Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu madde veya sayfa başka bir dilden kötü bir biçimde tercüme edilmiştir. Sayfa makine çevirisi veya dilde yetkinliği bulunmayan bir çevirmen tarafından oluşturulmuş olabilir. (Ağustos 2021) |
Gagavuzya tarihi eskilere dayanmaktadır. 1906 yılında bir grup Gagavuz'un ayaklanması sonucu ortaya çıkan altı günlük de-facto bağımsız Komrat Cumhuriyeti dışında Gagavuzlar Rus İmparatorluğu (1812-1917), Romanya (1918-1940 ve 1941-1944), Sovyetler Birliği (1940-1941 ve 1944-1991) ve Moldova (1917-1918 ile 1991'den bugüne kadar) tarafından yönetilmiştir.
Ortaçağ
Gagavuzların Anadolu Selçuklu Sultanı II. İzzeddin Keykavus'u (1236-1276) takip eden Peçenekler, Uz (Oğuz) ve Kuman (Kıpçak) halkı ile birlikte Dobruca'ya yerleşen Selçuklu Türklerinin soyundan geldikleri düşünülmektedir. Daha spesifik olarak, Oğuz Türklerinin bir kabilesi, diğer Türklerle olan kabileler arası çatışmalar sırasında Balkanlara göç etti. Bu Oğuz Türk boyu, Doğu Balkanlar'a (bugünkü Bulgaristan'da) yerleştikten sonra İslam'dan Ortodoks Hristiyanlığa geçmiş ve Gagauz halkı olarak adlandırılmıştır.
Rusya İmparatorluğu
1812'de, Moldavya Prensliği'nin daha önce doğu yarısı olan Besarabya , Rus İmparatorluğu'nun bir parçası oldu ve Güney Besarabya'da (veya Bucak) birkaç köyde yaşayan Nogay kabileleri göç etmek zorunda kaldı. 1812 ve 1846 yılları arasında Ruslar, Gagauzları günümüzde Doğu Bulgaristan'dan (Osmanlı İmparatorluğu'na bağlı kalan) Ortodoks Besarabya'ya, çoğunlukla Nogay kabileleri tarafından boşaltılan yerleşim yerlerine yerleştirdi. Avdarma, Komrat, Congaz, Tomay, Cişmichioi ve diğer eski Nogay köylerine Besarabyalı Bulgarlarla paralel olarak yerleştiler. Bazı Gagauzlar da Boğdan Prensliği'nin 1812'de Rus kontrolüne girmeyen kısmına yerleştirildi, ancak birkaç yıl içinde köy köy, bugün Besarabya'nın güneyinde yaşadıkları kompakt alana taşındı.
Sovyetler Birliği
2. Dünya Savaşı sırasında, Sovyetler tarafından oluşturulan Moldova Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti, Nazi Almanyası güçleri tarafından işgal edildi.
Gagavuz milliyetçiliği 1980'lerde entelektüel bir hareket olarak kaldı, ancak 80'lerin sonunda Sovyetler Birliği'nin demokratik idealleri benimsemeye başlamasıyla güçlendi. 1988'de yerel entelijansiyadan aktivistler, diğer etnik azınlıklarla işbirliği yaparak "Gagavuz Halkı" olarak bilinen bir hareket yarattılar. Bir yıl sonra, "Gagavuz Halkı", Moldova'nın güneyinde, başkenti Komrat olan özerk bir bölge oluşturulmasını talep eden bir kararın alındığı ilk toplantısını yaptı. Gagavuzya ulusal hareketi, Ağustos 1989'da Rumence'nin Moldova Cumhuriyeti'nin resmi dili olarak kabul edilmesi ve SSCB'nin resmi dili olan Rusça'nın yerini almasıyla yoğunlaştı. Moldova'nın güneyindeki çok etnik gruptan oluşan nüfusun bir kısmı bu kararı endişeyle karşıladı ve Kişinev'deki merkezi hükûmete güven eksikliğini hızlandırdı. Gagavuzyalılar, Moldova'nın Romanya ile yeniden birleşmesi durumunda, o zamanlar giderek daha olası göründüğü gibi, onlar için çıkarımlardan da endişe duyuyorlardı.
Bağımsız Moldova
Ağustos 1990'da Komrat kendisini özerk bir cumhuriyet ilan etti, ancak Moldova hükûmeti bu bildirgeyi anayasaya aykırı bularak iptal etti. O dönemde , Gagauz ulusal hareketinin lideri olarak ortaya çıktı. Sovyetler Birliği'ne verilen destek yüksek kaldı ve Mart 1991'de yapılan referandumda SSCB'nin kalan kısmı lehine neredeyse oybirliğiyle geri döndü. Ancak referandum, Moldova'nın geri kalanında olduğu gibi Gagavuzya'daki Moldovalılar tarafından boykot edildi. Birçok Gagavuz, Ağustos 1991'deki Moskova darbe girişimini destekledi ve Gagavuzya 19 Ağustos 1991'de bağımsızlığını ilan etti, ardından Eylül'de Transdinyester geldi ve böylece Kişinev ile ilişkileri daha da gerdi. Ancak Moldova parlamentosu 27 Ağustos 1991'de Moldova'nın bağımsız olup olmayacağına ilişkin oy kullandığında, Moldova parlamentosundaki on iki Gagavuz milletvekilinden altısı lehte oy kullanırken diğer altısı katılmadı. Sonuç olarak, Moldova hükûmeti Romanya yanlısı tutumunu yumuşattı ve azınlık haklarına daha fazla önem verdi.
Şubat 1994'te Başkan Mircea Snegur Gagavuzlara özerklik sözü verdi, ancak tam bağımsızlığa karşıydı. Ayrıca Moldova'nın Moldova, Gagavuzya ve Transdinyester'ten oluşan üç cumhuriyetli federal bir devlet olması önerisine de karşı çıktı.1994 yılında, Moldova Parlamentosu (yeni Moldova Anayasası'nın kabulü yoluyla) "Gagavuzya halkına" ülkenin statüsünün değişmesi durumunda "ayrılma kararı" hakkı verdi. Başka bir deyişle, eğer durum Moldova'nın başka bir ülkeye katılmaya karar vermesi durumunda, Gagavuzlara referandum yoluyla bağımsız olma veya ülkenin bir parçası olarak kalmaya hakkı olması anlamına geliyor. 23 Aralık 1994'te Moldova Cumhuriyeti Parlamentosu ""u (Gagauzca: Gagauz Yeri) kabul ederek anlaşmazlığı barışçıl bir şekilde çözmüştür. Bu tarih artık bir Gagavuz bayramıdır. Birçok Avrupa insan hakları örgütü, Gagavuzya'yı etnik çatışmaları çözmek için başarılı bir model olarak tanır ve teşvik eder. Gagavuzya artık üç resmi dili olan Moldovaca, Gagauzca ve Rusça ile "ulusal-bölgesel özerk bir birimdir".
Kaynakça
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 22 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 2 Temmuz 2021.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 22 Şubat 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 2 Temmuz 2021.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 17 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 2 Temmuz 2021.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 10 Nisan 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 2 Temmuz 2021.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Bu madde veya sayfa baska bir dilden kotu bir bicimde tercume edilmistir Sayfa makine cevirisi veya dilde yetkinligi bulunmayan bir cevirmen tarafindan olusturulmus olabilir Lutfen ceviriyi gelistirmek icin yardim edin Agustos 2021 Gagavuzya tarihi eskilere dayanmaktadir 1906 yilinda bir grup Gagavuz un ayaklanmasi sonucu ortaya cikan alti gunluk de facto bagimsiz Komrat Cumhuriyeti disinda Gagavuzlar Rus Imparatorlugu 1812 1917 Romanya 1918 1940 ve 1941 1944 Sovyetler Birligi 1940 1941 ve 1944 1991 ve Moldova 1917 1918 ile 1991 den bugune kadar tarafindan yonetilmistir Gagavuzya HaritasiOrtacagGagavuzlarin Anadolu Selcuklu Sultani II Izzeddin Keykavus u 1236 1276 takip eden Pecenekler Uz Oguz ve Kuman Kipcak halki ile birlikte Dobruca ya yerlesen Selcuklu Turklerinin soyundan geldikleri dusunulmektedir Daha spesifik olarak Oguz Turklerinin bir kabilesi diger Turklerle olan kabileler arasi catismalar sirasinda Balkanlara goc etti Bu Oguz Turk boyu Dogu Balkanlar a bugunku Bulgaristan da yerlestikten sonra Islam dan Ortodoks Hristiyanliga gecmis ve Gagauz halki olarak adlandirilmistir Rusya Imparatorlugu1812 de Moldavya Prensligi nin daha once dogu yarisi olan Besarabya Rus Imparatorlugu nun bir parcasi oldu ve Guney Besarabya da veya Bucak birkac koyde yasayan Nogay kabileleri goc etmek zorunda kaldi 1812 ve 1846 yillari arasinda Ruslar Gagauzlari gunumuzde Dogu Bulgaristan dan Osmanli Imparatorlugu na bagli kalan Ortodoks Besarabya ya cogunlukla Nogay kabileleri tarafindan bosaltilan yerlesim yerlerine yerlestirdi Avdarma Komrat Congaz Tomay Cismichioi ve diger eski Nogay koylerine Besarabyali Bulgarlarla paralel olarak yerlestiler Bazi Gagauzlar da Bogdan Prensligi nin 1812 de Rus kontrolune girmeyen kismina yerlestirildi ancak birkac yil icinde koy koy bugun Besarabya nin guneyinde yasadiklari kompakt alana tasindi Sovyetler Birligi2 Dunya Savasi sirasinda Sovyetler tarafindan olusturulan Moldova Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti Nazi Almanyasi gucleri tarafindan isgal edildi Gagavuz milliyetciligi 1980 lerde entelektuel bir hareket olarak kaldi ancak 80 lerin sonunda Sovyetler Birligi nin demokratik idealleri benimsemeye baslamasiyla guclendi 1988 de yerel entelijansiyadan aktivistler diger etnik azinliklarla isbirligi yaparak Gagavuz Halki olarak bilinen bir hareket yarattilar Bir yil sonra Gagavuz Halki Moldova nin guneyinde baskenti Komrat olan ozerk bir bolge olusturulmasini talep eden bir kararin alindigi ilk toplantisini yapti Gagavuzya ulusal hareketi Agustos 1989 da Rumence nin Moldova Cumhuriyeti nin resmi dili olarak kabul edilmesi ve SSCB nin resmi dili olan Rusca nin yerini almasiyla yogunlasti Moldova nin guneyindeki cok etnik gruptan olusan nufusun bir kismi bu karari endiseyle karsiladi ve Kisinev deki merkezi hukumete guven eksikligini hizlandirdi Gagavuzyalilar Moldova nin Romanya ile yeniden birlesmesi durumunda o zamanlar giderek daha olasi gorundugu gibi onlar icin cikarimlardan da endise duyuyorlardi Bagimsiz MoldovaAgustos 1990 da Komrat kendisini ozerk bir cumhuriyet ilan etti ancak Moldova hukumeti bu bildirgeyi anayasaya aykiri bularak iptal etti O donemde Gagauz ulusal hareketinin lideri olarak ortaya cikti Sovyetler Birligi ne verilen destek yuksek kaldi ve Mart 1991 de yapilan referandumda SSCB nin kalan kismi lehine neredeyse oybirligiyle geri dondu Ancak referandum Moldova nin geri kalaninda oldugu gibi Gagavuzya daki Moldovalilar tarafindan boykot edildi Bircok Gagavuz Agustos 1991 deki Moskova darbe girisimini destekledi ve Gagavuzya 19 Agustos 1991 de bagimsizligini ilan etti ardindan Eylul de Transdinyester geldi ve boylece Kisinev ile iliskileri daha da gerdi Ancak Moldova parlamentosu 27 Agustos 1991 de Moldova nin bagimsiz olup olmayacagina iliskin oy kullandiginda Moldova parlamentosundaki on iki Gagavuz milletvekilinden altisi lehte oy kullanirken diger altisi katilmadi Sonuc olarak Moldova hukumeti Romanya yanlisi tutumunu yumusatti ve azinlik haklarina daha fazla onem verdi Subat 1994 te Baskan Mircea Snegur Gagavuzlara ozerklik sozu verdi ancak tam bagimsizliga karsiydi Ayrica Moldova nin Moldova Gagavuzya ve Transdinyester ten olusan uc cumhuriyetli federal bir devlet olmasi onerisine de karsi cikti 1994 yilinda Moldova Parlamentosu yeni Moldova Anayasasi nin kabulu yoluyla Gagavuzya halkina ulkenin statusunun degismesi durumunda ayrilma karari hakki verdi Baska bir deyisle eger durum Moldova nin baska bir ulkeye katilmaya karar vermesi durumunda Gagavuzlara referandum yoluyla bagimsiz olma veya ulkenin bir parcasi olarak kalmaya hakki olmasi anlamina geliyor 23 Aralik 1994 te Moldova Cumhuriyeti Parlamentosu u Gagauzca Gagauz Yeri kabul ederek anlasmazligi bariscil bir sekilde cozmustur Bu tarih artik bir Gagavuz bayramidir Bircok Avrupa insan haklari orgutu Gagavuzya yi etnik catismalari cozmek icin basarili bir model olarak tanir ve tesvik eder Gagavuzya artik uc resmi dili olan Moldovaca Gagauzca ve Rusca ile ulusal bolgesel ozerk bir birimdir Kaynakca Arsivlenmis kopya 22 Agustos 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 2 Temmuz 2021 Arsivlenmis kopya 22 Subat 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 2 Temmuz 2021 Arsivlenmis kopya 17 Temmuz 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 2 Temmuz 2021 Arsivlenmis kopya 10 Nisan 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 2 Temmuz 2021