Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
| Kortizol | |
|---|---|
 | |
| Kimyasal Adı | 11,17,21-trihydroxy-, (11beta)- pregn-4-ene-3,20-dione |
| CAS numarası | 50-23-7 |
| ATC kodu | H02 AB09 |
| PubChem numarası | 5754 |
| Molekül ağırlığı | 362.465 |
| Alınma yolları | Oral tablet, damardan, topikal |
Kortizol, böbrek üstü bezinin kabuk bölgesinde üretilen, vücudun strese gösterdiği tepkiyle ilişkili bir dur. Kan basıncını ve şekerini artırır, kadınlarda kısırlığa neden olur ve bağışıklık sistemini baskılar. Hidrokortizon veya kortizon olarak bilinen yapay kortizol alerji ve yangı'ya karşı sağaltımda kullanılır.
Bileşimi
Kortizol dan bireşimlenir. Bu tepkime, C-11, C-17 ve C-21 karbonlarının hidroksilasyonu, C-3'ün yükseltgenmesi ve C-4'ü C-5'e bağlayan çift bağın izomerizasyonunu gerektirir. Bu bireşimin gerçekleştiği yer böbrek üstü bezinde bulunan bölgesidir. Böbrek üstü bezi aynı zamanda aldosteron (zona glomerulosada) ve seks hormonları (zona reticulosada) üretse de asıl salgı ürünü kortizoldur. Böbrek üstü bezi altında yer alan medulla katmanı ise sempatik uyarı ile başlıca epinefrin ve norepinefrin salgılar.
Böbrek üstü bezinde kortizolun bireşimi hipofiz bezinin ön lobundan salgılanan (ACTH) uyarılır. ACTH üretimi de hipotalamus tarafından salgılanan tarafından uyarılır.
Fizyoloji (işlevbilim)
Serumda bulunan kortizol ölçüsü gündelik bir değişim gösterir. En düşük düzeyler gece yarısı, en yüksek düzeyler sabah, uykudan uyandığınızdan birkaç saat sonra olur. Aydınlık/karanlık döngüsüne ilişkin bilgi retinadan hipotalamusta bulunan çifte çekirdeklere (suprachiasmatic nuclei) iletilir. Serum kortizol düzeyinde değişiklik olmasının arkasında yatan nedenler arasında olağan olmayan ACTH düzeyi, klinik çöküntü, fizyolojik stres kaynakları (hipoglisemi, hastalık, ateş, travma, ameliyat, korku, acı, aşırı soğuk veya sıcak, fiziksel zorlanma) gözlemlenmiştir. Kişiden kişiye ayrılıklar olmasına karşın her kişinin gündelik dizemi tutarlılık gösterir.
Kortizol ayrıca kortikotropin salgılatıcı hormon salgılanmasını baskılayarak ACTH salgılanmasına geri besleme uygular. Bazı araştırmacılar süreğen (müzmin, kronik) streste olan bir hayvanda bu geri bildirim dizgesinin bozulduğuna inanırlar.
Kortizol, olağan durumlarda salgılandığında stres sonrasında homeostazın sağlanmasına yarayacak etkiler gösterir:
, yağ ve proteinlerin yıkımı ve karaciğer dışında bulunan amino asit ve seferber edilmesine neden olur, böylece bir insülin antagonisti olarak etki eder. Bunların sonucunda kan glikoz düzeyi yükselir ve karaciğerde glikojen oluşumu artar (Freeman, 2002). Ayrıca kan basıncını da artırır. Bunu, damarlardaki alfa-1 adrenalin alıcılarını gizleyerek yapar. Bu hormon bağışıklık sisteminin kandaki etkinliğini de azaltır. Akyuvarların bezlerine, kemik iliğine ve deriye yönelmeye neden olur. Kortizol kemik oluşumunu da yavaşlatır.
Bu olağan işlevler, süreğen gerilimin fizyolojik etkilerinin temelinde yatar. Sürekli kortizol salgılanması kasların aşınmasına, hiperglisemiye ve yangının baskılanmasına neden olur. Aynı sonuçlar uzun süreli glükokortikoid kullanımında da ortaya çıkar.
Ayrıca, uzun süre kortizola maruz kalmak hipokampus hücrelerinin körelmesine (atrofi) yol açar. Bu körelme öğrenme zorluklarına neden olur. Ancak, kısa süreli kortizol etkisi anıların oluşmasına yardım eder; fizyolojik gerilimli zamanların sonradan çok iyi anımsanmasının (flaş bellek) arkasında yatan düzeneğin bu olduğu sanılmaktadır.
Serumdaki kortizolun %96'sı kan proteinlerine bağlı durumdadır; bunlar başlıca (corticosteroid binding globulin, CBG) ve albümindir. Yalnızca serbest kortizol alıcılarca bağlanabilir.
Farmakoloji (ilaç bilim)
Ağızdan veya damardan alınabilir bir ilaç olarak kortizol, hidrokortizon ya da kortizon olarak bilinir. ve gibi ciddi alerjik tepkimelerin sağaltımında; steroit tedavi görmesi gereken ama ağızdan ilaç alamayan hastalarda yerine; ve uzun süreli steroid sağaltımı gören hastaların Addison krizine girmemesi için, hidrokortizon bağışıklık sistemini baskılayan ilaç olarak damardan verilir.
Alerjik kızarmalar, egzamalar ve bazı yangısal durumlarda kortizon merhem olarak verilir.
Gut gibi hastalıklarda kortizon eklemin içine enjekte edilebilir.
Hidrokortizon, prednizolonun 1/4'ü kadar etkindir. Deksametazon ise hidrokortizondan 40 kat daha güçlüdür. Yan etkiler için kortikosteroid ve maddelerine bakınız.
Hastalıklar
- Hiperkortizolizm: Kanda aşırı düzeyde kortizol bulunmasına Cushing Sendromu denir (Cushing Hastalığından ayrıdır).
- Hipokortizolizm ya da böbrek üstü yetmezliği: Eğer böbrek üstü bezleri yeterince kortizol üretmezse bunun sonucu Addison Hastalığıdır.
Kaynakça
- Hydrocortisone 14 Haziran 2006 tarihinde Wayback Machine sitesinde . Fact Sheet
- Cortisone 13 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde . Pros and Cons of Cortisone
- Relax, or you might become infertile! [1] 1 Temmuz 2006 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (İngilizce)
- Freeman, Scott (2002). Biological Science. Prentice Hall; 2nd Pkg edition (December 30, 2004). .
- A. C. Guyton, J. E. Hall. Textbook of Medical Physiology. W. B. Saunders Company; 10th edition (August 15, 2000). .
- ^ . 20 Temmuz 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Temmuz 2010.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
KortizolKimyasal Adi 11 17 21 trihydroxy 11beta pregn 4 ene 3 20 dioneCAS numarasi 50 23 7ATC kodu H02 AB09PubChem numarasi 5754Molekul agirligi 362 465Alinma yollari Oral tablet damardan topikal Kortizol bobrek ustu bezinin kabuk bolgesinde uretilen vucudun strese gosterdigi tepkiyle iliskili bir dur Kan basincini ve sekerini artirir kadinlarda kisirliga neden olur ve bagisiklik sistemini baskilar Hidrokortizon veya kortizon olarak bilinen yapay kortizol alerji ve yangi ya karsi sagaltimda kullanilir BilesimiKortizol dan biresimlenir Bu tepkime C 11 C 17 ve C 21 karbonlarinin hidroksilasyonu C 3 un yukseltgenmesi ve C 4 u C 5 e baglayan cift bagin izomerizasyonunu gerektirir Bu biresimin gerceklestigi yer bobrek ustu bezinde bulunan bolgesidir Bobrek ustu bezi ayni zamanda aldosteron zona glomerulosada ve seks hormonlari zona reticulosada uretse de asil salgi urunu kortizoldur Bobrek ustu bezi altinda yer alan medulla katmani ise sempatik uyari ile baslica epinefrin ve norepinefrin salgilar Bobrek ustu bezinde kortizolun biresimi hipofiz bezinin on lobundan salgilanan ACTH uyarilir ACTH uretimi de hipotalamus tarafindan salgilanan tarafindan uyarilir Fizyoloji islevbilim Serumda bulunan kortizol olcusu gundelik bir degisim gosterir En dusuk duzeyler gece yarisi en yuksek duzeyler sabah uykudan uyandiginizdan birkac saat sonra olur Aydinlik karanlik dongusune iliskin bilgi retinadan hipotalamusta bulunan cifte cekirdeklere suprachiasmatic nuclei iletilir Serum kortizol duzeyinde degisiklik olmasinin arkasinda yatan nedenler arasinda olagan olmayan ACTH duzeyi klinik cokuntu fizyolojik stres kaynaklari hipoglisemi hastalik ates travma ameliyat korku aci asiri soguk veya sicak fiziksel zorlanma gozlemlenmistir Kisiden kisiye ayriliklar olmasina karsin her kisinin gundelik dizemi tutarlilik gosterir Kortizol ayrica kortikotropin salgilatici hormon salgilanmasini baskilayarak ACTH salgilanmasina geri besleme uygular Bazi arastirmacilar suregen muzmin kronik streste olan bir hayvanda bu geri bildirim dizgesinin bozulduguna inanirlar Kortizol olagan durumlarda salgilandiginda stres sonrasinda homeostazin saglanmasina yarayacak etkiler gosterir yag ve proteinlerin yikimi ve karaciger disinda bulunan amino asit ve seferber edilmesine neden olur boylece bir insulin antagonisti olarak etki eder Bunlarin sonucunda kan glikoz duzeyi yukselir ve karacigerde glikojen olusumu artar Freeman 2002 Ayrica kan basincini da artirir Bunu damarlardaki alfa 1 adrenalin alicilarini gizleyerek yapar Bu hormon bagisiklik sisteminin kandaki etkinligini de azaltir Akyuvarlarin bezlerine kemik iligine ve deriye yonelmeye neden olur Kortizol kemik olusumunu da yavaslatir Bu olagan islevler suregen gerilimin fizyolojik etkilerinin temelinde yatar Surekli kortizol salgilanmasi kaslarin asinmasina hiperglisemiye ve yanginin baskilanmasina neden olur Ayni sonuclar uzun sureli glukokortikoid kullaniminda da ortaya cikar Ayrica uzun sure kortizola maruz kalmak hipokampus hucrelerinin korelmesine atrofi yol acar Bu korelme ogrenme zorluklarina neden olur Ancak kisa sureli kortizol etkisi anilarin olusmasina yardim eder fizyolojik gerilimli zamanlarin sonradan cok iyi animsanmasinin flas bellek arkasinda yatan duzenegin bu oldugu sanilmaktadir Serumdaki kortizolun 96 si kan proteinlerine bagli durumdadir bunlar baslica corticosteroid binding globulin CBG ve albumindir Yalnizca serbest kortizol alicilarca baglanabilir Farmakoloji ilac bilim Agizdan veya damardan alinabilir bir ilac olarak kortizol hidrokortizon ya da kortizon olarak bilinir ve gibi ciddi alerjik tepkimelerin sagaltiminda steroit tedavi gormesi gereken ama agizdan ilac alamayan hastalarda yerine ve uzun sureli steroid sagaltimi goren hastalarin Addison krizine girmemesi icin hidrokortizon bagisiklik sistemini baskilayan ilac olarak damardan verilir Alerjik kizarmalar egzamalar ve bazi yangisal durumlarda kortizon merhem olarak verilir Gut gibi hastaliklarda kortizon eklemin icine enjekte edilebilir Hidrokortizon prednizolonun 1 4 u kadar etkindir Deksametazon ise hidrokortizondan 40 kat daha gucludur Yan etkiler icin kortikosteroid ve maddelerine bakiniz HastaliklarHiperkortizolizm Kanda asiri duzeyde kortizol bulunmasina Cushing Sendromu denir Cushing Hastaligindan ayridir Hipokortizolizm ya da bobrek ustu yetmezligi Eger bobrek ustu bezleri yeterince kortizol uretmezse bunun sonucu Addison Hastaligidir KaynakcaHydrocortisone 14 Haziran 2006 tarihinde Wayback Machine sitesinde Fact Sheet Cortisone 13 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde Pros and Cons of Cortisone Relax or you might become infertile 1 1 Temmuz 2006 tarihinde Wayback Machine sitesinde Ingilizce Freeman Scott 2002 Biological Science Prentice Hall 2nd Pkg edition December 30 2004 ISBN 0 13 218746 9 A C Guyton J E Hall Textbook of Medical Physiology W B Saunders Company 10th edition August 15 2000 ISBN 0 7216 8677 X 20 Temmuz 2010 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 20 Temmuz 2010