Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Rumence (Rumence: Română), Romanya'nın resmî dilidir ve Latin dillerinin doğu koluna mensuptur. Çoğunluğu Romanya ve Moldova'da yaşayan 28 milyon kişi tarafından konuşulur. Moldova'nın resmî dili Moldovaca da Rumence ile aynı olmasına rağmen ülke yasaları kapsamında ülkenin resmî dili Moldovaca olarak yer almaktadır.
| Rumence | |
|---|---|
| Română | |
| Telaffuz | [roˈmɨnə] |
| Bölge | Balkanlar, Orta Avrupa |
| Etnisite | Rumenler, Moldovalılar |
| Konuşan sayısı | 23.623.890 (2002) |
| Dil ailesi | |
| Yazı sistemi | Latin alfabesi |
| Resmî durumu | |
| Resmî dil |  Romanya Moldova Voyvodina |
| Tanınmış azınlık dili |  Macaristan Sırbistan Ukrayna |
| Dil kodları | |
| ISO 639-1 | ro |
| ISO 639-2 | rum (B) ron (T) |
| ISO 639-3 | ron |
 Rumencenin yaygın olarak konuşulduğu yerler. Azınlık yerleri. | |
 Rumencenin Romanya, Moldova ve çevresindeki dağılımı | |
Tarihçe
Kökenleri
MS 101 yılında Roma İmparatoru Trajan, Daçya topraklarını işgal etmiş, bu tarihten itibaren Latin etkisi Daçya'ya girmiştir. Rumence Roma'nın kontrolündeki Güneydoğu Avrupa eyaletlerinde konuşulan Halk Latincesinden türemiştir. Rumence ile Ulahça gibi ilişkili diğer dillerin türediği (veya Eski Rumencenin) urheimatı belirsizdir. Günümüzde Rumence konuşulan toprakların önemli bir kısmının hiç Roma hakimiyetine girmemiş olması ve giren kısımlarının da 170 yıllık bir hakimiyet altında kalmış olması farklı teorilerin öne sürülmesine neden olmuştur. "Devamlılık teorisine" göre Eski Rumence Tuna'nın kuzeyinde, günümüzde Romanya'nın bulunduğu bölgeyi de kapsamış bir alanda gelişmiştir. "Göç teorisine" göre ise Eski Rumence Tuna'nın güneyinde, Roma hakimiyetindeki topraklarda konuşulmuş ve Roma İmparatorluğu'nun yıkılmasından yüzyıllar sonra modern Romanya'nın bulunduğu bölgeye göçler vasıtasıyla yayılmıştır.
Yazı sistemi
Rumen alfabesi şu harflerden oluşur:
| Harfler | ||||||||||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| A | Ă | Â | B | C | D | E | F | G | H | I | Î | J | K | L | M | N | O | P | Q | R | S | Ș | T | Ț | U | V | W | X | Y | Z |
| a | ă | â | b | c | d | e | f | g | h | i | î | j | k | l | m | n | o | p | q | r | s | ș | t | ț | u | v | w | x | y | z |
| Ses değerleri | ||||||||||||||||||||||||||||||
| /a/ | /ə/ | /ɨ/ | /b/ | /k/, /t͡ʃ/ | /d/ | /e/, //, | /f/ | /ɡ/, /d͡ʒ/ | /h/, sessiz | /i/, /j/, // | /ɨ/ | /ʒ/ | /k/ | /l/ | /m/ | /n/ | /o/, // | /p/ | /k/ | /r/ | /s/ | /ʃ/ | /t/ | /t͡s/ | /u/, /w/ | /v/ | /v/, | /j/, /i/ | /z/ | |
Harfler
- Ț: Gagavuzcada ve ayrıca Moğolcada kullanılan bir harftir. Türkçede kullanılmaz. TS olarak da seslendirilir (ʦ: T+S). Moğolcada ve Rusçada, Slav dillerinde, ayrıca Kiril alfabesini kullanan pek çok dilde Ç harfinin türevi olan sert bir T bir sesidir (Kiril Ц, Tse). Gagavuzcada ve diğer Türk dillerinde Slav kökenli kelimelerde yer alır (Örneğin: Prezentaţiya). Ancak öz Moğolca sözcüklerde de sık sık kullanılır. Örneğin: Moğolcadaki Ţag sözcüğü (Çağ, “Tsag” okunur), Ţeţeg (Çiçek, “Tsetseg” gibi okunur).
- Ḑ: Gagavuzların da kullandığı Moldova alfabesinde (ve birebir aynı olan Rumen alfabesinde) resmi olmayan harfler arasındadır. Bu dillerdeki eski metinlerde birebir noktalı D biçimiyle rastlanır. Ses olarak Abhazcada, Macarcada ve Bulgarcada yer alır. Türkçede bulunmayan sert bir D harfidir. DZ olarak da seslendirilir (ʣ: D+Z). Slav dillerinde, ayrıca Kiril alfabesini kullanan bazı dillerde J harfinin türevi olan bir sestir (Kiril Ӡ, Dze). Örneğin Rumencedeki Ḑână (Dzana, Çağdaş Rumencede Zână: Peri).
- Rumen harflerinin seslendirilişi (burada belirtilmeyen harfler Türkçede olduğu gibi seslendirilir):
- â î harflerinin sesleri aynıdır sadece gramer kuralı olarak î sadece kelime başında bulunabilir. Bu harflerin sesi Türkçedeki ı ile aynıdır.
- c harfi Türkçedeki k gibi okunur. Rumencede k harfi sadece yabancı kökenli kelimelerde bulunur, örneğin Kârgâzstan (Kırgızistan).
- Türkçedeki c sesi, gea=ca, ge=ce, gi=ci, gio=co şeklinde g harfine e veya i eklenerek kullanılır. Türkçedeki g sesi ise gh ile elde edilir, ghe=ge gibi. Bu telaffuz sistemi İtalyanca ile ortaktır.
- Rumencede Türkçedeki ç harfi olmamasına rağmen ç sesi vardır. cea=ça, ce=çe, ci=çi, cio=ço olarak okunur. Kelime sonunda bulunan "-ci" yumuşatılmış bir ç sesi verir ve i harfi sessizdir.
Söz varlığı
Rumence, Halk Latincesinden türemiş olup Latinceye gramer ve kelime dağarcığı olarak oldukça benzemektedir. Romanya tarih boyunca çevresel etkilerden dolayı, diğer Latin ülkelerine göre daha az etkilendiği için Latince etkisi diğer dillere göre daha fazla gözükmektedir. Romanya bölgesinde Roma İmparatorluğu'nun işgalinden önce yaşayan yerli halkın, yani Daçyalıların (Romanya tarihsel olarak Daçya, Dacia, olarak isimlendirilir), kullandığı kelimeler de Rumencede bulunmaktadır. Dolayısıyla bazı kelimelerin İtalyanca, İspanyolca gibi diğer Latin dillerinde hiç benzeri yoktur (örneğin brânză - peynir).
Ayrıca bakınız
Kaynakça
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 25 Mayıs 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 20 Aralık 2013.
- ^ (Rumence) Article 13, line 1 - of Constitution of Republic of Moldova 26 Şubat 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- ^ Kogan Page 2004, s. 242
A Field Guide to the Main Languages of Europe - Spot that language and how to tell them apart 24 Şubat 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., Avrupa Komisyonu resmî sitesi - ^ a b c Petrucci 1999, s. 4.
- ^ Andreose & Renzi 2013, ss. 285–287.
- ^ a b c Andreose & Renzi 2013, s. 287.
- ^ Definition of Romanian Word - ZÂNĂ
Dış bağlantılar
- Internet Polyglot'ta Rumence kelime dersleri16 Temmuz 2006 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Rumence Rumence Romană Romanya nin resmi dilidir ve Latin dillerinin dogu koluna mensuptur Cogunlugu Romanya ve Moldova da yasayan 28 milyon kisi tarafindan konusulur Moldova nin resmi dili Moldovaca da Rumence ile ayni olmasina ragmen ulke yasalari kapsaminda ulkenin resmi dili Moldovaca olarak yer almaktadir RumenceRomanăTelaffuz roˈmɨne BolgeBalkanlar Orta AvrupaEtnisiteRumenler MoldovalilarKonusan sayisi23 623 890 2002 Dil ailesiHint Avrupa Italik dillerLatin dilleriDogu Romen dilleriRumenceYazi sistemiLatin alfabesiResmi durumuResmi dil Romanya Moldova VoyvodinaTaninmis azinlik dili Macaristan Sirbistan UkraynaDil kodlariISO 639 1roISO 639 2rum B ron T ISO 639 3ron Rumencenin yaygin olarak konusuldugu yerler Azinlik yerleri Rumencenin Romanya Moldova ve cevresindeki dagilimiDogu Latin dilleri konuslan alanlar Rumence yesil renkle gosterilmistir TarihceKokenleri MS 101 yilinda Roma Imparatoru Trajan Dacya topraklarini isgal etmis bu tarihten itibaren Latin etkisi Dacya ya girmistir Rumence Roma nin kontrolundeki Guneydogu Avrupa eyaletlerinde konusulan Halk Latincesinden turemistir Rumence ile Ulahca gibi iliskili diger dillerin turedigi veya Eski Rumencenin urheimati belirsizdir Gunumuzde Rumence konusulan topraklarin onemli bir kisminin hic Roma hakimiyetine girmemis olmasi ve giren kisimlarinin da 170 yillik bir hakimiyet altinda kalmis olmasi farkli teorilerin one surulmesine neden olmustur Devamlilik teorisine gore Eski Rumence Tuna nin kuzeyinde gunumuzde Romanya nin bulundugu bolgeyi de kapsamis bir alanda gelismistir Goc teorisine gore ise Eski Rumence Tuna nin guneyinde Roma hakimiyetindeki topraklarda konusulmus ve Roma Imparatorlugu nun yikilmasindan yuzyillar sonra modern Romanya nin bulundugu bolgeye gocler vasitasiyla yayilmistir Yazi sistemiRumen alfabesi su harflerden olusur HarflerA Ă A B C D E F G H I I J K L M N O P Q R S Ș T Ț U V W X Y Za ă a b c d e f g h i i j k l m n o p q r s ș t ț u v w x y zSes degerleri a e ɨ b k t ʃ d e e je f ɡ d ʒ h sessiz i j ʲ ɨ ʒ k l m n o o p k r s ʃ t t s u w v v w u ks ɡz j i z Harfler Ț Gagavuzcada ve ayrica Mogolcada kullanilan bir harftir Turkcede kullanilmaz TS olarak da seslendirilir ʦ T S Mogolcada ve Ruscada Slav dillerinde ayrica Kiril alfabesini kullanan pek cok dilde C harfinin turevi olan sert bir T bir sesidir Kiril C Tse Gagavuzcada ve diger Turk dillerinde Slav kokenli kelimelerde yer alir Ornegin Prezentaţiya Ancak oz Mogolca sozcuklerde de sik sik kullanilir Ornegin Mogolcadaki Ţag sozcugu Cag Tsag okunur Ţeţeg Cicek Tsetseg gibi okunur Ḑ Gagavuzlarin da kullandigi Moldova alfabesinde ve birebir ayni olan Rumen alfabesinde resmi olmayan harfler arasindadir Bu dillerdeki eski metinlerde birebir noktali D bicimiyle rastlanir Ses olarak Abhazcada Macarcada ve Bulgarcada yer alir Turkcede bulunmayan sert bir D harfidir DZ olarak da seslendirilir ʣ D Z Slav dillerinde ayrica Kiril alfabesini kullanan bazi dillerde J harfinin turevi olan bir sestir Kiril Ӡ Dze Ornegin Rumencedeki Ḑană Dzana Cagdas Rumencede Zană Peri Rumen harflerinin seslendirilisi burada belirtilmeyen harfler Turkcede oldugu gibi seslendirilir a i harflerinin sesleri aynidir sadece gramer kurali olarak i sadece kelime basinda bulunabilir Bu harflerin sesi Turkcedeki i ile aynidir c harfi Turkcedeki k gibi okunur Rumencede k harfi sadece yabanci kokenli kelimelerde bulunur ornegin Kargazstan Kirgizistan Turkcedeki c sesi gea ca ge ce gi ci gio co seklinde g harfine e veya i eklenerek kullanilir Turkcedeki g sesi ise gh ile elde edilir ghe ge gibi Bu telaffuz sistemi Italyanca ile ortaktir Rumencede Turkcedeki c harfi olmamasina ragmen c sesi vardir cea ca ce ce ci ci cio co olarak okunur Kelime sonunda bulunan ci yumusatilmis bir c sesi verir ve i harfi sessizdir Soz varligiRumence Halk Latincesinden turemis olup Latinceye gramer ve kelime dagarcigi olarak oldukca benzemektedir Romanya tarih boyunca cevresel etkilerden dolayi diger Latin ulkelerine gore daha az etkilendigi icin Latince etkisi diger dillere gore daha fazla gozukmektedir Romanya bolgesinde Roma Imparatorlugu nun isgalinden once yasayan yerli halkin yani Dacyalilarin Romanya tarihsel olarak Dacya Dacia olarak isimlendirilir kullandigi kelimeler de Rumencede bulunmaktadir Dolayisiyla bazi kelimelerin Italyanca Ispanyolca gibi diger Latin dillerinde hic benzeri yoktur ornegin branză peynir Ayrica bakinizRumenler Arumence Megleno Rumence Istro Rumence Latinceden Rumenceye ses degisiklikleriKaynakca Arsivlenmis kopya 25 Mayis 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 20 Aralik 2013 Rumence Article 13 line 1 of Constitution of Republic of Moldova 26 Subat 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde Kogan Page 2004 s 242 A Field Guide to the Main Languages of Europe Spot that language and how to tell them apart 24 Subat 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde Avrupa Komisyonu resmi sitesi a b c Petrucci 1999 s 4 Andreose amp Renzi 2013 ss 285 287 a b c Andreose amp Renzi 2013 s 287 Definition of Romanian Word ZANĂDis baglantilarInternet Polyglot ta Rumence kelime dersleri16 Temmuz 2006 tarihinde Wayback Machine sitesinde