Adagia (tekil hali Adagium), Rönesans döneminde Felemenk hümanist bilgin, Katolik din adamı Desiderius Erasmus Roterodamus’un derlediği Yunan ve Latin kökenli atasözleri, özdeyişler ve deyimlerin açıklamalarıyla birlikte yayımlandığı bir antolojidir.
Collectanea Adagiorum başlıklı ilk baskı 1500 yılında Paris’te 818 maddelik bir kitapçık olarak yayımlanmıştır. Erasmus İtalya’da kaldığı sürenin sonunda derlemesinin içeriğini çoğu kapsamlı açıklamalarıyla verilen 3260 maddeye çıkarmış ve 1508’de Venedik’te ünlü yayıncı Aldus Manutius tarafından yapılan yeni baskının başlığını sayısal bindelik vurgusu yapmak amacıyla ‘chiliades’ sözcüğünü kullanarak Adagiorum Chiliades Tres (Üç bin Atasözü/Özdeyiş) olarak belirlemişti. Maddelerden bazıları siyasi ve ahlaki konuları işleyen, deneme türünde yazılardı.
Yapıt, 1536’da Erasmus’un ölümüne dek genişlemeyi sürdürmüş ve yazarın antik yazında yaptığı okumaların derinliğini yansıtan biçimde 4151 maddeye ulaşmıştı.
Adagia’dan ortak kültür mirasına yansıyan birkaç örnek
Yapıttaki sözlerden çoğu birçok Avrupa dilinde yer bulmuş ve benimsenmiştir.
- Yuvarlanan taş yosun tutmaz.
- Bir insanın yiyeceği diğer birinin zehiridir.
- İhtiyaç icadın anasıdır.
- Körlerin ülkesinde tek gözlü adam kraldır.
- Aynı yumurtadan çıkmak.
- Zokayı yutmak.
- Bir ayağı Kharon’un kayığında olmak. (Bir ayağı çukurda olmak).
- Yalancının belleği sağlam olmalı.
- Yaşam olan yerde umut vardır. (Çıkmadık candan umut kesilmez).
- Çok el atılırsa iş kolaylaşır.
- Zaman bütün yaraları iyileştirir.
- Fincanla dudaklar arasında çok şey yaşanır.
- Çizmeden yukarı çıkma.
- Kendine yardım edene Tanrı da yardım eder.
- Hediye atın dişine bakılmaz.
- Bir taşla iki kuş vurmak.
- Göğsünde altın madalya olsa bile maymun maymundur.
- Jupiter bile herkesi memnun edemez.
- İnsanın alışkanlıkları onun yazgısını belirler.
- Kurt postunu değiştirebilir ama huyunu değiştiremez.
- Yengeçleri doğru yürütmeyi başarmanın bir yolu yoktur.
- Bir kırlangıçla yaz gelmez.
- Her horoz kendi çöplüğünde öter.
- Dostluk denkliktir, bir dost ikinci bir bendir.
- Çekiç ile örs arasında olmak.
- Geçirilen deneyimler aptal kişiyi akıllı yapar.
Bağlam
Yapıt, geçmiş çağların bilgeliğinin ürünleri olan atasözleri, özdeyiş ve deyimlere klasik yazarlar tarafından sahip çıkılması ve bunların açıklamalarla birlikte yayımlanması yolunda klasik metinlere yönelik tipik bir Rönensans eğilimini yansıtmaktadır. Derleme, Yunan ve Latin kaynaklardan süzülüp gelen, ders verici niteliğe sahip sözlerden argoya ve alaya kadar uzanan, bunların yorumlanmasıyla zenginleşen gösterişli bir söz harmanıdır.
Adagia’nın baskıları
Erasmus 1500’deki Paris ve 1508’deki Venedik baskılarından sonra ölümüne dek Basel’de Adagia’nın, her birinde içeriği giderek zenginleşen on baskısını yaptırmıştı. Kitabına aldığı sözler arasında anlaşılması güç bulunanlar için giderek artan ve genişleyen açıklamalar ve yorumlar koyuyordu. Örneğin ilk baskıdaki üç satırlık açıklamalar/yorumlar 1536 baskısındaki ‘Herkül’ün zorlu görevleri’ maddesinde sekiz sayfaya ulaşmıştı.
Çeviriler
Adagia’nın Latince’den diğer dillere çevirileri uzun süre kitaptan yapılan seçmeler üzerinden yapıldı. İngilizcede tam metinli baskı ‘Erasmus’un Toplu Yapıtları’ kapsamında basımı yıllara yayılan ciltler arasında Toronto Universitesi tarafından yayımlandı. (The Collected Works of Erasmus, 1982-2006). Adagia bu baskının 30 dan 36 ya kadar numaralanan yedi cildinde yer alır.
Kaynakça
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Adagia tekil hali Adagium Ronesans doneminde Felemenk humanist bilgin Katolik din adami Desiderius Erasmus Roterodamus un derledigi Yunan ve Latin kokenli atasozleri ozdeyisler ve deyimlerin aciklamalariyla birlikte yayimlandigi bir antolojidir Eseri derleyen Erasmus Collectanea Adagiorum baslikli ilk baski 1500 yilinda Paris te 818 maddelik bir kitapcik olarak yayimlanmistir Erasmus Italya da kaldigi surenin sonunda derlemesinin icerigini cogu kapsamli aciklamalariyla verilen 3260 maddeye cikarmis ve 1508 de Venedik te unlu yayinci Aldus Manutius tarafindan yapilan yeni baskinin basligini sayisal bindelik vurgusu yapmak amaciyla chiliades sozcugunu kullanarak Adagiorum Chiliades Tres Uc bin Atasozu Ozdeyis olarak belirlemisti Maddelerden bazilari siyasi ve ahlaki konulari isleyen deneme turunde yazilardi Yapit 1536 da Erasmus un olumune dek genislemeyi surdurmus ve yazarin antik yazinda yaptigi okumalarin derinligini yansitan bicimde 4151 maddeye ulasmisti Adagia dan ortak kultur mirasina yansiyan birkac ornekYapittaki sozlerden cogu bircok Avrupa dilinde yer bulmus ve benimsenmistir Yuvarlanan tas yosun tutmaz Bir insanin yiyecegi diger birinin zehiridir Ihtiyac icadin anasidir Korlerin ulkesinde tek gozlu adam kraldir Ayni yumurtadan cikmak Zokayi yutmak Bir ayagi Kharon un kayiginda olmak Bir ayagi cukurda olmak Yalancinin bellegi saglam olmali Yasam olan yerde umut vardir Cikmadik candan umut kesilmez Cok el atilirsa is kolaylasir Zaman butun yaralari iyilestirir Fincanla dudaklar arasinda cok sey yasanir Cizmeden yukari cikma Kendine yardim edene Tanri da yardim eder Hediye atin disine bakilmaz Bir tasla iki kus vurmak Gogsunde altin madalya olsa bile maymun maymundur Jupiter bile herkesi memnun edemez Insanin aliskanliklari onun yazgisini belirler Kurt postunu degistirebilir ama huyunu degistiremez Yengecleri dogru yurutmeyi basarmanin bir yolu yoktur Bir kirlangicla yaz gelmez Her horoz kendi coplugunde oter Dostluk denkliktir bir dost ikinci bir bendir Cekic ile ors arasinda olmak Gecirilen deneyimler aptal kisiyi akilli yapar BaglamYapit gecmis caglarin bilgeliginin urunleri olan atasozleri ozdeyis ve deyimlere klasik yazarlar tarafindan sahip cikilmasi ve bunlarin aciklamalarla birlikte yayimlanmasi yolunda klasik metinlere yonelik tipik bir Ronensans egilimini yansitmaktadir Derleme Yunan ve Latin kaynaklardan suzulup gelen ders verici nitelige sahip sozlerden argoya ve alaya kadar uzanan bunlarin yorumlanmasiyla zenginlesen gosterisli bir soz harmanidir Adagia nin baskilariErasmus 1500 deki Paris ve 1508 deki Venedik baskilarindan sonra olumune dek Basel de Adagia nin her birinde icerigi giderek zenginlesen on baskisini yaptirmisti Kitabina aldigi sozler arasinda anlasilmasi guc bulunanlar icin giderek artan ve genisleyen aciklamalar ve yorumlar koyuyordu Ornegin ilk baskidaki uc satirlik aciklamalar yorumlar 1536 baskisindaki Herkul un zorlu gorevleri maddesinde sekiz sayfaya ulasmisti CevirilerAdagia nin Latince den diger dillere cevirileri uzun sure kitaptan yapilan secmeler uzerinden yapildi Ingilizcede tam metinli baski Erasmus un Toplu Yapitlari kapsaminda basimi yillara yayilan ciltler arasinda Toronto Universitesi tarafindan yayimlandi The Collected Works of Erasmus 1982 2006 Adagia bu baskinin 30 dan 36 ya kadar numaralanan yedi cildinde yer alir Kaynakca a b Zenginoglu Samet 2021 Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi 12 Kasim 2021 tarihinde kaynagindan arsivlendi