Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Tacikçe, tarih boyunca Arap, Latin ve Kiril alfabelerinin farklı sürümleri ile toplam üç ayrı yazı sistemi ile yazılmıştır. Tacikçeye ait kullanılan herhangi bir sürüm, Tacik alfabesi olarak tanımlandırılabilir; bunlar Tacikçede اﻟﻔﺒﺎﯼ تاجيكی (Fars-Arap alfabesi), (Kiril alfabesi), (Latin alfabesi) olarak gösterilmektedir.
Herhangi bir alfabenin kullanışı genellikle Tacikistan tarihi ile ilişkilendirilmiştir. Önce Arap alfabesi, daha sonra kısa bir süreliğine Latin alfabesi ve ondan sonra Kiril alfabesi kullanılmıştır. Kiril alfabesi bugüne kadar Tacikistan'da en çok kullanılan yazı sistemidir. Bununla birlikte Tacikistan, bazı koşullar tamamlandıktan sonra, Kiril alfabesinden Fars-Arap sistemine döneceğini ilan ederekİran ve Afganistan (Farsça konuşan ülkeler) ile daha yakın kültürel bağlar kurmayı amaçlamaktadır.
Siyasî bağlamı
Sovyetler Birliği'nin parçalanmasıyla bağımsızlıklarını ilan eden birçok devlet gibi, Tacikistan'da da kullanılan yazı sistemin değişimi ve bu konu hakkındaki tartışmalar, siyasi temalara yakın bir bağa sahip olmuştur. Basit terimlerle, Kiril alfabesinin uygulamasından itibaren Latin alfabesi kullanılmamasına karşın, Latin alfabesi Turancılar tarafından savunulmaktadır, çünkü Turancılar, Tacikistan'ın diğer Türkî Cumhuriyetleri ile daha yakın olmasını amaçlamaktadırlar. Fars-Arap alfabesi, muhafazakârlar, İslamcılar ve Tacikistan'ı İran'a ve Fars mirasına daha yakın getirmek isteyen kişiler tarafından savunulmaktadır. Şu anki de facto standartına göre, Kiril alfabesi, statükoyu sağlamak isteyenler ve Tacikistan'ın Rusya'dan uzaklaşmasını istemeyenler tarafından savunulmaktadır.
Tarih
Tacikistan'da İslam'ın etkisine rağmen, 1920'li yıllara kadar, Tacikçe, Fars-Arap alfabesi ile yazılmıştır. Bu zamana kadar, bu dil ayrı bir dil olarak düşünülmedi ve sadece Fars dili olarak tanımlanıldı. Sovyet Birliği 1923-1927 arası Fars-Arap sistemini basitlendirmeye başladılar. 1927'de Sovyetler, Tacikçe'nin yazı sistemini temeli Latin alfabesi olan bir sistemle değiştirdiler. SSCB'liler, okuryazarlık sayısını artırmak ve Tacikistan'ı, büyük kısmı Müslüman olan Orta Asya'dan uzaklaştırmak amacıyla Latin yazı sistemini uygulamaya koydular. Pratiksel düşünceler de bu değişimin uygulanmasını etkiledi. Fars-Arap alfabesi, abcad yazı sistemine sahip olmasına rağmen, Tacikçenin ünlü harflerini göstermek için yeterince harfi yoktur. Ayrıca, Fars-Arap alfabesini öğrenmek daha zordur, çünkü harfleri konumlarına bağlı olarak ayrı şekillere sahip olmaktadır.
Bu, Nisan 1928'de Romanizasyon Kararnamesi tarafından kanun haline getirildi. Tacikçenin Latin sürümünün temeli, amacı birleşmiş Türk alfabesini yaratmak (Tacikçe bir Türk dili olmamasına karşın) Türkofon bilim adamların eserleriydi. Bununla hedeflenen okur yazar oranını bir kampanya ile yükseltmekti. Bu kampanya ile istenilen hedefe 20. yüzyılın ortalarında ulaşıldı.
Orta Asya'nın "ruslaştırılma"sı ile, 1930'lu yıllarının son senelerinde Kiril yazı sistemi uygulanıldı. 1980'li yılların sonlarına kadar özerk Tacikistan Cumhuriyeti'nde Kiril alfabesi kullanıldı. 1989'da, Tacik milliyetçiliği nedeniyle, Tacikçeyi resmî dili olarak tanımlayan bir kanun yürürlüğe konuldu. Ayrıca bu kanun, Tacikçe kelimesinden sonra "Fârsi" kelimesini koyarak, Tacikçeyi Farsça ile resmî olarak eşit hâle getirdi.
Fars-Arap yazı sistemi, eğitime ve genel hayata uygulanmayla hayata geçirildi. Ancak 1993'te Tacikistan İslamî Rönesans Partisi'nin yasaklanılması, Fars-Arap sisteminin uygulanılmasını yavaşlandırdı. 1999'da "Fârsi" kelimesi, millî dil kanunundan çıkarıldı. 2004 itibarıyla, de-facto olarak kullanılan standart, Kiril alfabesinin Tacikçe sürümüdür, ve 1996 itibarıyla çok az kişi Fars-Arap alfabesini okuyabilir.
Türler
Fonetik ses değerleri ile (bkz.: UFA), Tacik alfabesinin önemli türlerin harfleri aşağıda gösterilmektedir.
Fars-Arap
Fars-Arap yazı sisteminin bir sürümü, Tacikçe'yi yazmak için kullanılmaktadır. Tacik sürümünde (Arap alfabesinin diğer sürümleri gibi), "ا" (elif) ve "ع" (ayn) hariç, ünlü seslere ait harfler yoktur, ama ihtiyari olarak diyakritik işaretlerle verilmektedir (teknik bir bakımdan abcad bir yazı sistemidir).
| ر | ذ | د | خ | ح | چ | ج | ث | ت | پ | ب | ا |
| ق | ف | غ | ع | ظ | ط | ض | ص | ش | س | ژ | ز |
| ی | ه | و | ن | م | ل | گ | ک | ||||
Latin
Latin alfabesi, okuryazarlık sayısını artırmak ve dilin İslamî etkilerini çıkartmak için, Ekim Devrimi'nden sonra uygulanmaya konuldu. 1926 ve 1929 arasında, Latin türünün ilk sürümlerinde sadece küçük harfler kullanılmaktaydı (örnek olarak, bu maddenin üst-sağ kısmındaki resme bakınız). Orta Asya Yahudileri ise değişik bir sürüm kullandılar. Bu farkların bir tanesi, üç harfin daha fazla olmasıydı (ů, ə̧ ve ḩ). Bu harfler diğer lehçelerde bulunmamaktadır.
| A a | B ʙ | C c | Ç ç | D d | E e | F f | G g | Ƣ ƣ | H h | I i | Ī ī |
| J j | K k | L l | M m | N n | O o | P p | Q q | R r | S s | Ş ş | T t |
| U u | Ū ū | V v | X x | Z z | Ƶ ƶ | ' | |||||
"Ƣ" karakterinin adı "Ğa"'dır. Bu karakter, /ɣ/ fonemini simgeleştirmektedir. Bu alfabe, 1930'lu yılların son senelerine kadar Sovyet Birliği'nin Slav olmayan dillerin yazılması için kullanıldı. Latin alfabesi günümüzde kullanılmamaktadır, fakat bazı gruplar bu alfabenin de kullanılması gerektiğini savunmaktadır.
Kiril
1930'lu yıllarının son senelerinde Kiril alfabesi ile yazılan Tacikçe, Tacikistan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti'nde uygulanıldı ve böylece Ekim Devrimi'nden itibaren kullanılan Latin alfabesinin kullanışı durduruldu. 1939'dan sonra Farsçada ve Fars-Arap alfabesi ile yazılan maddeler Tacikistan'da yasaklandı. 1952'de Щ ve Ы harfleri aşağıdaki alfabeye eklendi.
| А а | Б б | В в | Г г | Д д | Е е | Ё ё | Ж ж | З з | И и | Й й | К к |
| Л л | М м | Н н | О о | П п | Р р | С с | Т т | У у | Ф ф | Х х | Ч ч |
| Ш ш | Ъ ъ | Э э | Ю ю | Я я | Ғ ғ | Ӣ ӣ | Қ қ | Ӯ ӯ | Ҳ ҳ | Ҷ ҷ | |
Bu otuz beş harfe, Ц ц, Щ щ, and Ы ы harfleri yabancı kökenli harfler eklendi. Ancak Ь ь harfi ile, 1998'de yapılan bir ıslahatta, bu harflerin kullanışı durduruldu. Bu harflerin kullanılmaması ile birlikte, 1998 ıslahatı, alfabenin sıralamasını değiştirdi; bu değişiklikte diyakritikli harfler, diyakritiksiz eşdeğerlerinden sonra konulmaya başlandı. Örneğin; Г, Ғ ve К, Қ. Bu alfabenin yeni sıralaması şöyledir: а б в г ғ д е ё з ж и ӣ й к қ л м н о п р с т у ӯ ф х ҳ ч ҷ ш ъ э ю я.
Bu alfabe, Rus alfabesinde bulunmayan birkaç harf içermektedir:
Tanım Yatay bir çizgi ile Г harfi Makron ile И harfi Alt çıkıntısı ile К harfi Makron ile У harfi Alt çıkıntısı ile Х harfi Alt çıkıntısı ile Ч harfi Harf Ғ Ӣ Қ Ӯ Ҳ Ҷ Fonem
İbrani
İbrani alfabesi, Fars-Arap alfabesi gibi bir alfabedir. Buhori dili (Semerkand ve Buhara'da yaşayan Buhara Yahudileri tarafından konuşulan bir Tacik lehçesi) için kullanılmaktadır.
| ג״ | ג׳ | ג | גּ | בּ | ב | איֵ | איִ | אוּ | אוׄ | אָ | אַ |
| מ ם | ל | כּ ךּ | כ ך | י | ט | ח | ז | ז | ו | ה | ד |
| ת | שׁ | ר | ק | צ ץ | פּ ףּ | פ ף | ע | ס | נ ן | ||
Örnek yazı: דר מוקאבילי זולם איתיפאק נמאייד. מראם נאםה פרוגרמי פירקהי יאש בוכארייאן. - Дар муқобили зулм иттифоқ намоед. Муромнома - пруграми фирқаи ёш бухориён.
Örnek parça
Tacik Latin, Tacik Kiril ve Fars-Arap
| Latin | Kiril | Fars-Arap | Türkçe |
|---|---|---|---|
| Tacikçe: Tamomi odamon ozod ba dunjo meojand va az lihozi manzilatu huquq bo ham barobarand. Hama sohibi aqlu viçdonand, bojad nisbat ba jakdigar barodarvor munosabat namojand. | Tacikçe: Тамоми одамон озод ба дунё меоянд ва аз лиҳози манзилату ҳуқуқ бо ҳам баробаранд. Ҳама соҳиби ақлу виҷдонанд, бояд нисбат ба якдигар бародарвор муносабат намоянд. | Tacikçe: تمام آدمان آزاد به دنيا مى آيند و از لحاظ منزلت و حقوق با هم برابرند. همه صاحب عقل و وجدانند، بايد نسبت به يكديگر برادروار مناسبت نمايند. | Bütün insanlar özgür, değer ve haklar bakımından eşit doğarlar. Akıl ve vicdana sahiptirler ve birbirlerine karşı kardeşlik anlayışıyla hareket etmelidirler. |
Referans için, Arap sürümü Latin alfabesine tam olarak yazı çeviri yapıldığında şöyle görünmektedir:
tmạm ậdmạn ậzạd bh dnyạ my̱ ậynd w ạz lḥạẓ mnzlt w ḥqwq bạ hm brạbrnd. hmh ṣḥb ʿql w wjdạnnd, bạyd nsbt bh ykdygr brạdrwạr mnạsbt nmạynd.
Kiril sürümü, Latin alfabesine tam olarak yazı çevirdiğinde şöyle görünmektedir:
Tamomi odamon ozod ba dunë meoând va az lihozi manzilatu huquq bo ham barobarand. Hama sohibi aqlu viçdonand, boâd nisbat ba âkdigar barodarvor munosabat namoând.
Tacik Kiril ve Fars-Arap
Harf vurgusu olan Fars-Arap yazısı, genellikle yazılmayan ünlü harfleri içermektedir:
| Kiril | Harf vurgulu Fars-Arap | Normal Fars-Arap |
|---|---|---|
| Баниодам аъзои якдигаранд, ки дар офариниш зи як гавҳаранд. Чу узве ба дард оварад рӯзгор, дигар узвҳоро намонад қарор. Саъдӣ | بَنیآدَم اَعضایِ یَک پَیکَرَند، که دَر آفَرینِش زِ یَک گَوهَرَند. چو عُضوی به دَرد آوَرَد روزگار، دِگَر عُضوها را نَمانَد قَرار. سعدی | بنیآدم اعضای یک پیکرند، که در آفرینش ز یک گوهرند. چو عضوی به درد آورد روزگار، دگر عضوها را نماند قرار. سعدی |
| Мурда будам, зинда шудам; гиря будам, xанда шудам. Давлати ишқ омаду ман давлати поянда шудам. Мавлавӣ | مُرده بُدَم، زِنده شُدَم؛ گِریه بُدَم، خَنده شُدَم. دَولَتِ عِشق آمَد و مَن دَولَتِ پایَنده شُدَم. مَولَوی | مرده بدم، زنده شدم؛ گریه بدم، خنده شدم. دولت عشق آمد و من دولت پاینده شدم. مولوی |
Karşılaştırma tablosu
Aşağıdaki tablo, Tacikçe için kullanılan yazı sistemlerini karşılaştırmaktadır. Bu tabloda, Latin alfabesinin temeli 1929 standartıdır, Kiril alfabesinin temeli 1998 standartıdır ve Fars-Arap harfler tek şekillerinde gösterilmektedir.
| Kiril | Latin | Fars-Arap | Fonetik Değeri (UFA) |
|---|---|---|---|
| А а | A a | َ, اَ | /a/ |
| Б б | B ʙ | ﺏ | /b/ |
| В в | V v | و | /v/ |
| Г г | G g | گ | |
| Ғ ғ | Ƣ ƣ | ﻍ | |
| Д д | D d | ﺩ | /d/ |
| Е е | E e | ی | /e/ |
| Ё ё | Jo jo | یا | |
| Ж ж | Ƶ ƶ | ژ | |
| З з | Z z | ﺽ,ﻅ,ﺫ,ﺯ | /z/ |
| И и | I i | اِ, ِ | /i/ |
| Ӣ ӣ | Ī ī | ی | |
| Й й | J j | یْ, ی | /j/ |
| К к | K k | ک | /k/ |
| Қ қ | Q q | ﻕ | /q/ |
| Л л | L l | ﻝ | /l/ |
| М м | M m | ﻡ | /m/ |
| Н н | N n | ﻥ | /n/ |
| О о | O o | ا,آ | |
| П п | P p | پ | /p/ |
| Р р | R r | ﺭ | |
| С с | S s | ﺙ,ﺹ,ﺱ | /s/ |
| Т т | T t | ﺕ,ﻁ | /t/ |
| У у | U u | اُ, ُ | /u/ |
| Ӯ ӯ | Ū ū | او,و | |
| Ф ф | F f | ﻑ | /f/ |
| Х х | X x | ﺥ | |
| Ҳ ҳ | H h | ﺡ | /h/ |
| Ч ч | C c | چ | |
| Ҷ ҷ | Ç ç | ﺝ | |
| Ш ш | Ş ş | ﺵ | |
| ъ | ' | ﻉ | |
| Э э | E e | ای | /e/ |
| Ю ю | Ju ju | یُ,یو | /ju/ |
| Я я | Ja ja | یه, یَ | /ja/ |
Ayrıca bakınız
Kaynakça
- ^ Sendika.org - İran, Tacikistan'a 'yatırım' yapıyor[]
- ^ Schlyter, B. N. (2003) Sociolinguistic Changes in Transformed Central Asian Societies 22 Aralık 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (İngilizce)
- ^ Keller, S. (2001) To Moscow, Not Mecca: The Soviet Campaign Against Islam in Central Asia, 1917-1941
- ^ Dickens, M. (1988) Soviet Language Policy in Central Asia 7 Haziran 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- ^ Khudonazar, A. (2004) "The Other" in Berkeley Program in Soviet and Post-Soviet Studies, November 1, 2004.
- ^ Perry, J. R. (2005) A Tajik Persian Reference Grammar (Boston : Brill) p. 34
- ^ Suleiman, Y. (2000) Language and Identity in the Middle East and North Africa
- ^ Siddikzoda, S. "Tajik Language: Farsi or not Farsi?" in Media Insight Central Asia #27, August 2002
- ^ "UNHCHR - Committee for the Elimination of Racial Discrimination - Summary Record of the 1659th Meeting : Tajikistan. 17/08/2004. CERD/C/SR.1659". 24 Aralık 2007 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 27 Mayıs 2008.
- ^ "Library of Congress Country Study - Tajikistan". 19 Temmuz 2015 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 27 Mayıs 2008.
- ^ Perry, J. R. (2005) A Tajik Persian Reference Grammar (Boston : Brill) p. 35
- ^ Schlyter, B. N. (2003) Sociolinguistic Changes in Transformed Central Asian Societies 22 Aralık 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- ^ Perry, J. R. (1996) "Tajik literature: Seventy years is longer than the millennium" in World Literature Today, Vol. 70 Issue 3, p. 571
- ^ Perry, J. R. (2005) A Tajik Persian Reference Grammar (Boston : Brill) p. 36
- ^ Rzehak, L. (2001) Vom Persischen zum Tadschikischen. Sprachliches Handeln und Sprachplanung in Transoxanien zwischen Tradition, Moderne und Sowjetunion (1900-1956) (Wiesbaden : Reichert) (Almanca)
Dış bağlantılar
Tacik alfabesi hakkında daha fazla bilgi edinin | |
 | Vikisözlük'te tanımlar |
 | Commons'ta dosyalar |
- Omniglot - Tajik (Тоҷики / Toçikī / تاجيكي)27 Mayıs 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- Sendika.org'da İran ve Tacikistan'ın arasındaki bağlarının yakınlaştırılması hakkında bir makale[]
- Tacikçe Vikipedi9 Temmuz 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Tacikce tarih boyunca Arap Latin ve Kiril alfabelerinin farkli surumleri ile toplam uc ayri yazi sistemi ile yazilmistir Tacikceye ait kullanilan herhangi bir surum Tacik alfabesi olarak tanimlandirilabilir bunlar Tacikcede اﻟﻔﺒﺎﯼ تاجيكی Fars Arap alfabesi Kiril alfabesi Latin alfabesi olarak gosterilmektedir 1929 da nin armasi ustten alta Latin Tacikce Fars Arap Tacikce ve Kiril yazili Herhangi bir alfabenin kullanisi genellikle Tacikistan tarihi ile iliskilendirilmistir Once Arap alfabesi daha sonra kisa bir sureligine Latin alfabesi ve ondan sonra Kiril alfabesi kullanilmistir Kiril alfabesi bugune kadar Tacikistan da en cok kullanilan yazi sistemidir Bununla birlikte Tacikistan bazi kosullar tamamlandiktan sonra Kiril alfabesinden Fars Arap sistemine donecegini ilan ederekIran ve Afganistan Farsca konusan ulkeler ile daha yakin kulturel baglar kurmayi amaclamaktadir Siyasi baglamiSovyetler Birligi nin parcalanmasiyla bagimsizliklarini ilan eden bircok devlet gibi Tacikistan da da kullanilan yazi sistemin degisimi ve bu konu hakkindaki tartismalar siyasi temalara yakin bir baga sahip olmustur Basit terimlerle Kiril alfabesinin uygulamasindan itibaren Latin alfabesi kullanilmamasina karsin Latin alfabesi Turancilar tarafindan savunulmaktadir cunku Turancilar Tacikistan in diger Turki Cumhuriyetleri ile daha yakin olmasini amaclamaktadirlar Fars Arap alfabesi muhafazakarlar Islamcilar ve Tacikistan i Iran a ve Fars mirasina daha yakin getirmek isteyen kisiler tarafindan savunulmaktadir Su anki de facto standartina gore Kiril alfabesi statukoyu saglamak isteyenler ve Tacikistan in Rusya dan uzaklasmasini istemeyenler tarafindan savunulmaktadir TarihTacikistan da Islam in etkisine ragmen 1920 li yillara kadar Tacikce Fars Arap alfabesi ile yazilmistir Bu zamana kadar bu dil ayri bir dil olarak dusunulmedi ve sadece Fars dili olarak tanimlanildi Sovyet Birligi 1923 1927 arasi Fars Arap sistemini basitlendirmeye basladilar 1927 de Sovyetler Tacikce nin yazi sistemini temeli Latin alfabesi olan bir sistemle degistirdiler SSCB liler okuryazarlik sayisini artirmak ve Tacikistan i buyuk kismi Musluman olan Orta Asya dan uzaklastirmak amaciyla Latin yazi sistemini uygulamaya koydular Pratiksel dusunceler de bu degisimin uygulanmasini etkiledi Fars Arap alfabesi abcad yazi sistemine sahip olmasina ragmen Tacikcenin unlu harflerini gostermek icin yeterince harfi yoktur Ayrica Fars Arap alfabesini ogrenmek daha zordur cunku harfleri konumlarina bagli olarak ayri sekillere sahip olmaktadir Bu Nisan 1928 de Romanizasyon Kararnamesi tarafindan kanun haline getirildi Tacikcenin Latin surumunun temeli amaci birlesmis Turk alfabesini yaratmak Tacikce bir Turk dili olmamasina karsin Turkofon bilim adamlarin eserleriydi Bununla hedeflenen okur yazar oranini bir kampanya ile yukseltmekti Bu kampanya ile istenilen hedefe 20 yuzyilin ortalarinda ulasildi Orta Asya nin ruslastirilma si ile 1930 lu yillarinin son senelerinde Kiril yazi sistemi uygulanildi 1980 li yillarin sonlarina kadar ozerk Tacikistan Cumhuriyeti nde Kiril alfabesi kullanildi 1989 da Tacik milliyetciligi nedeniyle Tacikceyi resmi dili olarak tanimlayan bir kanun yururluge konuldu Ayrica bu kanun Tacikce kelimesinden sonra Farsi kelimesini koyarak Tacikceyi Farsca ile resmi olarak esit hale getirdi Fars Arap yazi sistemi egitime ve genel hayata uygulanmayla hayata gecirildi Ancak 1993 te Tacikistan Islami Ronesans Partisi nin yasaklanilmasi Fars Arap sisteminin uygulanilmasini yavaslandirdi 1999 da Farsi kelimesi milli dil kanunundan cikarildi 2004 itibariyla de facto olarak kullanilan standart Kiril alfabesinin Tacikce surumudur ve 1996 itibariyla cok az kisi Fars Arap alfabesini okuyabilir Turler1492 de Cami adli Tacik asilli bir sair tarafindan yazilan resimli el yazisi Kullandigi yazi sistemi Fars Arap sistemidir Fonetik ses degerleri ile bkz UFA Tacik alfabesinin onemli turlerin harfleri asagida gosterilmektedir Fars Arap Fars Arap yazi sisteminin bir surumu Tacikce yi yazmak icin kullanilmaktadir Tacik surumunde Arap alfabesinin diger surumleri gibi ا elif ve ع ayn haric unlu seslere ait harfler yoktur ama ihtiyari olarak diyakritik isaretlerle verilmektedir teknik bir bakimdan abcad bir yazi sistemidir Fars Arap yazi sistemi ile Tacik alfabesi ر ذ د خ ح چ ج ث ت پ ب ا ɾ z d x h ʧ ʤ s t p b o ق ف غ ع ظ ط ض ص ش س ژ ز q f ʁ ʔ z t z s ʃ s ʒ z ی ه و ن م ل گ ک j h v n m l ɡ k Kommunisti isfara adli bir Tacik gazetenin 15 Mayis 1936 tarihli sayisiLatin Latin alfabesi okuryazarlik sayisini artirmak ve dilin Islami etkilerini cikartmak icin Ekim Devrimi nden sonra uygulanmaya konuldu 1926 ve 1929 arasinda Latin turunun ilk surumlerinde sadece kucuk harfler kullanilmaktaydi ornek olarak bu maddenin ust sag kismindaki resme bakiniz Orta Asya Yahudileri ise degisik bir surum kullandilar Bu farklarin bir tanesi uc harfin daha fazla olmasiydi u e ve ḩ Bu harfler diger lehcelerde bulunmamaktadir Latin yazi sistemi ile Tacik alfabesi A a B ʙ C c C c D d E e F f G g Ƣ ƣ H h I i i i a b ʧ ʤ d e f ɡ ʁ h i ˈi J j K k L l M m N n O o P p Q q R r S s S s T t j k l m n o p q ɾ s ʃ t U u u u V v X x Z z Ƶ ƶ u ɵ v x z ʒ ʔ Ƣ karakterinin adi Ga dir Bu karakter ɣ fonemini simgelestirmektedir Bu alfabe 1930 lu yillarin son senelerine kadar Sovyet Birligi nin Slav olmayan dillerin yazilmasi icin kullanildi Latin alfabesi gunumuzde kullanilmamaktadir fakat bazi gruplar bu alfabenin de kullanilmasi gerektigini savunmaktadir Kiril 1930 lu yillarinin son senelerinde Kiril alfabesi ile yazilan Tacikce Tacikistan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti nde uygulanildi ve boylece Ekim Devrimi nden itibaren kullanilan Latin alfabesinin kullanisi durduruldu 1939 dan sonra Farscada ve Fars Arap alfabesi ile yazilan maddeler Tacikistan da yasaklandi 1952 de Sh ve Y harfleri asagidaki alfabeye eklendi Kiril yazi sistemi ile Tacik alfabesi A a B b V v G g D d E e Yo yo Zh zh Z z I i J j K k a b v ɡ d e jɒ ʒ z i j k L l M m N n O o P p R r S s T t U u F f H h Ch ch l m n o p ɾ s t u f x ʧ Sh sh E e Yu yu Ya ya Ғ g Ӣ ӣ Қ k Ӯ ӯ Ҳ ҳ Ҷ ҷ ʃ ʔ e ju ja ʁ ˈi q ɵ h ʤ Bu otuz bes harfe C c Sh sh and Y y harfleri yabanci kokenli harfler eklendi Ancak harfi ile 1998 de yapilan bir islahatta bu harflerin kullanisi durduruldu Bu harflerin kullanilmamasi ile birlikte 1998 islahati alfabenin siralamasini degistirdi bu degisiklikte diyakritikli harfler diyakritiksiz esdegerlerinden sonra konulmaya baslandi Ornegin G Ғ ve K Қ Bu alfabenin yeni siralamasi soyledir a b v g g d e yo z zh i ӣ j k k l m n o p r s t u ӯ f h ҳ ch ҷ sh e yu ya Bu alfabe Rus alfabesinde bulunmayan birkac harf icermektedir Tanim Yatay bir cizgi ile G harfi Makron ile I harfi Alt cikintisi ile K harfi Makron ile U harfi Alt cikintisi ile H harfi Alt cikintisi ile Ch harfiHarf Ғ Ӣ Қ Ӯ Ҳ ҶFonem ʁ ij q ɵ h ʤ Ibrani Ibrani alfabesi Fars Arap alfabesi gibi bir alfabedir Buhori dili Semerkand ve Buhara da yasayan Buhara Yahudileri tarafindan konusulan bir Tacik lehcesi icin kullanilmaktadir Semerkand da Buhara Yahudi cocuklar ogretmenleri ileIbrani yazi sistemi ile Tacik alfabesi ג ג ג ג ב ב אי אי או או א א ʤ ʧ ʁ g b v e i u ɵ o a מ ם ל כ ך כ ך י ט ח ז ז ו ה ד m l k x j t ħ ʒ z v h d ת ש ר ק צ ץ פ ף פ ף ע ס נ ן t ʃ r q s p f ʔ s n Ornek yazi דר מוקאבילי זולם איתיפאק נמאייד מראם נאםה פרוגרמי פירקהי יאש בוכארייאן Dar mukobili zulm ittifok namoed Muromnoma prugrami firkai yosh buhoriyon Ornek parcaTacik Latin Tacik Kiril ve Fars Arap Latin Kiril Fars Arap TurkceTacikce Tamomi odamon ozod ba dunjo meojand va az lihozi manzilatu huquq bo ham barobarand Hama sohibi aqlu vicdonand bojad nisbat ba jakdigar barodarvor munosabat namojand Tacikce Tamomi odamon ozod ba dunyo meoyand va az liҳozi manzilatu ҳukuk bo ҳam barobarand Ҳama soҳibi aklu viҷdonand boyad nisbat ba yakdigar barodarvor munosabat namoyand Tacikce تمام آدمان آزاد به دنيا مى آيند و از لحاظ منزلت و حقوق با هم برابرند همه صاحب عقل و وجدانند بايد نسبت به يكديگر برادروار مناسبت نمايند Butun insanlar ozgur deger ve haklar bakimindan esit dogarlar Akil ve vicdana sahiptirler ve birbirlerine karsi kardeslik anlayisiyla hareket etmelidirler Referans icin Arap surumu Latin alfabesine tam olarak yazi ceviri yapildiginda soyle gorunmektedir tmạm ậdmạn ậzạd bh dnyạ my ậynd w ạz lḥạẓ mnzlt w ḥqwq bạ hm brạbrnd hmh ṣḥb ʿql w wjdạnnd bạyd nsbt bh ykdygr brạdrwạr mnạsbt nmạynd Kiril surumu Latin alfabesine tam olarak yazi cevirdiginde soyle gorunmektedir Tamomi odamon ozod ba dune meoand va az lihozi manzilatu huquq bo ham barobarand Hama sohibi aqlu vicdonand boad nisbat ba akdigar barodarvor munosabat namoand Tacik Kiril ve Fars Arap Harf vurgusu olan Fars Arap yazisi genellikle yazilmayan unlu harfleri icermektedir Kiril Harf vurgulu Fars Arap Normal Fars ArapBaniodam azoi yakdigarand ki dar ofarinish zi yak gavҳarand Chu uzve ba dard ovarad rӯzgor digar uzvҳoro namonad karor Sadӣ ب نی آد م ا عضای ی ک پ یک ر ند که د ر آف رین ش ز ی ک گ وه ر ند چو ع ضوی به د رد آو ر د روزگار د گ ر ع ضوها را ن مان د ق رار سعدی بنی آدم اعضای یک پیکرند که در آفرینش ز یک گوهرند چو عضوی به درد آورد روزگار دگر عضوها را نماند قرار سعدیMurda budam zinda shudam girya budam xanda shudam Davlati ishk omadu man davlati poyanda shudam Mavlavӣ م رده ب د م ز نده ش د م گ ریه ب د م خ نده ش د م د ول ت ع شق آم د و م ن د ول ت پای نده ش د م م ول وی مرده بدم زنده شدم گریه بدم خنده شدم دولت عشق آمد و من دولت پاینده شدم مولوی Tacikce Vikipedi nin Astronomiya Astronomija maddesinde bu yaziceviri araci kullanildigindaKarsilastirma tablosuBir akademiyi tanimlayan bir reklamIngilizce bir soz Zenith iceren ikiyazili Latin ve Kiril bir isaret Kommunisti Isfara nin 29 Aralik 1939 sayisindan bir resim Aralik ayin adi Dekabr gorunebilir Asagidaki tablo Tacikce icin kullanilan yazi sistemlerini karsilastirmaktadir Bu tabloda Latin alfabesinin temeli 1929 standartidir Kiril alfabesinin temeli 1998 standartidir ve Fars Arap harfler tek sekillerinde gosterilmektedir Kiril Latin Fars Arap Fonetik Degeri UFA A a A a ا a B b B ʙ ﺏ b V v V v و v G g G g گ ɡ Ғ g Ƣ ƣ ﻍ ʁ D d D d ﺩ d E e E e ی e Yo yo Jo jo یا jɔ Zh zh Ƶ ƶ ژ ʒ Z z Z z ﺽ ﻅ ﺫ ﺯ z I i I i ا i Ӣ ӣ i i ی ˈi J j J j ی ی j K k K k ک k Қ k Q q ﻕ q L l L l ﻝ l M m M m ﻡ m N n N n ﻥ n O o O o ا آ ɔ P p P p پ p R r R r ﺭ ɾ S s S s ﺙ ﺹ ﺱ s T t T t ﺕ ﻁ t U u U u ا u Ӯ ӯ u u او و ɵ F f F f ﻑ f H h X x ﺥ x Ҳ ҳ H h ﺡ h Ch ch C c چ ʧ Ҷ ҷ C c ﺝ ʤ Sh sh S s ﺵ ʃ ﻉ ʔ E e E e ای e Yu yu Ju ju ی یو ju Ya ya Ja ja یه ی ja Ayrica bakinizTacikce Tacikistan Farsca Tacikistan Islami Ronesans Partisi Tacikce VikipediKaynakca Sendika org Iran Tacikistan a yatirim yapiyor olu kirik baglanti Schlyter B N 2003 Sociolinguistic Changes in Transformed Central Asian Societies 22 Aralik 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde Ingilizce Keller S 2001 To Moscow Not Mecca The Soviet Campaign Against Islam in Central Asia 1917 1941 Dickens M 1988 Soviet Language Policy in Central Asia 7 Haziran 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde Khudonazar A 2004 The Other in Berkeley Program in Soviet and Post Soviet Studies November 1 2004 Perry J R 2005 A Tajik Persian Reference Grammar Boston Brill p 34 Suleiman Y 2000 Language and Identity in the Middle East and North Africa Siddikzoda S Tajik Language Farsi or not Farsi in Media Insight Central Asia 27 August 2002 UNHCHR Committee for the Elimination of Racial Discrimination Summary Record of the 1659th Meeting Tajikistan 17 08 2004 CERD C SR 1659 24 Aralik 2007 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 27 Mayis 2008 Library of Congress Country Study Tajikistan 19 Temmuz 2015 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 27 Mayis 2008 Perry J R 2005 A Tajik Persian Reference Grammar Boston Brill p 35 Schlyter B N 2003 Sociolinguistic Changes in Transformed Central Asian Societies 22 Aralik 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde Perry J R 1996 Tajik literature Seventy years is longer than the millennium in World Literature Today Vol 70 Issue 3 p 571 Perry J R 2005 A Tajik Persian Reference Grammar Boston Brill p 36 Rzehak L 2001 Vom Persischen zum Tadschikischen Sprachliches Handeln und Sprachplanung in Transoxanien zwischen Tradition Moderne und Sowjetunion 1900 1956 Wiesbaden Reichert Almanca Dis baglantilarVikipedi nin kardes projelerinden Tacik alfabesi hakkinda daha fazla bilgi edininVikisozluk te tanimlarCommons ta dosyalarOmniglot Tajik Toҷiki Tociki تاجيكي 27 Mayis 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde Sendika org da Iran ve Tacikistan in arasindaki baglarinin yakinlastirilmasi hakkinda bir makale olu kirik baglanti Tacikce Vikipedi9 Temmuz 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arsivlendi