Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bolşoy Uzen (Rusça: Большой Узень, Büyük Uzen) (Kazakça: Үлкен Өзен, Büyük Nehir ya da Kazakça: Қараөзен, Kara Nehir), Rusya'da Saratov Oblastının , , , ve Rayonları ile Kazakistan'da Batı Kazakistan Eyaletinin ve ilçelerinden akan bir nehirdir.
| Bolşoy Uzen Большой Узень (Rusça) Үлкен Өзен (Kazakça) | |
|---|---|
 Novouzensk yakınları    — Kaynak (Rusya), — Ağız (Kazakistan) | |
| Konum | |
| Ülke(ler) |  Rusya,  Kazakistan |
| Eyalet(ler) | Saratov Oblastı (RUS), Batı Kazakistan (KZ) |
| İlçe(ler) | (RUS), , (KZ) |
| Şehir(ler) | Novouzensk, Aleksandrov Gay, |
| Genel bilgiler | |
| Kaynak | 51°41′07″N 48°43′35″E / 51.685270°K 48.726398°D |
| Kaynak rakımı | y. 117 m (384 ft) |
| Ağız | 48°55′46″K 49°54′46″D / 48.92944°K 49.91278°D |
| Ağız rakımı | y. -8 m (-26 ft) |
| Yükseklik farkı | y. 125 m (410 ft) |
| İniş | y. 0,2 ‰ |
| Uzunluk | 650 km (400 mi) |
| Havza alanı | 15.600 km2 (6.000 sq mi) |
| Debi | 7,3 ila 393 metreküp/saniye (260 ila 13.880 cu ft/s) Novouzensk ölçüm istasyonu |
Nehir yolu
Bolşoy Uzen, sıradağlarının batı kesiminde 120 metre yükseklikte, yerleşiminin yaklaşık 15 kilometre doğusunda ve Pugaçov kasabasının 40 kilometre güneyinde yükselir. Volga'nın doğusundaki bozkır arazileri boyunca önce ağırlıklı olarak güneyden güneybatıya, daha sonra güneydoğu yönünde akar. Bolşoy Uzen, Maly Uzen Nehri'nin yaklaşık 50 kilometre (31 mi) doğusundan ona paralel olarak akar. İki nehir arasında yer alır. Rotasının neredeyse üçte ikisinden sonra Kazakistan sınırını geçer. Hazar Depresyonu'nun kenarında, arazinin yavaş yavaş yarı çöl özelliği aldığı yerde, (Сарыкөл) köyü yakınlarında, içinde kaybolur. Acı ve çok tuzlu olan bu göller bir zamanlar balık açısından zengindi ancak bugün büyük ölçüde kurumuş ya da sadece dönemsel olarak su ile dolmaktadır. Bunun başlıca nedeni, Bolşoy Uzen ve batıda ona paralel akan Maly Uzen gibi ana kolların, göllerin havzasına ulaşmadan önce tarım arazilerinin sulanması için kullanılmasıdır.
Nehir üzerindeki büyük yerleşimlerin çoğu Rusya tarafında yer almaktadır: 'ndaki ve köyleri, Novouzensk kasabası (ve ilçe idari merkezi) ve Aleksandrov Gay köyü (aynı zamanda ilçe merkezi). Kazakistan tarafındaki en önemli köy 'dır (eski adıyla Furmanovo).
Bolşoy Uzen'in en önemli kolları soldan gelen Altata, Chertanla ve Muchor'dur.
— Kaynak, — Ağız, Rusya ve KazakistanHidroloji
Bolşoy Uzen, 650 kilometre (400 mi) uzunluğunda ve 15.600 kilometrekare (6.000 sq mi)’lik drenaj havzasına sahiptir. Orta kesimlerde Novouzensk yakınlarındaki yıllık ortalama debi 7,3 metreküp/saniye (260 cu ft/s)'dir. Yıl boyunca su akışı büyük farklılıklar gösterir; ilkbaharda karların erimesi sırasında yaşanan taşkınlarda maksimum 393 metreküp/saniye (13.900 cu ft/s) ölçülürken, sonraki aylarda önemli ölçüde düşer. Nehir sıcak ve kurak yaz aylarında çok az su taşır ve yer yer kuruyabilir. Kasım sonundan Nisan ayına kadar nehir donmaktadır.
Su akışı da insan müdahalesiyle büyük ölçüde değiştirilmiştir: Saratov Kanalı'ndan yönlendirilen ek bir kanal ile, Bolşoy Uzen'in üst kısımları Volga'nın sol kolu 'dan gelen suyla beslenmektedir. Daha aşağılarda, kanallar aracılığıyla Maly Uzen nehrine'de birkaç bağlantı sağlanmakta. Başka kanallar ise, çıkışı olmayan daha küçük göllerin havzalarına açılmaktadır. Tüm bu kanallar su seviyesini düzenlemeye ve sulamayı organize etmek amacıyla inşa edilmiştir.
Kullanım ve altyapı
Bolşoy Uzen gemiciliğe uygun olarak kabul edilmemektedir. Nehrin orta kısımda, yüksek su seviyelerinde, küçük gemilerin seyri için uygundur ancak izole konumu nedeniyle iç su yolu olarak kullanılmamaktadır.
Bolşoy Uzen'in suları, büyük kısmı Rusya tarafında olmak üzere tarım arazilerinin sulanmasında kullanılmaktadır.
Yerşov kasabasının doğusunda, Saratov - Oral (Uralsk) - Sol-İletsk demiryolu hattı ve onu takip eden 1R236 numaralı karayolu, Bolşoy Uzen Nehri ile kesişmektedir. Nehrin orta kısmında, Krasni Kut'tan Novouzensk üzerinden Aleksandrov Gay'e uzanan demiryolu hattı bulunmaktadır. Bu hat 1895 gibi erken bir tarihte Ryazan-Uralsk Demiryolu tarafından dar hat (ray aralığı 1000 mm) olarak açılmış ve 1920'lerde geniş hatta dönüştürülmüştür. Demiryolu nehre paralel olarak doğu tarafı boyunca uzanmaktadır.
Nehrin alt ve orta kısımlarında doğu yakasına paralel olarak Orta Asya-Merkez doğal gaz boru hattı uzanır. Daha sonra Novouzensk'in kuzeyinde nehri geçer ve Saratov yönüne doğru ilerler.
Tarih
Bolşoy Uzen'deki bölge, Rus İç Savaşı sırasında efsanevi Kızıl Ordu komutanı ve birliklerinin savaş alanlarından biriydi. Chapayev'in emrinde komiser olarak atanan , savaş sonrası kaleme aldığı Chapayev adlı romanında Bolşoy Uzen üzerindeki Stanitsa Slomichinskaja'nın ele geçirilmesini anlatmıştır. Roman büyük bir başarıya ulaştı ve Furmanov'un onuruna yerleşimin adı Furmanovo olarak değiştirildi. 1990'larda Kazakistan'ın bağımsızlığından sonra (Kazakça: Жалпақтал) adını almıştır.
1919 yılında Algemba (Aleksandrov Gay - Emba) demiryolu hattı inşaatı başlatıldı. 1919-1921 yılları arasında devam eden bu inşaat, Sovyet Rusyası'nın "Dev Komünizm Yapıları" kapsamında başlatılan ilk projelerden biri oldu. Amaç demiryolu hattını Aleksandrov Gay'den petrol yataklarının yoğun olduğu Emba Nehri ve havzasına kadar uzatmaktı. Algemba demiryoluna paralel bir boru hattı inşa edilecekti ve batı bölümünde Bolşoy Uzen'i 150 kilometre boyunca takip edecekti. Proje, zorla çalıştırılan 35.000 kadar mahkûm'un hastalık (tifüs ve kolera) nedeniyle hayatını kaybetmesiyle sonlandırıldı. Proje; 1920'lerin sonunda, İkinci Dünya Savaşı sırasında ve son olarak 1970'lerde olmak üzere birkaç kez yeniden başlatıldı. Sonunda sadece, Makat'tan (Atırau'nun kuzeydoğusunda) 'a (İnderborski) kadar uzanan bir demiryolu hattı inşa edilebildi. Hattın devamında Ural Nehri’ni geçecekti. Tren hattı aslında Rusya ile Orta Asya Cumhuriyetleri arasındaki mesafeyi önemli ölçüde kısaltacaktı ancak Sovyetler Birliği'nin dağılması’ndan sonra tamamen gündemden düştü. Plana göre Bolşoy Uzen üzerine Algemba Köprüsü inşa edilecekti. Günümüzde inşaat alanı halen açıkça görülebilmektedir. (49°53′38″N 49°08′52″E / 49.89389°K 49.1479°D)
Ayrıca bakınız
Kaynakça
- ^ . 8 Aralık 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Aralık 2023.
- ^ a b c d Google Earth
- ^ . 8 Aralık 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Aralık 2023.
- ^ a b Камыш-Самарские озёра (Kamıs-Samar Gölleri) 6 Mart 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde .; Büyük Sovyet Ansiklopedisi in 30 vols. — Ch. ed. Aleksandr Prohorov. - 3rd ed. - M. Soviet Encyclopedia, 1969-1978. (Rusça)
- ^ . 26 Mart 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Eylül 2023.
- ^ "Камыш-Самарские озера". Entsiklopediheskiy slovar Brokgauza i Yefrona (Rusça). 1906. (Kamıs-Samar Gölleri)
- ^ Узень Большой и Малый (Bolşoy ve Maly Uzen) 7 Mart 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., Büyük Sovyet Ansiklopedisi
- ^ . 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Mart 2016.
- ^ Furmanov, Dmitri (1935). Chapayev.
- ^ . 9 Eylül 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ağustos 2015.
Dış bağlantılar
| Wikimedia Commons'ta Bolshoy Uzen ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır. |
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Bolsoy Uzen Rusca Bolshoj Uzen Buyuk Uzen Kazakca Үlken Өzen Buyuk Nehir ya da Kazakca Қaraozen Kara Nehir Rusya da Saratov Oblastinin en en en en ve en Rayonlari ile Kazakistan da Bati Kazakistan Eyaletinin ve ilcelerinden akan bir nehirdir Bolsoy Uzen Bolshoj Uzen Rusca Үlken Өzen Kazakca Novouzensk yakinlari Kaynak Rusya Agiz Kazakistan KonumUlke ler Rusya KazakistanEyalet ler Saratov Oblasti RUS Bati Kazakistan KZ Ilce ler RUS KZ Sehir ler Novouzensk Aleksandrov Gay Genel bilgilerKaynak 51 41 07 N 48 43 35 E 51 685270 K 48 726398 D 51 685270 48 726398Kaynak rakimi y 117 m 384 ft Agiz 48 55 46 K 49 54 46 D 48 92944 K 49 91278 D 48 92944 49 91278Agiz rakimi y 8 m 26 ft Yukseklik farki y 125 m 410 ft Inis y 0 2 Uzunluk 650 km 400 mi Havza alani 15 600 km2 6 000 sq mi Debi 7 3 ila 393 metrekup saniye 260 ila 13 880 cu ft s Novouzensk olcum istasyonuNehir yoluBolsoy Uzen en siradaglarinin bati kesiminde 120 metre yukseklikte yerlesiminin yaklasik 15 kilometre dogusunda ve Pugacov kasabasinin 40 kilometre guneyinde yukselir Volga nin dogusundaki bozkir arazileri boyunca once agirlikli olarak guneyden guneybatiya daha sonra guneydogu yonunde akar Bolsoy Uzen Maly Uzen Nehri nin yaklasik 50 kilometre 31 mi dogusundan ona paralel olarak akar Iki nehir arasinda en yer alir Rotasinin neredeyse ucte ikisinden sonra Kazakistan sinirini gecer Hazar Depresyonu nun kenarinda arazinin yavas yavas yari col ozelligi aldigi yerde Sarykol koyu yakinlarinda en icinde kaybolur Aci ve cok tuzlu olan bu goller bir zamanlar balik acisindan zengindi ancak bugun buyuk olcude kurumus ya da sadece donemsel olarak su ile dolmaktadir Bunun baslica nedeni Bolsoy Uzen ve batida ona paralel akan Maly Uzen gibi ana kollarin gollerin havzasina ulasmadan once tarim arazilerinin sulanmasi icin kullanilmasidir Nehir uzerindeki buyuk yerlesimlerin cogu Rusya tarafinda yer almaktadir ndaki ve koyleri Novouzensk kasabasi ve ilce idari merkezi ve Aleksandrov Gay koyu ayni zamanda ilce merkezi Kazakistan tarafindaki en onemli koy dir eski adiyla Furmanovo Bolsoy Uzen in en onemli kollari soldan gelen Altata Chertanla ve Muchor dur Kaynak Agiz Rusya ve KazakistanHidrolojiBolsoy Uzen 650 kilometre 400 mi uzunlugunda ve 15 600 kilometrekare 6 000 sq mi lik drenaj havzasina sahiptir Orta kesimlerde Novouzensk yakinlarindaki yillik ortalama debi 7 3 metrekup saniye 260 cu ft s dir Yil boyunca su akisi buyuk farkliliklar gosterir ilkbaharda karlarin erimesi sirasinda yasanan taskinlarda maksimum 393 metrekup saniye 13 900 cu ft s olculurken sonraki aylarda onemli olcude duser Nehir sicak ve kurak yaz aylarinda cok az su tasir ve yer yer kuruyabilir Kasim sonundan Nisan ayina kadar nehir donmaktadir Su akisi da insan mudahalesiyle buyuk olcude degistirilmistir Saratov Kanali ndan yonlendirilen ek bir kanal ile Bolsoy Uzen in ust kisimlari Volga nin sol kolu dan gelen suyla beslenmektedir Daha asagilarda kanallar araciligiyla Maly Uzen nehrine de birkac baglanti saglanmakta Baska kanallar ise cikisi olmayan daha kucuk gollerin havzalarina acilmaktadir Tum bu kanallar su seviyesini duzenlemeye ve sulamayi organize etmek amaciyla insa edilmistir Kullanim ve altyapiBolsoy Uzen gemicilige uygun olarak kabul edilmemektedir Nehrin orta kisimda yuksek su seviyelerinde kucuk gemilerin seyri icin uygundur ancak izole konumu nedeniyle ic su yolu olarak kullanilmamaktadir Bolsoy Uzen in sulari buyuk kismi Rusya tarafinda olmak uzere tarim arazilerinin sulanmasinda kullanilmaktadir Yersov kasabasinin dogusunda Saratov Oral Uralsk Sol Iletsk demiryolu hatti ve onu takip eden 1R236 numarali karayolu Bolsoy Uzen Nehri ile kesismektedir Nehrin orta kisminda Krasni Kut tan Novouzensk uzerinden Aleksandrov Gay e uzanan demiryolu hatti bulunmaktadir Bu hat 1895 gibi erken bir tarihte Ryazan Uralsk Demiryolu tarafindan dar hat ray araligi 1000 mm olarak acilmis ve 1920 lerde genis hatta donusturulmustur Demiryolu nehre paralel olarak dogu tarafi boyunca uzanmaktadir Nehrin alt ve orta kisimlarinda dogu yakasina paralel olarak Orta Asya Merkez dogal gaz boru hatti uzanir Daha sonra Novouzensk in kuzeyinde nehri gecer ve Saratov yonune dogru ilerler TarihBolsoy Uzen deki bolge Rus Ic Savasi sirasinda efsanevi Kizil Ordu komutani ve birliklerinin savas alanlarindan biriydi Chapayev in emrinde komiser olarak atanan savas sonrasi kaleme aldigi Chapayev adli romaninda Bolsoy Uzen uzerindeki Stanitsa Slomichinskaja nin ele gecirilmesini anlatmistir Roman buyuk bir basariya ulasti ve Furmanov un onuruna yerlesimin adi Furmanovo olarak degistirildi 1990 larda Kazakistan in bagimsizligindan sonra Kazakca Zhalpaktal adini almistir 1919 yilinda Algemba Aleksandrov Gay Emba demiryolu hatti insaati baslatildi 1919 1921 yillari arasinda devam eden bu insaat Sovyet Rusyasi nin Dev Komunizm Yapilari kapsaminda baslatilan ilk projelerden biri oldu Amac demiryolu hattini Aleksandrov Gay den petrol yataklarinin yogun oldugu Emba Nehri ve havzasina kadar uzatmakti Algemba demiryoluna paralel bir boru hatti insa edilecekti ve bati bolumunde Bolsoy Uzen i 150 kilometre boyunca takip edecekti Proje zorla calistirilan 35 000 kadar mahkum un hastalik tifus ve kolera nedeniyle hayatini kaybetmesiyle sonlandirildi Proje 1920 lerin sonunda Ikinci Dunya Savasi sirasinda ve son olarak 1970 lerde olmak uzere birkac kez yeniden baslatildi Sonunda sadece Makat tan Atirau nun kuzeydogusunda a Inderborski kadar uzanan bir demiryolu hatti insa edilebildi Hattin devaminda Ural Nehri ni gececekti Tren hatti aslinda Rusya ile Orta Asya Cumhuriyetleri arasindaki mesafeyi onemli olcude kisaltacakti ancak Sovyetler Birligi nin dagilmasi ndan sonra tamamen gundemden dustu Plana gore Bolsoy Uzen uzerine Algemba Koprusu insa edilecekti Gunumuzde insaat alani halen acikca gorulebilmektedir 49 53 38 N 49 08 52 E 49 89389 K 49 1479 D 49 89389 49 1479 Algemba Bridge over the Great Usen Ayrica bakinizKazakistan nehirleri listesiKaynakca 8 Aralik 2023 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 8 Aralik 2023 a b c d Google Earth 8 Aralik 2023 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 8 Aralik 2023 a b Kamysh Samarskie ozyora Kamis Samar Golleri 6 Mart 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde Buyuk Sovyet Ansiklopedisi in 30 vols Ch ed Aleksandr Prohorov 3rd ed M Soviet Encyclopedia 1969 1978 Rusca 26 Mart 2023 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 7 Eylul 2023 Kamysh Samarskie ozera Entsiklopediheskiy slovar Brokgauza i Yefrona Rusca 1906 Kamis Samar Golleri Uzen Bolshoj i Malyj Bolsoy ve Maly Uzen 7 Mart 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde Buyuk Sovyet Ansiklopedisi 4 Mart 2016 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 4 Mart 2016 Furmanov Dmitri 1935 Chapayev 9 Eylul 2013 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 17 Agustos 2015 Dis baglantilarWikimedia Commons ta Bolshoy Uzen ile ilgili ortam dosyalari bulunmaktadir