bilgilerin için ek kaynaklar gerekli. (Haziran 2022) () |
Stoma, açılıp kapanma özellikleri ile bitkideki terlemeyi ve gaz değişimini kontrol eden canlı yapılardır. Terimin tekili stoma, epidermislerinde karşılıklı olarak bulunur.
Stomalar, epidermisin farklılaşması ile oluşur. Anatomik olarak iç yüzeyindeki zar kalın, dış yüzeyindeki zar ise incedir. Bu incelik kalınlık, stomalara açılıp kapanma özelliği kazandırmıştır
Stoma hücrelerinin yapısında diğer epidermis hücrelerinden farklı olarak kloroplast bulunur. Su içi bitkilerinde stoma yoktur. Kara bitkilerinde stomalar, yaprağın alt yüzeyinde, nilüfer gibi bitkilerde yaprağın üst yüzeyinde bulunurlar. Bitkinin yaşadığı yerin kuraklık derecesi arttıkça stoma sayısı azalır.
Stomaların açılıp kapanması
Stomaların açılıp kapanması fiziksel prensiplere göre açıklanır. Açılıp kapanma,osmotik basınç ve turgor basıncı değişikliklerinden kaynaklanır. Stomaların açılması için su girişine, kapanması için de su çıkışına ihtiyacı vardır. Bu yüzden stomaların açılmasını sağlayan tepkimelerde su üretilir veya komşu hücrelerden su girişi yaşanır. Aynı şekilde kapanacağı zaman su harcanan tepkimeler gerçekleşir.
Şöyle ;bitki fotosentez sonucu glikoz oluşturur. Bu durum, hücrenin osmotik basıncını yükseltir. Böylece komşu hücrelerden stomalara su geçişi olur. Stomanın turgor basıncı artar. Bunun sonucunda ince olan dış çeper şişer ve sonuç olarak stoma açılmış olur.
Bir başka açılma nedeni ise CO2 yoğunluğu ile alakalıdır.CO2 asidik özellik gösterir.Azalması ile phyükselir.Bu durum nişastayı glikoza çeviren enzimlerin aktif hale geçmesine neden olur.Sonuçta üstte oluşan durumlar tekrarlanır.
'Belli bir seviyeye kadar' sıcaklık ve rüzgarın artışı stomanın açılmasına, terlemenin artmasına sebep olur. Ancak; sıcaklık ve rüzgarın aşırı artışı stomanın kapanmasına neden olur.
Stoma tipleri
Stoma tiplerinin farklı sınıflandırmaları mevcuttur. Yaygın olarak kullanılanlardan biri, Julien Joseph Vesque'in 1889'da tanıttığı, Metcalfe ve Chalk tarafından daha da geliştirilmiş ve daha sonra diğer yazarlar tarafından tamamlanan sınıflandırmaya dayanmaktadır. İki bekçi hücresini çevreleyen komşu hücrelerin boyutuna, şekline ve düzenine dayanır.
İki çeneklileri ayırt etmede kullanılanlar:
- anomositik (düzensiz hücreli anlamına gelir) stomalar, epidermis hücrelerinin geri kalanıyla aynı boyuta, şekle ve düzene sahip hücrelerle çevrili koruyucu hücrelere sahiptir. Bu tür stomalar, Apocynaceae, Boraginaceae, Chenopodiaceae ve Cucurbitaceae gibi yüzden fazla iki çenekli familyasında bulunabilir . Bazen sıradan tip olarak adlandırılır.
- parasitik (paralel hücreli anlamına gelir) stomalar, bekçi hücreler arasındaki açıklığa paralel bir veya daha fazla komşu hücreye sahiptir. Bu komşu hücreler, bekçi hücrelerinin ötesine ulaşabilir veya ulaşamayabilir. Bu tür stomalar, Rubiaceae, Convolvulaceae ve Fabaceae gibi yüzden fazla iki çenekli familyasında bulunabilir. Bazen rubik tip denir.
Kaynakça
Bu makalenin bir kısmı Wikipedia'nın aynı başlıklı İngilizce makalesinden (8 Eylül 2020) alınmadır. İngilizce makalenin gösterdiği kaynaklar aşağıdadır.
- Metcalfe, C.R.; Chalk, L. (1950). Anatomy of Dicotyledons. 1: Leaves, Stem, and Wood in relation to Taxonomy, with notes on economic Uses.
- van Cotthem, W.R.F. (1970). "A Classification of Stomatal Types". Botanical Journal of the Linnean Society. 63 (3): 235–246. doi:10.1111/j.1095-8339.1970.tb02321.x.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Bu maddedeki bilgilerin dogrulanabilmesi icin ek kaynaklar gerekli Lutfen guvenilir kaynaklar ekleyerek maddenin gelistirilmesine yardimci olun Kaynaksiz icerik itiraz konusu olabilir ve kaldirilabilir Kaynak ara Stoma haber gazete kitap akademik JSTOR Haziran 2022 Bu sablonun nasil ve ne zaman kaldirilmasi gerektigini ogrenin Stoma acilip kapanma ozellikleri ile bitkideki terlemeyi ve gaz degisimini kontrol eden canli yapilardir Terimin tekili stoma epidermislerinde karsilikli olarak bulunur Stomalar epidermisin farklilasmasi ile olusur Anatomik olarak ic yuzeyindeki zar kalin dis yuzeyindeki zar ise incedir Bu incelik kalinlik stomalara acilip kapanma ozelligi kazandirmistir Stoma hucrelerinin yapisinda diger epidermis hucrelerinden farkli olarak kloroplast bulunur Su ici bitkilerinde stoma yoktur Kara bitkilerinde stomalar yapragin alt yuzeyinde nilufer gibi bitkilerde yapragin ust yuzeyinde bulunurlar Bitkinin yasadigi yerin kuraklik derecesi arttikca stoma sayisi azalir Stomalarin acilip kapanmasiStomalarin acilip kapanmasi fiziksel prensiplere gore aciklanir Acilip kapanma osmotik basinc ve turgor basinci degisikliklerinden kaynaklanir Stomalarin acilmasi icin su girisine kapanmasi icin de su cikisina ihtiyaci vardir Bu yuzden stomalarin acilmasini saglayan tepkimelerde su uretilir veya komsu hucrelerden su girisi yasanir Ayni sekilde kapanacagi zaman su harcanan tepkimeler gerceklesir Soyle bitki fotosentez sonucu glikoz olusturur Bu durum hucrenin osmotik basincini yukseltir Boylece komsu hucrelerden stomalara su gecisi olur Stomanin turgor basinci artar Bunun sonucunda ince olan dis ceper siser ve sonuc olarak stoma acilmis olur Bir baska acilma nedeni ise CO2 yogunlugu ile alakalidir CO2 asidik ozellik gosterir Azalmasi ile phyukselir Bu durum nisastayi glikoza ceviren enzimlerin aktif hale gecmesine neden olur Sonucta ustte olusan durumlar tekrarlanir Belli bir seviyeye kadar sicaklik ve ruzgarin artisi stomanin acilmasina terlemenin artmasina sebep olur Ancak sicaklik ve ruzgarin asiri artisi stomanin kapanmasina neden olur Stoma tipleriStoma tiplerinin farkli siniflandirmalari mevcuttur Yaygin olarak kullanilanlardan biri Julien Joseph Vesque in 1889 da tanittigi Metcalfe ve Chalk tarafindan daha da gelistirilmis ve daha sonra diger yazarlar tarafindan tamamlanan siniflandirmaya dayanmaktadir Iki bekci hucresini cevreleyen komsu hucrelerin boyutuna sekline ve duzenine dayanir Iki ceneklileri ayirt etmede kullanilanlar anomositik duzensiz hucreli anlamina gelir stomalar epidermis hucrelerinin geri kalaniyla ayni boyuta sekle ve duzene sahip hucrelerle cevrili koruyucu hucrelere sahiptir Bu tur stomalar Apocynaceae Boraginaceae Chenopodiaceae ve Cucurbitaceae gibi yuzden fazla iki cenekli familyasinda bulunabilir Bazen siradan tip olarak adlandirilir parasitik paralel hucreli anlamina gelir stomalar bekci hucreler arasindaki acikliga paralel bir veya daha fazla komsu hucreye sahiptir Bu komsu hucreler bekci hucrelerinin otesine ulasabilir veya ulasamayabilir Bu tur stomalar Rubiaceae Convolvulaceae ve Fabaceae gibi yuzden fazla iki cenekli familyasinda bulunabilir Bazen rubik tip denir KaynakcaBu makalenin bir kismi Wikipedia nin ayni baslikli Ingilizce makalesinden 8 Eylul 2020 alinmadir Ingilizce makalenin gosterdigi kaynaklar asagidadir Metcalfe C R Chalk L 1950 Anatomy of Dicotyledons 1 Leaves Stem and Wood in relation to Taxonomy with notes on economic Uses van Cotthem W R F 1970 A Classification of Stomatal Types Botanical Journal of the Linnean Society 63 3 235 246 doi 10 1111 j 1095 8339 1970 tb02321 x