Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Musa Mustafa oğlu Celil(ev) (Tatar: Musa Mostafa ulı Cälilev; d. 15 Şubat, 1906; Orenburg, Rus İmparatorluğu; ö. 25 Ağustos, 1944; Berlin, Nazi Almanyası) İdil Tatar asıllı Sovyet şair, yazar, aktör, çevirmen.
| Musa Celil Муса Җәлил Musa Cälil Муса Джалиль | |
|---|---|
| Doğum | 15 Şubat 1906 Orenburg-Rus İmparatorluğu  |
| Ölüm | 25 Ağustos 1944 (38 yaşında) Berlin-Nazi Almanyası  |
| Meslek | Yazar, Gazeteci |
| Milliyet | Tatar |
| Önemli ödülleri | Sovyetler Birliği Kahramanlık Madalyası, Lenin Ödülü |
Sovyet devri Tatar edebiyatının en önemli edebiyatçılarından birisidir. Şiirden librettoya kadar oldukça geniş bir tür aralığında eserler verdi. Birçok önemli eserini II. Dünya Savaşı yıllarında tutuklu kaldığı Alman Moabit Toplama Kampı'nda oldukça zor şartlar altında yazdı.
Savaşta gösterdiği kahramanlıktan ötürü ölümünden sonra Sovyetler Birliği Kahramanlık Madalyası ile ödüllendirildi ve esir kampında kaleme aldığı Moabit Defterleri adlı eseri Lenin Ödülü'ne layık görüldü.
Yaşamı
15 Şubat 1906'da Orenburg bölgesi Şarlık ilçesi Mustafino köyünde doğdu. Yoksul bir çiftçi ailenin altıncı çocuğu idi. Köy okulunda başladığı öğrenimini, ailesinin göç ettiği Orenburg'da sürdürdü. Tatar aydınlanmasınıda önemli yeri olan Hüseyniye Medresesinde 1914-1917 yılları arasında eğitim gördü. Ekim Devrimi'nden sonra Orenburg'da yeni kurulmuş olan komsomola (Komünist Parti'nin gençllik teşkilatı) yazıldı ve medresede komsomolun nüfuzunu arttırmak için de çalıştı.
Edebiyat ile medrese yıllarında tanıştı. Abdullah Tukay'ın, Derdmend'in, Seyit Remiyev'in eserlerini ilgiyle okudu. Dokuz yaşında iken şiirler yazmaya başladı.
1919 yılında Beḫĕt (Mutluluk) adlı şiiri cephede çıkan Kızıl Yıldız gazetesinde basıldı. Bu yıldan itibaren Musa Celil'in şiirleri sürekli olarak matbuatta basılmaya başladı. Aynı yıl babasını kaybetti ve babaocağına döndü. Köyün kosmol takımının kuruluşunda rol aldı. 1921'de Orenburg'a gidip partinin harp okuluna yazıldı. Ardından Maarif Enstitüsü'ne devam etti. Ancakk bu iki okulu da bitiremedi.
1922'de Tataristan gazetesinde çalışmaya başladı. 1923-1925 yılları arasında Tatar İşçileri Fakültesi'nde okudu. 1925-1927 yılları arasında Orenburg ve Orski’de komsomol birliklerinde görev aldı.
1925 yılında "Gidiyoruz" adlı ilk şiir kitabı yayınlandı. 1927-1931 yıllarında Moskova Üniversitesinde eğitim gördü. Ayrıca bu dönemde Kĕçkĕne İpteşler (Küçük Kardeşler), Oktyabr Balası (Ekim Çocuk) gibi çocuk dergilerinin redaktörlüğünü, ardından 1933-1935 yılları arasında Moskova'daki Komünist gazetesinin edebiyat-sanat bölümünün müdürlüğünü yaptı.
1934'ten itibaren Sovyet Yazarlar Birliği üyeliğine seçilen Musa Celili, 1935-1938 yılları arasında Moskova Devlet Üniversitesi'nde açılan Tatar Edebiyat Bölümü'nde bölüm başkanı olarak çalıştı. 1938 yılında yanındaki ekiple birlikte Kazan’a döndü; yeni kurulan opera atölyesinin edebî bölümünün yöneticisi olarak işe başladı. Bu dönemde orijinal operalara librettolar yazma ve Rusça operaları Tatarcaya çevirme işleriyle meşgul oldu.
Genç yaşına rağmen çok tanınmış bir yazar ve şair olan Musa Celil, 1938 yılından II. Dünya Savaşı'nın başlamasına kadar Tataristan Yazarlar Birliği’nin başkanlığını yürüttü. Savaş sırasında cephede Otvaga gazetesi muhabiri olarak görev aldı. 26 Haziran 1942’de Volhov cephesindeki çarpışmalarda ağır yaralandı ve Almanlara esir düştü.
Esareti ve Ölümü
Esareti sırasında yazdığı şiirlerle bir yandan cephe gerisindeki askerlere moral ve motivasyon desteği sağladı; bir yandan da bulunduğu esir kamplarındaki vatansever subay ve askerleri örgütleyerek Almanlara karşı Rus propagandası yaptı. Hatta esir kampları içerisinde örgütlenen gizli bir teşkilatın da liderliğini yaptı. Faaliyetin daha verimli olması için Almanların kurduğu 'nda çalışmaya razı oldu ve bu görevin maskesi altında esir kamplarını dolaştı, milliyetçi esirleri kendi gizli birliğine topladı, Sovyet propagandasını yürüttü. Celilcilerin bir kısmı Berlin merkezinde, bazıları Polonya'da Radom ve başka kamplarda faaliyet gösterdiler. 1943 yılında Beyaz Rus partizanlarına karşı gönderilen İdil-Ural Lejyonu tamamen partizanlara katıldı. Bu arada Musa Celil'in şiirleri elden ele dolaşarak geniş kitleleri etkilemekteydi.
Celil ve arkadaşları ayaklanma hazırlığı içindeyken Nazi casusları tarafından deşifre edildiler. 10 Ağustosta 12 arkadaşıyla tutuklanarak Moabit Kampına gönderildi. 12 Şubat tarihinde 12 arkadaşıyla birlikte yargılanarak idam cezasına mahkûm edildi. 25 Ağustos 1944'te aralarında Abdullah Aliş'in de olduğu 12 kişiyle birlikte Plötzensee Hapishanesinde, giyotinle başı kesilerek idam edildi.
2 Şubat 1956'a SSCB Yüksek Sovyeti’nin kararıyla Celil'e "Sovyetler Birliği Kahramanı" unvanı verildi ve esir kampında yazdığı şiirlerden ouşan "Moabit Defterleri" adlı eseri Lenin Ödülü'ne layık görüldü.
Moabit Defterleri
Musa Celil'in İkinci Dünya Savaşı sırasında kaleme aldığı şiirlerini topladığı iki ayrı defter savaş bittikten sonra bulunmuştur. Musa Cemil, sonradan "Moabit Defterleri" adıyla anılan bu defterleri idamından önce kamptaki arkadaşlarına teslim etmişti.Kaynak hatası: <ref> etiketinde geçersiz değişken (Bkz: ) Defterlerden biri, arkadaşı tarafından 1944 yılında kamptan çıkarıldı, Fransa'ya götürüldü; Lepyui Kampı'ndaki esir Tatarların eline ulaşarak onlar tarafından saklandı. Bu defer, 1946 yılında vatanına dönen Tatar tutsaklardan birisi tarafından Kazan'a getrildi ve Tataristan Yazarlar Birliği'ne teslim edildi. İkinci defter ise kamptaki Belçikalı bir dostuna emanet edilmişti. Arkadaşı, Celil'in idamından sonra Beçika'daki annesine gönderdiği bu defteri savaş bitip evine döndükden sonra Brüksel'deki Sovyet Büyükelçiliği'ne teslim etti ve büyükelçilik tarafından Moskova'daki Sovyet Yazarlar Birliği'ne ulaştırıldı. Toplam doksan dört şiir içeren iki deftr 1953 yılında basıldı.
Seçilmiş şiirler ve parçalar
- 1929İptäşkä
- 1934 Ordenlı millionnar
- 1940Xat taşuçı
- 1935-1941 Altınçäç
- 1940İldar
Kaynakça
- ^ a b Güngör, Gözde. "Tatar Şair Musa Celil ve Moabit Defterleri" (PDF). Türk Dünyası Dil ve Edebiyat Dergisi, Sayı 3, Cilt 2013. 24 Nisan 2020 tarihinde kaynağından (PDF). Erişim tarihi: 30 Mart 2020.
- ^ a b Kameliva, Alsu. "Musa Celil'in "Moabit Defterleri" Üzerine Bir İnceleme". Erdem İnsan ve Toplum Bilimleri Dergisi, Sayı 60, Yıl 2011. 25 Mart 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 30 Mart 2020.
Dış bağlantılar
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Musa Mustafa oglu Celil ev Tatar Musa Mostafa uli Calilev d 15 Subat 1906 Orenburg Rus Imparatorlugu o 25 Agustos 1944 Berlin Nazi Almanyasi Idil Tatar asilli Sovyet sair yazar aktor cevirmen Musa Celil Musa Җәlil Musa Calil Musa DzhalilDogum15 Subat 1906 1906 02 15 Orenburg Rus ImparatorluguOlum25 Agustos 1944 38 yasinda Berlin Nazi AlmanyasiMeslekYazar GazeteciMilliyetTatarOnemli odulleriSovyetler Birligi Kahramanlik Madalyasi Lenin Odulu Sovyet devri Tatar edebiyatinin en onemli edebiyatcilarindan birisidir Siirden librettoya kadar oldukca genis bir tur araliginda eserler verdi Bircok onemli eserini II Dunya Savasi yillarinda tutuklu kaldigi Alman Moabit Toplama Kampi nda oldukca zor sartlar altinda yazdi Savasta gosterdigi kahramanliktan oturu olumunden sonra Sovyetler Birligi Kahramanlik Madalyasi ile odullendirildi ve esir kampinda kaleme aldigi Moabit Defterleri adli eseri Lenin Odulu ne layik goruldu Yasami15 Subat 1906 da Orenburg bolgesi Sarlik ilcesi Mustafino koyunde dogdu Yoksul bir ciftci ailenin altinci cocugu idi Koy okulunda basladigi ogrenimini ailesinin goc ettigi Orenburg da surdurdu Tatar aydinlanmasinida onemli yeri olan Huseyniye Medresesinde 1914 1917 yillari arasinda egitim gordu Ekim Devrimi nden sonra Orenburg da yeni kurulmus olan komsomola Komunist Parti nin gencllik teskilati yazildi ve medresede komsomolun nufuzunu arttirmak icin de calisti Edebiyat ile medrese yillarinda tanisti Abdullah Tukay in Derdmend in Seyit Remiyev in eserlerini ilgiyle okudu Dokuz yasinda iken siirler yazmaya basladi 1919 yilinda Beḫĕt Mutluluk adli siiri cephede cikan Kizil Yildiz gazetesinde basildi Bu yildan itibaren Musa Celil in siirleri surekli olarak matbuatta basilmaya basladi Ayni yil babasini kaybetti ve babaocagina dondu Koyun kosmol takiminin kurulusunda rol aldi 1921 de Orenburg a gidip partinin harp okuluna yazildi Ardindan Maarif Enstitusu ne devam etti Ancakk bu iki okulu da bitiremedi 1922 de Tataristan gazetesinde calismaya basladi 1923 1925 yillari arasinda Tatar Iscileri Fakultesi nde okudu 1925 1927 yillari arasinda Orenburg ve Orski de komsomol birliklerinde gorev aldi 1925 yilinda Gidiyoruz adli ilk siir kitabi yayinlandi 1927 1931 yillarinda Moskova Universitesinde egitim gordu Ayrica bu donemde Kĕckĕne Iptesler Kucuk Kardesler Oktyabr Balasi Ekim Cocuk gibi cocuk dergilerinin redaktorlugunu ardindan 1933 1935 yillari arasinda Moskova daki Komunist gazetesinin edebiyat sanat bolumunun mudurlugunu yapti 1934 ten itibaren Sovyet Yazarlar Birligi uyeligine secilen Musa Celili 1935 1938 yillari arasinda Moskova Devlet Universitesi nde acilan Tatar Edebiyat Bolumu nde bolum baskani olarak calisti 1938 yilinda yanindaki ekiple birlikte Kazan a dondu yeni kurulan opera atolyesinin edebi bolumunun yoneticisi olarak ise basladi Bu donemde orijinal operalara librettolar yazma ve Rusca operalari Tatarcaya cevirme isleriyle mesgul oldu Genc yasina ragmen cok taninmis bir yazar ve sair olan Musa Celil 1938 yilindan II Dunya Savasi nin baslamasina kadar Tataristan Yazarlar Birligi nin baskanligini yuruttu Savas sirasinda cephede Otvaga gazetesi muhabiri olarak gorev aldi 26 Haziran 1942 de Volhov cephesindeki carpismalarda agir yaralandi ve Almanlara esir dustu Esareti ve Olumu Esareti sirasinda yazdigi siirlerle bir yandan cephe gerisindeki askerlere moral ve motivasyon destegi sagladi bir yandan da bulundugu esir kamplarindaki vatansever subay ve askerleri orgutleyerek Almanlara karsi Rus propagandasi yapti Hatta esir kamplari icerisinde orgutlenen gizli bir teskilatin da liderligini yapti Faaliyetin daha verimli olmasi icin Almanlarin kurdugu nda calismaya razi oldu ve bu gorevin maskesi altinda esir kamplarini dolasti milliyetci esirleri kendi gizli birligine topladi Sovyet propagandasini yuruttu Celilcilerin bir kismi Berlin merkezinde bazilari Polonya da Radom ve baska kamplarda faaliyet gosterdiler 1943 yilinda Beyaz Rus partizanlarina karsi gonderilen Idil Ural Lejyonu tamamen partizanlara katildi Bu arada Musa Celil in siirleri elden ele dolasarak genis kitleleri etkilemekteydi Celil ve arkadaslari ayaklanma hazirligi icindeyken Nazi casuslari tarafindan desifre edildiler 10 Agustosta 12 arkadasiyla tutuklanarak Moabit Kampina gonderildi 12 Subat tarihinde 12 arkadasiyla birlikte yargilanarak idam cezasina mahkum edildi 25 Agustos 1944 te aralarinda Abdullah Alis in de oldugu 12 kisiyle birlikte Plotzensee Hapishanesinde giyotinle basi kesilerek idam edildi 2 Subat 1956 a SSCB Yuksek Sovyeti nin karariyla Celil e Sovyetler Birligi Kahramani unvani verildi ve esir kampinda yazdigi siirlerden ousan Moabit Defterleri adli eseri Lenin Odulu ne layik goruldu Moabit DefterleriMusa Celil in Ikinci Dunya Savasi sirasinda kaleme aldigi siirlerini topladigi iki ayri defter savas bittikten sonra bulunmustur Musa Cemil sonradan Moabit Defterleri adiyla anilan bu defterleri idamindan once kamptaki arkadaslarina teslim etmisti Kaynak hatasi lt ref gt etiketinde gecersiz degisken Bkz Kaynak gosterme Defterlerden biri arkadasi tarafindan 1944 yilinda kamptan cikarildi Fransa ya goturuldu Lepyui Kampi ndaki esir Tatarlarin eline ulasarak onlar tarafindan saklandi Bu defer 1946 yilinda vatanina donen Tatar tutsaklardan birisi tarafindan Kazan a getrildi ve Tataristan Yazarlar Birligi ne teslim edildi Ikinci defter ise kamptaki Belcikali bir dostuna emanet edilmisti Arkadasi Celil in idamindan sonra Becika daki annesine gonderdigi bu defteri savas bitip evine dondukden sonra Bruksel deki Sovyet Buyukelciligi ne teslim etti ve buyukelcilik tarafindan Moskova daki Sovyet Yazarlar Birligi ne ulastirildi Toplam doksan dort siir iceren iki deftr 1953 yilinda basildi Secilmis siirler ve parcalar1929Iptaska 1934 Ordenli millionnar 1940Xat tasuci 1935 1941 Altincac 1940IldarKaynakca a b Gungor Gozde Tatar Sair Musa Celil ve Moabit Defterleri PDF Turk Dunyasi Dil ve Edebiyat Dergisi Sayi 3 Cilt 2013 24 Nisan 2020 tarihinde kaynagindan PDF Erisim tarihi 30 Mart 2020 a b Kameliva Alsu Musa Celil in Moabit Defterleri Uzerine Bir Inceleme Erdem Insan ve Toplum Bilimleri Dergisi Sayi 60 Yil 2011 25 Mart 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 30 Mart 2020 Dis baglantilar