Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Keçi ya da evcil keçi (Capra aegagrus hircus), boynuzlugiller (Bovidae) familyasının Caprinae alt familyasından Capra aegagrus hircus alt türünü oluşturan çift toynaklılara verilen ad. Evcil keçiler, Doğu Avrupa ve Orta Doğu'da yaşayan yaban keçisinden evcilleştirilmiş olup, insanlar tarafından ilk evcilleştirilen hayvanlardan biridir.
| Keçi | |||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | |||||||||||||||||||||
| Korunma durumu | |||||||||||||||||||||
| Evcil hayvan | |||||||||||||||||||||
| Biyolojik sınıflandırma | |||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||
| Üçlü adlandırma | |||||||||||||||||||||
| Capra aegagrus hircus (Linnaeus, 1758) | |||||||||||||||||||||
| Sinonimler | |||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||
2011 senesinde BM Gıda ve Tarım Örgütü dünyada 924 milyondan fazla keçinin yaşadığını tahmin etmiştir.
Etimoloji ve isimlendirme
Keçi ismi Eski Türkçe keçi anlamına gelen eçkü sözcüğü ile eş kökenlidir. Güneybatı Oğuz dilleri dışında yer alan Türk dillerinde de keçi yerine eçkü ve benzer kelimelerin kullanımı yaygındır. Keçilerin yavrusuna oğlak, erkeğine teke, bir yaşındaki erkek ve dişisine ise çepiş denmektedir. Oğlak, yavru anlamına gelen Eski Türkçe oġul sözcüğünden +Ak ekiyle türetilmiştir ve teke kelimesinin kökenleri de Eski Türkçeye dayanmaktadır.
Yetiştirme ve kullanım
Keçiler sarp yamaçlara rahat tırmanır, patika ve uçurumlar kenarında dolaşmaktan çekinmezler. Bundan dolayı zor geçitlere keçiyolu denir. Taze filiz ve yaprakları severler. Ağaçların büyüme zamanlarında yeni açılgınlarını yediklerinden baharda zararlı olabilirler. Son yıllarda yapılan araştırmalarda ormana zarar verdikleri tezini çürüten bilim insanları vardır.[] Aksine ormanın yangına karşı korunmasına katkıda bulunduğuna dair tezler ortaya atılmıştır.[] Yaşlı bir erkeğin önderliğinde sürü halinde gezerler. Ancak belirli mevsimlerde belirli alanlarda otlamaları engellenerek zararları engellenip, doğaya katkısından faydalanılabilir.
Keçilerin gebelik süreleri 23 hafta kadardır. Genellikle 1-2 yavru doğururlar. Yavruları kıllı ve gözleri açık doğar. Birkaç saat içinde annelerini takip etmeye başlarlar. Oğlaklar 6 ay içinde erginleşip üreyebilirler. Keçiler 15-18 yıl kadar yaşarlar, ancak yaşam ömürleri stres gibi çeşitli faktörler yüzünden kısalabilir.
Evcil keçiler sütü, eti, derisi ve tiftiği için beslenir. Keçilerden elde edilen kürke post adı verilir. Genelde keçilerin derileri eldiven, çanta ve ayakkabı yapımında, kılları ve yapağıları ise dokumacılıkta kullanılır. Keçi sütü, inek sütüne oranla az yağlı ancak besleyicidir yüksek oranda kalsiyum barındırır.
Keçi ırkları
300'e yakın farklı keçi ırkı bulunmaktadır. Malta keçisi, boynuzsuz bir keçi cinsidir ve Saanen keçisi ile beraber dünyada en çok süt veren keçi cinslerindendir. Bu keçilerin yıllık laktasyonu 1000 kg civarındadır. Gerdanında memeye benzer iki uzantı mevcuttur. Beyaz ve uzun tüyleriyle dikkat çeken Keşmir ve Ankara keçisi, tiftiği çok beğenilen keçi cinslerindendir.
Türkiye'de kıl keçisi, tiftik keçisi, , , ve Saanen keçisi olmak 6-7 çeşit keçi ırkı vardır.
Evcilleştirilmesi ve evrimi
Keçilerin (Capra cinsi) en yakın akrabaları koyun (Ovis), türleridir. Dağ yaşamına adapte olanlar keçileri oluşturacak soya neden olurken dağ eteklerinde yaşayanlar koyunlara evrimleşmiştir. Keçilerin bundan 10.000 yıl önce, Güneydoğu Anadolu Bölgesi'nde, ilk kez insanlar tarafından yaban keçilerinden evcilleştirildiği kabul edilir. Günümüz Keçilerinin ise İran'da ve Doğu Anadolu'da evcilleştirilmiş olanların soyundan geldiği düşünülmektedir.
Ayrıca bakınız
Dış bağlantılar
![image]()
Wikimedia Commons'ta Keçi ile ilgili çoklu ortam belgeleri bulunur.![image]()
Vikitür'de Keçi ile ilgili ayrıntılı taksonomik bilgiler bulunur.
Kaynakça
- ^ "Breeds of Livestock; Goats: (Capra hircus)". Oklahoma State University Board of Regents. 25 Eylül 2008 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 6 Aralık 2019.
- ^ FAOSTAT, United Nations Food and Agriculture Organization, 25 Ocak 2016 tarihinde kaynağından , erişim tarihi: 6 Aralık 2019
- ^ . Nişanyan Sözlük. 6 Aralık 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Temmuz 2021.
- ^ . Nişanyan Sözlük. 17 Mayıs 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Temmuz 2021.
- ^ . Nişanyan Sözlük. 6 Aralık 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Temmuz 2021.
- ^ William S. Spector, (Ed.) (1956). Handbook of Biological Data. Saunders.
- ^ . fiascofarm.com. 16 Mart 2009. 10 Mayıs 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Mayıs 2009.
- ^ Coffey, Linda, Margo Hale, and Ann Wells; "Goats: Sustainable Production Overview. 4 Şubat 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- ^ Hirst, K. Kris. "The History of the Domestication of Goats". 7 Temmuz 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde . About.com. Accessed August 18, 2008.
- ^ University of Uludag (27 Haziran 2011). "Türkiye keçi irkları haytar.net [power point]". 31 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 31 Temmuz 2021.
- ^ The Encyclopedia of mammals. David W. Macdonald. New York, NY: Facts on File. 1984. ISBN . OCLC 10403800. 7 Ocak 2022 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 31 Temmuz 2021.
- ^ Breeds of Livestock; Goats: (Capra hircus)". Oklahoma State University Board of Regents.
- ^ Naderi, Saeid; Rezaei, Hamid-Reza; Pompanon, François; Blum, Michael G. B.; Negrini, Riccardo; Naghash, Hamid-Reza; Balkız, Özge; Mashkour, Marjan; Gaggiotti, Oscar E.; Ajmone-Marsan, Paolo; Kence, Aykut (18 Kasım 2008). "The goat domestication process inferred from large-scale mitochondrial DNA analysis of wild and domestic individuals". Proceedings of the National Academy of Sciences. 105 (46): 17659-17664. doi:10.1073/pnas.0804782105. (PMC) 2584717 $2. (PMID) 19004765. 31 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 31 Temmuz 2021.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Keci ya da evcil keci Capra aegagrus hircus boynuzlugiller Bovidae familyasinin Caprinae alt familyasindan Capra aegagrus hircus alt turunu olusturan cift toynaklilara verilen ad Evcil keciler Dogu Avrupa ve Orta Dogu da yasayan yaban kecisinden evcillestirilmis olup insanlar tarafindan ilk evcillestirilen hayvanlardan biridir Keci Yasadigi donem araligi 0 01 0 myo Holosen Gunumuz PreYeYeOSDCPTJKPgN Korunma durumuEvcil hayvanBiyolojik siniflandirmaAlem AnimaliaSube ChordataSinif MammaliaTakim ArtiodactylaFamilya BovidaeAlt familya CaprinaeOymak Cins CapraTur C aegagrusAlt tur C a hircusUclu adlandirmaCapra aegagrus hircus Linnaeus 1758 SinonimlerCapra hircusKeci Yavrusu 2011 senesinde BM Gida ve Tarim Orgutu dunyada 924 milyondan fazla kecinin yasadigini tahmin etmistir Etimoloji ve isimlendirmeAgri Dagi nda Keciler Keci ismi Eski Turkce keci anlamina gelen ecku sozcugu ile es kokenlidir Guneybati Oguz dilleri disinda yer alan Turk dillerinde de keci yerine ecku ve benzer kelimelerin kullanimi yaygindir Kecilerin yavrusuna oglak erkegine teke bir yasindaki erkek ve disisine ise cepis denmektedir Oglak yavru anlamina gelen Eski Turkce oġul sozcugunden Ak ekiyle turetilmistir ve teke kelimesinin kokenleri de Eski Turkceye dayanmaktadir Yetistirme ve kullanimYavru bir evcil keci Keciler sarp yamaclara rahat tirmanir patika ve ucurumlar kenarinda dolasmaktan cekinmezler Bundan dolayi zor gecitlere keciyolu denir Taze filiz ve yapraklari severler Agaclarin buyume zamanlarinda yeni acilginlarini yediklerinden baharda zararli olabilirler Son yillarda yapilan arastirmalarda ormana zarar verdikleri tezini curuten bilim insanlari vardir kaynak belirtilmeli Aksine ormanin yangina karsi korunmasina katkida bulunduguna dair tezler ortaya atilmistir kaynak belirtilmeli Yasli bir erkegin onderliginde suru halinde gezerler Ancak belirli mevsimlerde belirli alanlarda otlamalari engellenerek zararlari engellenip dogaya katkisindan faydalanilabilir Kecilerin gebelik sureleri 23 hafta kadardir Genellikle 1 2 yavru dogururlar Yavrulari killi ve gozleri acik dogar Birkac saat icinde annelerini takip etmeye baslarlar Oglaklar 6 ay icinde erginlesip ureyebilirler Keciler 15 18 yil kadar yasarlar ancak yasam omurleri stres gibi cesitli faktorler yuzunden kisalabilir Evcil keciler sutu eti derisi ve tiftigi icin beslenir Kecilerden elde edilen kurke post adi verilir Genelde kecilerin derileri eldiven canta ve ayakkabi yapiminda killari ve yapagilari ise dokumacilikta kullanilir Keci sutu inek sutune oranla az yagli ancak besleyicidir yuksek oranda kalsiyum barindirir Keci irklari300 e yakin farkli keci irki bulunmaktadir Malta kecisi boynuzsuz bir keci cinsidir ve Saanen kecisi ile beraber dunyada en cok sut veren keci cinslerindendir Bu kecilerin yillik laktasyonu 1000 kg civarindadir Gerdaninda memeye benzer iki uzanti mevcuttur Beyaz ve uzun tuyleriyle dikkat ceken Kesmir ve Ankara kecisi tiftigi cok begenilen keci cinslerindendir Yeni dogmus yavrusu ile bir keci Turkiye de kil kecisi tiftik kecisi ve Saanen kecisi olmak 6 7 cesit keci irki vardir Evcillestirilmesi ve evrimiKecilerin Capra cinsi en yakin akrabalari koyun Ovis turleridir Dag yasamina adapte olanlar kecileri olusturacak soya neden olurken dag eteklerinde yasayanlar koyunlara evrimlesmistir Kecilerin bundan 10 000 yil once Guneydogu Anadolu Bolgesi nde ilk kez insanlar tarafindan yaban kecilerinden evcillestirildigi kabul edilir Gunumuz Kecilerinin ise Iran da ve Dogu Anadolu da evcillestirilmis olanlarin soyundan geldigi dusunulmektedir Ayrica bakinizEvcil kecilerin evrimiDis baglantilarWikimedia Commons ta Keci ile ilgili coklu ortam belgeleri bulunur Vikitur de Keci ile ilgili ayrintili taksonomik bilgiler bulunur Kaynakca Breeds of Livestock Goats Capra hircus Oklahoma State University Board of Regents 25 Eylul 2008 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 6 Aralik 2019 FAOSTAT United Nations Food and Agriculture Organization 25 Ocak 2016 tarihinde kaynagindan erisim tarihi 6 Aralik 2019 Nisanyan Sozluk 6 Aralik 2019 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 31 Temmuz 2021 Nisanyan Sozluk 17 Mayis 2013 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 31 Temmuz 2021 Nisanyan Sozluk 6 Aralik 2019 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 31 Temmuz 2021 William S Spector Ed 1956 Handbook of Biological Data Saunders fiascofarm com 16 Mart 2009 10 Mayis 2019 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 30 Mayis 2009 Coffey Linda Margo Hale and Ann Wells Goats Sustainable Production Overview 4 Subat 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde Hirst K Kris The History of the Domestication of Goats 7 Temmuz 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde About com Accessed August 18 2008 University of Uludag 27 Haziran 2011 Turkiye keci irklari haytar net power point 31 Temmuz 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 31 Temmuz 2021 The Encyclopedia of mammals David W Macdonald New York NY Facts on File 1984 ISBN 0 87196 871 1 OCLC 10403800 7 Ocak 2022 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 31 Temmuz 2021 Breeds of Livestock Goats Capra hircus Oklahoma State University Board of Regents Naderi Saeid Rezaei Hamid Reza Pompanon Francois Blum Michael G B Negrini Riccardo Naghash Hamid Reza Balkiz Ozge Mashkour Marjan Gaggiotti Oscar E Ajmone Marsan Paolo Kence Aykut 18 Kasim 2008 The goat domestication process inferred from large scale mitochondrial DNA analysis of wild and domestic individuals Proceedings of the National Academy of Sciences 105 46 17659 17664 doi 10 1073 pnas 0804782105 PMC 2584717 2 PMID 19004765 31 Temmuz 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 31 Temmuz 2021 KB1 bakim PMC bicimi link