Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Varyometre veya dikey hız göstergesi (VSI, VVI); hava taşıtlarının tırmanma ve alçalma oranlarını birim zamandaki yükseklik farkı cinsinden gösteren bir uçuş göstergesi. Uçağın tırmanışta, alçalışta veya düz uçuşta olduğu bilgisini pilota verir. İyi kalibre edilmişse, 0 (sıfır) değerini gösterir.
Varyometre uçağın irtifa değişiklikleri sonucu oluşan statik basınç farkı esasına göre çalışır. sistemin bir parçası olan genellikle uçak gövdesi üzerinde bulunur ve varyometreye statik basınç bilgisini ulaştırırlar.
Varyo, havacılıkta uçağın dikey hızı anlamına gelmektedir. Terminolojik olarak uçağın irtifa değişim hızıdır. Hız, vektörel bir nicelik olduğu için varyo, uçağın irtifa değiştirdiği yöne göre pozitif (Tırmanış) veya negatif () değerler alabilir. Çoğu ICAO ülkesi metrik sistem kullansa bile varyon büyük bir çoğunlukla fpm (feet per minute) yani dakika başına feet (ft/min) olarak ifade edilir. Nadiren de olsa saniye başına metre (m/s) olarak ifade edildiği görülebilir. Bir uçaktaki varyo değeri, varyometre göstergesiyle gösterilir. Örneğin şekildeki görselde varyometrede ibre, 0 değerini göstermektedir. Varyometrede gösterilen her bir rakamın 100 ft/min ile çarpımının varyo değerini verdiği belirtilmiştir. Hâliyle varyometresi şekildeki gibi olan bir uçağın varyo değeri 0 olduğu için uçak herhangi bir tırmanma veya alçalma hareketi yapmamaktadır. Uçak var olan irtifasını korumaktadır.
Varyo pozitif değerliyken uçak tırmanmakta, negatif değerliyken de uçak alçalmaktadır. Bu yüzden varyo yerine uçak tırmanırken tırmanış hızı (Rate of Climb), alçalırken de alçalış hızı (Rate of Descent) veya batma hızı (Sink Rate) terimleri de kullanılmaktadır.
Varyo ve Tırmanma - Alçalma Açısı
Her ne kadar kulağa aynı gelse de varyoyla tırmanma ve alçalma açısı aynı değildir. Varyo bir hızken, tırmanma-alçalma açısı bir açı değeri vermektedir. Varyo, uçağın yer süratine bağı değildir fakat varyo sabitken uçağın yer süratine bağlı olarak tırmanma-alçalma açısı değişebilir. Bunun sebebi şu şekilde açıklanabilir. Alçalmakta veya tırmanmakta olan bir uçağın, çizdiği yol üzerinden bir nokta alalım. Aldığı bu noktada uçağı sabit bir varyo ve yer sürati ile belirli bir süre uçuralım. Aynı işlemi farklı bir yer sürati ile tekrar denediğimi zaman, ilk duruma nazaran iki nokta arasında dikey fark varyonun eşit olmasından ötürü sabitken yer süratinin farklı olması sebebiyle yatay fark farklı olacaktır. Bu da açının farklı olmasına sebebiyet verecektir. Şekildeki örnekte bu durumun görsel versiyonu verilmiştir.
İşari Hava Sürati ve Varyo İlişkisi
V Süratleri arasında irtifa değişimi ile ilgili pek çok sürat bulunmaktadır. Bunlardan en önemli iki tanes Vx ve Vy süratleridir.
Vx sürati, Türkçeye "En İyi Tırmanış Açısı (Best Angle of Climb)" olarak çevrilebilir. Vx süratinin amacı yere göre en kısa mesafede olabildiğince irtifa kazanmaktır. Bu yüzden pilotlar genelde pist çevresinde yüksek engeller olması durumunda kalkış sonrası Vx süratiyle tırmanır.
Vy süratiyse Türkçeye "En İyi Tırmanış Hızı (Best Rate of Climb)" olarak çevrilebilir. Vy süratinde amacı istenilen irtifaya en kısa zamanda ulaşmaktır.
Vx süratinde amaç yere göre en kısa mesafede olabildiğince irtifa kazanmak olduğu için kinetik enerjiden potansiyel enerjiye geçen enerji miktarı, Vy süratine göre daha fazladır. Bu yüzden Vy süratinde tırmanan uçağın kinetik enerjisi daha çok olacağı için bir uçaktaki Vx sürati, Vy süratinden daha azdır.
Kıscası, belirli bir irtifaya tırmanmak istediğiniz zaman o irtifaya Vx süratiyle tırmanmak sizi istediğiniz irtifaya daha yavaş fakat yere göre daha az mesafe katederek götürecektir. Ancak Vy hızıyla aynı irtifaya daha kısa sürede fakat yere göre daha çok mesafe katederek tırmanabilirsiniz.
Kaynakça
- ^ a b Flight instruments 13 Şubat 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde . Private Pilot Ground School. Erişim: 27 Şubat 2012.
 | Havacılık ile ilgili bu madde seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz. |
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Varyometre veya dikey hiz gostergesi VSI VVI hava tasitlarinin tirmanma ve alcalma oranlarini birim zamandaki yukseklik farki cinsinden gosteren bir ucus gostergesi Ucagin tirmanista alcalista veya duz ucusta oldugu bilgisini pilota verir Iyi kalibre edilmisse 0 sifir degerini gosterir Ucaklarda yaygin olarak kullanilan ve dikey hizi 100 feet dakika turunden gosteren bir varyometre Standart bir ucak varyometresinin elemanlari Diyafram atmosferik basinc sabit kaldiginda yerde veya duz ucusta hareketsiz kalir ve saatte 0 degeri okunur Atmosfer basinci degistikce diyafram genisleyip daralarak saatte tirmanis ve alcalis oranini gosterir Varyometre ucagin irtifa degisiklikleri sonucu olusan statik basinc farki esasina gore calisir sistemin bir parcasi olan genellikle ucak govdesi uzerinde bulunur ve varyometreye statik basinc bilgisini ulastirirlar Varyo havacilikta ucagin dikey hizi anlamina gelmektedir Terminolojik olarak ucagin irtifa degisim hizidir Hiz vektorel bir nicelik oldugu icin varyo ucagin irtifa degistirdigi yone gore pozitif Tirmanis veya negatif degerler alabilir Cogu ICAO ulkesi metrik sistem kullansa bile varyon buyuk bir cogunlukla fpm feet per minute yani dakika basina feet ft min olarak ifade edilir Nadiren de olsa saniye basina metre m s olarak ifade edildigi gorulebilir Bir ucaktaki varyo degeri varyometre gostergesiyle gosterilir Ornegin sekildeki gorselde varyometrede ibre 0 degerini gostermektedir Varyometrede gosterilen her bir rakamin 100 ft min ile carpiminin varyo degerini verdigi belirtilmistir Haliyle varyometresi sekildeki gibi olan bir ucagin varyo degeri 0 oldugu icin ucak herhangi bir tirmanma veya alcalma hareketi yapmamaktadir Ucak var olan irtifasini korumaktadir Varyo pozitif degerliyken ucak tirmanmakta negatif degerliyken de ucak alcalmaktadir Bu yuzden varyo yerine ucak tirmanirken tirmanis hizi Rate of Climb alcalirken de alcalis hizi Rate of Descent veya batma hizi Sink Rate terimleri de kullanilmaktadir Varyo ve Tirmanma Alcalma AcisiHer ne kadar kulaga ayni gelse de varyoyla tirmanma ve alcalma acisi ayni degildir Varyo bir hizken tirmanma alcalma acisi bir aci degeri vermektedir Varyo ucagin yer suratine bagi degildir fakat varyo sabitken ucagin yer suratine bagli olarak tirmanma alcalma acisi degisebilir Bunun sebebi su sekilde aciklanabilir Alcalmakta veya tirmanmakta olan bir ucagin cizdigi yol uzerinden bir nokta alalim Aldigi bu noktada ucagi sabit bir varyo ve yer surati ile belirli bir sure ucuralim Ayni islemi farkli bir yer surati ile tekrar denedigimi zaman ilk duruma nazaran iki nokta arasinda dikey fark varyonun esit olmasindan oturu sabitken yer suratinin farkli olmasi sebebiyle yatay fark farkli olacaktir Bu da acinin farkli olmasina sebebiyet verecektir Sekildeki ornekte bu durumun gorsel versiyonu verilmistir Isari Hava Surati ve Varyo IliskisiV Suratleri arasinda irtifa degisimi ile ilgili pek cok surat bulunmaktadir Bunlardan en onemli iki tanes Vx ve Vy suratleridir Vx surati Turkceye En Iyi Tirmanis Acisi Best Angle of Climb olarak cevrilebilir Vx suratinin amaci yere gore en kisa mesafede olabildigince irtifa kazanmaktir Bu yuzden pilotlar genelde pist cevresinde yuksek engeller olmasi durumunda kalkis sonrasi Vx suratiyle tirmanir Vy suratiyse Turkceye En Iyi Tirmanis Hizi Best Rate of Climb olarak cevrilebilir Vy suratinde amaci istenilen irtifaya en kisa zamanda ulasmaktir Vx suratinde amac yere gore en kisa mesafede olabildigince irtifa kazanmak oldugu icin kinetik enerjiden potansiyel enerjiye gecen enerji miktari Vy suratine gore daha fazladir Bu yuzden Vy suratinde tirmanan ucagin kinetik enerjisi daha cok olacagi icin bir ucaktaki Vx surati Vy suratinden daha azdir Kiscasi belirli bir irtifaya tirmanmak istediginiz zaman o irtifaya Vx suratiyle tirmanmak sizi istediginiz irtifaya daha yavas fakat yere gore daha az mesafe katederek goturecektir Ancak Vy hiziyla ayni irtifaya daha kisa surede fakat yere gore daha cok mesafe katederek tirmanabilirsiniz Kaynakca a b Flight instruments 13 Subat 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde Private Pilot Ground School Erisim 27 Subat 2012 Havacilik ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir Madde icerigini genisleterek Vikipedi ye katki saglayabilirsiniz