Kıpçakça, Eski Kıpçakça veya Batı Orta Türkçe; Orta Türkçe dönemine ait Deşt-i Kıpçak sahası ile Mısır ve Suriye'de 13. yüzyıldan 17. yüzyıla kadar kullanılmış Türk dillerinin Kıpçak grubundan ölü dil. Eski Kıpçakça günümüzde Yeni Kıpçakça adıyla da anılan Kıpçak grubundan Türk dillerinin oluşumuna kaynaklık eden dillerden biridir. Günümüzde geriye dönük dil sınıflandırmalarında Eski Kıpçakça, Kıpçak grubunun Kıpçak-Kuman alt grubunda ele alınır.
Kıpçakça | |
---|---|
Bölge | Ukrayna, Rusya, , Macaristan |
Konuşan sayısı | ölü dil (11-17. yy) (tarih gerekli) |
Dil ailesi | Türk dilleri
|
Dil kodları | |
ISO 639-3 | – |
Bugüne gelebilmiş eserler sınırlı sayıda olup en çok incelenen eser Bozkır Kıpçakçasına (Kumancaya) ait Codex Cumanicus adlı eserdir. Eski Kıpçak Türkçesine ait eserlerin büyük çoğunluğu Memlûkler döneminde kaleme alınmıştır.
Yayılımı
Orta Asya'nın batısından başlayıp Tuna Nehri kıyılarına, kuzeyde Orta İdil bölgesine, güneyde Kırım'a kadar uzanan ve Deşt-i Kıpçak (Kıpçak Bozkırı) olarak adlandırılan geniş kuzey bölgesi ile Orta Doğu'da Mısır ve Suriye'de varlıklarını 13. yüzyıldan 17. yüzyıla kadar sürdürmüştür.
Dönemleri
Kıpçak Türkçesi yazı dili olarak üç ya da dört ayrı kolda gelişim göstermiştir:
- 13-15. yy Kuman Kıpçakçası, Altın Orda Kıpçakçası, Bozkır Kıpçakçası: XIII. yüzyılın sonunda Güney Rusya bozkırlarında meydana gelmiş Codex Cumanicus bu gruba aittir.
- Polovets Kıpçakçası: XI-XIII. yüzyıllara ait Rus vakayinameleri, Doğu Avrupa kronikleri, Polovets-Rusça sözlüklerinde yansımıştır.
- 14-16. yy Memlûk Kıpçakçası, Mısır Kıpçakçası, Arap harfli Kıpçakça: XIII-XV. yüzyıllarda Mısır ve Suriye’de yaşamış Memlûk Kıpçaklarının dilinde yazılmış eserler.
- 16-17. yy Ermeni Kıpçakçası, Ermeni harfli Kıpçakça: XVI-XVII. yüzyıllarda Kamenets-Podolsk’te yaşamış Ermeni Kıpçaklarının (Gregoryen Kıpçakların) dilinde yazılmış eserler.
Kaynakça
- ^ Ata, Aysu (2010). Moğol fütuhatı ve Doğu-Batı Türk yazı dili kavramları üzerine 13 Mayıs 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Türkoloji Dergisi, 17, 1 (2010) 29-37
- ^ Pritsak, Omeljan. Kıpçakça 12 Kasım 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde .. Tarihi Türk Şiveleri (Çev. Mehmet Akalın), Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yay.:73, Seri:IV, Sayı:A.21, Ankara 1988
- ^ a b Demirci, Lale. Cumhuriyet'in 80. yılında Türkiye'de Memlûk-Kıpçak Türkçesi çalışmaları 15 Nisan 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde ..
- ^ Özyetkin, Ayşe Melek (2006). “Tarihten Bugüne Türk Dili Alanı” 16 Haziran 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., (Konferans) Chinese Academy of Social Science, Sino-Foreign Relationship Department of Institute of History, Beijing/CHINA (23 January 2006)
- ^ a b c d e Aynakulova, Gülnisa (2009). Ermeni Kıpçaklar mı, Gregoryern Kıpçaklar mı? 1 Mayıs 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde .. Millî Folklor Üç Aylık Uluslararası Kültür Araştırmaları Dergisi. C. 11. S. 84. Kış/2009
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Kipcakca Eski Kipcakca veya Bati Orta Turkce Orta Turkce donemine ait Dest i Kipcak sahasi ile Misir ve Suriye de 13 yuzyildan 17 yuzyila kadar kullanilmis Turk dillerinin Kipcak grubundan olu dil Eski Kipcakca gunumuzde Yeni Kipcakca adiyla da anilan Kipcak grubundan Turk dillerinin olusumuna kaynaklik eden dillerden biridir Gunumuzde geriye donuk dil siniflandirmalarinda Eski Kipcakca Kipcak grubunun Kipcak Kuman alt grubunda ele alinir KipcakcaBolgeUkrayna Rusya MacaristanKonusan sayisiolu dil 11 17 yy tarih gerekli Dil ailesiTurk dilleri Saz TurkcesiKipcakKipcakcaDil kodlariISO 639 3 Bugune gelebilmis eserler sinirli sayida olup en cok incelenen eser Bozkir Kipcakcasina Kumancaya ait Codex Cumanicus adli eserdir Eski Kipcak Turkcesine ait eserlerin buyuk cogunlugu Memlukler doneminde kaleme alinmistir YayilimiOrta Asya nin batisindan baslayip Tuna Nehri kiyilarina kuzeyde Orta Idil bolgesine guneyde Kirim a kadar uzanan ve Dest i Kipcak Kipcak Bozkiri olarak adlandirilan genis kuzey bolgesi ile Orta Dogu da Misir ve Suriye de varliklarini 13 yuzyildan 17 yuzyila kadar surdurmustur DonemleriKuman Kipcakcasi Ermeni Kipcakcasi Kipcak Turkcesi yazi dili olarak uc ya da dort ayri kolda gelisim gostermistir 13 15 yy Kuman Kipcakcasi Altin Orda Kipcakcasi Bozkir Kipcakcasi XIII yuzyilin sonunda Guney Rusya bozkirlarinda meydana gelmis Codex Cumanicus bu gruba aittir Polovets Kipcakcasi XI XIII yuzyillara ait Rus vakayinameleri Dogu Avrupa kronikleri Polovets Rusca sozluklerinde yansimistir 14 16 yy Memluk Kipcakcasi Misir Kipcakcasi Arap harfli Kipcakca XIII XV yuzyillarda Misir ve Suriye de yasamis Memluk Kipcaklarinin dilinde yazilmis eserler 16 17 yy Ermeni Kipcakcasi Ermeni harfli Kipcakca XVI XVII yuzyillarda Kamenets Podolsk te yasamis Ermeni Kipcaklarinin Gregoryen Kipcaklarin dilinde yazilmis eserler Kaynakca Ata Aysu 2010 Mogol futuhati ve Dogu Bati Turk yazi dili kavramlari uzerine 13 Mayis 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde Ankara Universitesi Dil ve Tarih Cografya Fakultesi Turkoloji Dergisi 17 1 2010 29 37 Pritsak Omeljan Kipcakca 12 Kasim 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde Tarihi Turk Siveleri Cev Mehmet Akalin Turk Kulturunu Arastirma Enstitusu Yay 73 Seri IV Sayi A 21 Ankara 1988 a b Demirci Lale Cumhuriyet in 80 yilinda Turkiye de Memluk Kipcak Turkcesi calismalari 15 Nisan 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde Ozyetkin Ayse Melek 2006 Tarihten Bugune Turk Dili Alani 16 Haziran 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde Konferans Chinese Academy of Social Science Sino Foreign Relationship Department of Institute of History Beijing CHINA 23 January 2006 a b c d e Aynakulova Gulnisa 2009 Ermeni Kipcaklar mi Gregoryern Kipcaklar mi 1 Mayis 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde Milli Folklor Uc Aylik Uluslararasi Kultur Arastirmalari Dergisi C 11 S 84 Kis 2009