Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Önmaymunlar ya da prosimiyenler (Prosimii), çağdaş zooloji'de artık kabul edilmeyen bir sınıflandırmaya göre primatlar (Primates) takımının bir alt takımı. Makimsileri, lorisleri, galagoları, ve cadı makileri kapsar. Parafiletik bir grup olan önmaymunlar, kladistik sınıflandırmaya göre insansıları ve maymunları (simiyenler) da kapsar. Simiyenlere göre daha ilkel özelliklere sahiplerdir.
| Önmaymunlar | |||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 Kırmızı yakalı maki (Varecia rubra) | |||||||||||
| Biyolojik sınıflandırma | |||||||||||
| |||||||||||
| İçerdiği gruplar | |||||||||||
| |||||||||||
| Kladistik açıdan içerdiği fakat geleneksel olarak içermediği taksonlar | |||||||||||
| Anthropoidea (maymunlar ve insansılar) | |||||||||||
Etimoloji
Prosimiyen, Eski Yunanca'da ön, öncesi gibi anlamlara gelen prodome sözcüğünün ilk hecesiyle, Latince maymun anlamına gelen simia sözcüğünden oluşturulmuş bir kelimedir.
Coğrafya
Önmaymunların çoğunluğu Sahraaltı Afrika'da (özellikle Madagaskar), bir kısmı ise Güney ve Güneydoğu Asya'da yaşar.
Yaşam biçimleri
Prosimiyenler gece yaşamaya ve ağaç yaşamına uyum sağlamış primatlardır. Gözleri iri olmakla beraber renkli göremezler. Diğer primatlar başlarını 90 derece çevirebilirken prosimiyenler 180 derece çevirebilirler. Bunun nedeni gece yaşamları ve gözlerini antropoidler gibi oynatamıyor olmalarıdır.
Sınıflandırma
| Primat filogenisi | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Prosimiyenler (yeşil ile gösterilmiş) tarsierleri ve omomyiformları içeren ve simiyenleri (kırmızı ile gösterilmiş) içermeyen, parafiletik bir gruptur. |
Tarsiyerler hariç önmaymunların hepsi Strepsirrhini alt takımına dahildir. Soyu tükenmiş olan Adapiformes de büyük bir olasılıkla önmaymun grubuna dahildiler. Adapiformes strepsirrhinlere oldukça yakın canlılardı. Omomyidler de çok büyük ihtimalle önmaymun grubunun soyu tükenmiş elemanlarındandır. Tarsiyerlere oldukça yakın canlılar olan omomyidlerin haplorrhine oldukları düşünülmektedir.
- Takım Primatlar
- Alttakım Strepsirrhini: tarsier olmayan prosimiyenlee
- İnfratkım †Adapiformes: soyu tükenmiş lemur benzeri primatlar
- İnfratakım Lemuriformes: lemurlar, lorisler ve galagolar
- Alttakım Haplorrhini: tarsierler, maymunlar ve insansı maymunlar
- İnfratakım †Omomyiformes: soyu tükenmiş tarsier benzeri primatlar
- İnfratakım Tarsiiformes: tarsierler
- İnfratakım Simiiformes: maymunlar ve insansı maymunlar
- Alttakım Strepsirrhini: tarsier olmayan prosimiyenlee
Notlar
- ^ Ayrıca önmaymunlar; bazal primat gruplarını da içeren, kladistik olarak da tüm primatları kapsayan bir grup olduğu için, maymunların ve insansı maymunların atalarıdır.
Kaynakça
- ^ Reproductive ecology and human evolution. Peter Thorpe Ellison. New York: Aldine de Gruyter. 2001. ss. 321-350. ISBN . OCLC 45958069. 12 Mart 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 15 Ağustos 2021.
- ^ Rose, 2006
Genel
- Rose, K. D. (2006). The Beginning of the Age of Mammals. Johns Hopkins University Press. ISBN .
- Oxford Dictionary of English 2e, Oxford University Press, 2003, Prosimian maddesi
 | Primat ile ilgili bu madde seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz. |
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Onmaymunlar ya da prosimiyenler Prosimii cagdas zooloji de artik kabul edilmeyen bir siniflandirmaya gore primatlar Primates takiminin bir alt takimi Makimsileri lorisleri galagolari ve cadi makileri kapsar Parafiletik bir grup olan onmaymunlar kladistik siniflandirmaya gore insansilari ve maymunlari simiyenler da kapsar Simiyenlere gore daha ilkel ozelliklere sahiplerdir Onmaymunlar Yasadigi donem araligi 55 8 0 myo Eosen Gunumuz PreYeYeOSDCPTJKPgNKirmizi yakali maki Varecia rubra Biyolojik siniflandirmaAlem AnimaliaSube ChordataSinif MammaliaTakim Primates sirasiz Prosimii 1811 gecersiz Icerdigi gruplarTarsiiformes cadi makiler Strepsirrhini nemli burunlu primatlar Kladistik acidan icerdigi fakat geleneksel olarak icermedigi taksonlarAnthropoidea maymunlar ve insansilar EtimolojiProsimiyen Eski Yunanca da on oncesi gibi anlamlara gelen prodome sozcugunun ilk hecesiyle Latince maymun anlamina gelen simia sozcugunden olusturulmus bir kelimedir CografyaOnmaymunlarin cogunlugu Sahraalti Afrika da ozellikle Madagaskar bir kismi ise Guney ve Guneydogu Asya da yasar Yasam bicimleriProsimiyenler gece yasamaya ve agac yasamina uyum saglamis primatlardir Gozleri iri olmakla beraber renkli goremezler Diger primatlar baslarini 90 derece cevirebilirken prosimiyenler 180 derece cevirebilirler Bunun nedeni gece yasamlari ve gozlerini antropoidler gibi oynatamiyor olmalaridir SiniflandirmaPrimat filogenisi Primates Haplorhini Simiiformes Catarrhini Insansi maymunlar insanlar dahil Kopeksi maymunlar Platyrrhini Yeni Dunya maymunlari Tarsiiformes Tarsierler Omomyiformes Omomyiformlar Strepsirrhini Adapiformes Adapiformlar Lemuriformes Makimsiler Lorisiler simiyenler prosimiyenlerProsimiyenler yesil ile gosterilmis tarsierleri ve omomyiformlari iceren ve simiyenleri kirmizi ile gosterilmis icermeyen parafiletik bir gruptur Tarsiyerler haric onmaymunlarin hepsi Strepsirrhini alt takimina dahildir Soyu tukenmis olan Adapiformes de buyuk bir olasilikla onmaymun grubuna dahildiler Adapiformes strepsirrhinlere oldukca yakin canlilardi Omomyidler de cok buyuk ihtimalle onmaymun grubunun soyu tukenmis elemanlarindandir Tarsiyerlere oldukca yakin canlilar olan omomyidlerin haplorrhine olduklari dusunulmektedir Takim Primatlar Alttakim Strepsirrhini tarsier olmayan prosimiyenlee Infratkim Adapiformes soyu tukenmis lemur benzeri primatlar Infratakim Lemuriformes lemurlar lorisler ve galagolar Alttakim Haplorrhini tarsierler maymunlar ve insansi maymunlar Infratakim Omomyiformes soyu tukenmis tarsier benzeri primatlar Infratakim Tarsiiformes tarsierler Infratakim Simiiformes maymunlar ve insansi maymunlarNotlar Ayrica onmaymunlar bazal primat gruplarini da iceren kladistik olarak da tum primatlari kapsayan bir grup oldugu icin maymunlarin ve insansi maymunlarin atalaridir Kaynakca Reproductive ecology and human evolution Peter Thorpe Ellison New York Aldine de Gruyter 2001 ss 321 350 ISBN 0 202 30657 7 OCLC 45958069 12 Mart 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 15 Agustos 2021 Rose 2006 Genel Rose K D 2006 The Beginning of the Age of Mammals Johns Hopkins University Press ISBN 978 0 8018 8472 6 Oxford Dictionary of English 2e Oxford University Press 2003 Prosimian maddesiPrimat ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir Madde icerigini genisleterek Vikipedi ye katki saglayabilirsiniz